Risico Inventarisatie & Beheersplan

Transcriptie

1 Risico Inventarisatie & Beheersplan Uitgevoerd aan boord van : RWS 70 in verband met Legionella preventie en algemene drinkwaterhygiëne Opdrachtgever : De Haas Maassluis BV E - relatie : 2887 Adres : Govert van Wijnkade 1 Postcode/Plaats : 3144 ED MAASSLUIS Contactpersoon : Dhr. R. Kalisvaart Telefoon : Telefax : Opdrachtnummer : INK Contactpersoon aan boord : Dhr. R. Kalisvaart Telefoon : Uitgevoerd door : HATENBOER-WATER B.V. Mercuriusweg AR SCHIEDAM Telefoon : Telefax : info@hatenboer-water.com Internet : Contactpersoon : T.A. den Dunnen / P.W. Hatenboer Projectnummer : Opnamedatum : 4 februari 2009 Datum uitwerking : 5 februari 2009 ms RWS 70 1 Risico Inventarisatie & Beheersplan

2 INHOUDSOPGAVE Risico Inventarisatie & Beheersplan Inleiding Algemeen Legionella bacterie: Legionellose In drinkwaterinstallaties: Legionella preventie Preventieve & correctieve maatregelen Object en omschrijving van het koud- en warmwatersysteem Omschrijving Specificatie van hoofdonderdelen van koud- en warmwatersysteem Overige op- en aanmerkingen Technische tekeningen Voeg schema s van de koud- en warmwatersystemen toe en controleer deze aan de hand van de actuele situatie Foto s Verbeterpunten Risicopunten Beheersmaatregelen Logboekbladen Inleiding Logboekblad controle desinfectans dosering na hydrofoorinstallatie (frequentie: wekelijks) Logboekblad spoelprogramma s niet gebruikte aansluitingen (frequentie: wekelijks) Logboekblad kwartsbuizen wissen UV-installatie (frequentie: wekelijks) Logboekblad temperatuurmetingen uitgaande leiding warmwatervoorziening (frequentie: maandelijks) Logboekblad temperatuurmetingen diverse tappunten koud water (frequentie: maandelijks) Logboekblad temperatuurmetingen diverse tappunten warm water (frequentie: maandelijks) Logboekblad voor vervangen / spoelen douchekoppen (frequentie: 3 maandelijks) Logboekblad kalibratie meetapparatuur (frequentie: iedere 6 maanden) Logboekblad vervangen van UV buizen (frequentie 1 x per jaar of branduren) Logboekblad voor Legionella bemonstering (frequentie: 1 x per jaar) Logboekblad verantwoordelijkheden (frequentie: 1 x per jaar) Logboekblad controleren van drinkwatertanks (frequentie: 1 x per 2 jaar) Logboekblad bunkeren (frequentie: in voorkomende gevallen) Logboekblad wijziging installatie (frequentie: in voorkomende gevallen) Logboekblad (Periodiek) onderhoud (frequentie: in voorkomende gevallen) Logboekblad melding Legionella (frequentie: in voorkomende gevallen) Logboekblad voor bijzondere verrichtingen zoals reinigen/desinfecteren (frequentie: in voorkomende gevallen) BIJLAGE A Toelichting spoelen en thermische desinfectie BIJLAGE B Dosering van Hadex BIJLAGE C Schokbehandeling BIJLAGE D Meten van vrij chloor BIJLAGE E Toelichting chemische desinfectie ms RWS 70 2 Risico Inventarisatie & Beheersplan

3 BIJLAGE F Legionellapreventie in leidingwater. Hoofdstuk IIIC van het waterleidingbesluit BIJLAGE G Melding Legionella in leidingwater BIJLAGE H Wijziging beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving DOCUMENTATIE ms RWS 70 3 Risico Inventarisatie & Beheersplan

4 1 Inleiding Algemeen 1.1 Legionella bacterie: Bacterie behorende tot het geslacht Legionella. Er wordt bij het beoordelen geen onderscheid gemaakt in soorten Legionellabacteriën of serotypen, omdat legionellose (zie 1.2) door verschillende Legionella soorten en serotypen veroorzaakt kan worden. Weliswaar is de ene soort dan wel serotype gevaarlijker voor de volksgezondheid dan de andere, maar voor zover bekend prefereren alle soorten legionellabacteriën dezelfde omgevingsfactoren: water met een temperatuur van 25 tot 50 o C in combinatie met de aanwezigheid van voedingsstoffen in het water en op oppervlakken (biofilm). Op het moment dat Legionellabacteriën in aantallen boven de norm worden aangetroffen, is er sprake van een risicovolle situatie met betrekking tot de groei van legionellabacteriën en moeten er maatregelen genomen worden. 1.2 Legionellose Inademing van aerosolen van water met Legionella bacteriën kan Legionellose tot gevolg hebben. Hierbij wordt de natuurlijke afweer ondermijnd door vermeerdering van Legionella s in de macrofagen (witte bloedlichaampjes). De twee vormen van Legionellose zijn: Legionella pneumonie, ook wel veteranenziekte genoemd; De tijd tussen het oplopen van de bacterie en de eerste verschijnselen van de veteranenziekte (= incubatietijd) bedraagt 2-10 dagen. De eerste symptomen lijken veel op griep; lusteloosheid, hoofdpijn, (hoge) koorts en droge hoest, daarna gevolgd door longontsteking met koorts boven de 39 o C. Daarnaast kan geestelijke verwarring ontstaan. De koorts wordt steeds hoger en kan uiteindelijk de dood tot gevolg hebben. De veteranenziekte kan behandeld worden met speciale antibiotica. Hoe eerder men met de behandeling kan beginnen des te groter de kans op genezing. Het duurt enige weken voordat men genezen is. Pontiac fever; De tijd tussen het oplopen van de bacterie en de eerste verschijnselen bedraagt slechts 1 2 dagen. De aanvallen zijn heftig en, in tegenstelling tot de veteranenziekte, kunnen ook mensen die normaal gezond zijn, ook door de Pontiac-koorts getroffen worden. Binnen 2 tot 5 dagen is de getroffen persoon echter weer opgeknapt zonder hulp van antibiotica. Legionellose is een longaandoening en kan alleen opgelopen worden door inademing van aerosolen. Water waar de Legionella bacterie is aangetroffen kan zonder risico gedronken worden. 1.3 In drinkwaterinstallaties: In drinkwater zoals aan de hoofdkraan geleverd, liggen de aantallen Legionella s vrijwel altijd beneden de detectiegrens (<25 kolonie vormende eenheden (kve)). Biofilmvorming en opeenhoping van sediment, in combinatie met de verblijftijd en temperatuur van het water in een installatie, zijn mede bepalend voor de mate waarin vermeerdering van Legionella optreedt. 1.4 Legionella preventie Preventie van Legionellose vereist een effectieve bestrijding van Legionella bacteriën in drinkwaterinstallaties. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen maatregelen waarmee vermeerdering wordt verhinderd en maatregelen waarmee de aanwezige micro-organismen worden verwijderd of gedood. Verhinderen van vermeerdering betekent het elimineren van factoren die vermeerdering bevorderen. Bij de beoordeling van de kans op vermeerdering van Legionella in bestaande drinkwaterinstallaties, de zogenoemde risicoanalyse, zijn factoren zoals temperatuur, verblijftijd, stilstand en vorming van biofilm en sediment maatgevend. Tijdens een risico analyse wordt de hele installatie getoetst aan deze aspecten. Bij de risicoanalyse wordt bekeken of zich in het watersysteem omstandigheden voordoen of kunnen voordoen die gunstig zijn voor vermeerdering van legionellabacteriën. Ook worden de factoren die leiden tot het afsterven van bacteriën bij deze risicoanalyse in beeld gebracht. ms RWS 70 4 Risico Inventarisatie & Beheersplan

5 Om het risico van vermeerdering van Legionella in drinkwaterinstallaties zoveel mogelijk te beperken worden de beheersmaatregelen opgesteld. Indien het drinkwatersysteem in zijn geheel risiconeutraal is (geen mogelijke groei), dan moeten maatregelen genomen worden om deze situatie in stand te houden. In situaties waarbij er onzekerheid is over de uitkomsten van de risicoanalyse of de effectiviteit van beheersmaatregelen, kan het zinvol zijn om op een of meerdere plaatsen monsters te laten nemen en op aanwezigheid van legionellabacteriën te laten onderzoeken. De uit te voeren beheersmaatregelen worden vastgelegd in het beheersplan. Van de uitgevoerde maatregelen moeten aantekeningen worden bijgehouden in een logboek. 1.5 Preventieve & correctieve maatregelen Preventieve maatregelen voor het inactiveren/afdoden van Legionella bacteriën zijn onder andere het gebruik van desinfecterende middelen (Koper/Zilver desinfectie), preventief reinigen met chemicaliën (zoals Hadex), en thermische desinfectie. Ook is het verstandig regelmatig de nevelvormende tappunten, zoals douchekoppen, te ontkalken, omdat poreuze kalkafzetting een goede ondergrond biedt voor biofilm en legionella. Correctieve maatregelen zijn nodig wanneer het aantal Legionella bacteriën voortdurend of frequent hoger is dan 100 kvd/l (kolonie vormende deeltjes per liter). Hierbij staat het verwijderen van biofilm en afdoding van Legionella s in biofilm centraal. Spoelen met water met een hoge temperatuur of het gebruik van stoom kan het gewenste effect hebben. Daarnaast kan een chemische behandeling zoals een schokbehandeling met bijvoorbeeld Hadex noodzakelijk zijn. De hierbij te gebruiken middelen dienen goedgekeurd te zijn in het kader van de wet op de bestrijdingsmiddelen. Na het uitvoeren van correctieve maatregelen dient zowel direct na het uitvoeren van de maatregelen als drie tot vier weken later middels monstername en analyse het effect te worden beoordeeld. Met name in zwaar vervuilde installaties kan het voorkomen dat de legionella bacterie hardnekkig is. Hiervoor kunnen verschillende oorzaken zijn: 1. Dode leidingen; 2. Niet goed doorspoelde leidingen; 3. Dikke biofilm, die niet in een keer verwijderd kan worden; 4. Grotere resistentie van de biofilm dan Legionella tegen temperatuurbehandeling. Het eerste punt kan alleen verholpen worden door alsnog alle dode leidingen te verwijderen of af te doppen. De overige drie punten vergen een herhaling van de desinfecterende maatregelen of drastischer maatregelen zoals een reiniging van het gehele drinkwatersysteem met een zure reiniger. Met deze vorm van chemisch reinigen worden metaal-oxides, biofilm en/of minerale afzettingen verwijderd. ms RWS 70 5 Risico Inventarisatie & Beheersplan

6 2 Object en omschrijving van het koud- en warmwatersysteem 2.1 Omschrijving m.s RWS 70 (foto 1) is een Patrouille vaartuig met bemanningsaccommodatie. Het schip is gebouwd in 2009 bij Scheepswerf De Haas Maassluis te Maassluis onder bouwnummer 183. Internationaal is het schip geregistreerd onder IMO nummer Het schip is opgebouwd uit 2 dekken: Dek 1 : Accommodatie Op dek 1 zijn de volgende voorzieningen aanwezig: Kombuis 1 wasbak met warm en koud water (foto 2) 1 watercooker (foto 2) Doucheruimte 1 douche met warm en koud water (foto 3 & 4). De douchekop is voorzien van ultrafiltratie. Toilet 1 toilet (foto 5) 1 wasbak met warm en koud water (foto 5) Machinekamer 2 koud water tappunten. De leiding is voorzien van een afsluiter (foto 6 & 7) Dek 2 : hoofddek Op dek 2 zijn de volgende voorzieningen aanwezig: Buiten 1 nooddouche (foto 8) 1 oogdouche (foto 9) 2.2 Specificatie van hoofdonderdelen van koud- en warmwatersysteem Drinkwateropslagtanks (foto 10) Aantal : 1 stuk Inhoud : 500 ltr Opgesteld in : naast machinekamer Materiaal : RVS Coating : - Inspectiefrequentie : - Desinfectansdosering : - ms RWS 70 6 Risico Inventarisatie & Beheersplan

7 2.2.2 Drukverhoginginstallatie t.b.v. Drinkwater (foto 11) Fabrikaat : Grundfos zelfaanzuigende pomp Type : MQ 3-35 Capaciteit : 3 m 3 /uur Aantal pompen : 1 stuk Opgesteld in : naast machinekamer Leidingwerk koud water : polybuteen Warmwatervoorziening (foto 12) Principe : Boiler Fabrikaat : Daalderop Type : Inhoud : 50 ltr Verwarming d.m.v. : electrisch Temperatuurafstelling : - C Er is een verbinding tussen het warm en koud water systeem voor toepassing van thermische desinfectie (foto 13) UV-Desinfecteerinstallatie (foto 14) Fabrikaat : UV Demitec Type : BM 120 Capaciteit : 3 m 3 /uur Voorzien van : handwisser/uv-sensoralarm. 2.3 Overige op- en aanmerkingen Tijdens de Risico Inventarisatie zijn op de volgende plaatsen watermonsters genomen: - kombuis; koud water ter onderzoek op algemene bacteriologie drinkwater - douche; koud water ter onderzoek op Legionella Er is verbinding tussen het warm en koud water systeem ten behoeve van thermische desinfectie. Voor het toepassen van deze desinfectietechniek zijn diverse voorschriften van toepassing. De uitvoering voor thermische desinfectie staat beschreven in BIJLAGE A ms RWS 70 7 Risico Inventarisatie & Beheersplan

8 3 Technische tekeningen 3.1 Voeg schema s van de koud- en warmwatersystemen toe en controleer deze aan de hand van de actuele situatie. ms RWS 70 8 Risico Inventarisatie & Beheersplan

9 4 Foto s Foto: 1 Foto: 2 Foto: 3 Foto: 4 Foto: 5 Foto: 6 Foto: 7 Foto: 8 Foto: 9 ms RWS 70 9 Risico Inventarisatie & Beheersplan

10 Foto: 10 Foto: 11 Foto: 12 Foto: 13 Foto: 14 ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

11 5 Verbeterpunten De volgende verbeterpunten dienen te worden uitgevoerd: N o Referentie Onderwerp Gereed voor 1 Bunkeren Er wordt geen desinfecteermiddel aan het gebunkerde water toegevoegd. Dit zal ongetwijfeld bacteriegroei in de drinkwatertank en het na liggende systeem tot gevolg hebben. Ga een desinfecteermiddel (Hadex ) toevoegen bij elke bunkering en noteer dit op het daarvoor bestemde logboekblad. 2 Controle vrij chloorgehalte 3 Temperatuur warm water 4 Terugstroom beveiliging De waterkwaliteit kan alleen gegarandeerd worden indien deze periodiek gecontroleerd wordt. 1 per 6 maanden een externe controle is onvoldoende. Ga zelf regelmatig (1 per week) het water testen op de aanwezigheid van vrij chloor. De temperatuur van het warme water dient afleesbaar te zijn. Plaats een thermometer in de uitgaande leiding van de het warmwatertoestel. Teneinde bij onderdruk op het drinkwatersysteem terugstroming van verdacht te voorkomen, dienen bij de volgende aansluitingen controleerbare terugslagkleppen te worden geplaatst: - Aftakking naar machinekamer en nooddouche Plaats de terugslagkleppen zo dicht mogelijk bij de hoofdleiding. Installeer type Watts Ocean type EA Per direct Per direct Gecontroleerd door d.d. ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

12 6 Risicopunten Risicopunten zijn tappunten waar verneveling plaatsvindt en zodoende een risico op besmetting met de Legionella bacterie aanwezig is en punten in het systeem waar de kans aanwezig is dat de Legionella bacterie zich kan vermeerderen en er zodoende een bron voor besmetting kan ontstaan. De volgende risicopunten zijn aan boord aanwezig: N o Referentie Risicopunten Opmerkingen 1 Drinkwatertanks Drinkwatertanks zijn gevoelig voor bacteriegroei in het algemeen en derhalve ook voor de groei van de Legionella bacterie indien de temperatuur van het water boven 25 C komt. 2 Douches Alle douches zijn directe Legionella risicopunten. 3 Warm water bereiding 4 Stilstaande leidingen Water met een temperatuur tussen 25 C en 45 C is zeer gevoelig voor de groei van de Legionella bacterie Alle stilstaande leidingen, waarin het water boven 25 C komt, zijn indirecte risicopunten voor Legionella. Doorgroei van de bacterie naar het gebruikssysteem is mogelijk. Zorg voor toevoeging van een desinfectans (Hadex ) en frequente controle op de aanwezige concentratie vrij chloor. Houd douchekoppen vrij van ketelsteen en zorg dat douches minimaal 1 x per week gebruikt worden. Zorg dat de temperatuur van het warme water met minimaal 65 C de warm water bereider verlaat en bij een circulerend systeem met minimaal 60 C retour komt. Stilstaande leidingen dienen 1 x per week te worden doorgespoeld. Beter is het stilstaande leidingen te verwijderen of af te tappen. ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

13 7 Beheersmaatregelen De volgende maatregelen worden aanbevolen om Legionella preventie te waarborgen. De beheersmaatregelen zijn gegroepeerd in frequentie van uitvoering. Wekelijks N o Referentie Actiepunten Frequentie 1 Controle dosering 2 Stilstaande leidingdelen 3 UVdesinfecteer - installatie wissen Controleer de concentratie vrij chloor in het gedistribueerde water; doseer extra Hadex indien de concentratie afwijkt van de geadviseerde waarde. Voor procedure meten vrij chloor zie bijlage D. Noteer de resultaten en bijzonderheden op het logboekblad 8.2. Neem het monster telkens op een andere plaats zodat in de loop van de tijd het gehele schip gecontroleerd wordt. Spoel stilstaande leidingdelen minimaal 1 x per week door. Voor uitvoering zie Bijlage A. Noteer dit op het logboekblad 8.3. Wis de kwarts buizen van de UV-desinfecteerinstallatie met de handwisser en teken dit aan op het logboekblad x per week In voorkomende gevallen 1 x per week 1 x per week Maandelijks: N o Referentie Actiepunten Frequentie 4 Warm water Noteer de temperatuur van de uitgaande leiding bij de warm watervoorziening op het logboekblad 8.5. Corrigeer de instelling indien de temperatuur beneden de geadviseerde minimum waarde is 5 Controle temperatuur koud water 6 Controle temperatuur warm water Noteer de temperatuur van het tapwater op 1 tappunt en noteer deze op logboekblad 8.6. Noteer de temperatuur van het tapwater op 1 tappunt en noteer deze op logboekblad x per maand 1 x per maand 1 x per maand Kwartaal N o Referentie Actiepunten Frequentie 7 Ketelsteen Reinig de douchekoppen van ketelsteen of vervang de douchekoppen bij ernstige vervuiling door nieuwe. Noteer deze werkzaamheden op logboekblad x per 3 maanden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

14 Halfjaar N o Referentie Actiepunten Frequentie 8 Controle thermometer Jaarlijks Controleer de aanwijzing van de thermometer(s) met een geijkte thermometer. Bij afwijking thermometer corrigeren of vervangen. Deze werkzaamheden worden door Hatenboer- Water b.v. uitgevoerd indien u een Legionella beheers contract afsluit. Noteer deze werkzaamheden op logboekblad x per 6 maanden N o Referentie Actiepunten Frequentie 9 UV-lamp(en) vervangen 10 Legionella bemonstering 11 Verantwoordelijkheden & audit Tweejaarlijks Vervang de UV-lamp(en) volgens de fabrieksinstructie en noteer dit op het logboekblad Laat conform de voorschriften Legionella monsters nemen ter controle op de uitvoering van het beheersplan. Laat deze monsters telkens op een andere plaats nemen zodat het gehele schip wordt gecontroleerd in de loop van de tijd. Specifieke Legionella risicopunten moeten minimaal 1 x per jaar bemonsterd worden. Indien u bij Hatenboer - Water b.v. een Legionella beheerscontract afsluit, wordt de monstername deskundig en in overeenstemming met de Risico Inventarisatie en het Beheersplan gedaan. Noteer deze werkzaamheden op logboekblad 8.11 De verantwoordelijkheden voor het uitvoeren en controleren van het Legionella beheersplan dienen vast te liggen en jaarlijks gecontroleerd te worden door een audit. Deze audit kunt u opdragen aan Hatenboer - Water b.v. Noteer wie welke verantwoordelijkheden heeft op logboekblad 8.12 en laat ieder jaar een audit uitvoeren. 1 x per 8000 branduren 1 x per 12 maanden 1 x per jaar N o Referentie Actiepunten Frequentie 12 Inspectie drinkwatertank In voorkomende gevallen: Inspecteer de drinkwatertank en reinig deze zonodig. Noteer deze werkzaamheden op het logboekblad x per 2 jaar N o Referentie Actiepunten Frequentie 13 Bunkeren Noteer de gegevens van het bunkeren en Hadex doseren op het logboekblad Wijzigingen aan installatie Noteer wijzigingen aan de installatie op het daarvoor bestemde logboekblad. Breng deze wijzigingen aan op het waterleiding schema. Zorg er voor dat er bij wijzigingen geen nieuw Legionella risicopunt ontstaat. Berg opdrachten voor wijzigingen aan de sanitaire installaties op onder logboekblad In voorkomende gevallen In voorkomende gevallen ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

15 N o Referentie Actiepunten Frequentie 15 Onderhoud Noteer (periodiek) onderhoud aan de waterinstallatie, zoals vervangen filters, pompen elementen van boilers e.d. op het logboekblad Legionella meldingen 17 Reiniging & desinfectie Indien onverhoopt Legionella zou worden geconstateerd, dient u dit te melden aan de bevoegde instanties. Hatenboer- Water b.v. zal u begeleiden, zodat er geen paniek ontstaat. Bewaar een kopie van deze meldingen onder logboekblad 8.17 Indien onverhoopt Legionella zou worden geconstateerd dienen er correctieve maatregelen genomen te worden zoals het reinigen en/of desinfecteren van het leidingsysteem. De procedure voor het uitvoeren van een schokbehandeling vind u in Bijlage C. Meer informatie met betrekking tot het chemisch reinigen vind u in Bijlage E. De uitgevoerde correctieve maatregelen dienen genoteerd te worden op logboekblad In voorkomende gevallen In voorkomende gevallen In voorkomende gevallen ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

16 8 Logboekbladen 8.1 Inleiding In het logboek Legionella preventie dient geregistreerd te worden door wie en wanneer welke maatregel is uitgevoerd met betrekking tot het beheersen van de (drink) water installatie. Middels het logboek heeft de eigenaar van het object op elk moment een overzicht van relevante acties. Geadviseerd wordt om van de blanco logboekbladen een kopie te maken voordat de logboekbladen gebruikt worden. De volgende logboekbladen treft u onder dit hoofdstuk aan: 8.2. Controle desinfectans dosering na hydrofoorinstallatie 8.3. Spoelprogramma s niet gebruikte aansluitingen 8.4. Kwartsbuizen wissen UV-installatie 8.5. Temperatuurmetingen uitgaande leiding warmwater voorziening 8.6.Temperatuurmeting diverse tappunten koud water 8.7 Temperatuurmeting diverse tappunten warm water 8.8 Vervangen spoelen douchekoppen 8.9 Kalibratie meetapparatuur 8.10 Vervangen UV buizen 8.11 Legionella bemonstering 8.12 Verantwoordelijkheden 8.13 Controleren van coating drinkwatertanks 8.14.Bunkeren 8.15.Wijziging installatie 8.16.Periodiek onderhoud 8.17 Melding Legionella 8.18.Bijzondere verrichtingen zoals reinigen/desinfecteren ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

17 8.2 Logboekblad controle desinfectans dosering na hydrofoorinstallatie (frequentie: wekelijks) Datum Beschrijving tappunt Concentratie Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

18 8.3 Logboekblad spoelprogramma s niet gebruikte aansluitingen (frequentie: wekelijks) Datum Omschrijving spoelpunt Uitgevoerd door Tijdsduur Temp.voor Temp. na Paraaf ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

19 8.4 Logboekblad kwartsbuizen wissen UV-installatie (frequentie: wekelijks) Datum Kwartbuizen gewist Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

20 8.5 Logboekblad temperatuurmetingen uitgaande leiding warmwatervoorziening (frequentie: maandelijks) Datum Omschrijving Tappunt Temp In C. Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

21 8.6 Logboekblad temperatuurmetingen diverse tappunten koud water (frequentie: maandelijks) Datum Omschrijving Tappunt Temp In C. Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

22 8.7 Logboekblad temperatuurmetingen diverse tappunten warm water (frequentie: maandelijks) Datum Omschrijving Tappunt Temp In C. Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

23 8.8 Logboekblad voor vervangen / spoelen douchekoppen (frequentie: 3 maandelijks) Datum Ruimtes Douchekop vervangen/spoelen Uitgevoerd door Paraaf Gecontroleerd door ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

24 8.9 Logboekblad kalibratie meetapparatuur (frequentie: iedere 6 maanden) Datum Meetapparaat Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

25 Voeg hier een kopie van het kalibratierapport toe ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

26 8.10 Logboekblad vervangen van UV buizen (frequentie 1 x per jaar of branduren) Datum Urenteller stand UV-buis vervangen Type Uitgevoerd door Gecontroleerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

27 8.11 Logboekblad voor Legionella bemonstering (frequentie: 1 x per jaar) Datum Tappunt Ruimte Uitgevoerd door Analyse binnen Gecontroleerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

28 Voeg hier de analyserapporten toe ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

29 8.12 Logboekblad verantwoordelijkheden (frequentie: 1 x per jaar) Het uitvoeren van de verbeterpunten dient uitgevoerd te worden door de eigen technische dienst of bij het eerstvolgend onderhoud op de werf; controle daarop kan geschieden door bijv. de inspecteur Het uitvoeren van de werkzaamheden voortvloeiende uit het beheersplan dienen functioneel gescheiden te zijn van de controlerende functie. Voor de uitvoering van de beheersmaatregelen kan personeel aangewezen worden van de technische dienst. De controlerende functie zou opgedragen kunnen worden aan bijv. de kapitein. De werkzaamheden dienen schriftelijk aan de betreffende medewerkers te worden opgedragen. De medewerkers dienen deze brief voor ontvangst te ondertekenen. Externe audit Teneinde een goede controle te hebben op de gehele uitvoering van het beheersplan Legionella -preventie is het ten sterkste aan te bevelen een externe audit te laten uitvoeren. Indien de grens van 100 kvd/l overschreden wordt is het, zoals beschreven in de arbo wetgeving, verplicht een audit uit te voeren. Hatenboer-Water b.v. kan deze werkzaamheden, gecombineerd met het nemen van watermonsters ter onderzoek op Legionella, in abonnementsvorm voor u verrichten. PROBLEMEN MET WATER? Mocht u onverhoopt problemen hebben met het drinkwater dat aan boord gebruikt wordt of twijfelen aan de kwaliteit van het drinkwater, aarzel dan niet om contact op te nemen met het lokale drinkwaterbedrijf of Hatenboer-Water b.v. te Schiedam. ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

30 Verantwoordelijke en bevoegdheden beheersmaatregel Eindverantwoordelijk Locatieverantwoordelijk Verantwoordelijke en bevoegde personen / bedrijven Verantwoordelijke Melding normoverschrijding Legionella bacterien bij toezichthouder (VROM inspectie) Actualisatie beheersmaatregelen Invullen logboeken Legionella monstername & analyse Spoelen tappunten Controle temperaturen Actualisatie tekeningen Jaarlijkse audit ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

31 8.13 Logboekblad controleren van drinkwatertanks (frequentie: 1 x per 2 jaar) Datum Tank N Uitgevoerd door Gecontroleerd door Rapport Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

32 8.14 Logboekblad bunkeren (frequentie: in voorkomende gevallen) Datum Plaats Hoeveelheid water Geleverd door Hoeveelheid desinfectans Uitgevoerd door Paraaf Bijzonderheden Controleer de vulslang op reinheid! Spoel de slang waarmede gebunkerd wordt korte tijd door, alvorens aan te sluiten. ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

33 8.15 Logboekblad wijziging installatie (frequentie: in voorkomende gevallen) Indien aanpassingen, wijzigingen of uitbreidingen plaats vinden aan de leidingwaterinstallatie, al dan niet in het kader van Legionellapreventie, dan dienen deze wijzigingen te worden geregistreerd in dit logboek. In het geval van ingrijpende aanpassingen, wijzigingen of uitbreidingen dient binnen drie maanden opnieuw een risicoanalyse te worden uitgevoerd en dient zonodig het beheersplan Legionella hierop te worden aangepast. Omschrijving wijziging : Plaats wijziging : Datum wijziging : Reden wijziging : Wijziging uitgevoerd door : Risicoanalyse uitgevoerd door : Datum Omschrijving wijziging : Plaats wijziging : Datum wijziging : Reden wijziging : Wijziging uitgevoerd door : Risicoanalyse uitgevoerd door : Datum Omschrijving wijziging : Plaats wijziging : Datum wijziging : Reden wijziging : Wijziging uitgevoerd door : Risicoanalyse uitgevoerd door : Datum Omschrijving wijziging : Plaats wijziging : Datum wijziging : Reden wijziging : Wijziging uitgevoerd door : Risicoanalyse uitgevoerd door : Datum ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

34 Voeg hier de kopien van de werkbonnen bij ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

35 8.16 Logboekblad (Periodiek) onderhoud (frequentie: in voorkomende gevallen) Datum Werkzaamheden Ruimte Uitgevoerd door Gecontroleerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

36 8.17 Logboekblad melding Legionella (frequentie: in voorkomende gevallen) Datum Locatie besmetting Gemeld bij Uitgevoerd door Paraaf Opmerkingen ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

37 8.18 Logboekblad voor bijzondere verrichtingen zoals reinigen/desinfecteren (frequentie: in voorkomende gevallen) Datum Reden voor werkzaamheden Ruimte Uitgevoerd door Rapport binnen Gecontroleerd door Paraaf Bijzonderheden ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

38 BIJLAGE A Toelichting spoelen en thermische desinfectie Thermische desinfectie Bij toepassing van een mengwatersysteem is wekelijks thermische desinfectie vereist. De zogenaamde spoeltijd is de tijdsduur waarin tapleiding, circulatiesysteem of voorraadvat in zijn geheel op of boven de gewenste temperatuur dient te worden gehouden. Deze temperatuur dient geregistreerd te worden in het logboekblad spoelpunten. Het is niet vereist dat het spoelen op alle tappunten gelijktijdig gebeurd. In vele gevallen is dat ook onmogelijk door de beperkte capaciteit van de installatie. Het spoelen kan onder andere gebeuren door: Continue doorstroming; het debiet wordt zo gekozen dat aan het tappunt continu de gewenste temperatuur wordt bereikt. In de regel kunnen lage debieten worden toegepast, waardoor lage vermogens gevraagd worden en lage energieverliezen optreden. Interval doorstroming; deze methode wordt voornamelijk met een vorm van geautomatiseerd spoelen toegepast. Aan het eind van iedere interval dient nog steeds de gewenste temperatuur te worden bereikt. Ook bij deze methode worden lage vermogens gevraagd en zullen lage energieverliezen optreden. De volgende combinatie van temperatuur en spoeltijd zijn minimaal vereist voor een voldoende desinfectie: Temperatuur Spoeltijd t.b.v. thermische desinfectie 60 o C 20 minuten 65 o C 10 minuten 70 o C 5 minuten Periodiek kort spoelen warm tapwater Indien een leiding langdurig (meer dan één week) niet gebruikt wordt, is er een risico op Legionellla- en biofilmhechting. Bij eventuele hechting en doorgroei kan incidenteel een hoge Legionella concentratie ontstaan. Om dat te vermijden is periodiek, in de regel wekelijks, kort spoelen vereist. Temperatuur Spoeltijd t.b.v. kort spoelen, na het bereiken van de gewenste temperatuur 60 o C 2 minuten 65 o C 1 minuten 70 o C 30 seconden Periodiek kort spoelen met koud drinkwater Indien een leiding langdurig (meer dan één week) niet gebruikt wordt, is er een risico op Legionellla- en biofilmhechting. Bij eventuele hechting en doorgroei kan incidenteel een hoge Legionella concentratie ontstaan. Om dat te vermijden is periodiek, in de regel wekelijks, kort spoelen vereist. Omdat het spoelen hier met koud water gebeurt zal er geen afdoding optreden en zal biofilm niet weggespoeld worden. Bij het periodiek kort spoelen wordt water getapt totdat een stabiele, lage temperatuur van het water is bereikt. Hierna kort spoelen (2 min). Temperatuur Spoeltijd t.b.v. kort spoelen, na het bereiken van de stabiele temperatuur < 25 o C 2 minuten ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

39 BIJLAGE B Dosering van Hadex Hadex is een veilig, effectief en makkelijk toepasbaar product, speciaal bedoeld voor het desinfecteren van drinkwater in tank en leidingsystemen. Hadex houdt tevens het drinkwater in goede conditie. Er zijn drie (3) standaard Hadex doseringen voor het behandelen van drinkwater in de meest voorkomende situaties, te weten: 1. Normale dosering 1 liter Hadex op 50 m 3 ( liter) drinkwater. 2. Extra dosering 1 liter op 25 m 3 ( liter) drinkwater. 3. Hoge dosering (schokdosering) 1 liter op 5 m 3 (5.000 liter) drinkwater. Deze hoge dosering (schokbehandeling) dient tevens als eerste behandeling na nieuwbouw of reparatie ter desinfectie van het drinkwater, tanks en leidingen Vrij en gebonden chloor Eén van de actieve bestanddelen van Hadex is Natriumhypochloriet (chloor). De locale omstandigheden zoals watersamenstelling, conditie van het leidingwerk en totale waterverbruik bepalen hoeveel Hadex als vrij en gebonden chloor na dosering ontstaat. Het vrije chloor is het aandeel van het gezamenlijk aanwezige chloor welke vrij is d.w.z. actief is en werkzaam kan zijn voor het inactiveren van verontreinigingen. De minimale hoeveelheid actieve Hadex die overblijft in het leidingwerk is van groot belang. Wij adviseren 0,3-0,5 mg/ltr vrij chloor, gemeten op een tappunt waar verhoogd risico is voor bacterie (waaronder Legionella) groei. Gebonden chloor is het aandeel van het aanwezige chloor welke gebonden is door oxydatie. Totaal chloor is de concentratie gebonden chloor plus de concentratie vrij chloor. Met totaal chloor kan gekeken worden wat het verbruik van de totale desinfectant is geweest. Vrij chloor Totaal chloor Door oxydatie neemt het aandeel gebonden chloor toe, en het aandeel vrije chloor af Gebonden chloor tijd ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

40 BIJLAGE C Schokbehandeling 1. Zet de drinkwaterpomp uit, sluit de watertoevoer naar de warmwaterboiler en (vaat)wasmachine etc. af. 2. Maak het systeem drukloos door wat tappunten of de aftap van de hydrofoorketel te openen. Tap vervolgens de hydrofoorketel af. 3. Open het mangat in de ketel en verwijder zonodig eventuele roestblaasjes en vuil zoals bezinksel en aangroeiing. (Vervang de ketel indien deze sterk door corrosie is aangetast) 4. Doseer ca. een halve (½) liter Hadex in de ketel (per Volume van ca. 150 ltr.), sluit het mangat en open watertoevoer zodat het systeem weer onder druk komt. Zorg dat de ketel bijna geheel vol met water komt te staan. Spoel nu alle koudwater tappunten (keuken, wasbak, douche, nooddouche, oogdouche, en/of slang(en) in machinekamer, ruitenwissersproeiers, etc.) door. Let op! Draai de kranen maar een beetje open anders spoelt water te snel door. Stop direct als een sterke chloorlucht waarneembaar is of gebruik de testkoffer. 5. Laat water nu ca. 2 uur inwerken in het distributiesysteem en spoel dan nogmaals alle tappunten kort (ca. 1-2 minuten) door, zodat er weer vers water met Hadex in het leidinggedeelte stroomt. Laat dit daarna tenminste 4 uur inwerken! 6. Open nu alle kranen en spoel goed door met vers water uit de tank (zorg dat het water in de tank is behandeld met de normale Hadex dosering van 1 liter op tenminste 50 m 3 water). Gebruik testkit totdat Hadex gehalte < 1,0 mg/l (ppm) is op het tappunt is. Zorg voor de luchtbuffer in de hydrofoorketel t.b.v. de benodigde expansie. 7. Zet de warmwater boiler weer bij (temperatuur minimaal 60 o C op het tappunt) en het systeem is weer klaar voor gebruik. Herhaal procedure na 7-10 dagen om eventuele nagroei te voorkomen. 8. Doseer gedurende de zomermaanden (juni t/m oktober) 1 liter Hadex op ca. 40 ton drinkwater. Gebruik de testkit voor controle. Gedurende de wintermaanden (november t/m mei) zal de normale 1 liter Hadex op 50 ton drinkwater in de regel volstaan. Dit is een preventieve maatregel en zorgt ervoor dat er geen bacteriegroei ontstaat en voorkomt aangroei van biofilm in de tanks en leidingen. Spoeladvies: Spoel de niet regelmatig gebruikte tappunten, tenminste 1 x maal per week door. Laat bij nooddouches die binnen de accommodatie zitten een aftap naar dek maken, zodat deze toch gespoeld kunnen worden. Hierbij verwijzen wij naar de maatregelen zoals opgenomen in uw RI&B legionella & waterhygiëne. Opmerking: Indien een watersysteem erg is vervuild met bijvoorbeeld ketelsteen, metaaloxiden en/of biofilm, dan is enkel desinfectie - zoals boven vermeld - vaak onvoldoende! Speciale systeemreiniging is dan nodig om deze vervuiling chemisch op te lossen en te verwijderen, waarvoor op aanvraag een voorstel op maat kan worden gemaakt. Waarschuwing Het uitvoeren van deze desinfectieprocedure in eigen beheer valt buiten onze verantwoordelijkheid en voor eventuele schade en/of ongevallen zijn wij niet aansprakelijk. In geval van vragen neemt u altijd vooraf contact met ons op! De desinfectieprocedure zoals beschreven kan geheel door onze deskundige en ervaren servicedienst worden verzorgd ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

41 BIJLAGE D Meten van vrij chloor Checkit Comperator De Hadex Checkit comperator is een compact en handzaam colorimetrisch systeem dat zeer makkelijk toepasbaar is voor het controleren van de hoeveelheid vrij werkzame Hadex in uw drinkwater. De testkit heeft een meetbereik van 0 2 mg/ltr. Gebruiksaanwijzing 1. Plaats de Checkit kleurenschijf in de comperator met de waardes naar voren. 2. Vul de testbuisje met water. stop in één (1) van de testbuisjes een reagentia tablet en stop deze vervolgens in het rechter gat in de comperator. Stop het testbuisje gevuld met water zonder reagentia tablet in het linkergat van de comperator. 3. Draai de kleurenschijf tot dat de kleuren van beide testbuisjes gelijk zijn. Het resultaat is zichtbaar in het resultatenscherm rechts onderaan de comperator. PC check it De fotometer PCcheckit vormt de instap in de fotometrie tegen een uitstekende prijs-/kwaliteitsverhouding voor de drinkwaterbehandeling. Dankzij de microprocessortechniek kunt u de vrij chloor waarde snel, zeker en exact bepalen. De testkoffer is bij uitstek geschikt voor analyse van het vrije chloor in het drinkwater desinfectiemiddel Hadex. PC checkit comperator De ontwerpers van de fotometers hebben rekening gehouden met de bijzondere maritieme omstandigheden. Zo beschermt de beperkt zuur- en oplosmiddelbestendige polycarbonaatfolie het toetsenbord en het display tegen spatwater. De meetschacht, het gevoeligste onderdeel van elke fotometer, is hermetisch afgesloten en beschermt zo de elektronische elementen tegen water. De licht doorgangsvensters kunt u door de afmeting van de meetschacht goed reinigen. Het gebruik van een cuvettendeksel, die tegelijkertijd als meetschachtdeksel dient, is ook een aspect van het gebruiksvriendelijke ontwerp. De ijkings- en softwaregesteunde justeermogelijkheid maakt het mogelijk, de PCcheckit als toetsmiddel te gebruiken ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

42 BIJLAGE E Toelichting chemische desinfectie Door middel van de juiste behandeling van drinkwaterleidingen en -installaties kunnen de Legionellabacterie en andere ongewenste micro-organismen worden verwijderd. Er zijn verschillende middelen en technieken om leidingen te zuiveren waaronder reiniging door middel van het gebruik van chemicaliën De werkzaamheden voor het reinigen en desinfecteren van een leidingsysteem bestaan uit:: De eerste dag wordt de speciale (KIWA goedgekeurde) zure reiniger in het drinkwaterdistributiesysteem gebracht totdat op alle tappunten met behulp van een teststrip een juiste ph wordt gemeten. Dit blijft de gehele nacht in het drinkwaterdistributiesysteem om een goede contacttijd met het drinkwaterdistributiesysteem te verkrijgen. Op dag 2 zal het drinkwaterdistributiesysteem met een basische oplossing geneutraliseerd worden en zal er een desinfectieprocedure met Hadex vanaf de drinkwatertanks ingezet worden. Alle tappunten worden vervolgens gespoeld tot er een hoge concentratie vrij chloor gemeten wordt. Na voldoende contacttijd zullen de werkzaamheden met betrekking tot het uitspoelen van de desinfectie worden voortgezet. Indien nodig kan onze projectleider de procedure aanpassen als de omstandigheden dit vereisen. Het drinkwatersysteem kan gedurende de hele periode niet worden gebruikt totdat het is vrijgegeven! ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

43 BIJLAGE F Legionellapreventie in leidingwater. Hoofdstuk IIIC van het waterleidingbesluit Legionellabesmetting kan ernstige tot zeer ernstige en soms zelfs dodelijke gevolgen hebben. Om de mogelijkheid van deze besmetting zoveel mogelijk te voorkomen, heeft het ministerie van VROM in oktober 2000 de Tijdelijke regeling legionellapreventie in leidingwater opgesteld. Hierop volgend is in het Staatsblad van 18 oktober 2004 (nr. 576) het besluit tot wijziging van het Waterleidingbesluit in verband met de preventie van legionella in leidingwater gepubliceerd. Met dit besluit is de Tijdelijke regeling omgezet in een Algemene Maatregel van Bestuur. Het aangepaste Waterleidingbesluit is in werking getreden op 28 december 2004 (Staatsblad nr. 736). Dit informatieblad geeft in algemene bewoordingen de strekking van het wijzigingsbesluit weer. ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

44 BIJLAGE G Melding Legionella in leidingwater Het nemen van watermonsters en het analyseren daarvan ter voorkoming van legionella moet gebeuren overeenkomstig de norm NEN 6265 of een gelijkwaardige methode. De eigenaar van een in Hoofdstuk IIIC van het Waterleidingbesluit genoemde collectieve leidingwaterinstallatie (ziekenhuis, zorginstelling, verblijfsaccommodatie, penitentiaire inrichting, asielzoekerscentrum, (zwem)badinrichting, kampeerterrein of jachthaven) is volgens het Waterleidingbesluit verplicht om een normoverschrijding (van 100 kolonievormende eenheden per liter of meer) te melden aan de VROM-Inspectie. Hiervoor is een meldingsformulier gemaakt, dat u kunt downloaden, invullen en opsturen naar de Inspectie in uw regio. ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

45 BIJLAGE H Wijziging beleidsregels arbeidsomstandighedenwetgeving ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan

46 DOCUMENTATIE ms RWS Risico Inventarisatie & Beheersplan