ONDERHOUD SCHOOLOMGEVING ONDERHOUD PLANTSOEN ONDERHOUD SPORTVELDEN

Transcriptie

1 ONDERHOUD SCHOOLOMGEVING ONDERHOUD PLANTSOEN ONDERHOUD SPORTVELDEN Examendraaiboek Informatie over het examineren van leerlingen door het SVA Examenbureau en de daaraan voorafgaande voorbereidingen door de school KPC Groep

2 1 VOORAF 3 2 DRIE CERTIFICATEN - DRIE PRAKTIJKOPLEIDINGEN 6 Inhoud 3 WAT MOET U WETEN EN DOEN OM U GOED VOOR TE 9 BEREIDEN OP HET EXAMEN? 3.1 Wie betaalt de kosten van het examen? Ouders en kandidaten informeren over het belang van de 10 cursus en het daaraan verbonden certificaat 3.3 Het besluit is genomen kandidaten voor te dragen voor een 11 examen 3.4 U legt de examenlocaties vast Waar meldt u het examen aan? U informeert ouders en leerlingen over de gang van zaken 14 4 HET GEREEDMAKEN VAN DE EXAMENLOCATIES VOOR 16 HET EXAMEN 4.1 Algemeen Specifieke aandachtspunten voor de examenlocatie per taak Gereedmaken van een vervangende schoolverklaring 21 5 FEITELIJK VERLOOP VAN HET EXAMEN De observant controleert met u of alles in orde is De procedure bij het afnemen van het examen wordt 22 doorgesproken 5.3 Enkele nadere bepalingen met betrekking tot het afnemen 23 van het examen 5.4 Evaluatie Voorbeeld van een examenprogramma Uitreiking van de verklaringen 25 6 HET EXAMENREGLEMENT SVA-certificaat Organisatie examen De examenlocatie Het aantal examengelegenheden Voorwaarden deelname examen Afnemen examen Inzagerecht Fraudebepaling De beroepsprocedure in verband met het examen 28 7 GESPREKSPROTOCOLLEN EN OBSERVATIELIJSTEN 29 8 VERZAMELSTAAT RESULTATEN PROEFEXAMEN 78

3 1 VOORAF Drie groenprogramma s in een examendraaiboek Dit draaiboek bevat informatie over het examineren van leerlingen door SVA Examenbureau en de daaraan voorafgaande voorbereidingen door de school. In dit draaiboek zijn de examens voor drie groenprogramma's van het SVA-programma opgenomen. Deze drie programma's worden door Aequor, het kenniscentrum voor voedsel en leefomgeving, als kwalitatief goed beoordeeld en Aequor heeft op grond daarvan haar naam verbonden aan de certificaten die worden uitgereikt aan de leerling die aan de beschreven norm voldoet. Voorheen werd met afzonderlijke draaiboeken gewerkt. Het voordeel van het samenvoegen van de drie programma's in één draaiboek is, dat men per kandidaat kan bepalen voor welke certificaat hij het examen kan afleggen. Bij het afnemen van een examen kunnen leerlingen gaan voor verschillende certificaten. De drie programma s hebben immers inhoudelijk veel verwantschap met elkaar maar verschillen ook van elkaar. In het onderstaande schema worden de verschillende praktijkopdrachten per opleidingsprogramma in kaart gebracht. Praktijkopdracht Opleidingsprogramma Onderhoud schoolomgeving Onderhoud plantsoen Onderhoud sportvelden 1 Zwerfafval verzamelen en afvoeren X 2 Afvalbakken legen en (plaatselijk) vegen X van de verharding 3 Wieden, schoffelen en uitharken X X X 4 Omleggen X X 5 Gras maaien X X X 6 Graskantsteken + variant X X X 7 Haag knippen X X 8 Afzetten X X 9 Boom planten X 10 Speelschade herstellen X 11 Bijlijnen X 12 Onderhoud kunstgras X Op basis van de ervaringen van de leerkracht bij het instrueren van de leerlingen en de ervaringen op een eventuele stageplaats kan de leerkracht bepalen welke certificaat voor de leerling haalbaar is en het meest relevant voor zijn verdere ontwikkeling. Bij het aanmelden van kandidaten voor een examen is er standaard overleg tussen de observant van het SVA Examenbureau met de leerkracht die kandidaten voordraagt. - Voor welke opleidingsprogramma wordt de leerling geëxamineerd? (Leerlingen kunnen bij een examen voor verschillende certificaten worden geëxamineerd.) - Wat zijn de examenlocaties en welke praktijkopdrachten kunnen daar uitgevoerd worden; en hoe vaak? - Bijzondere omstandigheden (de praktijk in de regio bij groenbedrijven kan aanleiding zijn om een bestaande praktijkopdracht daar op aan te passen). Pagina 3/79 Aequor heeft zijn naam verbonden aan de certificaten Aequor en KPC Groep, waar het SVA Examenbureau is ondergebracht, zijn een samenwerking aangegaan die gericht is op het in stand houden en verder ontwikkelen van een

4 opleidingsstructuur voor die jongeren waarvan de verwachting is dat zij door een beperking niet in staat zijn (of nog niet in staat zijn) om een reguliere certificaat te verwerven (mbo-opleiding). Deze groep jongeren blijkt in de praktijk echter wel inzetbaar te zijn in het arbeidsproces, ofwel in een reguliere baan ofwel via de sociale werkvoorziening of dagbesteding. Tot op heden ontbrak de kans voor deze groep jongeren om zich herkenbaar te certificeren voor werkgevers in de groensector. Om voor deze groep jongeren een passende opleidingsstructuur te ontwikkelen en te borgen, werken Aequor en KPC Groep samen, hetgeen concreet het volgende inhoudt. - Het ontwikkelen van certificaten die zichtbaar maken welke werkzaamheden door een schoolverlater met een beperking verricht kunnen worden binnen de sector land en tuinbouw. Daarbij zal de rol van Aequor zijn het bewaken van de kwaliteit van de ontwikkelde certificaten en die van KPC Groep het beschrijven en borgen van de opleidingsprogramma s. - Het ontwikkelen en implementeren van opleidingstrajecten die jongeren voorbereiden op en ondersteunen bij het leren werken in een werkorganisatie binnen de sector voedsel en leefomgeving. Daarbij zal de rol van Aequor zijn het bewaken van de kwaliteit van het ontwikkelde opleidingstraject en die van KPC Groep die van uitvoeren en borgen (op termijn zal het ontwikkelen en uitgeven van instructiematerialen uitbesteed worden aan derden). - Het ontwikkelen van een examen waar jongeren op grond van een beschreven norm worden gescreend op hun inzetbaarheid in een werkorganisatie binnen de sector voedsel en leefomgeving. Daarbij zal de rol van Aequor zijn het bewaken van de kwaliteit van het examen en die van KPC Groep die van uitvoeren en borgen. - Voor het afnemen van een examen is het SVA Examenbureau ingericht en ondergebracht bij KPC Groep. KPC Groep draagt zorg voor het werven, instrueren en begeleiden van observanten die de examens bijwonen en die beoordelen of de kandidaat aan de norm voldoet. Het gaat daarbij om drie certificaten: Onderhoud schoolomgeving, Onderhoud plantsoen en Onderhoud sportvelden. - Het afnemen van een examen bij leerlingen van het praktijkonderwijs en het voortgezet speciaal onderwijs is een taak die door het SVA Examenbureau wordt uitgevoerd. Aequor verbindt zijn naam aan de af te geven certificaten en toetst ad random de kwaliteit van de wijze waarop door het SVA Examenbureau het examen wordt beoordeeld. De school stelt een opleidingsprogramma 'Groen' samen dat afgestemd is op de interesse en de mogelijkheden van de leerling De leerlingen zijn geschoold in het werken in het groen aan de hand van het programma 'Onderhoud schoolomgeving' en/of Onderhoud plantsoen en/of Onderhoud sportvelden'. Voor een kwalitatief goede begeleiding bij het verrichten van onderhoudswerkzaamheden is een driedaagse voorscholing verplicht gesteld. Leerkrachten die een relevante opleiding hebben doorlopen en afgerond kunnen vrijstelling aanvragen bij het SVA Examenbureau van deze voorscholing. De voorscholing wordt jaarlijks door KPC Groep aangeboden aan scholen voor speciaal voortgezet onderwijs en praktijkonderwijs. Deelnemers aan de voorscholing ontvangen hiervan een certificaat van deelname. De voorscholing geeft een minimale garantie dat leerlingen goed worden geïnstrueerd. Pagina 4/79 In dit draaiboek staat informatie over de voorbereidingen die door de school moeten worden uitgevoerd voor het examineren van hun leerlingen en over het verloop van het examen zelf. Dit draaiboek bevat de gespreksprotocollen en observatielijsten die gebruikt worden door de observanten van het SVA Examenbureau bij het examen. Aan de hand van gespreksprotocollen wordt de vakkennis getoetst. Met behulp van een observatielijst wordt de praktische vaardigheid beoordeeld.

5 Voor elk van de drie certificaten is een beoordeling van het werktempo opgenomen. Ofschoon de beoordeling van het werktempo een relatief subjectieve beoordeling is, zegt het iets over de inzetbaarheid van de leerling in met name een reguliere baan. Zeker in een reguliere baan is het maken van productie een vereiste zonder dat de kwaliteit van het werk minder wordt. Goed leren omgaan met je energie is voor deze leerlingen een voornaam leerpunt. Bij de beoordeling van het werktempo wordt gelet op de continuïteit bij het uitvoeren van het werk, vlotheid van handelen en automatisering van de handeling. Kandidaten die het werk regelmatig onderbreken en moeten nadenken over de voortgang scoren lager. Kandidaten die in een regelmatig tempo doorwerken scoren hoger. Voor iedere kandidaat die door de school wordt aangemeld voor een examen heeft de school aan de hand van een proefexamen bepaald voor welke certificaat de leerling opgaat. Belangrijk is dat, indien het examen Onderhoud plantsoen en Onderhoud sportvelden, in het groeiseizoen (globaal vanaf 1 april tot 1 oktober) wordt afgenomen, het proefexamen afzetten voor 1 april door de leerkracht zelf is afgenomen. De opdracht boom planten kan tegenwoordig het hele jaar door: men gebruikt daarvoor een boom in een container van een kweker of bomen met een kluit. Zodra de school voor het examen de gegevens over de kandidaten heeft aangeleverd, is er vanuit het SVA Examenbureau contact met de school om na te gaan: - of de werkzaamheden zoals in het draaiboek staan beschreven ook zo worden uitgevoerd; in bijzondere gevallen wordt het gespreksprotocol en observatieformulier aangepast mits het in overeenstemming is met de professionele norm (Aequor); - hoe vaak een specifieke opdracht op de examenlocatie kan worden uitgevoerd. Door de kandidaat worden twee praktijkopdrachten tijdens een examen in aanwezigheid van een observant van het het SVA Examenbureau uitgevoerd. De kandidaat die bij het examen tenminste 80 van de 100 te behalen punten behaalt, is voor het beoogde certificaat geslaagd. Het opleidingsprogramma waarvoor de leerling gaat is bepalend voor de inhoud van het examen (zie schema op bladzijde 3). Los van het gegeven of een leerling wel of niet wordt voorgedragen voor een examen zijn de protocollen en observatielijsten in dit draaiboek goede instrumenten voor de begeleiding van de leerlingen bij de arbeidstraining. Pagina 5/79

6 2 DRIE CERTIFICATEN - DRIE PRAKTIJKOPLEIDINGEN Drie SVA-programma's Door KPC Groep zijn drie programma s ontwikkeld die deels van elkaar zijn te onderscheden en deels een duidelijke overlap hebben. Het programma Onderhoud schoolomgeving is specifiek ontwikkeld voor de arbeidstraining van leerlingen op een school voor praktijkonderwijs of op het vso. Het gaat om relatief eenvoudige werkzaamheden die uitgevoerd worden in de eigen schoolomgeving. De leerlingen worden op professionele wijze ingezet bij het verzorgen van de schoolomgeving. Het programma 'Onderhoud plantsoen' omvat de voornaamste werkzaamheden die uitgevoerd worden in de plantsoenendienst. Onderdelen zoals aanleg grondwerken, aanleg planten, technisch werken en werken met machines zijn beschreven maar maken geen deel uit van het examen. Wel is het een groeiende wens om het werken met machines zoals de bosmaaier in de toekomst bij de beoordeling te betrekken. Het programma 'Onderhoud sportvelden' omvat veel werkzaamheden die ook in het programma 'Onderhoud plantsoen' voorkomen plus een aantal die specifiek zijn voor het onderhouden van sportvelden met al dan niet kunstgras. Deze programma s blijken in de praktijk 'het leren door te werken' op een goede manier te ondersteunen. De nadruk moet blijven liggen op 'het leren werken'. Op deze manier kan de leerling zich belangrijke competenties eigen maken waardoor hij een aantrekkelijk werknemer kan worden voor de groene sector. De programma s zijn voor arbeidsvoorbereiding en toeleiding van jongeren met een (cognitieve, lichamelijke, zintuiglijke, psychische) beperking, wiens ambitie het is om in het groen een werkplek te vinden en specifiek in het onderhouden van sportvelden al dan niet voorzien van kunstgras. Naast het leren verrichten van specifieke werkzaamheden zoals het wieden, het gras maaien of het afzetten, ligt de nadruk in de begeleiding ook op meer algemene competenties zoals: - de dingen doen die je worden opgedragen; - je aan de afgesproken werkmethode houden; - doorwerken en zelf werk zien; - veilig werken; - van kritiek willen leren; - hulp vragen als dat nodig is; - sociaal vaardig zijn op de 'werkvloer'. In de training leren de leerlingen specifieke praktische vaardigheden op het gebied van het onderhouden van plantsoenen of het onderhouden van sportvelden. Uit onderzoek blijkt dat de leerling, ongeacht de sector waar hij later werkt vindt, profijt heeft van deze (algemene praktische) vaardigheden. Pagina 6/79 De competenties zoals verwoord in het AKA-rapport Door brancheorganisaties uit de vier sectoren van de arbeid is beschreven welke competenties een beginnend werknemer moet hebben om inzetbaar te zijn en om te kunnen functioneren in een werkorganisatie. Deze beschrijving heeft men genoemd de ArbeidsmarktgeKwalificeerde Assistent (AKA). Leerlingen die over deze competenties beschikken moeten in staat zijn om in allerlei soorten bedrijven en instellingen in de sectoren techniek, economie en handel, zorg en welzijn en land en tuinbouw aan de slag te kunnen. De verwachting daarbij is dat de leerling zich al werkende ontwikkelt tot een goed inzetbare werknemer. In totaal gaat het om negen

7 beroepscompetenties die in belangrijke mate ook aan de orde komen binnen het trainen van leerlingen in het verrichten van onderhoud in de school. In de begeleiding van de leerlingen zal de nadruk liggen op het ontwikkelen van onderstaande competenties. 1 De leerling moet zijn werkzaamheden kunnen voorbereiden In de begeleiding en bij de beoordeling van de leerling is het voorbereiden van het werk van belang. Voor het uitvoeren van een opdracht leert de leerling om de juiste hulpmiddelen en materialen te gebruiken en in het geval er met machines gewerkt wordt, deze te controleren voor gebruik. Een goede voorbereiding is vaak het halve werk. Door de voorbereiding kan het werk efficiënter worden uitgevoerd en wordt er een goed resultaat bereikt. In de gesprekken die voorafgaan aan een opdracht van het examen, wordt specifiek aandacht gegeven aan deze competentie. In de beoordeling weegt dit punt mee. 2 De leerling kan veilig en milieubewust werken In de begeleiding en bij de beoordeling is dit een belangrijk aspect. De leerling leert om veilig te werken (voorkomen van gezondheidsproblemen, veiligheidsrisico s onderkennen) zeker in het geval er met machines wordt gewerkt (onder andere gehoorbescherming). In het examen is dit een punt van beoordeling. 3 De leerling draagt zorg voor kwaliteit De leerling leert te werken volgens voorgeschreven procedures waarmee het beste resultaat kan worden bereikt. De leerling leert zijn werk te controleren en zo nodig te corrigeren. In het examen staat het werken volgens de voorgeschreven procedures centraal. In de beoordeling weegt dit punt zwaar mee. 4 De leerling is gericht op samenwerken met collega s In elke werkorganisatie is het kunnen samenwerken van belang. De schoolverlater zal, zeker in het begin, voornamelijk ondersteunende werkzaamheden verrichten ten behoeve van andere collega s. In het examen wordt deze competentie niet beoordeeld maar moet wel in de begeleiding aandacht krijgen. 5 De leerling kan op de werkvloer communiceren met leidinggevende en collega s In de training leert de leerling op een doelmatige wijze te communiceren met de leerkracht (zijn hoofd ). Luisteren, uitleg vragen als een opdracht niet is begrepen, vallen daar ook onder. 6 De leerling kan klantgericht handelen Bij het onderhouden van sportvelden is er nauwelijks sprake van een dienstverlener - klant relatie. Wel kan de leerling bij het uitvoeren van werkzaamheden in contact komen met gebruikers van de sportvelden of bezoekers. Hij leert dat hij deze niet moet hinderen. 7 De leerling kan voorkomende problemen hanteren In de training een belangrijke competentie waar aandacht aan besteed moet worden. De problemen kunnen velerlei van aard zijn. 8 De leerling laat zien dat hij beroepscompetenties blijft ontwikkelen Tijdens de training krijgen de leerkracht en de leerling inzicht of de leerling steeds beter wordt in het zelfstandig uitvoeren van werk. Ook tijdens de stage moet de leerling laten zien dat hij steeds beter gaat functioneren. Pagina 7/79

8 9 De leerling kan een werkrelatie onderhouden Deze competentie komt met name aan de orde als de leerling stage gaat lopen. Een belangrijke competentie omdat het deel uitmaken van een groep een belangrijk punt van beoordelen is door collega s en werkgever. Pagina 8/79

9 3 WAT MOET U WETEN EN DOEN OM U GOED VOOR TE BEREIDEN OP HET EXAMEN? Vanaf het moment dat er het voornemen is om de leerlingen te trainen in het verrichten van groenwerkzaamheden en om hen voor te dragen, in het geval dat het blijkt dat zij aan de beschreven norm kunnen voldoen, worden, voordat u dit voornemen aan de leerlingen/ouders bekend gaat maken, de volgende stappen doorlopen. - Er moet duidelijk zijn wie de kosten van het examineren gaat/gaan betalen. - Op welke wijze u de leerlingen en ouders over dit opleidingstraject gaat informeren. - Of u kunt beschikken over een examenlocatie. - Wanneer u het proefexamen af gaat nemen. - Wanneer u leerlingen gaat voordragen voor een examen. - Of u voor het aanmelden over de juiste gegevens beschikt. - Op welke wijze u ouders en leerlingen informeert over de gang van zaken bij het examineren. 3.1 Wie betaalt de kosten van het examen? Wat zijn de kosten? Het examen moet kostendekkend kunnen worden uitgevoerd. De prijzen die door het SVA Examenbureau worden berekend zijn all-in prijzen (voorbereidende administratieve handelingen, samenstellen van de examenmap, het reizen, het examen zelf, het gereedmaken van het certificaat, de administratieve afhandeling en de nazorg). De kosten voor een examen bedragen 330,-- per dagdeel (exclusief 19% btw). Op één dagdeel kunnen vier leerlingen worden geëxamineerd, na overleg maximaal vijf leerlingen. Zie onderstaand kostenoverzicht. Dit is mede afhankelijk van de observant, gelet de zwaarte van het programma. Zie verder onderstaand kostenoverzicht. Kostenoverzicht (exclusief btw) - Bij één tot en met vier leerlingen: er wordt op één dagdeel geëxamineerd. Kosten totaal: 330,-- exclusief 19% btw. - Bij vijf tot en met acht leerlingen: er wordt op twee dagdelen geëxamineerd of op één dagdeel met twee observanten. Het examineren met twee observanten kan niet gegarandeerd worden in de maanden mei, juni en juli, vanwege het grote aantal examens in deze periode. Kosten totaal: 660,-- exclusief 19% btw. Pagina 9/79 Het financiële aspect van het examen is geregeld Voordat u de leerling aanmeldt voor het examen informeert u de ouders en de leerling over het belang van het examen. Er moet vooraf duidelijkheid bestaan over de wijze waarop het examen wordt gefinancierd. Scholen voeren hierin een eigen beleid. - Er zijn scholen die aan de ouders een bijdrage vragen. Het (mee)betalen aan het examen versterkt de betrokkenheid van de ouders bij de scholing; maar vaak behoren ouders tot een financieel niet-draagkrachtige groep. - Scholen maken een budget vrij voor het financieren van het examen; in het financiële beleid van de school worden prioriteiten gesteld. - Scholen leggen contacten met het UWV/CVI of met een lokale werkgever voor aanvullende middelen. Leerlingen die de school verlaten zonder een vorm van certificaat kunnen worden gezien als 'voortijdige schoolverlaters'. UWV/CVI voert beleid om dit zoveel mogelijk te voorkomen. - Scholen wenden ESF-subsidie aan om de kosten voor het examen te betalen. - Een combinatie van bovenstaande mogelijkheden.

10 3.2 Ouders en kandidaten informeren over het belang van de cursus en het daaraan verbonden certificaat Er zijn twee niveaus waarop de leerling kan worden gecertificeerd. - Het certificaat Onderhoud schoolomgeving ; de leerling heeft aangetoond inzetbaar te zijn bij het algemeen onderhoud van de schoolomgeving. Het is mogelijk een goede basis om een startkwalificatie te verwerven. - De certificaten: 'Onderhoud plantsoen' en 'Onderhoud sportvelden' die op het niveau van de praktijkopdrachten vergelijkbaar zijn met het mbo-niveau 1: de leerling heeft bewezen dat hij inzetbaar is bij het onderhoud van plantsoenen/sportvelden en de meest daarbij voorkomende werkzaamheden naar behoren kan uitvoeren. In de cursus Onderhoud schoolomgeving worden leerlingen geïnstrueerd in het verrichten van eenvoudige werkzaamheden die voortvloeien uit het onderhouden van de schoolomgeving. Naast het verwijderen van (zwerf)afval zijn er ook eenvoudige werkzaamheden die met plantsoenonderhoud te maken hebben: schoffelen, wieden en uitharken, graskantsteken en gras maaien. De essentie is dat leerlingen met het behalen van een certificaat aantonen dat zij na instructie eenvoudige werkzaamheden naar behoren, met een goed resultaat en binnen een gestelde tijd kunnen uitvoeren. Daarmee geven zij tevens aan dat zij inzetbaar zijn bij het verrichten van eenvoudig werk in het onderhoud van plantsoenen. In de cursus 'Onderhoud plantsoen leren de leerlingen die werkzaamheden uit te voeren die onderdeel uit maken van de functie van assistent-medewerker plantsoenonderhoud. Naast de eerder genoemde algemene competenties leert de leerling een aantal specifieke vaardigheden die voor het kunnen werken in de groene sector van belang zijn: - het wieden, schoffelen en uitharken; - het verzamelen en afvoeren van zwerfafval; - het omleggen; - het graskant steken; - het gras maaien; - het snoeien; - het afzetten; - het planten van een boom/struik. In de praktijk zal de leerling functioneren vergelijkbaar als een leerling van het mbo niveau 1. Verschil is dat hij altijd onder verantwoordelijkheid van een derde zal werken. In de cursus Onderhoud sportvelden leren de leerlingen dezelfde werkzaamheden als bij Onderhoud plantsoen (op omleggen en boom planten na) plus een aantal die typisch zijn voor het onderhouden van sportvelden: - het herstellen van speelschade (bij een natuurlijk grasveld); - het bijlijnen; - het onderhouden van kunstgras. Deze laatste activiteit moet frequent worden uitgevoerd voor het behoud van het kunstgras. Het gebruik van kunstgras neemt toe. Door kunstgras te gebruiken kan een veld veel intensiever worden bespeeld dan een veld met natuurlijk gras. Pagina 10/79 Tijdens de opleiding kan de leerkracht op basis van de mogelijkheden en de ambities van de leerling bepalen voor welke certificaat de leerling gaat. Ook de werkgelegenheid in de directe regio kan bij deze keuze van invloed zijn. In de begeleiding wordt aandacht besteed aan belangrijke competenties zoals:

11 - een goede werkvoorbereiding; - het onderkennen en beperken van veiligheidsrisico s (bijvoorbeeld het werken langs de weg); - het milieuvriendelijk werken; - het werk uitvoeren zoals is afgesproken; - samenwerken met je collega s; - tijdens het werk duidelijk communiceren; - voorkomende problemen adequaat oplossen (al of niet met hulp van derden). 3.3 Het besluit is genomen kandidaten voor te dragen voor een examen U neemt een proefexamen af Voor kandidaten uit het praktijkonderwijs en voortgezet speciaal onderwijs is de mogelijkheid gecertificeerd te worden een grote stimulans. Het is niet alleen motiverend voor de kandidaten maar ook voor de leerkracht. Er kan immers gericht gewerkt worden naar een certificerende afronding: het examen of, zoals de kandidaten het noemen, het examen. Wij vragen van scholen om slechts die kandidaten voor te dragen voor een examen waarbij men zelf heeft geconstateerd dat zij aan de beschreven norm kunnen voldoen. De beste manier om dit vast te stellen is om alle in dit draaiboek opgenomen gespreksprotocollen en observatieformulieren zelf eerst bij de kandidaten af te nemen: de proeftoetsing of het proefexamen. Het mes snijdt daarbij aan twee kanten: de leerkracht krijgt een beeld welke kandidaten voorgedragen kunnen worden voor een examen en de kandidaten ervaren wat het examen inhoudt. Het proefexamen De leerling voldoet aan de eindtermen: er is een proefexamen uitgevoerd Bij het afnemen van een proefexamen bepaalt de leerkracht voor welke certificaat de leerling zal worden voorgedragen. - Het certificaat Onderhoud schoolomgeving is de meest eenvoudige. - De certificaten Onderhoud plantsoen en Onderhoud sportvelden hebben een sterkere relatie met het werk dat de leerling mogelijk na het verlaten van de school gaat doen in een reguliere baan. De vraag naar personeel dat op dit niveau is opgeleid kan dan bepalend zijn. Natuurlijk is de ambitie van de leerling ook een factor van overwegen. Voor elk onderdeel dat onderdeel uitmaakt voor de te behalen certificaat neemt u een proefexamen af, deze bestaat uit: - een gespreksprotocol waarin de opdracht wordt voorbereid en enige theoretische kennis wordt getoetst; - een observatieformulier voor het beoordelen van de uitvoering van de opdracht. De vragen kunnen ook gedurende de uitvoering van het werk, tijdens een korte onderbreking van het werk, worden gesteld om de spanning bij de leerling te verminderen. Pagina 11/79 Bij het examen wordt ervan uitgegaan dat van alle onderdelen behorende bij het betreffende opleidingsprogramma een proefexamen bij de leerling is afgenomen, dat de resultaten met voldoende zijn beoordeeld en dat de gegevens daarvan zijn vastgelegd in een verzamelstaat. Deze verzamelstaat dient bij het examen voor de observant beschikbaar te zijn. Bij het examen worden door de leerlingen twee opdrachten uitgevoerd. De beoordeling van de overige opdrachten worden overgenomen van het proefexamen.

12 Het vinden van een geschikte locatie voor het examineren U gaat op zoek naar geschikte examenlocaties voor het afnemen van het proefexamen (en van het examen). Het examen kan gedurende de hele periode worden uitgevoerd waarin de leerling het programma volgt. Het onderdeel afzetten wordt bij voorkeur geëxamineerd in de periode waarbinnen geen groei is (globaal de periode na 1 oktober tot 1 april). Ideaal is dat het examen kan worden uitgevoerd in die omgeving waar de leerlingen de taken hebben geleerd. Globale richtlijnen voor de examenlocaties per leerling - Voor het beoordelen van het verzamelen en afvoeren van zwerfvuil: er is zwerfvuil aanwezig, per taak een oppervlakte van 20 m 2 zuiveren van (al of niet voor het examen aangebracht) zwerfvuil. - Voor het beoordelen van het legen van de afvalbakken en plaatselijk vegen: er zijn afvalbakken aanwezig met afval, per taak minimaal twee afvalbakken. - Er is een verhard terrein van 20 m 2 met plaatselijk zand (al of niet voor het examen aangebracht). - Voor het beoordelen van het wieden, schoffelen en uitharken een strook van 2 meter breed en tien meter lang (20m 2 ). - Voor het beoordelen van het omleggen een stuk grond van globaal 10 m². - Voor het beoordelen van gras maaien een grasveld van globaal 100 m² per leerling. - Voor het beoordelen van graskant steken een strook van 10 meter. - Voor het beoordelen van haag knippen een haag van 10 meter lengte met een maximale hoogte, zodat staande zonder klimmiddelen geknipt kan worden. - Voor het beoordelen van het afzetten enkele jonge heesters per leerling. - Voor het beoordelen van het planten van bomen één boom per leerling. - Voor het beoordelen van het herstellen van speelschade: al of niet voor het examen aangebrachte speelschade op een veld. - Voor het beoordelen van het bijlijnen: veld waarvan de belijning moet worden vernieuwd. - Voor het beoordelen van het onderhouden van kunstgras: een veld met kunstgras, met inloopmaat en bestrating. In hoofdstuk 4, waar het gaat om de directe voorbereiding van de examenlocaties voor een proefexamen of examen, wordt meer informatie gegeven over de geschiktheid van de locatie. Belangrijk is dat u verzekerd bent van voldoende locaties waar geoefend en geëxamineerd kan worden. Belangrijk In het geval het examen wordt afgenomen in de periode vanaf 1 april tot 1 oktober wordt de taak afzetten niet geëxamineerd. In dat geval heeft de leerkracht deze praktijkopdracht in de periode tussen 1 oktober en 1 april geëxamineerd. De gegevens worden vastgelegd op het verzamelformulier. Het werktempo wordt wel bij de beoordeling betrokken, maar de zogenaamde IMAG-normen (normen die in de groenvoorziening worden gehanteerd) zijn daarbij niet van toepassing. Bij het werktempo wordt vooral gelet op het ononderbroken (routinematig) uitvoeren van de handeling. Pagina 12/ U legt de examenlocaties vast Belangrijk is dat u duidelijke afspraken maakt met die personen die mogelijk regulier onderhoudswerkzaamheden verrichten op de door u goed geachte examenlocaties. Geruime tijd voordat u een proefexamen wilt afnemen of voor het examen moet geen onderhoud worden verricht.

13 3.5 Waar meldt u het examen aan? Voordat u kandidaten gaat aanmelden heeft u zich georiënteerd op de volgende vragen. - In welke periode kan het examen worden afgenomen? - Is er een voorkeursdag? - Op welke locatie wordt het examen afgenomen en hoe vaak kan een bepaalde taak daar worden uitgevoerd? (Zie voorbeeld.) - Welke kandidaten waarvan u voldoende zeker bent dat zij zullen slagen voor een examen, worden voorgedragen (is er toestemming nodig van de ouders)? Aanmelding dient te geschieden bij het SVA Examenbureau, dat ondergebracht is bij KPC Groep. De aanmelding geschiedt via de website van het SVA-project: U meldt de leerlingen aan die u wilt voordragen voor het examen, tevens reserveert u een of meerdere data waarop het examen bij voorkeur wordt uitgevoerd. Tot zes weken voor de datum waarop het examen is ingepland kunt u nog wijzigingen aanbrengen. Daarna wordt het examen afgenomen zoals is overeengekomen. Belangrijk De school is verantwoordelijk voor de juistheid van de gegevens. De ervaring leert dat de leerlingengegevens zoals deze zijn opgenomen in het leerlingendossier van de school niet altijd correct zijn (gegevens en schrijfwijze). Raadzaam is de gegevens schriftelijk te laten controleren door de ouders/verzorgers van de kandidaat. De gegevens van de kandidaten dienen uiterlijk zes weken vóór de afgesproken examendatum in bezit te zijn van het SVA Examenbureau. Tot zes weken voor de datum waarop het examen is ingepland kunt u nog wijzigingen aanbrengen. Daarna wordt het examen afgenomen zoals is overeengekomen. Gezien de ervaringen in het verleden zijn wij helaas genoodzaakt 20,-- exclusief 19% btw administratiekosten in rekening te brengen bij te late aanlevering en bij de wijziging van een certificaat door foutief aangeleverde gegevens. Bij het verzetten van een reeds aangevraagde en ingeplande examendatum worden 40,-- exclusief 19% btw administratiekosten in rekening gebracht. Het wisselen van kandidaten brengt administratieve 'rompslomp' met zich mee. Daarom wordt voor elke wisseling/wijziging een bedrag van 20,-- administratiekosten in rekening gebracht. Bevestiging Meteen na aanvraag van het examen ontvangt u een bevestiging met de datum wanneer het examen is ingepland. Zeven weken vóór de afgesproken examendatum ontvangt u een overzicht met de gegevens van de kandidaten die zijn aangemeld en het programma. U heeft dan nog één week tijd om eventuele gegevens via het wijzigingsformulier aan ons door te geven. Daarna zal het examen worden uitgevoerd zoals is aangevraagd. Contact Inhoudelijke vragen : c.vanbeers@kpcgroep.nl Pagina 13/79 Voorbeeld U heeft zes leerlingen die u voor een examen zou willen aanmelden voor het opleidingsprogramma 'Onderhoud schoolomgeving'. U beschikt over één of twee examenlocaties waar:

14 - een terrein is van 80 m 2 ; - een bestrating met vijf afvalbakken; - een plantsoen/borders van in totaal 30 m 2 ; - een graskant van 60 meter lengte; - een grasveld van 200 m 2. Bij het SVA Examenbureau weet men dan dat de taak: 1 zwerfafval verzamelen en afvoeren: vier keer kan worden uitgevoerd. 2 afvalbakken legen en vegen: twee keer kan worden uitgevoerd. 3 schoffelen, wieden en uitharken: drie keer kan worden uitgevoerd. 4 gras kant steken: zes keer kan worden uitgevoerd. 5 gras maaien: twee keer kan worden uitgevoerd. In totaal kunnen bij deze examenlocaties 17 taken worden uitgevoerd. Elke leerling voert twee taken uit, totaal 12 taken. De examenlocatie is in dit voorbeeld dus toereikend om bij alle kandidaten een examen af te nemen. In overleg met de school stelt het SVA Examenbureau een programma op voor het examen. Aan de school wordt gevraagd of direct aansluitend op het examen, de certificaten worden uitgereikt. De observant kan in dat geval hierbij een rol spelen. Daarover maakt de school eventueel afspraken met de observant. De school wordt erop gewezen dat de school zelf verantwoordelijk is voor de (feestelijke) uitreiking van de verklaringen. Ook dient de school erop toe te zien dat er voor de kandidaten, die onverhoopt niet mochten voldoen aan de criteria, een vervangende certificaat beschikbaar is. De school is hiervoor verantwoordelijk. Gelet op de intensiviteit waarmee het examen wordt uitgevoerd is het aan te bevelen dat voor het afnemen van het examen, bij een grote groep kandidaten, er meer dan één leerkracht beschikbaar is, zodat men kan afwisselen. 3.6 U informeert ouders en leerlingen over de gang van zaken U informeert ouders over de gang van zaken bij het examen. Het examen bestaat voor alle kandidaten uit twee taken die door het SVA Examenbureau worden aangewezen. De leerling en zijn ouders worden schriftelijk geïnformeerd door de school over: - de datum en de tijd waarop het examen wordt afgenomen; - de plaats waar het examen wordt afgenomen; - het tijdstip waarop de leerling tenminste aanwezig moet zijn; - de ruimte waar de leerling wacht tot het moment waarop het examen start; - informatie waar en wanneer de certificaten worden uitgereikt. Als u contact opneemt met het SVA Examenbureau over het examen kunnen aan u de volgende vragen worden gesteld 1 De gegevens van elke kandidaat: naam, geboortedatum, geboorteplaats en roepnaam. Pagina 14/79 2 Voor welke certificaat u de kandidaat aanmeldt. Er kunnen vier kandidaten per dagdeel worden geëxamineerd als het gaat om het opleidingsprogramma 'Onderhoud schoolomgeving' of 'Onderhoud plantsoen'. Er kunnen vier kandidaten worden geëxamineerd als het gaat om 'Onderhoud sportvelden' mits de kandidaten in bezit zijn van de certificaat 'Onderhoud plantsoen'. Is dat niet het geval dan kunnen er minder leerlingen op een dagdeel geëxamineerd worden.

15 Voorbeeld - Er zijn vier kandidaten. Allen hebben de certificaat 'Onderhoud plantsoen'. In dat geval kunnen er vier kandidaten op een dagdeel worden geëxamineerd. Zij voeren voor het examen twee specifieke taken uit voor 'Onderhoud sportvelden' (vast onderdeel is 'kunstgras onderhoud' en een van de twee overige taken: 'bijlijnen' of 'herstel speelschade'). - Er zijn drie kandidaten. In dat geval kunnen er drie kandidaten op een dagdeel worden geëxamineerd. Twee kandidaten hebben de certificaat 'Onderhoud plantsoen' en voeren voor het examen twee specifieke taken uit voor 'Onderhoud sportvelden' (vast onderdeel 'kunstgras onderhoud' en een van de twee overige taken: 'bijlijnen' of 'herstel speelschade'). De kandidaat zonder certificaat 'Onderhoud plantsoen' voert naast twee specifieke taken ook een derde opdracht uit: ofwel 'wieden, schoffelen en uitharken'; ofwel 'gras maaien' ofwel 'haag knippen'. - Er zijn twee kandidaten, beiden hebben geen certificaat 'Onderhoud plantsoen'. Er kunnen op een dagdeel slechts twee kandidaten geëxamineerd worden. Zij voeren twee specifieke taken uit 'Onderhoud sportvelden' en een andere taak (ofwel 'wieden, schoffelen en uitharken'; ofwel 'gras maaien' ofwel 'haag knippen'). 3 Waar is/zijn de examenlocatie(s) en hoe vaak kunnen de afzonderlijke opdrachten uitgevoerd worden. De examenlocaties mogen niet meer dan 300 meter van elkaar liggen (loopafstand). 4 Voorkeur datum en voorkeur observant. 5 Zijn de leerlingen geïnstrueerd door een leerkracht die voorgeschoold is door KPC Groep of vrijstelling heeft verkregen op grond van EVC? 6 In het geval van het opleidingsprogramma Onderhoud plantsoen (afzetten en boomplanten) en Onderhoud sportvelden (afzetten) moeten de proefexamens op deze onderdelen bij de kandidaten zijn afgenomen. 7 Worden de certificaten direct na het beëindigen van het examen uitgereikt of op een later tijdstip en verwacht men dat de observant daarbij een rol vervult? 8 Welke onderdelen van het examen zijn moeilijk of niet uitvoerbaar (omleggen van zware kleigrond, bijvoorbeeld) en welke werkzaamheden worden op een andere wijze uitgevoerd dan beschreven in het protocol. Pagina 15/79

16 4 HET GEREEDMAKEN VAN DE EXAMENLOCATIES VOOR HET EXAMEN 4.1 Algemeen De aanwijzingen voor het bepalen van geschikte ocaties voor het examen gelden natuurlijk ook voor het geval u een taak voor een proefexamen wilt beoordelen. In overleg met de school stelt het SVA Examenbureau een programma op voor het examen: welke taken kunnen worden uitgevoerd bij het examen, hoeveel leerlingen kunnen maximaal een specifieke taak voor het examen uitvoeren (dit is immers afhankelijk van de beschikbare locatie)? Examineren van de meeste onderdelen is aan het groeiseizoen gebonden Klimaatverandering is heden een hot item. De winter van 2006 naar 2007 was de zachtste winter sinds 350 jaar (gemiddelde temperatuur 6.5 graden, terwijl 3.3 graden normaal is). Het groeiseizoen stopte daardoor in de herfst en zelfs in de winter nauwelijks. De grote vraag is hoe gaat het weer en het klimaat er in de toekomst uitzien? Voorlopig gaan we er maar vanuit dat de vier seizoenen blijven bestaan. In de lente en de zomer (het groeiseizoen) komt de natuur tot leven en in de herfst en de winter komt de natuur tot rust. In het algemeen raden we scholen dan ook aan om het examen te laten plaatsvinden tussen 1 april en 1 oktober, tijdens het groeiseizoen, omdat dan de meeste examenlocaties optimaal zijn. De meeste scholen vragen het examen aan in mei, juni en juli, niet alleen vanwege het groeiseizoen, maar ook omdat aan het einde van het schooljaar de diploma s en certificaten worden uitgereikt. Een ander voordeel van examinering in deze periode is dat aanhoudend slecht weer niet of nauwelijks voorkomt, zodat een gepland examen vrijwel altijd kan doorgaan. Als we kijken naar de vaardigheden die in de programma s worden geoefend, dan zijn er twee vaardigheden die het hele jaar door geëxamineerd kunnen worden: - het verzamelen en het verwijderen van zwerfafval ('Onderhoud schoolomgeving'); - het legen van afvalbakken en het (plaatselijk) vegen van het plein ('Onderhoud schoolomgeving'). In het programma 'Onderhoud plantsoen' komt een vaardigheid voor die alleen in de herfst en de winter kan worden uitgevoerd: het afzetten en dunnen van struiken en bomen. Als er blad aan de bomen en struiken zit dan levert dat veel meer afval en dus meer werk op. Bovendien zijn de bomen en struiken dan niet in winterrust, zodat de bomen en struiken kunnen gaan 'bloeden'. Vooral bij het afzetten is dat het geval. Samenvattend - Het examen wordt afgenomen in de periode tussen 1 april en 1 oktober. - Examineren in deze periode betekent dat de vaardigheid 'afzetten' geen deel kan uitmaken van het examen en door de school in de periode tussen 1 oktober en 1 april in een proefexamen moet worden beoordeeld. De gegevens worden vastgelegd op de overzichtstaat van de leerling. 4.2 Specifieke aandachtspunten voor de examenlocatie per taak Pagina 16/79 Verzamelen van zwerfvuil en afvoeren Voor het verzamelen van zwerfvuil kan het noodzakelijk zijn dat voorafgaande aan het examen er (zwerf)afval wordt aangebracht. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - een knijpstok; - een afvalzak.

17 Legen van afvalbakken en (plaatselijk) vegen van de verharding Voor het examen worden de afvalbakken bijgevuld en wordt zo nodig op de verharding plaatselijk zand aangebracht. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - een sleutel om de afvalbakken te openen (tenzij er afvaltonnen worden gebruikt); - aantal afvalzakken (evenveel als er afvalbakken/tonnen zijn); - een brede veger; - een stoffer en blik; - hulpmiddel om het vuil af te voeren (kruiwagen). Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Wieden, schoffelen, uitharken Dit is de basisvaardigheid die elke leerling kan leren, maar een verkeerde keuze van de examenlocatie kan een leerling toch in problemen brengen. Denk bij het kiezen van een examenlocatie aan de volgende punten. - Geef duidelijk aan waar een leerling moet gaan schoffelen. Markeer dat bij voorkeur met touw of lint of met pionnen. In de praktijk blijkt dat een afgebakend deel van een meter breed en tien meter lang goed werkt, vooral voor de minder zelfstandige leerlingen. Zij kunnen dan binnen de gestelde tijd goed laten zien wat ze gedaan hebben en hoe je met overlap werkt. - Let er vooral op dat al het onkruid los ligt. Het komt regelmatig voor dat er ook bij een tweede controle toch nog onkruid blijft staan. Wijs erop dat een werkgever (of een stagebedrijf) daar altijd kritiek op zal hebben als die het werk controleren. - Let er ook op dat er ook echt geschoffeld kan worden. Op klei schoffelen kan problemen opleveren. Vooral bij droog weer is de klei hard als steen. Ook bij echt achterstallig onderhoud kunnen de leerlingen in de problemen komen: veel zwerfafval, puin en wortels in de bodem, onkruid dat erg hoog staat en diep geworteld is. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - kniebeschermers; - bak (mand of emmer); - bezem; - hark; - werkhandschoenen; - correct afgestelde schoffel (met hilt); - bladhark, of hark met kromme tanden; - riek; - kruiwagen. Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Pagina 17/79 Omleggen Ook hier geldt hetgeen als hierboven bij het 'wieden, schoffelen en uitharken' is gesteld. Te veel achterstallig onderhoud brengt een leerling absoluut in de problemen. Hij krijgt het onkruid er niet onder ook al werkt hij met overlap. Het vlak leggen gaat dan problemen opleveren. Let er als docent ook op dat de grond niet te droog is, waardoor het zand los en moeilijk met de panschop te bewerken is. In de praktijk blijkt het van links naar rechts werken en het van rechts naar links werken voor leerlingen moeilijk te zijn. Laat de leerlingen zelf kiezen hoe ze willen werken.

18 Het belangrijkste bij het omleggen is het werken met overlap, zodat het onkruid ook wordt ondergewerkt. Een ander belangrijk beoordelingspunt is het zo vlak mogelijk afwerken van de grond. Oefen daarom ook het op afstand beoordelen van het 'vlak leggen'. Laat ze dat ook echt ervaren: "Neem 5 meter afstand. Ga op je hurken zitten en controleer je werk." Opmerking Als het gaat om kleigrond dan kan dat zowel bij het schoffelen als bij het omleggen een probleem zijn. Dit wordt bij het aanvragen van het examen gemeld. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken. - Halfgebogen bats (panschop) juiste lengtemaat en oppervlakte (grootte 000). Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Gras maaien Meestal wordt op scholen met een (hand)motormaaier gewerkt. Als de leerling goed is geïnstrueerd en voldoende mogelijkheden heeft gehad om te oefenen, levert dat in de praktijk vrijwel nooit problemen op. Als het gras wordt afgevoerd met een vangbak leer de leerling dan deze op tijd leeg te maken. Kies in ieder geval geen grasveld met veel zwerfafval en/of uitwerpselen van dieren. Het maaien kan ook met een zitmaaier worden uitgevoerd. Bij het examen wordt dan meer gelet op de bediening van de machine, het vaardig en veilig omgaan met de machine en het eindresultaat. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - hand- of motormaaier; - loopschaar of weed-eater. Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Graskant steken Dit onderdeel van het programma wordt, zo blijkt in de praktijk, zowel door docenten als leerlingen wat betreft moeilijkheidsgraad zwaar onderschat. Een goed eindresultaat met een 'strakke afwerking' komt maar weinig voor. Elke fout die gemaakt wordt, is in het eindresultaat duidelijk te zien. Zelfs bij leerlingen met een goede motorische vaardigheid blijken de verschillen groot. Het eindresultaat wordt door drie factoren bepaald: de keuze van de examenlocatie, het gebruikte gereedschap en de uitvoering door de leerling. We beschrijven dit kort. De keuze van de examenlocatie Kies nooit voor een graskant die zwaar verwaarloosd is en helemaal in de border is doorgegroeid. De kandidaat stuit op problemen die hij niet voorzien heeft, wordt zenuwachtig, vergeet de werkvolgorde. Het gevolg is een slecht tot matig eindresultaat. Kies ook geen graskant die te droog en te hard is. Vooral als er ook nog wortels van bomen of struiken in de grond zitten, is er geen doorkomen aan. Neem als docent daarom eerst zelf de proef op de som en probeer zelf hoe het gaat. Pagina 18/79 Gereedschap Als het gras te lang is, laat er dan eerst een keer overheen maaien met een handmaaier. Gebruik bij voorkeur stalen pennen en een geschikt touw (iets elastisch), dat strak tussen de pennen kan worden gespannen. Gebruik een stalen graskantensteker uit een stuk, die scherp

19 en glad is en die een steel heeft met voldoende lengte (in verband met de werkhouding). De afwerking met de loopschaar is belangrijk, daardoor ontstaat het 'strakke' eindresultaat. De uitvoering door de leerling Laat aan de kant van het gazon drie centimeter van het touw (2 centimeter is te krap) onder een hoek van 60 graden, de graskantensteker zijwaarts snijdend door het gras gaan. Daarbij door de knieën gaan om zo het eigen lichaamsgewicht te gebruiken. Met een voet de graskantensteker verder de grond induwen is toegestaan. Daarna het gras met de schoffel los steken en voorzichtig verwijderen. Vervolgens de grond in de border vlak harken. Als de hoek waaronder het gras is afgestoken daarna niet goed meer is te zien, dan nog een keer heel licht met de graskantensteker de hoek weer zichtbaar maken. Tenslotte met de loopschaar de graskant strak afwerken. Tip: kies altijd een stuk gras dat vlak ligt en voldoende vochtig is. Als bij een examen of een proefexamen de grond te droog is, dan is het een optie om een dag ervoor het gras en de bodem te sproeien of als dat niet mogelijk is op een andere manier de grond goed vochtig te maken. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - pennen/koord; - graskantsteker; - schoffel; - loopschaar; - hark; - riek; - bezem; - kruiwagen. Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Haag knippen Net als bij het graskant steken wordt het eindresultaat pas goed als er sprake is van een 'strakke afwerking'. In het programma wordt nogal de nadruk gelegd op de A-vorm van de haag. In de praktijk zie je die lang niet altijd terug. Daarom is gewoon goed recht knippen ook prima. Haag knippen kan zowel handmatig als met een elektrische of motorheggenschaar worden gedaan. In de praktijk blijkt het moeilijker om een handmatig geknipte haag goed recht te knippen. Het werken met een motorheggenschaar is voor leerlingen zeer motiverend. Het is niet schools en het materiaal is dan hetzelfde als dat wat in de groenvoorziening wordt gebruikt. Een nadeel is dat het materiaal zwaar is, vooral als er met een mes van 60 cm of meer wordt gewerkt. Een tussenvorm is de elektrische heggenschaar, die veel lichter is, maar die weer als ernstig nadeel heeft dat er een snoer aan zit (veiligheidsrisico s). Daarom kiezen scholen soms voor een accu heggenschaar. Pagina 19/79 Kies voor een haag als dat mogelijk is, die regelmatig is geknipt, zodat ook echt een strakke afwerking mogelijk is. Te veel 'achterstallig onderhoud' kan niet in een keer worden weggewerkt. Misschien wel door een vakbekwaam hovenier of een docent, maar voor een leerling die een examen moet doen is dat te veel gevraagd. Voor de leerling moet de werkvolgorde vooraf duidelijk zijn: eerst de twee zijkanten knippen van beneden naar boven, daarna de bovenkant (waarbij een vaste hoogte wordt aangehouden). Controleer door regelmatig afstand te nemen, op je hurken te gaan zitten en over de bovenkant te kijken. Dat is belangrijk om zeker te weten dat het eindresultaat ook echt goed is.

20 Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - snoeischaar; - veger; - (stoffer en) blik; - kruiwagen om het afval af te voeren. Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Afzetten Deze taak wordt uitgevoerd in de periode tussen 1 oktober en 1 april. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - snoeischaar; - takkenschaar; - snoeizaag (bosduvel). Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Boom planten Hoewel boom planten het best na de bladval en voor het schuiven van de knoppen kan plaatsvinden, is het binnen de huidige ontwikkelingen goed mogelijk om ook in het groeiseizoen bomen en struiken te planten. In overleg met de school wordt (afhankelijk van het moment van examineren) al dan niet deze taak in het examen opgenomen. In toenemende mate worden er bomen met kluit of uit pot of container geplant. Oefenbomen kan men daarom het best met kluit of liever nog in pot/container aanschaffen. Het is in ieder geval af te raden om te laten planten met bomen met blote wortel die volop in blad staan. Het komt ook voor dat docenten dode bomen gebruiken als oefenmateriaal. Dat is absoluut af te raden. Het ziet er niet uit en het is een zinloze activiteit. Een paar kleine bomen (maat 6/8, maat 8/10) in pot zijn weliswaar duurder, maar men kan er zo vaak mee oefenen als men wil. Let er dan wel op dat het plantgat in een vierkant wordt uitgegraven, zodat de wortels niet rond kunnen gaan draaien en de boom te weinig houvast krijgt. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - spade/bats; - grondboor; - boompaal; - boomband; - sleghamer; - klauwhamer; - hark. Bij het uitvoeren van de praktijkopdrachten is het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals veiligheidsschoenen en werkhandschoenen verplicht! Pagina 20/79 Speelschade herstellen De meest natuurlijke toetssituatie is het controleren van een veld waarop is gespeeld. In voorkomende gevallen kan men speelschade aanbrengen. Voor het correct uitvoeren van de praktijkopdrachten dienen de leerlingen over de volgende gereedschappen/materialen te kunnen beschikken: - een stamper.