Landschap DECEMBER 2011

Transcriptie

1 DECEMBER Kempensens Nieuwsbrief van vzw Kempens Landschap Landschap Sinds Kempens Landschap het spoorwegfort van Duffel verwierf, wordt er hard gewerkt om van dit unieke erfgoed dé zuidelijke toegangspoort van de fortengordel rond Antwerpen te maken.» Pagina 3 Kempens Landschap ziet het als haar taak om molens, die nog op vele plaatsen het landschap bepalen, veilig te stellen. Zo ook de Beddermolen te Tongerlo.» Pagina 4 Wij hebben een belangrijke missie te vervullen. Dat kunnen we niet alleen. Daar hebben we partners voor nodig, zowel uit de publieke als uit de private sector.» Pagina 7 1 Gegarandeerd Kempens Landschap >>>

2 Essen Hoogstraten Kalmthout Wuustwezel 4 Ravels Rijkevorsel Merksplas GEGARAnDEERD KEMpEns LAnDsCHAp Stabroek Kapellen Brasschaat Wijnegem Brecht 1 27 Schilde Borsbeek Wommelgem Ranst Mortsel Mechelen Boechout Lier Duffel 28 Putte 39 Malle 21 Zandhoven Nijlen Berlaar Zoersel 38 Grobben donk Herenthout Sint- Katelijne- Waver Heist- op-den- Berg Beerse Lille Herentals 12 Hulshout Vosselaar Olen 43 Westerlo 29 Turnhout Kasterlee Herselt 14 Oud Turnhout Geel Arendonk Laakdal Retie Dessel 6 Mol Balen 9 Meerhout Dit zijn de eigendommen van de vzw Kempens Landschap, aangekocht in het belang van het behoud van ons erfgoed, aangekocht voor u en de generaties na ons. Er is beslist een interessant domein bij u in de buurt te vinden. Ga er eens kijken! Vzw Kempens Landschap werd opgericht in november 1997 op initiatief van het provinciebestuur Antwerpen en een veertigtal Kempense gemeente besturen, mede in uitvoering van een beleidslijn in het provinciaal bestuursakkoord. Vzw Kempens Landschap is actief in een 55-tal gemeenten in de provincie Antwerpen. Als organisatie kan ze voor Vlaanderen uniek en exemplarisch genoemd worden. Het is immers geen natuur- of monumentenvereniging, maar een landschaps vereniging. Vzw Kempens Landschap stelt bij al haar domeinen een multidisciplinaire aanpak voorop. Het landschap heeft immers niet alleen een natuur functie, we wonen, werken en ontspannen er ook. Dat alles vraagt een geïntegreerd beheer en juist daarin maakt het Kempens Landschap zich sterk. Momenteel heeft vzw Kempens Landschap 765 ha in eigendom. 1. De poppelaer/noenheuvel - Brecht 2. Geel-Bel - Geel-Bel 3. De Caters - schilde 4. Wortel- en Merksplas-kolonie Hoogstraten, Merksplas 5. Heidehuizen - Mol 6. Buitengoor-Meergoren/Berkebossen - Mol 7. Kempische Heuvelrug - Herentals 8. Zwartgoorheide - Vosselaar 9. De Most - Balen 10. Volmolen/Volbergbossen - Mol 11. De Keiheuvel - Balen 12. De Hellekens - Herentals 13. Amocobos - Geel 14. Kalvarieberg - Geel 15. Rijbergerdijk/Gompel - Mol 16. pelerheide/de Diepte - Beerse 17. pelgrimshof - Heist-op-den-Berg 18. Ter speelbergen putte 19. Blauwbossen - Hoogstraten 20. Rooise Loop - Oud-Turnhout 21. Blommerschot - Zandhoven 22. Helschot - Laakdal 23. Achterbos - Mol 24. Koude Beek - Borsbeek 25. Roosendael sint-katelijne-waver 26. De Merode - Westerlo, Herselt, Laakdal 27. scherpenbergmolen - Malle 28. De Welvaert - Zoersel 29. FRAC - Turnhout 30. Molen In stormen sterk - Lille 31. Den Ellenboog/Goriënberg - Retie 32. Laakvallei - Beerse 33. De schrieken - Ravels 34. speel- en vredesbos - Boechout 35. Zr. Franciscanessen - Wuustwezel 36. Fort van Duffel - Duffel 37. nete-vallei Heist o/d Berg 38. Bouwelse Heide - Grobbendonk 39. Gestel Berlaar 40. Militaire spoorlijn Kapellen-Brasschaat 41. Ursulinneninstituut sint-katelijne-waver 42. Bleke Heyde - Wuustwezel 43. Beddermolen - Westerlo Ludo Helsen Inga Verhaert Wilt u meer informatie over onze domeinen? Ga dan naar en klik op het domein van uw keuze. 2

3 Met steun van de gemeente Duffel en provincie Antwerpen is vzw Kempens Landschap volop bezig met de restauratie en de opwaardering van het spoorwegfort. straks zal het fort als dé zuidelijke toegangspoort van de fortengordel rond Antwerpen gaan fungeren. Het spoorwegfort, gebouwd in 1886, is een unieke getuige van de ontwikkelingen van de militaire bouwkunde in de laatste decennia van de negentiende eeuw. Het is het eerste fort waarbij beton is gebruikt voor de gewelven. De rondlopende gang, opgetrokken in bakstenen, is bovendien enig in zijn genre. Eind 2009 werd vzw Kempens Landschap eigenaar van het fort. sindsdien hebben we niet stilgezeten. In eerste instantie werd een uitgebreid bosbeheerplan en een concept voor herbestemming opgemaakt. Deze documenten vormen de basis voor het verdere beheer en de inrichting van de site, nu in volle gang. Daarnaast heeft vzw Kempens Landschap het fort voorgedragen als beschermd monument. Op 7 september 2011 werd de voorlopige bescherming goedgekeurd. In principe volgt dan, na het doorlopen van de procedure met onder meer een openbaar onderzoek, binnen het jaar de definitieve bescherming. Het spoorwegfort van Duffel De ontsluiting van uniek militair erfgoed Vanuit Toerisme Vlaanderen werd reeds euro subsidie verleend ter heropwaardering van het fort. Dit bedrag is bestemd om, samen met de gemeente Duffel, het spoorwegfort verder uit te bouwen als een belevingspunt en aangewezen vertrekpunt op het fietsen wandelnetwerk. Hierbij wordt het WO I-verleden van het fort op een originele manier ontsloten. Het voorbije jaar startte ook de eerste fase van de restauratie. Zo werd de waterdichting boven de kazerne en een deel van het keelfront hersteld. In de ruimtes die later een herbestemming krijgen in het kader van zachte recreatie en cultuur, werden maatregelen getroffen om het opstijgend vocht tegen te gaan. Verder werd de kazernegevel hersteld en het hele fort voorzien van hedendaags schrijn- en hekwerk. In dit verband kon vzw Kempens Landschap rekenen op aanzienlijke financiële steun van de gemeente Duffel, de Europese projecten Forten en Linies in Grensbreed perspectief en LIFE - BatAction en de provincie Antwerpen. Binnenkort start het herstel van de toegangsbrug naar het spoorwegfort. Ook hieraan dragen de gemeente Duffel, het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling en provincie Antwerpen financieel bij. Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland 3

4 Aankoop Beddermolen Op veel plaatsen in de Kempen domineren molens al eeuwen lang het landschap. Wij zien het dan ook als onze taak om deze vertrouwde bakens veilig te stellen en te beschermen. De Beddermolen (gebouwd in 1683) maakt deel uit van een typisch Kempens molenerf met molenhuis, koestal, schuur, bakhuis en paardenstal. Van oorsprong is het een abdijmolen. Al in 1943 werd hij beschermd als monument. Deze klassering werd echter opgeheven toen de molen in 1963 door een blikseminslag nagenoeg volledig vernietigd werd. Ook na de heropbouw van de molen, in 1981, bleef hij gedeclasseerd. Toen bekend werd dat de eigenaars van de molen tot verkoop wilden overgaan, heeft het gemeentebestuur van Westerlo contact opgenomen met vzw Kempens Landschap. Onze ervaring met molendossiers gaf daarin mee de doorslag. Zo zorgden wij al voor een toekomst voor de molen In Stormen Sterk (Lille), de Scherpenbergmolen (Malle) en de Gansakkermolen. Aangezien de Beddermolen een grote potentie heeft op toeristisch-recreatief vlak, waren beide partijen het eens dat de molen aangekocht, gerestaureerd, opnieuw maalvaardig gemaakt en opengesteld diende te worden. Nog voor de aankoop heeft vzw Kempens Landschap zich ingezet om de Beddermolen opnieuw voor te dragen als beschermd monument. Tevens werd ervoor geijverd om de heropbouw van het binnenwerk mee op te laten nemen in het beschermingsbesluit. Sinds eind augustus is de bescherming terug een feit. Op 12 oktober werd de aankoopakte dan tijdens een feestelijke plechtigheid door onze co-voorzitters ondertekend. De molen werd vervolgens in erfpacht gegeven aan de gemeente Westerlo, die daardoor zal instaan voor de restauratiewerken onder leiding van Kempens Landschap. Inhuldiging landhuis Roosendael samen met het koetshuis vormt het landhuis het tweeluik dat op de voormalige abdijsite onderdak biedt aan tal van jongeren en groepen. De renovatie van dit landhuis is het sluitstuk van de restauratie- en heropwaarderingscampagne die vzw Kempens Landschap in 2004 op het domein startte. De bijzondere ligging in een beschermd landschap vormde daarbij een bijzondere uitdaging. De renovatie maakt deel uit van het Europese Interreg IVA project In de Ban van Buiten Finale en Ouverture, een project dat kan rekenen op aanzienlijke financiële steun van Europa, Toerisme Vlaanderen en provincie Antwerpen. Het project werd opgestart door vzw Kempens Landschap en stichting Brabants Landschap (nederland). Aan de hand van twee voorbeeldprojecten, de landgoederen Roosendael en Mattemburgh (nederland), wilden de partners een ruimer kader ontwikkelen waarbinnen het behoud, het beheer en de herbestemming van landgoederen gezamenlijk wordt bekeken. De lessons learned zullen vervolgens gebruikt worden in toekomstige projecten. Op 7 september jl. konden de vele aanwezigen, waaronder Vlaams Minister Geert Bourgeois, bevoegd voor toerisme en onroerend erfgoed, aanschouwen dat het gerestaureerde landhuis absoluut gezien mag worden. Vzw Kempens Landschap is er in geslaagd om de zorg voor onroerend erfgoed en landschapszorg te verenigen met de toeristisch-recreatieve bestemming van Roosendael (jeugdverblijfcentrum, tevens pleisterplaats voor wandelaars en fietsers). naast de steun die onze landschapsvereniging van verschillende partners gekregen heeft, hebben vooral de uitgebreide expertise én het rotsvaste geloof in een integrale aanpak bijgedragen aan het succes. 4

5 Klompenbelevingspad doorslaand succes De aanleg van het klompenbelevingspad in het bos aan Afspanning Den Eik in Laakdal werd in maart 2011 afgerond. Op 27 maart vond de opening van het pad plaats, tijdens de klompenhappening. Tal van randactiviteiten en het schitterende weer maakten er een bruisend feest van. Zevenduizend bezoekers Vanaf het eerste weekend na pasen was het pad elk weekend voor bezoekers geopend, tijdens de zomermaanden elke dag. Tot en met de sluiting in het laatste weekend van september hebben in totaal bijna zevenduizend mensen het pad bezocht. Op de weinige zomerdagen met zomers weer piekten de bezoekersaantallen, maar zelfs minder goed weer kon sommigen niet weerhouden om het pad te bewandelen. De reacties waren onverdeeld positief. Educatief pakket Ook hebben veel scholen intussen kennis gemaakt met het pad. samen met een bezoek aan het Klompenmuseum is dit immers een ideale leeruitstap. sinds september is daartoe een educatief pakket beschikbaar. Klassen van het lager onderwijs leren zo, tijdens een avontuurlijke tocht met aansluitend een bezoek aan het museum, allerlei wetenswaardigheden over de natuur en de klompencultuur van Laakdal en omstreken. Zowel de leerlingen als de leerkrachten waren hier enthousiast over. Ook volgend jaar is dit aanbod beschikbaar voor scholen. Het klompenbelevingspad is 800 meter lang en bestaat uit verschillende hindernissen en ondergronden, waardoor het lopen op klompen intens beleefd kan worden. Alle informatie over het pad, de openingstijden, reserveringen voor klassen en groepen, het educatief pakket etc. is te vinden op onze website Cofinanciering voor de realisatie van het Klompen belevingspad wordt opgenomen door provincie Antwerpen, Toerisme Vlaanderen en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) via het Interreg IVa project Grenzeloos Wandelen in Vlaanderen-Nederland. Op stap? Op klompen! In het prinsheerlijk platteland van de Merode Op stap op klompen Op stap op klompen Op stap op klompen Op een avontuurlijke manier kennismaken met het landschap, de cultuur en de natuur van de Merode Op een avontuurlijke manier kennismaken met het landschap, de cultuur en de natuur van de Merode Op een avontuurlijke manier kennismaken met het landschap, de cultuur en de natuur van de Merode Educatief aanbod voor lagere scholen Educatief aanbod voor lagere scholen Educatief aanbod voor lagere scholen

6 HeriTage r ecycled Onder deze naam is op 1 juli het nieuwste Europese project van vzw Kempens landschap van start gegaan. samen met de Engelse partners The Churches Conservation Trust en suffolk Mind gaan we op zoek naar een gedegen methodiek om leegstaand erfgoed een herbestemming te geven. Aan de hand van voorbeeldprojecten zal gewerkt worden aan een toekomst voor religieus erfgoed binnen Europa. Voor het Ursulineninstituut in sint- Katelijne-Waver biedt dit project alvast de kans om deze prachtige site, met haar feeërieke en adembenemende art nouveau wintertuin, nieuw leven in te blazen. Om gestalte te geven aan dit project is Johan Van den Mooter als nieuwe projectcoördinator aangesteld. Inhuldiging wandelknooppuntennetwerk Wortel- en Merksplas-Kolonie Kempens Landschap maakt al enige tijd werk van de toeristisch-recreatieve ontsluiting van de Kolonies. De inrichting van een wandelknooppuntennetwerk dat Wortel- en Merksplas-kolonie met elkaar verbindt is een belangrijke stap in deze richting. Dankzij de steun van Leader MarkAante Kempen kon dit netwerk gerealiseerd worden. Op 22 augustus werd het officieel en met veel belangstelling ingehuldigd. na een wandeling door het belevingsvolle mozaïeklandschap van de kolonies, volgde een kleine receptie. nadien ontvingen alle genodigden een wandelkaart van het gebied. Deze wandelkaart is gratis verkrijgbaar bij de toeristische diensten van Merksplas, Hoogstraten en Turnhout. Inrichting ecologische vennen Vzw Kempens Landschap is het laatste jaar actief bezig met het herstel en de aanleg van vennen. Hierdoor worden immers habitats gecreëerd voor tal van planten en dieren, die zich hier op termijn terug kunnen vestigen. Daarnaast bieden vennen een belangrijke landschappelijke meerwaarde. Het zijn immers blikvangers die de zachte recreant aantrekken. Bij de werken wordt dan ook steeds voorzien in de aanleg van wandel- of knuppelpaden langsheen de vennen, zodat wandelaars er ten volle van kunnen genieten. Kom ze dus zeker eens bekijken! retie (goriënberg) - Zeldzaam, echt Kempens ven, gelegen in een laagte tussen beboste stuifduinen en omgeven door heidebestanden. Ongecontroleerde spontane bebossing heeft doorheen de jaren geleid tot de onderdrukking van de heide en tot verlanding van het ven. Vosselaar (Zwartgoorheide) Ven dat recent werd hersteld en op termijn, door een toe te passen verschralingsbeheer, ten midden van een soortenrijk grasland zal komen te liggen, vol met vlinders en andere insecten. Borsbeek Dit uitgegraven ecologisch ven zal fungeren als aantrekkelijk landschapselement in het agrarische landschapsbeeld. 6

7 DONATEuRsDAG 2011 In één woord: geslaagd naar goede gewoonte en als blijk van waardering voor het engagement van haar donateurs uit de bedrijfswereld, nodigt vzw Kempens Landschap hen elk jaar uit voor een speciaal event. De bedoeling daarvan is om de bedrijven die Kempens Landschap ondersteunen, te tonen waar onze vereniging voor staat en hen directer bij de werking te betrekken. Roosendael centraal Dit jaar ging de donateursdag door op zaterdag 17 september in de voormalige cisterciënzerinnenabdij Roosendael te sint-katelijne-waver. na de verwelkoming werden de aanwezige burgemeester-bestuurders, co-voorzitters en donateurs rondgeleid op de site, langsheen de verschillende gerestaureerde monumenten. Dat de inzet van vzw Kempens Landschap hier het verschil heeft gemaakt, hoefde daarbij nauwelijks nadere toelichting. als de andere donateurs voelt de firma Van Roey zich betrokken bij het behoud en de kwaliteit van onze regio en wil ze daar een zekere verantwoordelijk in opnemen. Wie niet? Kijkend naar de groei van ons donateursbestand, blijken bedrijven in toenemende mate geïnteresseerd in maatschappelijk verantwoord ondernemen. In dat kader biedt een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving een belangrijk aanknopingspunt. Het is dan ook niet zomaar dat het bedrijfsleven zich engageert om Kempens Landschap te ondersteunen. De wil en bereidheid om samen na te denken over de manier waarop bedrijven betrokken kunnen worden om ons leefmilieu ten goede komen, zijn volop aanwezig. De voordelen van zo n gezamenlijke aanpak zijn evident. We zijn tenslotte allemaal verantwoordelijk voor een prettig woon- en werkklimaat in onze Kempen. Nieuwe donateur Met de aansluiting van Groep Van Roey uit Rijkevorsel heeft vzw Kempens Landschap nu vijftien donateurs die haar werking ondersteunen. Van Roey is een grote Vlaamse bouwgroep, actief in ontwikkeling, ontwerp, financiering, bouw, onderhoud en exploitatie. net Wilt u meer weten over wat vzw Kempens Landschap met uw steun (extra) zou kunnen realiseren? Graag tonen wij u te waar onze vereniging voor staat. u zult dan ervaren dat wij met u - het verschil kunnen maken om onze regio mooi en leefbaar te houden. Meer informatie: info@skl.provant.be Zo n veertien jaar geleden zijn we, naar aanleiding van de veiligstelling van de Kolonies, gestart met de unieke vereniging Kempens Landschap. Negen jaar geleden hebben we een structuur voor donateurs opgezet. Vandaag doet het deugd om te zien dat we, na al die jaren, nog steeds op vertrouwde gezichten kunnen rekenen en ook nieuwe mogen verwelkomen. We zijn verheugd dat onze landschapsstichting mag blijven rekenen op een dergelijk engagement, want solide partners, daar gaat het om! Ludo Helsen Donateurs zijn net als de gemeenten - voor ons meer dan alleen een financiële partner. Ze zijn vooral belangrijk voor het uitdragen van onze boodschap, voor ons maatschappelijk draagvlak. Vzw Kempens Landschap is met heel wat in actie en er staat ook nog veel op stapel, denken we maar aan het spoorweglijntje te Kapellen- Brasschaat, de Kolonies van Wortel en Merksplas, of het klooster van de Zusters franciscanessen te Wuustwezel. Wij kunnen dit natuurlijk niet alleen. Daar hebben we partners voor nodig, uit de publieke én de private sector. Inga Verhaert 7

8 Voelt u zich verantwoordelijk voor een natuurlijke leefomgeving? Particulieren, organisaties en bedrijven die de werking van onze vereniging willen ondersteunen, kunnen terecht op: Legaat / duolegaat Voor meer informatie over oplossingen voor de successierechtelijke consequenties van erfrechtelijke kwesties, contacteer philippe De Backer. Fiscaal aftrekbare bijdragen Fiscaal aftrekbare bijdragen kunnen worden overgemaakt op rekening nummer t.n.v. vzw Kempens Landschap. Voor giften vanaf 40,- per kalenderjaar ontvangt u een fiscaal attest. Een gift is onvoorwaardelijk en mag onder geen beding aan een tegenprestatie gekoppeld worden. Vrome bomen in het landschap Houtig religieus erfgoed gezocht Kenmerkend voor de Kempen zijn de vele kapelletjes en kruisen langs wegen, op kruispunten, in velden en akkers, bij hoeves en op dorpspleinen. Vaak staan daar bomen bij of staat er een haag rond. Ook werden kleine kapelletjes en kruisen soms in bomen geplaatst. De bomen en struiken waar het om gaat, zijn een vorm van houtig erfgoed. Ze hebben dikwijls een lange geschiedenis, of kregen in de loop der tijd een symbolische betekenis. Van de kapelletjes en kruisen zijn de meeste al beschreven; de bomen en struiken die er bij horen echter vaak niet. Daarom doet vzw Kempens Landschap samen met de regionale landschappen en de provincie Antwerpen een oproep aan iedereen om bomen en struiken bij kapelletjes en kruisen of houtig erfgoed met boomkapelletjes op te sporen en te melden. Om het bijhorende mondelinge erfgoed niet verloren te laten gaan, horen we ook graag de verhalen, gebruiken en de mythes rond de plaats zelf. Deze bedrijven en organisaties ondersteunen onze activiteiten: studiecentrum voor Kernernergie - Mol Vito - Mol sibelco/nzm nv - Dessel Bp Chembel - Geel nv Luyckx - Brecht IVEKA - Turnhout Belgoprocess - Dessel KpMG Fiduciaire - Brussel nike - Laakdal Vanhout nv - Geel pidpa - Antwerpen Erfgoed & Visie - Oostmalle Greenroad nv - Heusden Antea Group - Anwerpen Groep Van Roey - Rijkevorsel Fotografie James van Leuven / Kempens Landschap vzw Uit alle inzendingen zullen twintig deelnemers worden geloot die de publicatie Rood Water Nacht of een exemplaar uit de reeks Erfgoedgidsen van provincie Antwerpen thuisgestuurd krijgen. Meer informatie en deelname-/invulformulier: Verantwoordelijke uitgever vzw Kempens Landschap peredreef Beerzel-putte tel: 015 / fax: 015 / Abonnementen België/buitenland 7,- per jaar. Jaarabonnementen gaan automatisch in na ontvangst van uw overschrijving op rek.nr t.n.v. vzw Kempens Landschap te putte. U ontvangt dan drie nummers. 8