ARMOEDEMONITOR GEMEENTE LANSINGERLAND 2015

Transcriptie

1 ^féĵh^hyil ARMOEDEMONITOR GEMEENTE LANSINGERLAND 2015

2 Armoedemonitor gemeente Lansingerland 2015 Een onderzoek naar de omvang en samenstelling van de doelgroepen voor het gemeentelijke armoedebeleid en het gebruik van inkomensondersteunende regelingen in de gemeente Lansingerland. Colofon Opdrachtgever Gemeente Lansingerland Datum Februari 2016 Auteurs Harry Piepers Tessa Schoot Uiterkamp Databewerking Wim Zijlema KWIZ Stavangerweg JC Groningen Uitgave Deze publicatie is een uitgave van KWIZ B.V. Het overnemen van cijfers en Z of teksten is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld. Niets uit deze publicatie mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden in welke vorm dan ook zonder voorafgaande toestemming van KWIZ B.V..

3 Inhoudsopgave Inleiding 2 Samenvatting 3 1. Bevolkingskarakteristieken Lansingerland Kenmerken alle huishoudens Kenmerken minimahuishoudens Langjarige minima Kinderen Instrumenten voor financiële ondersteuning Regelingen voor het minimabeleid Kwijtschelding gemeentelijke belastingen Bijzondere bijstand Individuele inkomenstoeslag Collectieve zorgverzekering Rotterdampas Jeugdsport en cultuurfonds Stichting Leergeld Cumulatief gebruik inkomensvoorzieningen Cumulatief gebruik voorzieningen Gebruik inkomensvoorzieningen en W m o Gebruik inkomensvoorzieningen en schuldhulpverlening Cumulatief gebruik inkomensvoorzieningen, W m o en S H V Lokaal beleid in perspectief Doelgroepen armoedebeleid Gebruik voorzieningen nader belicht 23 Bijlage I Verantwoording 25 1

4 Inleiding De gemeente Lansingerland voert een actief beleid gericht op de preventie en bestrijding van armoede. Om de resultaten van het gevoerde beleid in beeld te brengen is een armoedeonderzoek uitgevoerd. Dit rapport beschrijft de doelgroep voor het lokale armoedebeleid en gaat in op het gebruik en het bereik van inkomensondersteunende voorzieningen die de gemeente kent. De gegevens over de omvang en samenstelling van de verschillende groepen minimahuishoudens geven de situatie per 1 januari 2016 weer. Het gebruik van voorzieningen is gemeten over het gehele kalenderjaar In deze rapportage worden de volgende onderzoeksvragen beantwoord: 1. Hoe groot is de doelgroep van het minimabeleid op basis van de inkomensgrens tot 120 procent van het wettelijke sociale minimum (Wsm) in de gemeente Lansingerland? 2. Wat zijn de achtergrondkenmerken van deze minimahuishoudens en hoe lang zijn zij al aangewezen op een dergelijk inkomen? 3. Hoeveel kinderen in de leeftijd tot 18 jaar groeien op in de verschillende groepen huishoudens die tot de minimapopulatie behoren? 4. Hoe groot is het gebruik en niet-gebruik van het bestaande pakket aan inkomensondersteunende regelingen dat de gemeente kent? 5. Wat zijn de achtergrondkenmerken van de groepen minimahuishoudens die van deze regelingen gebruik maken? 6. Hoe groot is het gebruik van de W m o en de schuldhulpverlening en welke achtergrondkenmerken hebben deze gebruikersgroepen? Onderzoeksopzet Bij dit onderzoek is gebruik gemaakt van registratiegegevens van de verschillende lokale en landelijke regelingen die de gemeente uitvoert. Daarbij gaat het om de volgende voorzieningen: Participatie wet (bijstand), minimaregelingen, kwijtschelding gemeentelijke belastingen, W m o - verstrekkingen en schuldhulpverlening. Met behulp van de gemeentelijke Basisregistratie personen (BRP) zijn de gebruikersgegevens vervolgens op huishoudniveau gegroepeerd. Op deze manier ontstaat een samenhangend beeld van de omvang en samenstelling van de minimapopulatie, de mate van gebruik van voorzieningen en de overlap in het gebruik van voorzieningen op andere beleidsterreinen. Leeswijzer Na de samenvatting wordt in het eerste hoofdstuk de doelgroep voor het minimabeleid beschreven aan de hand van een aantal kenmerken. Vervolgens worden in hoofdstuk twee alle regelingen die de gemeente kent in beeld gebracht en gaan we in op het cumulatief gebruik van voorzieningen. In hoofdstuk drie wordt het gebruik van de W m o en schuldhulpverlening nader geanalyseerd. In het laatste hoofdstuk duiden we het gebruik van de verschillende voorzieningen in vergelijkend perspectief. 2

5 Samenvatting In totaal huishoudens, die 5 procent van huishoudpopulatie in Lansingerland vormen, hebben een inkomen tot maximaal 120 procent van het wettelijk sociaal minimum (Wsm). Het aandeel minimahuishoudens ligt daarmee op de helft van het landelijke gemiddelde van 11 procent. Gemeentelijke spreiding Naar woongebied verdeeld treffen we de volgende aantallen en aandelen huishoudens met een inkomen tot maximaal 120 W S m aan. Tabel S. 1 Woonplaats minimahuishoudens Woonplaats Minimahuishoudens Alle huish. Aandeel Aantal Aandeel minima Berkel en Rodenrijs , Bergschenhoek Bleiswijk , , Totaal / 1000/Q 50/0 Bijna de helft van alle minima wonen in Berkel en Rodenrijs. De verdeling van minimahuishoudens naar woonplaats is nagenoeg gelijk aan die van alle huishoudens in de gemeente. Aantal en aandeel langjarige minima verhoudingsgewijs laag Van alle huishoudens met een inkomen tot 120 procent van de bijstandsnorm hebben in totaal 506 huishoudens langer dan drie jaar dit inkomen. Met elkaar vormt deze groep iets meer dan 2 procent van de gemeentelijke bevolking. Bijna 6 procent van alle kinderen groeit op in minimahuishouden Van de opgroeiende jongeren tot 18 jaar in Lansingerland wonen er 922 in een gezin met een inkomen tot maximaal 120 procent Wsm. Procentueel gezien is dit bijna 6 procent van alle jeugdigen. De belangrijkste inkomensbron van de huishoudens van deze kinderen is een bijstandsuitkering. Eenoudergezinnen meer kans op armoede Eenoudergezinnen behoren vaker tot een minimahuishouden dan andere huishoudens: van alle 951 eenoudergezinnen in de gemeente leeft 22 procent op een inkomen tot 120 procent W s m. Alleenstaanden vormen in absolute zin de grootste groep onder de minima, 36 procent valt in deze categorie. Gebruik inkomensondersteunende regelingen ligt op redelijk niveau Onderstaand geven we het bereik van de verschillende inkomensondersteunende voorzieningen weer. Tabel S.2 Gebruik inkomensondersteunende en participatie bevorderende regelingen Regeling Gebruik Bereik Kwijtschelding Bijzondere bijstand Individuele inkomenstoeslag Collectieve zorgverzekering , Rotterdampas , Jeugdsportfonds en Jeugdcultuurfonds Stichting Leergeld

6 Het bereik van de kwijtschelding is met 85 procent erg hoog te noemen en is gelijk aan het maximale bereik voor deze regeling. Het gebruik van de individuele bijzondere bijstand is met 18 procent in Lansingerland vergeleken met andere gemeenten verhoudingsgewijs laag. Voor de individuele inkomenstoeslag geldt dat in de meeste gemeenten het aandeel gebruik rond 60 procent ligt. Het gebruik in Lansingerland is met 28 procent dus aan de lage kant. Voor de collectieve zorgverzekering geldt dat het gebruik met 14 procent duidelijk onder in veel gemeenten gangbare gemiddelde van rond de 35 procent ligt. het Van de Rotterdampas maakt 37 procent van de doelgroep gebruik. Dit is vrij gemiddeld voor een dergelijke participatieregeling. Voor het Jeugdsport- en cultuurfonds zien we vaak een gebruik van 30 à 35 procent. bereik van deze fondsen is in Lansingerland dus enigszins aan de lage kant. Het Het bereik van Stichting Leergeld ligt met 26 procent redelijk in lijn met wat we bij andere gemeenten zien. Gebruik inkomensvoorzieningen in vergelijkend perspectief De volgende tabel bevat een overzicht van het bereik van inkomensondersteunende voorzieningen in Lansingerland en een aantal andere gemeenten. Tabel S.3 Vergelijking bereik voorzieningen op gemeentelijk niveau Regeling Lansingerland Ridderkerk Capelle aan den IJssel Etten-Leur Alkmaar Kwijtschelding o 750/ Bijzondere bijstand o Inkomenstoeslag / Zorgverzekering 1400) Pas/participatiefonds 370/ W e zien in dit vergelijkend overzicht het beeld terug van een relatief laag gebruik van de bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag in Lansingerland en een verhoudingsgewijs hoog gebruik van de kwijtschelding. E e n o p d e z e v e n m i n i m a h u i s h o u d e n s m a a k t o o k g e b r u i k v a n d e W m o In 2015 hebben huishoudens gebruik gemaakt van een of meerdere Wmo-voorzieningen in de gemeente. Procentueel gezien is dit 7 procent van alle huishoudens. Van deze huishoudens heeft 10 procent een inkomen tot maximaal 120 procent W s m. Alleenstaande huishoudens (59 procent) en 65-plussers (72 procent) vormen de grootste groepen onder de Wmo-gebruikers. Gebruikersgroep schuldhulpverlening bestaat voor 57 procent uit minimahuishoudens In 2015 zaten 79 huishoudens in de gemeente op enig moment in een minnelijk of wettelijk schuldhulpverleningstraject. Dit is iets meer dan 1 procent van alle huishoudens in de gemeente. De gebruikersgroep van schuldhulpverlening bestaat voor het grootste deel uit meerpersoonshuishoudens zonder kinderen (26 procent). Van deze 79 huishoudens heeft 57 procent (45 huishoudens) een inkomen tot 120 procent Wsm. 4

7 Groot deel minimahuishoudens maakt ook gebruik van Wmo en SHV De overlap in het gebruik van inkomensvoorzieningen, schuldhulpverlening als volgt uit. en de W m o ziet er Tabel S4 Overlap minima, Wmo, SHV op huishoudniveau Gebruikersgroep Minima Wmo SHV Minima huishoudens ^ ,90 4,10 Wmo-voorziening 10,40 ^ ,40 Schuldhulpverlening 57,00 7,60 N = 79 Van alle minimahuishoudens met een inkomen tot 120 procent Wsm, heeft 15 procent eveneens gebruik gemaakt van een of meerdere Wmo-voorzieningen en zit 4 procent in de schuldhulpverlening. Van de gebruikersgroep van de Wmo heeft 10 procent een inkomen tot 1200 W s m en doorloopt een kleine 1 procent een schuldhulpverleningstraject. Van de totale gebruikersgroep van schuldhulpverlening heeft 57 procent een inkomen tot 120 procent W s m en heeft bijna 8 procent gebruik gemaakt van een of meerdere W m o - voorzieningen. 5

8 1. Bevolkingskarakteristieken Lansingerland In dit hoofdstuk worden de belangrijkste kenmerken van de bevolkingspopulatie in de gemeente Lansingerland beschreven. Vervolgens gaan we in op de omvang en samenstelling van de groepen huishoudens met een inkomen tot 120 procent van het sociale minimum. Waar mogelijk worden de uitkomsten vergeleken met landelijke cijfers Kenmerken alle huishoudens Onderstaande tabel geeft het aantal inwoners en huishoudens weer in de gemeente. Tabel Aantal huishoudens en inwoners Lansingerland 1 Categorie Aantal huishoudens Aantal personen Gemiddelde huishoudgrootte 2,6 In de gemeente Lansingerland wonen op de peildatum van het onderzoek in totaal personen in huishoudens. De gemiddelde huishoudgrootte komt daarmee uit op 2,6 personen. Dit is hoger dan het landelijke gemiddelde van 2.2 personen. Huishoudtype Naar huishoudtype zien we de volgende verdeling. Tabel Huishoudens naar type Huishoudtype Aantal Aandeel Aandeel landelijk Alleenstaand Eenoudergezin Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen Totaal /0 100/0 De huishoudsamenstelling in Lansingerland wijkt af van het landelijke beeld 2. Het grootste verschil is het aandeel alleenstaanden in Lansingerland, dit is fors lager dan het landelijk aandeel. Dit hangt dan ook samen met de gemiddelde huishoudgrootte die in de gemeente groter is dan landelijk. Leeftijd De leeftijdsopbouw van de huishoudpopulatie ziet er, uitgaande van de leeftijd van de oudste persoon in het huishouden, als volgt uit. Tabel Huishoudens naar leeftijd Leeftijdscategorie Aantal Aandeel Aandeel landelijk Tot 27 jaar tot 45 jaar tot 65 jaar jaar en ouder Totaal /0 100/0 1 Alle gegevens in de tabellen in deze monitor zijn gebaseerd op gemeentelijke registratiegegevens, tenzij anders aangegeven. Landelijke cijfers zijn afkomstig van het C B S. 2 Het CBS hanteert geen leeftijdscriterium bij het begrip eenoudergezin en telt dus ook ouder-kind relaties mee tussen volwassenen personen. KWIZ hanteert als criterium voor een eenoudergezin dat het jongste inwonende kind jonger dan 18 jaar is. 6

9 De leeftijdsverdeling van de huishoudens in Lansingerland komt grotendeels overeen met het landelijke beeld. Uitzondering hierop zijn de jongere huishoudens tot 27 jaar, die in Lansingerland 2 procent van alle huishoudens vormen tegenover een aandeel van 8 procent landelijk. Etniciteit De volgende figuur geeft verdeling van huishoudens naar etnische achtergrond weer, op basis van de etniciteit van de oudste persoon in het huishouden. Figuur Huishoudens naar etniciteit 9/ s i / «Autochtoon * Westerse allochtoon * Niet-westerse allochtoon Het aandeel autochtone huishoudens in de gemeente Lansingerland is met 81 procent nagenoeg gelijk aan het landelijke gemiddelde. Geografische spreiding De gemeente Lansingerland is verdeeld in drie woongebieden. Onderstaande tabel geeft de verdeling van de huishoudens naar deze kernen weer. Tabel Huishoudens naar woonplaats Woonplaats Aantal Aandeel Berkel en Rodenrijs Bergschenhoek Bleiswijk Totaal o De helft van de huishoudpopulatie in de gemeente woont in Berkel en Rodenrijs. 7

10 1.2. Kenmerken minimahuishoudens In de gemeente Lansingerland geldt voor de meeste gemeentelijke inkomensvoorzieningen een bovengrens van 120 procent van het wettelijk sociaal minimum. In deze paragraaf beschrijven we daarom de kenmerken van deze doelgroep. Aantal en aandeel minimahuishoudens De volgende tabel bevat een overzicht van het aantal en aandeel minimahuishoudens in de gemeente op de peildatum van het onderzoek. Tabel Huishoudens naar inkomen in Lansingerland Inkomenspercentage Aantal Aandeel Tot , tot ,00 Subtotaal tot 120/ ,90/0 Overig ,10 Totaal IOO0/0 Van alle huishoudens in de gemeente moet bijna 5 procent rondkomen van een inkomen tot 120 procent W s m. Dit zijn in totaal huishoudens. Het percentage minima ligt onder het landelijke gemiddelde van 11 procent. Inkomensbron Als we de huishoudens met inkomens tot 120 procent van het sociaal minimum uitsplitsen naar hoofdinkomen zien we de volgende verdeling. Tabel Inkomensbron minimahuishoudens Inkomensbron Aantal Aandeel Bijstand inkomen A O W inkomen Ander inkomen Totaal IOO/0 In totaal 45 procent van alle minimahuishoudens moet rondkomen van een bijstandsuitkering, in totaal gaat het om 493 huishoudens. Verder zijn er 210 huishoudens waarvan het oudste gezinslid 65 jaar of ouder en een A O W inkomen de belangrijkste inkomensbron vormt. In de leeftijdsgroep tot 65 jaar treffen we 401 huishoudens met een ander inkomen aan waarvan we de hoogte kennen maar niet weten uit welke componenten dit bestaat. Het kan bijvoorbeeld gaan om een W W of WIA uitkering, een inkomen uit werk of een combinatie hiervan. Huishoudtype Het volgende overzicht geeft het huishoudtype van de minimahuishoudens weer 3. Tabel Huishoudtype minimahuishoudens Huishoudtype Minimahuishoudens Alle huis- Aandeel Aantal Aandeel houdens minima Alleenstaand Eenoudergezin Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen Totaal OO/0 1OO/0 5/0 De verdeling naar huishoudtype onder minimahuishoudens wordt afgezet tegen de verdeling in de hele 3 bevolking. De laatste kolom geeft het procentuele aandeel minimahuishoudens per huishoudtype weer. 8

11 Ruim een derde van alle minimahuishoudens is een alleenstaand huishouden. Eenoudergezinnen vormen met 22 procent ook een grote groep onder de minimahuishoudens. Als we de aantallen minimahuishoudens naar huishoudtype afzetten tegen de totale huishoudpopulatie zien we dat 25 procent van alle eenoudergezinnen in de gemeente tot de minima behoort. Onder alleenstaanden ligt dit aandeel op 8 procent. Leeftijd De volgende tabel geeft een overzicht van de huishoudens op basis van de leeftijd van de oudste persoon in het huishouden. Tabel Leeftijdsopbouw minimahuishoudens Leeftijdscategorie Minimahuishoudens Alle huis- Aandeel Aantal Aandeel houdens minima Tot 27 jaar tot 45 jaar tot 65 jaar jaar en ouder Totaal /0 100/0 50/0 De leeftijdsopbouw onder de minimahuishoudens wijkt iets af van de verdeling onder de bevolking. Onder minima vinden we namelijk meer huishoudens tot 27 en tot 45 jaar, en huishoudens van 65 jaar of ouder. gehele minder Etniciteit Verdeeld naar etnische achtergrond zien we het volgende beeld onder minima. Tabel Etnische achtergrond minimahuishoudens Etniciteit Minimahuishoudens Alle huis- Aandeel Aantal Aandeel houdens minima Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon Totaal /0 100/0 50/0 Vooral in de groep niet-westers allochtone huishoudens vinden we verhoudingsgewijs veel minima. In totaal 21 procent van deze huishoudens moet rondkomen van een inkomen tot 120 procent Wsm. Onder autochtone huishoudens is dit 3 procent, 2 procentpunten onder het gemeentelijk gemiddelde. 9

12 Geografische spreiding De volgende tabel geeft de verdeling van de minimahuishoudens over de verschillende woonkernen weer. Tabel Woonplaats minimahuishoudens Woonplaats n Minimahuishoudens Alle huis- Aandeel Aantal Aandeel houdens minima Berkel en Rodenrijs Bergschenhoek Bleiswijk Totaal /0 100/0 50/0 De verdeling van minimahuishoudens naar woonplaats is nagenoeg gelijk aan die van alle huishoudens in de gemeente. Bijna de helft van alle minima wonen in Berkel en Rodenrijs Langjarige minima In deze paragraaf gaan we nader in op de achtergrondkenmerken van de groep langjarige minima. Dit zijn huishoudens die drie jaar of langer aangewezen zijn op een inkomen tot maximaal 120 procent van het geldende sociale minimum. De volgende tabel bevat een overzicht van de verdeling naar duur op het inkomen. Tabel Duur op inkomen Duur minimuminkomen minimahuishoudens Aandeel Korter dan 1 jaar tot 3 jaar jaar en langer Totaal /0 Ruim 4 op de tien minimahuishoudens zijn langer dan drie jaar afhankelijk van een dergelijk inkomen 4. Dit zijn 506 huishoudens. Deze huishoudens vormen 2 procent van alle economische eenheden in de gemeente. Inkomensbron Naar inkomensbron zien we de volgende verdeling. Tabel Inkomensbron langjarige minimahuishoudens Inkomensbron Langjarige minima Alle Aandeel Aantal Aandeel minima langjarig Bijstand inkomen A O W inkomen Ander inkomen Totaal /0 100/0 46/ Het aandeel langjarige minima onder huishoudens met een AOW-uitkering ligt boven het gemeentelijke gemiddelde. Dit hoge aandeel van 66 procent ligt voor de hand, omdat deze groep geen perspectief op inkomensverbetering heeft. Zowel getalsmatig als ook absoluut treffen we de kleinste aandelen langjarige minima in de groep met een ander hoofdinkomen aan. In de meeste gemeenten treffen we een aandeel van 60 procent langdurige minima aan. Het gevonden 4 percentage in Lansingerland ligt in werkelijkheid hoger. Er zijn het afgelopen jaar een aantal regelingen verruimd naar 120 procent W s m. Van deze regelingen hebben we geen langjarige gegevens. 10

13 Huishoudtype Het volgende overzicht geeft het huishoudtype van de langjarige minimahuishoudens weer. Tabel Huishoudtype langjarige minimahuishoudens Huishoudtype Langjarige minima Alle Aandeel Aantal Aandeel minima langjarig Alleenstaand Eenoudergezin Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen Totaal /0 100/0 46/ Alleenstaanden vormen zowel in getal als ook afgezet tegen alle minimahuishoudens de grootste groep onder de langjarige minima. Dit houdt voor een deel verband met het relatief grote aantal alleenstaanden onder de groep AOW-ers dat langjarig op het minimum leeft. Verder ligt het aandeel langjarige minima onder meerpersoonshuishoudens lager dan het gemeentelijk gemiddelde. Leeftijd Op basis van de leeftijd van de oudste persoon in het huishouden ziet de onder langjarige minima er als volgt uit. leeftijdsverdeling Tabel Leeftijdsopbouw langjarige minimahuishoudens Leeftijdscategorie Langjarige minima Alle Aandeel Aantal Aandeel minima langjarig Tot 27 jaar tot 45 jaar tot 65 jaar jaar en ouder Totaal /0 100/0 46/ Huishoudens onder de 45 jaar zijn minder vaak langjarig op een minimuminkomen aangewezen dan oudere huishoudens. Het hoge aandeel langjarige minima onder de 65-plussers zagen we al eerder bij de groep met AOW. Etniciteit Onderstaand geven we de langjarige minimahuishoudens weer, verdeeld naar etnische achtergrond. Tabel Etnische achtergrond langjarige minimahuishuishoudens Etniciteit Langjarige minima Alle Aandeel Aantal Aandeel minima langjarig Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon Totaal /0 100/0 46/ De verdeling naar etniciteit van de langjarige minima laat een vergelijkbaar beeld zien met de verdeling onder alle minimahuishoudens. Westers allochtone huishoudens zijn in iets grotere mate langjarig op een minimuminkomen aangewezen dan huishoudens met een andere afkomst. 11

14 Geografische spreiding In de volgende tabel de spreiding van langjarige minimahuishoudens over de kernen. Tabel Woonkernen langjarige minimahuishoudens Woonplaats Langjarige minima Alle Aandeel Aantal Aandeel minima langjarig Berkel en Rodenrijs Bergschenhoek Bleiswijk Totaal /0 100/0 46/ In Bleiswijk treffen we het grootste aandeel langjarige minima aan Kinderen In deze paragraaf gaan we nader in op de kinderen in de leeftijd tot 18 jaar die opgroeien in een huishouden met een inkomen tot maximaal 120 procent W s m. Tabel Aantal kinderen in Categorie minimahuishoudens Aantal Kinderen Kinderen in minimahuishoudens tot Aandeel kinderen in minimahuishoudens 6/ Van de kinderen die in de gemeente Lansingerland wonen, groeien er 922 op in een huishouden met een inkomen tot 120 procent van het sociaal minimum: dat is 6 procent van alle kinderen in de gemeente. Dit is iets hoger dan het aandeel minimahuishoudens in de gemeente (5 procent). Leeftijd Naar leeftijd maken we onderscheid in kinderen tot 4 jaar (peuters), van 4 tot 12 (basisschool leeftijd) en 12 tot 18 jaar (voortgezet onderwijs). jaar Tabel Leeftijdsopbouw kinderen in minimahuishoudens Leeftijdscategorie Minimakinderen Alle kinderen Aandeel Aantal Aandeel Aantal Aandeel minima Tot 4 jaar tot 12 jaar tot 18 jaar Totaal / /0 6/ Naar leeftijd zien we dat kinderen in de leeftijd van 12 tot 18 jaar vaker in minimahuishouden opgroeien dan jongere kinderen. een 12

15 Inkomensbron Tabel Inkomensbron kinderen in minimahuishoudens Inkomensbron Minimakinderen Aantal Aandeel Bijstand inkomen A O W inkomen Ander inkomen Totaal /0 Naar bron van inkomen zien we dat 49 procent van de minimakinderen opgroeit in een huishouden met een bijstandsuitkering en eveneens 49 procent in een huishouden met ander inkomen. een Huishoudtype De volgende tabel geeft de verdeling naar huishoudtype weer. Tabel Huishoudtype kinderen in minimahuishoudens Huishoudtype Minimakinderen Aantal Aandeel Alle kinderen Aantal Aandeel Aandeel minima Eenoudergezin Meerpersoons met kinderen Totaal / /0 6/ Van alle kinderen die opgroeien in een eenoudergezin leeft 28 procent in een minimahuishouden. In de groep kinderen die opgroeien in een gezin met twee ouders, is dat aandeel een stuk lager, namelijk 4 procent. Etniciteit Naar etnische achtergrond zien we de volgende verdeling. Tabel Etniciteit kinderen in minimahuishoudens Etniciteit Minimakinderen Alle kinderen Aandeel Aantal Aandeel Aantal Aandeel minima Autochtoon Westers allochtoon Niet-westers allochtoon Totaal / /0 6/ Van de kinderen die wonen in huishoudens van niet Westerse afkomst groeit 23 procent op in een minimahuishouden. Onder Westers allochtone jongeren ligt dit aandeel op 5 procent en onder autochtone jongeren op 3 procent. 13

16 Geografische spreiding In de volgende tabel een overzicht van de aantallen en aandelen kinderen verdeeld over de woonkernen in de gemeente. Tabel Woonplaats kinderen in minimahuishoudens Woonplaats Minimakinderen Alle kinderen Aandeel Aantal Aandeel Aantal Aandeel minima Berkel en Rodenrijs Bergschenhoek Bleiswijk Total / /0 6/ Afgezet tegen alle kinderen per woonplaats, groeien in Bleiswijk meer kinderen op in een minimagezin dan in Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek. 14

17 2. Instrumenten voor financiële ondersteuning Inwoners van de gemeente Lansingerland met een laag inkomen kunnen een beroep doen op diverse voorzieningen om hun lasten te verlichten of het maatschappelijk participeren te versterken. In dit hoofdstuk gaan we nader in op het gebruik en bereik onder de doelgroep van deze regelingen. Daarnaast beschrijven we de kenmerken van de huishoudens die van deze voorzieningen gebruik maken Regelingen voor het minimabeleid In dit rapport beschrijven we de inkomensondersteunende voorzieningen die lokaal worden uitgevoerd. Deze voorzieningen hebben inkomensgrenzen die zijn afgeleid van het wettelijke sociale minimum dat voor ieder huishoudtype geldt. De volgende tabel geeft deze grenzen in procenten op basis van de situatie in het jaar 2015 weer. Tabel Inkomensgrenzen regelingen in 2015 en omvang doelgroep Categorie Inkomensgrens Doelgroep Regelgeving Kwijtschelding landelijk/gemeentelijk Bijzondere bijstand landelijk/gemeentelijk Individuele inkomenstoeslag landelijk/gemeentelijk Collectieve zorgverzekering gemeentelijk Rotterdampas gemeentelijk Jeugdsport en cultuurfonds gemeentelijk Stichting Leergeld gemeentelijk Onder de landelijke voorzieningen voor het minimabeleid vallen de kwijtschelding, de bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag. Voor elk van deze voorzieningen kunnen, binnen bepaalde grenzen lokale uitvoeringsregels gelden. In Lansingerland kunnen minima als zij aan de daarvoor geldende criteria voldoen naast de landelijke voorzieningen ook gebruik maken van vier lokale regelingen Kwijtschelding gemeentelijke belastingen De doelgroep voor de kwijtschelding bestaat uit huishoudens met een inkomen tot maximaal 100 procent van het voor dat huishoudtype geldende sociale minimum. In Lansingerland kunnen huishoudens kwijtschelding aanvragen van de gemeentelijke afvalstoffenheffing, rioolafvoerrechten en waterschapsbelasting. Tabel Bereik kwijtschelding WįļKĒĶ Categorie Doelgroep 885 Gebruik kwijtschelding 748 Percentage bereik 85/ In 2015 is aan 748 huishoudens kwijtschelding verstrekt, dit is 85 procent van de doelgroep. Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van de kwijtschelding» Huishoudens met een A O W inkomen en een ander inkomen maken het meest gebruik van de kwijtschelding;» Alleenstaanden en meerpersoonshuishoudens met kinderen maken iets vaker gebruik van de kwijtschelding dan de overige huishoudtypen;» Naar etniciteit maken niet-westers allochtone huishoudens het meest gebruik van deze regeling. 15

18 2.3. Bijzondere bijstand Het bijzondere bijstandsbeleid van de gemeente Lansingerland is erop gericht om mensen die bijzondere noodzakelijke kosten hebben en deze niet zelf kunnen betalen, te ondersteunen. De gemeente beoordeelt in iedere aanvraag afzonderlijk of er sprake is van bijzondere omstandigheden. De groep die op grond van een inkomen tot maximaal 115 W s m gebruik kan maken van deze voorziening bestaat uit 920 huishoudens. Tabel Bereik bijzondere Categorie bijstand Doelgroep 920 Gebruik bijzondere bijstand 170 Percentage bereik 18/ In 2015 hebben 170 huishoudens één of meerdere keren gebruik gemaakt van de individuele bijzondere bijstand, ofwel 18 procent van de doelgroep. Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van bijzondere bijstand» Huishoudens met een bijstandsuitkering inkomen maken het meeste gebruik van de bijzondere bijstand;» Meerpersoonshuishoudens met kinderen maken veel vaker gebruik van de bijzondere bijstand dan de andere huishoudtypen;» Niet-westers allochtone huishoudens maken vaker gebruik van de bijzondere bijstand dan huishoudens van een andere afkomst Individuele inkomenstoeslag Deze voorziening is bedoeld voor mensen die langjarig afhankelijk zijn van een inkomen op bijstandsniveau. In Lansingerland behoort iedereen tussen de 21 jaar en de pensioengerechtigde leeftijd, die gedurende drie jaar een inkomen heeft tot maximaal 100 procent van de bijstandsnorm tot de doelgroep. Verder geldt als voorwaarde voor toekenning dat er geen perspectief op inkomensverbetering door werkaanvaarding (meer) mag zijn. De doelgroep bestaat uit 368 huishoudens. Tabel Bereik individuele Categorie inkomenstoeslag Doelgroep 368 Gebruik individuele inkomenstoeslag 102 Percentage bereik 28/ In 2015 hebben 102 huishoudens gebruik gemaakt van deze toeslag. Afgezet tegen de groep die 3 jaar een inkomen tot 100 procent W s m heeft is dit een bereik van 28 procent. Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van de individuele inkomenstoeslag» Huishoudens met een bijstandsinkomen maken vaker gebruik van de toeslag dan huishoudens met een ander hoofdinkomen;» Huishoudens zonder kinderen maken wat meer gebruik van deze voorziening dan huishoudens met kinderen;» Een verhoudingsgewijs groot deel van de gebruikers is van westers allochtone afkomst. 16

19 2.5. Collectieve zorgverzekering De gemeente Lansingerland heeft een collectieve zorgverzekering afgesloten met zorgverzekeraar Zilveren Kruis Achmea. Zij krijgen korting op zowel de basis- als de aanvullende verzekering en kunnen kiezen uit 3 verschillende pakketten. De pakketten Light en Medium zijn toegankelijk voor huishoudens met een inkomen tot 110 procent W s m en het pakket Large is bedoeld voor huishoudens met inkomens tot maximaal 130 procent Wsm. Het meest afgenomen pakket in 2015 is het pakket Large. De doelgroep bestaat uit huishoudens met een inkomen tot 130 procent Wsm. Tabel Bereik collectieve Categorie zorgverzekering Doelgroep Gebruik zorgverzekering 164 Percentage gebruik 14*54 In 2015 hebben 164 huishoudens gebruikgemaakt van de collectieve zorgverzekering, wat neerkomt op een bereik van 14 procent onder de doelgroep. Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van de collectieve zorgverzekering» Huishoudens met een A O W inkomen maken veel vaker gebruik van de zorgverzekering dan de overige inkomensgroepen;» Het bereik onder huishoudens met kinderen is duidelijk lager dan onder alle huishoudens zonder kinderen;» Autochtonen maken vaker gebruik van de collectieve zorgverzekering dan allochtonen Rotterdampas De Rotterdampas biedt gratis entree en korting op diverse culturele, ontspannende of anderszins leuke uitjes. Minima kunnen de pas voor C 5 aanschaffen. Voor kinderen is de pas gratis. De doelgroep bestaat uit huishoudens met een inkomen tot 120 procent W s m. Tabel Bereik Categorie Rotterdampas Doelgroep Gebruik Rotterdampas 406 Percentage gebruik 3700 In 2015 hebben 406 huishoudens gebruikgemaakt van de Rotterdampas. Dit is 37 procent de doelgroep. van Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van de collectieve zorgverzekering» Huishoudens met een overig inkomen maken veel vaker gebruik van de Rotterdampas dan de overige inkomensgroepen;» Het bereik onder huishoudens met kinderen is duidelijk hoger dan onder alle huishoudens zonder kinderen;» Autochtonen maken vaker gebruik van de Rotterdampas dan allochtonen. 17

20 2.7. Jeugdsport en cultuurfonds Deze regeling is bedoeld voor kinderen in de leeftijd van 6 tot 18 jaar uit gezinnen met een inkomen tot maximaal 130 procent van de bijstandsnorm. Voor deze kinderen kan een aanvraag worden ingediend om lid te worden van een sport- of cultuurvereniging. Voor sport is er jaarlijks maximaal C 235,- per kind beschikbaar, voor cultuur is dit maximaal C 450,-. Dit geld kan gebruikt worden voor contributie of lesgeld, maar ook voor benodigdheden. Aanvragen kunnen uitsluiten door intermediairs worden ingediend. Tabel Bereik JSF Å JCF C a t e g o r i e Doelgroep 443 Gebruik JSF en JCF 98 Percentage gebruik 2200 In 2015 hebben 98 huishoudens gebruikgemaakt van het Jeugdsport- en Jeugdcultuurfonds. Dit is 22 procent van de doelgroep. In totaal is in 82 huishoudens gebruik gemaakt van het Jeugdsportfonds en in 24 huishoudens is (eveneens) gebruikgemaakt van het Jeugdcultuurfonds. Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van JSF & JCF» Huishoudens met een bijstand gerelateerd inkomen maken vaker gebruik van de regeling dan de overige inkomensgroepen;» Het bereik onder eenoudergezinnen en meerpersoonshuishoudens is nagenoeg gelijk;» Allochtonen maken vaker gebruik van het JSF of JCF dan autochtonen Stichting Leergeld Via Stichting Leergeld kunnen minima de noodzakelijke schoolkosten van hun kinderen vergoed krijgen. Bijvoorbeeld schoolmateriaal, gymkleding of een laptop. De gemeente Lansingerland stelt hiervoor een bedrag beschikbaar aan Stichting Leergeld Zoetermeer. De doelgroep bestaat uit huishoudens met schoolgaande kinderen tussen de 4 en 18 jaar en een inkomen tot maximaal 110 procent Wsm. Dit betreft 328 huishoudens. Tabel Bereik stichting Categorie Leergeld Doelgroep 328 Gebruik Stichting Leergeld 85 Percentage gebruik 260/0 In 2015 hebben 85 huishoudens gebruikgemaakt van Stichting Leergeld. Dit is 26 procent de doelgroep. van Kenmerken huishoudens die gebruikmaken van Stichting Leergeld» Huishoudens met een bijstand gerelateerd inkomen maken iets vaker gebruik van de stichting dan de overige inkomensgroepen;» Het bereik onder meerpersoonshuishoudens is iets hoger dan onder eenoudergezinnen;» Huishoudens van niet-westerse allochtone afkomst maken veel vaker gebruik van Stichting Leergeld dan huishoudens van een andere afkomst. 18

21 2.9. Cumulatief gebruik inkomensvoorzieningen In deze paragraaf geven we weer of en in hoeverre minimahuishoudens gebruikmaken van meerdere regelingen. Een huishouden kan theoretisch gezien van zeven voorzieningen gebruik maken. Omdat het recht op een voorziening afhankelijk is van een groot aantal verschillende criteria komt dit in de praktijk weinig voor. Tabel Cumulatief gebruik minimaregelingen Aantal regelingen Aantal Aandeel o o / / / Totaal Te zien is dat slechts 8 procent van de minimahuishoudens in 2015 van geen enkele regeling gebruik heeft gemaakt. In de meeste gemeenten schommelt dit aandeel rond de 20 procent. In totaal 54 procent van de minima heeft gebruik gemaakt van één inkomensondersteunende regeling en 24 procent van twee regelingen. Kenmerken gebruikersgroep inkomensondersteunende voorzieningen Gemiddeld gezien maken minimahuishoudens in Lansingerland in 2015 gebruik van 1,5 regelingen. De volgende figuur geeft de mate van gebruik naar achtergrondkenmerken van de gebruikers weer. Figuur Kenmerken gebruikersgroep inkomensvoorzieningen Alleenstaand Eenouder gezin Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen Bijstand Overig inkomen A O W inkomen tot 27 jaar 27 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar en ouder Autochtoon Westerse allochtoon Niet-westerse allochtoon ( 0 5 1, 5 2» Eenoudergezinnen en meerpersoonshuishoudens met kinderen maken gemiddeld van meer regelingen gebruik dan huishoudens zonder kinderen;» Huishoudens met een bijstand inkomen heet meeste gebruik van regelingen;» Naar leeftijd verdeeld zien we dat 65-plus huishoudens wat minder gebruik maken van voorzieningen dat huishoudens in de andere leeftijdscategorieën;» Niet-westers allochtone huishoudens maken gemiddeld gezien van de meeste regelingen gebruik. 19

22 3. Cumulatief gebruik voorzieningen In dit hoofdstuk gaan we in op het cumulatieve gebruik van voorzieningen door minimahuishoudens. Daarbij kijken we naar de mate waarin deze huishoudens naast inkomensvoorzieningen ook gebruik maken van Wmo-voorzieningen en een beroep doen op schuldhulpverlening Gebruik inkomensvoorzieningen en Wmo De volgende tabel geeft de inkomenssituatie weer van de huishoudens die in het jaar 2015 in de gemeente Lansingerland gebruik hebben gemaakt de Wmo. Tabel Inkomensverdeling Wmo-gebruikers Categorie Wmo Alle Aandeel Aantal Aandeel huishoudens Wmo Inkomen tot 120/0) W s m , 150/0 Overige huishoudens , 70/0 Totaal / IOO0/0 7/0 In 2015 hebben huishoudens gebruik gemaakt van een of meerdere W m o voorzieningen in de gemeente. Procentueel gezien is dit 7 procent van alle huishoudens. Van deze huishoudens heeft 10 procent een inkomen tot maximaal 120 procent W s m. Als we kijken vanuit het perspectief van de minimahuishoudens zien we dat 15 procent van deze huishoudens in 2015 ook gebruik heeft gemaakt van een Wmo-voorziening, 165 in getal. Kenmerken minimahuishoudens die gebruik maken van Wmo-voorzieningen Nadere analyse van de gebruikersgroep van een Wmo-voorziening geeft het volgende beeld. Figuur Kenmerken Wmo-huishoudens met een inkomen tot 1200 Alleenstaand Eenouder gezin Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen 2 0 7o 8 0 7o 310/ 590/ tot 27 jaar 27 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar en ouder 70/0 200/ 720 Autochtoon Westerse allochtoon Niet-westerse allochtoon " 70/ Bijstand inkomen A O W inkomen Overig inkomen / 410/ /» Alleenstaanden vormen met 59 procent van de gebruikers de grootste groep;» Bijna drie kwart ofwel 72 procent is 65 jaar of ouder;» Het overgrote deel (89 procent) van de Wmo-huishoudens is van autochtone afkomst;» Van de Wmo-gebruikers met een inkomen tot 120 procent heeft de meerderheid AOW. 20

23 3.2. Gebruik inkomensvoorzieningen en schuldhulpverlening Schuldhulpverlening is bedoeld voor inwoners van Lansingerland die zelf hun problematische schulden niet meer kunnen oplossen. Het belangrijkste onderdeel van schuldhulpverlening betreft een minnelijke schuldregeling. Wanneer een minnelijk traject niet mogelijk is kan een aanvraag worden gedaan voor toelating tot de W S N P (het wettelijk traject). Onderstaande tabel geeft de inkomensverdeling weer van alle huishoudens die in 2015 minnelijk dan wel een wettelijk schuldhulpverleningstraject doorliepen. een Tabel Aantal huishoudens in schuldhulpverleningstraject Categorie Schuldhulpverlening Alle Aandeel Aantal Aandeel huishoudens SHV Inkomen tot 120/0) , 50/0 40/0 Overige huishoudens /0 950/0 0,2/0) Totaal y 0 100y 0 0,3y In 2015 hebben 79 huishoudens in de gemeente op enig moment in een minnelijk of wettelijk schuldhulpverleningstraject gezeten Van deze huishoudens behoorde 57 procent tot de minima (45 huishoudens). Afgezet tegen alle minimahuishoudens zien we dat 4 procent van de minima in de schuldhulpverlening zat. Onder niet-minimahuishoudens is dit aandeel 0,2 procent. Kenmerken huishoudens in de schuldhulpverlening Nadere analyse van alle huishoudens in een schuldhulpverleningstraject geeft het volgende beeld. Figuur Kenmerken huishoudens in de schuldhulpverlening Alleenstaand Eenouder gezin Meerpersoons zonder kinderen Meerpersoons met kinderen 1 l 0 TQũ IA 24 0 tot 27 jaar 27 tot 45 jaar 45 tot 65 jaar 65 jaar en ouder A A 0 44 H A Autochtoon Westerse allochtoon Niet-westerse allochtoon H O 560 Inkomensbron minima tot 120% Bijstand inkomen A O W inkomen Overig inkomen 7 0 7o 3, » Meerpersoonshuishoudens zonder kinderen vormen met 29 procent de grootste groep onder huishoudens in de schuldhulpverlening;» Bijna 90 procent van de huishoudens is tussen de 27 en 65 jaar oud;» Bijna de helft van de huishoudens is van allochtone afkomst;» Onder de minimahuishoudens in de schuldhulpverlening vormen huishoudens met een bijstandsuitkering de grootste groep. 21

24 3.3. Cumulatief gebruik inkomensvoorzieningen, Wmo en SHV In deze paragraaf geven we de overlap tussen de minimahuishoudens en de gebruikers van de W m o en schuldhulpverlening weer. Dit doen we op huishoudniveau. Tabel Overlap in gebruik minimaregelingen, Wmo en SHV op huishoudniveau Gebruikersgroep Minima Wmo SHV Minima N = ,9/0) 4, 1 / Wmo-voorziening 10,4/0, N = ,4/ Schuldhulpverlening 57,00 7,6/0) N = 79 Van alle minimahuishoudens met een inkomen tot 120 procent W s m, heeft 15 procent eveneens gebruik gemaakt van een of meerdere Wmo-voorzieningen en zit 4 procent in de schuldhulpverlening. Van de gebruikersgroep van de Wmo heeft 10 procent een inkomen tot / W s m en doorloopt minder dan 1 procent een schuldhulpverleningstraject. Van de totale gebruikersgroep van schuldhulpverlening heeft 57 procent een inkomen tot 120 procent W s m en heeft bijna 8 procent gebruik gemaakt van een of meerdere W m o - voorzieningen. 22

25 4. Lokaal beleid in perspectief Dit afsluitende hoofdstuk start met een beknopte weergave van de doelgroep van het armoedebeleid in de gemeente Lansingerland. Vervolgens gaan we in op het gebruik van de verschillende voorzieningen. We sluiten af met een aantal conclusies en aanbevelingen voor het armoedebeleid Doelgroepen armoedebeleid De totale doelgroep voor het armoedebeleid in de gemeente Lansingerland bestaat uit huishoudens. Dit zijn huishoudens met een inkomen lager of gelijk aan 120 procent van het wettelijk sociaal minimum. Deze huishoudens vormen met elkaar 5 procent van de gemeentelijke populatie. Huishoudens met kinderen In totaal 6 procent van alle kinderen in de gemeente Lansingerland ofwel 922 jongeren groeien op in een minimahuishouden. Bijna de helft van deze groep groeit op in een eenoudergezin. Armoede kan kinderen beperken in hun maatschappelijke deelname, gezondheid en ontwikkeling. Juist in het kader van participatie en de ontwikkeling van deze kinderen zijn sociale, culturele en sportieve activiteiten van essentieel belang. Langjarige minima Een tweede belangrijke doelgroep zijn de 402 huishoudens die al langer dan drie jaar op het wettelijk minimum vertoeven. In de gemeente Lansingerland behoort 36 procent van alle minimahuishoudens, tot de langjarige minima. Voor deze groep is het van belang om uit te zoeken op welke wijze deze huishoudens gestimuleerd kunnen worden om te participeren Gebruik voorzieningen nader belicht De volgende tabel geeft het bereik van de verschillende voorzieningen weer. inkomensondersteunende Tabel Gebruik inkomensondersteunende en participatie bevorderende regelingen Regeling Kwijtschelding / Bijzondere bijstand / Individuele inkomenstoeslag / Collectieve zorgverzekering / Rotterdampas / Jeugdsportfonds en Jeugdcultuurfonds / Stichting Leergeld / Het bereik van de kwijtschelding is met 85 procent erg hoog te noemen en is gelijk aan maximale bereik voor deze regeling. het Het gebruik van de individuele bijzondere bijstand is afhankelijk van het generiek gebruik van de overige regelingen. Gemiddeld zien we een bereik van rond 25 procent. Het bereik van 18 procent in Lansingerland is dus verhoudingsgewijs laag te noemen. Voor de individuele inkomenstoeslag geldt dat in de meeste gemeenten het aandeel gebruik rond 60 procent ligt. Het gebruik in Lansingerland is met 28 procent dus aan de lage kant. Voor de collectieve zorgverzekering geldt dat het gebruik met 14 procent duidelijk onder in veel gemeenten gangbare gemiddelde van rond de 35 procent ligt. het 23

26 Van de Rotterdampas maakt 37 procent van de doelgroep gebruik. Dit is vrij gemiddeld voor een dergelijke participatieregeling. Voor het Jeugdsport- en cultuurfonds zien we vaak een gebruik van 30 à 35 procent. bereik van deze fondsen is in Lansingerland dus enigszins aan de lage kant. Het Het bereik van Stichting Leergeld ligt met 26 procent redelijk in lijn met wat we bij andere gemeenten zien. Gebruik voorzieningen in vergelijkend perspectief De volgende tabel bevat een overzicht van het bereik van inkomensondersteunende voorzieningen in een aantal andere gemeenten. Omdat de uitvoering van de regelingen van plaats tot plaats op onderdelen verschilt, mogen de gepresenteerde gemeentelijke percentages niet als absoluut worden beschouwd. Tabel Vergelijking bereik voorzieningen op gemeentelijk niveau Regeling Lansingerland Ridderkerk Capelle aan den IJssel Etten-Leur Alkmaar Kwijtschelding 85/0, 75/0, 80/0, 58/0, 66/0, Bijzondere bijstand 18/0, Inkomenstoeslag 28/0, 61/0, 37/0, 81/0, 81/0, Zorgverzekering 14/0, Pas/participatiefonds 37/0, 21/0, 42/0, 40/0, 45/0, W e zien in dit vergelijkend overzicht het beeld terug van een relatief laag gebruik van de bijzondere bijstand en de individuele inkomenstoeslag in Lansingerland en een verhoudingsgewijs hoog gebruik van de kwijtschelding. 24

27 Bijlage I Verantwoording Bij dit onderzoek is gebruik gemaakt van registratiegegevens van de verschillende lokale en landelijke regelingen die de gemeente uitvoert. Daarbij gaat het om de volgende voorzieningen: Participatiewet, minimaregelingen en kwijtschelding gemeentelijke belastingen. Onderstaand beschrijven we de wijze waarop het onderzoeksbestand is aangemaakt. Stap 1 In de eerste bewerkingsstap wordt de informatie uit de genoemde registratiebronnen aan het actuele BRP bestand gekoppeld. Op deze wijze wordt inzichtelijk welke personen gebruikmaken of gebruik hebben gemaakt van welke voorziening. Stap 2 In stap 2 wordt aan de hand van de BRP een analysebestand op huishoudniveau gemaakt. onderscheiden 4 huishoudtypes: alleenstaanden, eenoudergezinnen, meerpersoons huishoudens met kinderen en meerpersoonshuishoudens zonder kinderen. De operationele definities van deze begrippen treft u verderop in deze verantwoording aan. W e Stap 3 Het feitelijke gebruik van voorzieningen in het jaar voorafgaand aan het peilmoment van de BRP wordt op huishoudniveau vastgesteld. Indien één persoon binnen het huishouden gebruik heeft gemaakt van een bepaalde voorziening, wordt dit toegerekend naar het hele huishouden. Statistisch kader In tegenstelling tot wat gangbaar is bij sociaal wetenschappelijk onderzoek is dit rapport gebaseerd op gegevens van de totale bevolkingspopulatie. Dat betekent dat de vermelde aantallen en percentages niet getoetst hoeven te worden op statistische betrouwbaarheid en altijd de feitelijke situatie weergeven. Operationele definitie huishouden Het bepalen van het soort en type huishouden gebeurt aan de hand van gegevens uit de Basisregistratie personen en wel op de volgende wijze:» indien één persoon op een adres woont, is duidelijk dat er sprake is van een alleenstaande;» personen op één adres waartussen geregistreerde ouder-kindrelaties of echtrelaties bestaan worden tot een gezamenlijk huishouden gerekend;» indien er één meerderjarige op een adres woont met een ouder-kindrelatie tellen we een eenoudergezin;» indien er meer meerderjarige op een adres wonen waarbij één meerderjarige ouder is en er een ouder-kindrelatie bestaat met de andere meerderjarige (en/of minderjarige) tellen we een eenoudergezin;» als er vier of meer meerderjarigen op een adres wonen, gaan we ervan uit dat er meerdere huishoudens op dit adres gevestigd zijn;» indien er drie meerderjarigen zonder echtrelatie op één adres wonen, kijken we naar de gemiddelde leeftijd. Ligt die onder de 27 jaar dan rekenen we iedere persoon als een afzonderlijk (studenten)huishouden. Ligt deze boven de 27 jaar dan tellen we één meerpersoons huishouden.» als er minimaal 20 personen op een gezamenlijk adres wonen, registreren we een institutioneel huishouden, tenzij de gemiddelde leeftijd van alle bewoners hoger is dan 65 jaar. Iedere bewoner wordt dan als afzonderlijk huishouden meegeteld (gehuwden tellen als één huishouden). 25

28 Zelfstandig huishouden Een zelfstandig huishouden bestaat uit één of meer personen die alleen of samen in een woonruimte gehuisvest zijn en zelf in hun dagelijkse levensbehoeften voorzien. Institutioneel huishouden Tot de institutionele huishoudens behoren adressen met minimaal 20 personen, waarbij de gemiddelde leeftijd jonger is dan 65 jaar. Hiertoe behoren bijvoorbeeld opvangcentra, penitentiaire inrichtingen, kindertehuizen en internaten. In de bevolkingsoverzichten in deze rapportage zijn deze personen meegeteld. In de hoofdstukken waar de inkomensverdeling in termen van huishoudens wordt besproken blijven zij buiten beschouwing. Besteedbaar inkomen (CBS) Besteedbaar inkomen is het bruto inkomen verminderd met de premies sociale zekerheid en andere betaalde overdrachten (zoals alimentatie) en de loon-, inkomsten- en vermogensbelasting. Het bruto inkomen omvat winst uit onderneming, bruto inkomsten uit arbeid, inkomsten uit vermogen en bruto ontvangen overdrachten (zoals AOW, Anw, WAO/WIA, studiefinanciering, kinderbijslag en huursubsidie). Inkomensbron In dit onderzoek worden de termen bijstand gerelateerd inkomen, A O W en 'ander' inkomen gebruikt. Voor de bijstandsgerechtigden is de inkomensbron direct vast te stellen. De A O W inkomensgrondslag is bepaald op basis van de leeftijd van de huishoudoudste. De 65+ huishoudens die tevens een aanvullende bijstandsuitkering ontvangen rekenen we eveneens tot deze categorie. Alle overige inkomens zijn vervolgens onder de noemer 'ander' inkomen gebracht. Wanneer het inkomen van een huishouden alleen bestaat uit A O W dan wordt het tot de minimapopulatie gerekend. huishouden Berekening van de duur van het minimuminkomen De duur van de periode waarin een huishouden op het minimuminkomen leeft, wordt berekend aan de hand van een combinatie van gegevens uit verschillende bronnen. Een sluitende definiëring in termen van een volledig onafgebroken periode is niet altijd mogelijk. Indien de periode tussen het gebruik van de ene regeling en de andere maximaal 30 dagen is, wordt dit daarom toch als aaneengesloten periode gezien. Wettelijk sociaal minimum Het wettelijk sociaal minimum is de actuele bijstandsnorm voor het betreffende huishoudtype. Deze normbedragen worden halfjaarlijks vastgesteld. Voor 65-plussers is de netto A O W - uitkering het normbedrag voor het wettelijke sociale minimum. Etniciteit (CBS) Voor bepaling van etniciteit wordt gekeken naar het geboorteland van de ouder(s). Een allochtoon is iemand waarvan minimaal één van de ouders in het buitenland is geboren. Inwoners afkomstig uit Europa, Noord-Amerika, Australië, Japan en Indonesië worden als westerse allochtonen gezien. 26