SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD AD VIES

Transcriptie

1 SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD AD VIES INZAKE VERHOGING VAN PENSIOENEN EN UITKERINGEN INGEVOLGE DE A.O.W., DE A.W.W. ENDE A.K.W. IN VERBAND MET DE INVOERING VAN DE WET OP DE OM- ZETBELASTING.1968 UUGAVE VAN DE SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD (Verschijnt ten minste maandelijks) 1968, no. 11

2 SOCIAAL-ECONOMISCHE RAAD AD VIES INZAKE VERHOGING VAN PENSIOENEN EN UITKERINGEN INGEVOLGE DE A.O.W., DE A.W.W. ENDEA.K.W. IN VERBAND MET DE INVOERING VAN DE WET OP DE OM- ZETBELASTING 1968 UITGEBRACHT AAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN VOLKSGEZONDHEID

3 's-gravenhage, 18 oktober Bij brief van 26 augustus 1968, no Directie S. V., Afdeling V. V., heeft ilwe Excellentie het oordeel van de Raad gevraagd over het voornemen van de regering de pensioenen en uitkeringen krachtens de A. O. W., de A.W.W. en de A.K.W. een geringe structurele verhoging te doen ondergaan als compensatie voor de verhoging van de kosten van levensonderhoud welke naar schatting zal voortvloeien uit de invoering van de Wet op de omzetbelasting De adviesaanvrage is als bijiage achter het onderhavige advies gevoegd, De Raad heeft de voorbereiding van het advies opgedragen aan zijn Commissie Sociale Verzekeringen. Het door dezecommissieopgestelde ontwerp werd door de Raad in zijn vergadering van 18 oktober 1968 behandeld, hetgeen in de vaststelling van het onderhavige advies heeft geresulteerd. 2. Blijkens de adviesaanvrage en de Miljoenennota 1969 beoogtde regering de compensatie voor de stijgingvan het eonsumptieprijspeil, voortvloeiend uit de wijziging van het stelsel van de omzetbelasting per 1 januari 1969, zoveel mogelijktebeperken totde financieel zwakke groepen. Dit uitgangspunt wordt door de Raad als een gegeven aanvaard. Ter verwezenlijking hiervan worden twee soorten van maatregelen voorgesteld, te weten de in de adviesaanvrage vermelde structurele verhogingen van een aantal sociale-verzekeringsuitkeringen en een verlaging van de loon- en Inkomstenbelasting, welke neerkomt op een verhoging van de belastingvrije voet met f 600, -, welke tariefwijziging geleidelijkafnemend doorwerkttot inkomens van f ,-. Bij de beoordeling van de voorstellen genoemd in de adviesaanvrage, heeft de Raad mede de belastingverlaging betrokken. Gegeven het ultgangspunt van de voorgestelde belastingmaatregel, ligt het voor de hand allereerst na te gaan welke de effecten zijn van de belastingverlaging voor de financieel zwakke groepen, omdat de belastingmaatregel in het bijzonder op deze groepen is gericht. Een indruk daarvan geeft tabel I, welke aangeeft de brutoinkomens, (inclusief en exclusief de kinderbijslagen) ende hiermedecorresponderendebelastbare inkomens *), waarbij de belastingheffing een aanvang neemt in het huidige en in het nieuwe tarief. Voor het onderhavige advies is van belang dat, zowel in het huidige tarief als in het tarief volgens het wetsontwerp, de belastbare inkomens waarbij de belastingheffing een aanvang neemt, zo laag zijn, dat nagenoeg alle volwassen actieven, ook die met relatief lage inkomens, inkomsten- of loon- *) De belastbare inkomens zijn ontleend aan bijiage IV'van de memorievan toelichting bij het ontwerp van wet, houdende maatregelen met betrekking tot het tarief van de inkomstenbelasting en de loonbelasting (zitting , no. 9823). De brutoinkomens zijn van deze belastbare inkomens afgeleid.

4 T A BEL I - Inkomens waarbij de belastingheffing een aanvang neemt Belastbaar inkomen Brutoinkomen incl. K.B. Brutoinkomen excl. K.B. Belastbaar inkomen Brutoinkomen incl. K.B. Brutoinkomen excl. K.B. I la II III/l III/2 III/3 III/4 III/5 III/6 III/7 III/ , ,581 4, ' ,200 3, , , , ,668 belasting betalen. Bit geldt waarschijnlijk nagenoeg over de gehele lijn voor dewerknemers, voor wie door het minimumloon immers een "vloer" in de inkomenspositie is gelegd *), Bij de kleine zelfstandigen daarentegen zullen zich waarschijnlijk gevallen voordoen waar het inkomen zo laag is dat geen inkomstenbelasting verschuldigd is. Door de voorgestelde belastingmaatregel zal dus voor het overgrote deel van de activiteiten met lagere inkomens debelastingverlaginggeheel of althansvoor een deel compensatie biedenvbor deverhbging van het consumptieprijspeil welke van de invoering van de nieuwe omzetbelasting het gevolg is. De voorgestelde belastingmaatregel kan uiteraard geen compensatie bieden voor degenen wier inkomen zo laag is dat zij bij het tarief 1968 geen belasting betalen. Tot deze categorie zullen in hoofdzaakbehoren de niet-actieven die voor hun levensonderhoud uitsluitend of nagenoeg uitsluitend zijn aangewezen op de uitkeringen krachtens de A, O, W. en de A. W. W,, welke uitkeringen het karakter van een sociaal minimum hebben. Zo vermeldt de memorie van toelichting bij voornoemd wetsontwerp, dat onder het nieuwe tarief voor de bejaarden de belastingheffing eerst een aanvang zal nemen bij een inkomen van f 5.586,-, waarbij wordt opgemerkt dat aangenomen mag worden dat dit bedrag in 1969 zeker niet zal worden bereikt, Het effect van de voorgestelde belastingmaatregel voor gezinnen van verschillende omvang is moeilijk exact vast te stellen. Dit effect wordt bepaald door de invloed van verschillende factoren welke niet in dezelfde richting werken, Tabel II geeft daarvan een illustratie. Uit deze tabel blijkt allereerstdat de maximalebelastingverlaging afneemt naarmate de gezinsomvang groter wordt, Ziet men echter naar de brutoinkomens, excl. kinderbijslag, waarbij de maximale belastingverlaging wordt verkregen, dan blijkt dat voor gezinnen tot en met drie kinder en het geval te zijn bij een brutoinkomen dat lager is dan het minimumloon op *) Uitgezonderd- wellicht de ongeschoolde arbeider die aanspraak heeft op kinderbijslag voor ten minste zeven kinderen.

5 TABEL II Tariefgroep Maximale belastingverlaging in % bebeschikbaar inkomen in 1968 De maximale belastingverlaging wordt verkregen bij belastbaar inkomen van brutoinkomen incl. K.B. van brutoinkomen excl. K.B. van II III/l III/2 III/3 III/4 ni/5 2,6 2,7 2,7 2,4 2,2 1, jaarbaiss en voor gezinnen vanaf vijf kinderen bij eenbrutoinkomen dat hoger is dan het minimumloon op jaarbasis. Neemt men als vergelijkingsmaatstaf het minimumloon op jaarbasis, dan is voor de gezinnen van verschillende omvang, behalve wellicht voor een gezin met vier kinderen, de belastingverlaging lager dan de percentages die in tabel II zijn genoemd. Ook deze vergelijkingsmaatstaf geeft echter vi^einig inzicht in de invloed van de gezinsomvang op de omvang van de belastingverlaging, omdat reeds bij kleine inkomensverschillen de procentuele belastingverlaging sterk varieert zoals uit onderstaande voorbeelden blijkt: Tariefgroep IIl/S: bij belastbaar inkomen van f bedraagt de belastingverlaging 2,4%; bij belastbaar inkomen van f bedraagt de belastingverlaging 1,6%; Tariefgroep 111/5: bij belastbaar inkomen van f bedraagt de belastingverlaging 1,9%; bij belastbaar inkomen van f bedraagt de belastingverlaging 1,3%; Op grond van het vorenstaande meent.de Raad te kunnen concluderen dat geen duidelijke indicatie aanwezig is dat het effect van de voorgestelde belastingmaatregel uiteenloopt naargelang van de omvang van het gezin. 3. Mede in het licht van de vermelde effecten van de belastingmaatregel heeft de Raad de voorgestelde structurele verhoging van een aantal sociale-verzekeringsuitkeringen beoordeeld. a. de verhoging van de A.O.W. en de A.W.W. uitkeringen met 1,1% Uit de analyse van de belastingmaatregel is gebleken dat degenen die uitsluitend of nagenoeg uitsluitend op deze uitkeringen zijn aangewezen van de belastingmaatregel geen profijt kunnen trekken. Zonder een compenserende maatregel buiten de fiscale sfeer zou derhalve de ree'le inkomenspositie van deze categoric met lage inkomens achteruitgaan. Een maatregel, welke zich uitsluitend richt tot deze categorieen, staat echter niet ter beschikking. Het is op grond hiervan dat de Raad kan instemmen met een verhoging van de A. O. W. - en A. W. W.-uitkeringen, hoewel deze verhoging ziclj ook uitstrekt tot de uitkeringsgerechtigden die ten gevolge van andere inkomsten mede van de belastingverlaging zullen prof iter en. De Raad kan zich ook verenigen met de omvang van de voorgestelde verhoging, te v/eten 1,1%. Deze sluit nauw aan bij de door het Centraal Planbureau geschatte stijgingvan dekostenvan levensonderhoud voor de laagste

6 inkomensgroep waarvoor deze stijging is geschat ( gld.) *). l>e omstandigheid dat de verhoging niet specif iek gericht kan zijn op de laagste inkomensgroepen, kan ervoor pleiten niet tot een grotere compensatie over te gaan dan strikt noodzakelijk is. De financiering van deze structurele verhoging van de A.O.W.- en A.W.W.- uitkeringen zal volgens de adviesaanvrage uit de premieopbrengst dienen te geschieden, met dien verstande dat voor het jaar 1969 uit detijdelijke meeropbrengst van de omzetbelasting een bedrag van 47,5 mln. gld. aan het Ouderdomsfonds ter beschikking w^ordt gesteld, met welk bedrag voor 1969 de lasten van de verhoging van de A. O. W. -uitkeringen kunnen word en bestreden. De Raad heeft deze wijze van financiering als een gegeven aanvaard. b. de verhoging van de kinderbijslagen Uit.de adviesaanvrage blijkt dat in overweging is een gelijke verhoging van uitsluitend de kinderbijslagen voor derde en volgende kinderen krachtens de A.K.W. De verhoging zou bedragen f 0,03 per dag per kind, hetgeen overeenstemt met ca. 1,1% van het hoogste kinderbijslagbedrag, namelijk dat voor een achtste en e]k volgend kind. Bij de bespreking van de gevolgen van de belastingverlaging is de Raad tot de cohclusie gekonien dat er geen duidelijke aanwijzingen zijn dat daaruit tot een verschil in behandeling tussen gezinnen met ten hoogste twee kinderen en grotere gezinnen zou kunnen worden geconcludeerd. Een compenserende maatregel in de sfeer van de kinderbijslagen, die de huidige verhouding van de kinderbijslagbedragen verandert, acht hij daarom ongewenst. Hij geeft derhalve in overweging alle kinderbijslagen, zowel die krachtens de A.K.W. als krachtens de kinderbijslagwet loontrekkenden en de kinderbijslagwet kleine zelfstandigen, met 1,1% te verhogen. Een dergelijke verhoging, doorgevoerd als afzonderlijke maatregel, ontmoet bezwaren met de noodzakelijke afronding naar bovenvaude kwartaalbedragen tot een veelvoud van 78 cent, De afrondingsverschillen zouden de verhogingenvan de kinderbijslagen, uitgedruktin procentenvan de huidige bedragen, uiteen kunnen doen lopen. Ten einde dit bezwaarzo goed mogelijkte ondervangen, geeft deraad in overweging geen afzonderlijke "compensatieverhoging" per 1 januari 1969 toe te passen, maardeze compensatieverhoging te voegen bijde eerste verhoging die nasl december 1968opgrond van de stijging van de index der regelingslonennoodzakelijk zal zijn. Deze extra verhoging zou dusmoetengelden voor de kinderbijslagen krachtens de A.K.W., de K. W. L. en de K. K. Z. Voor de A. K. W. en de K. W. L. gezamenlijk zouden de kosten van de compensatieverhoging, ruw geschat, voor 1969 op jaarbasis ca. 20 mln. gld. bedragen, ongeveergelijkelijk verdeeldoverbeide wetten. De lastenstijging zou voor de A.K.W. ca. 0,025% en voor de K.W.L. ca. 0,03% van het premieplichtige inkomen bedragen. Voor de K.K.Z., welke geheel door het rijk wordt gefinancieerd, zal de lastenstijging ca. f bedragen. 4. De Raad moge er aan het slot van dit advies op wijzeh dat de toezeggingen die de regering bij het parlementair overleg inzake de nieuwe om- '') Zie bijlage VI van de memorie van antvvoord inzake het Ontwerp van Wet op de omzetbelasting 1968, II. Bij de raming is ervan ultgegaan dat alle belastingwijzigingen, zowel verliogingen als veilagingen, geheel in de prijzen tot uitdrukking zullen komen.

7 zetbelasting heeft gedaan over de compensatiemaatregelen in de sfeer van de sociale verzekeringen, in feite de vrijheid van oordeelsvorming van de Raad in belangrijke mate hebben bemerkt. Dat de volksvertegenwoordiging bij de beoordeling van het wetsontwerp inzake de nieuwe omzetbelasting mede de gevolgen voor de financieel zwakke groepen zwaar heeft laten wegen en dat zij dienaangaande op toezeggingen van de zijde van de regering heeft aangedrongen, acht de Raad begrijpelijk. Het gaat hier echter om toezeggingen waarvan de financisle lasten -via een verzwaring van de premiedruk - door het bedrijfsleven '^n de overige premieplichtigen moeten worden gedragen. Aangezien blijkens de'adviesaanvrage aande Raad inzake de programmering van de sociale zekerheid op langere termijn de ontwikkeling van de premiedruk reeds thans zorg baart, meent de Raad erop te moeten wijzen dat incidentele verzwaringen van de premiedruk, de beheersingvan de ontwikkeling van de premiedruk bemoeilijken. Uit het materiaal dat is verzameld ter voorbereiding van het advies inzake de programmering op langere termijn, is gebleken dat reeds bij ongewijzigd beleid met een niet onaanzienlijke verzwaring van de druk van de socialeverzekeringspremies moet worden gerekend. De mogelijkheden tot verbetering op de terreinen waar de voorzieningen voor grote groepen onvoldoende zijn, zijn daardoor beperkt; ten dele liggen deze buiten het terrein van dewettelijke sociale verzekering, zoals de aanvullende pensioenregelingen op het niveau van bedrijfstak of ondememing. Door incidentele verhogingen als de onderhavige wordt de ruimte voor structurele verbeteringen uiteraard geringer. Het is op grond van de daaruit voortvloeiende beperking van de mogelijkheden voor een beleid gericht op structurele verbetering, dat naar het oordeel van de Raad met incidentele verhogingen van bestaande voorzieningen, die de premiedruk verzwaren, grote terughoudendheid geboden lijkt. J.Vv. DE POUS, voorzitter. HUB. L. JANSEN, algemeen secretaris.

8 BIJLAGE BRIEF, VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN VOLKSGEZOND- HEID VAN 26 AUGUSTUS 1968 AAN DE RAAD Gaarne wil ik de aandacht van uw Raad vragenvoor het volgende. 1. Bij de parlementaire behandeling van het ontwerp van Wet op de omzetbelasting 1968 is medegedeeld, dat het in de bedoeling van de Regering ligt, de sociaal zwakkeof financieel minder sterkebevolkingsgroepen compensatie te bieden voor de stijging van de kosten van levensonderhoud, die van de invoering van die wet op 1 januari 1969 wordt verwacht. In dit verband werd gedacht aan een structurele optrekking van de uitkeringen ingevolge de Algemene Ouderdomswet (A. O. W,) en de Algemene Weduwen- en Wezenwet (A.W. W.) en van de kinderbijslagen. Voor de uitkeringen ingevolge de A.O.W. zouden verhoging ten minste 1% bedragen; onderzocht zou nog worden, bij welke gezinsgrootte de verhoging van de kinderbijslagen zou moeten ingaan (Zie Handelingen Tweede Kamer , biz , r.k.)....,. " ' ". Hoe groot de stijging van de kosten van levensonderlioud zal zijn, is niet met zekerheid nauwkeurig aan te geven. De, desbetreffende berekenirigen van het Centraal Planbureau, dat van bepaalde veronderstellingen moest uitgaan, resulteerden in een verwachte stijging van deze kosten voor de laagste inkomensgroep van 1,1 a 1,2% (Zie Bijlage VI van de memorie vaii antwoord aan de Tweede Kamer over vorenbedoeld ontwerp van wet, stuk no. 9324/9410. no. 7). 2. Gezien het vorenstaande acht de Regering het wenselijk de pensioen- en uitkeringsbedragen ingevolge de A.O.W. en de A.W. W. per 1 januaril969 een autonome^ verhoging te doen ondergaan, fii verband met ''de technische uitvoerbaarheid van deze wetten dienen de uitkeringsbedragen te worden afgerond op een veelvoud van zes gulden. Hiermede rekening houdende ligt het in het voomemen van de Regering de indiening van een wetsontwerp te bevorderen strekkende tot een verhoging van de pensioen-en uitkeringsbedragen ingevolge de A.O.W. en de A.W. W. ingaande 1. januari 1969 met 1,1% van de huidige bedragen. In verband met een daarop naar boven toegepaste afronding tot zes gulden zal een zodanige verhoging tot een lets grotere stijging dan 1,1% leiden, De huidige pensioen- en uitkeringsbedragen ingevolge de A.O.W. en de A. W. W., zoals die sedert 1 april jl. gelden, belopen per Jaar: f 4794, - voor gehuwde bejaarden en weduwen met kinderen; f 3372, - voor gehuwde bejaarden en weduwen zonder kinderen; f 1068, - voor wezen tot 10 jaar; / 1590, - voor wezen van, 10 tot 16 jaar en j 2070,- voor wezen van 16 tot 27 jaar. De verhoging van deze bedragen met 1,1% komt, rekening houdende met de afronding, neer op de volgende verhogingsbedragen per jaar: / 54,- voor gehuwde bejaarden en weduwen met kinderen; / 42, - voor gehuwde bejaarden en weduwen zonder kinderen; / 12, - voor wezen tot 10 jaar;

9 f 18, - voor wezen van 10 tot 16 jaar en f 24,- voor wezen van 16 jaar tot 27 jaar. 3. Voor wat betreft de verhoging van de kinderbijslagen in verband met de invoering per 1 januari 1969 van de Wet op de omzetbelasting 1968 heeft de Regering gemeend de te verlenen compensatie te moeten beperken tot de kinderbijslagen ingevolge de Algemene Kinderbijslagwet (A,K. W.). Hierdoor wordt bereikt, dat de compensatie voor loontrekkenden en zelfstandigen dezelfde is. Voorw^at de omvangvan dewenselijke compensatie betreft moge ik het volgende opmerken. Zoals blijkt uit de door het Centraal Planbureaugemaaktte berekeningen - verwezen wordt naar de onder 1 reeds genoemde Bijiage VI van de memorie van antwoord aan de Tweede Kamer Over het ontwerp- Wet op de omzetbelasting 1968, pag, 13 - zai de kostenstijging als gevolg van de invoering van de Wet op de omzetbelasting 1968 per 1 januari 1969 voor de grotere gezinnen iets geringer zijn dan voor de kleinere gezinnen. In verband hiermede achtde Regering het nietwenselijk bij de onderhavige verhoging progressie naar kindertal toe te passen, Bij het hoogste kinderbijslagbedrag, nl. dat voor het achtste kind en elk volgend kind, hetwelk thans sedert 1 april jl. f 201,24 per kwartaal bedraagt, komt een verhoging met 1,1% neer op een verhoging van f 2,34 per kwartaal, d.w.z. een verhoging van/0,03 per dag. Hiervan uitgaande is de Regering voomemens te bevorderen, dat door middel van een wettelijke maatregel alle kinderbijslagbedragen ingevolge de A.K.W. ingaande 1 januari 1969 met / 2,34 per kwartaal zuuen worden verhoogd. 4. Voor wat betreft de kosten, verbonden aan de vorenbedoelde verhogingen, moge ik het volgende opmerken. De kosten van de verhoging van de pensioenen ingevolge de A.O.W. kunnen voor het jaar 1969 globaal worden geraamd op ca. f 46 miljoen. Gezien enerzijds de tijdelijke meeropbrengst voor 's Rijks schatkist als gevolg van de invoering van de Wet op de omzetbelasting 1968 en anderzijds de omstandigheid, dat de A.O.W. -premie ook zonder de bovenbedoelde verhogingen per 1 januari 1969 een stijging zal moeten ondergaan, o.m. opdat het A.O.W.-fonds voldoende liquiditeitsreserve zal hebben, heeft de Regering besloten deze verhoging van de A, O. W.-pensloenen voor het jaar 1969 voor rekeningvan het Rijk te doen komen. Daartoe zal In het wetsontwerp tot verhoging van de pensioenen tevens worden voorgesteld in 1969 aan het A.O.W.-fonds een Rijksbijdrage te verlenen van f 47,5 miljoen. Deze iets hogere Rijksbijdrage dan de globale kostenraming biedt enige ruimte omde ook aan deze verhoging verbonden welvaartstijging in 1969 op te vangen. De verhogingen van de pensioenen en uitkeringen ingevolge de A.W. W. zullen voor 1969 in het totaal een bedrag vergen van ca. f 6 S 7 miljoen. De kosten, verbonden aan de verhoging van de kinderbijslagen kunnen voor het jaar 1969 geraamd worden op ongeveer f 14 miljoen. 5. Ik zal het op prijs stellen, indien uw Raad mij zijn oordeel over de vorenbedoelde verhogingen van de pensioenen en uitkeringen ingevolge de A.O.W., de A.W.W. en de A.K.W. zou wluen doen weten. Gezien de wenselijkheid, dat de tot die verhoging strekkende wettelijke maatregelen tijdig tot stand komen, moge ik u verzoeken uw advies op korte termijn te willen uitbrengen.