Theorie internationaal lasser

Transcriptie

1 Theorie internationaal lasser In het kader van de diploma s internationaal lasser, wordt de systematisch opgebouwd van hoeknaad naar pijplasser. Tegelijkertijd zijn er specifieke, procesgebonden en materiaalgebonden hoofdstukken. Zo zal de voor het diploma TIG-plaatlasser RVS verschillen van de voor het MIG lassen van koolstofstaalplaat. De opbouw en naamgeving van de verschillende modules is als volgt: Module A tot C: algemene laskennis A: niveau hoeknaadlasser B: extra voor niveau plaatlasser Modules Sx: procesgebonden SA: beklede elektrode SM: halfautomatisch lassen ST: TIG lassen Modules Px: materiaalgebonden In de volgende paragrafen worden de sleutelwoorden en basisvaardigheden weergegeven voor de verschillende modules A - B- SA-SM en ST. De materiaalgebonden is enkel van toepassing voor de diploma s waarbij RVS of Al gelast wordt. De materiaalkennis voor gewoon staal is hoofdzakelijk vervat in de basiskennis van module B. 1

2 Modules A: algemene basiskennis lassen A1: elektriciteit en booglassen kennis van de basisprincipes van het booglassen 1. Basiskennis elektriciteit 2. De elektrische boog 3. De elektrische boog als warmtebron 4. Kenmerken van de boog 5. Basis terminologie lasnaden ( wortelpas; pas; sluitlaag, penetratie, ) 6. Benamingen lasprocessen ( MMA-beklede elektrode; TIG; MIG/MAG) 7. Toevoegmateriaal 8. Materiaaloverdracht tijdens het booglassen 9. Lasmetaal 10. Lasbad Geef de basisprincipes van het booglassen Kennis en begrip van de basisterminologie van het lassen Begrijpen van het vormen van een lasbad A2. Lasuitrusting Werkingsprincipes kennen van een laspost 1. Toevoer van electriciteit 2. De lasbron 3. Omvormers 4. AC/DC + gelijkrichters 5. Nullastspanning, boogspanning en lasstroom 6. Polariteit en type lasstroom 7. Inschakelduur 8. Toevoer van beschermgas 9. Lasparameters 2

3 Eindtermen : Beschrijf de belangrijkste onderdelen van een laspost Kennis van het begrip polariteit en het effect van een veranderende polariteit Kennis van de naamgeving van de essentiële elektrische parameters A3. Veiligheid en gezondheid Kennis van de gevaren en de gezondheidsrisico s verbonden aan het lassen 1. Elektrocutie 2. UV-en warmtestraling 3. Oogletsels 4. Brandpreventie en bestrijding 5. Lasrook 6. Bescherming van de luchtwegen 7. Persoonlijke beschermingsmiddelen 8. Geluidslast 9. Nationale toepasselijke wetgeving Eindtermen : Erkennen van gevaarlijke situaties Kennis van de gezondheidsrisico s verbonden aan lasrook Kennis van de signaalborden voor vluchtroutes Kennis van de noodzakelijke persoonlijke beschermingsmiddelen Kennis van de voorzorgmaatregelen tegen brand, geluidsoverlast en rookoverlast. 3

4 A4. Veilig werken in een lasatelier Weten op welke wijze veilig kan gewerkt worden in een lasatelier 1. Kennis van de gevaren in een lasatelier: algemene risico s, stof, zware metalen, warme stukken, elektrische kabels 2. Afschermen van medewerkers tegen het laswerk 3. Afzuiging en verluchting 4. Veiligheidsprocedures in geval van een ongeval, vluchtroutes, signalisatieborden 5. Werken in afgesloten ruimtes ( explosierisico, opstapelen van gassen, ) 6. veilig werken met gascilinders Eindtermen : Kennis van de gevaren in een lasatelier Noodzaak van een goede afzuiging erkennen Bewust zijn van explosiegevaar in besloten ruimtes Veilig kunnen werken met gascilinders A5. Verbruiksgoederen Kennis van de belangrijkste verbruiksgoederen 1. Basisprincipes latoevoegmaterialen ( elektroden, lasstaven, lasdraad, gassen) 2. Beschermgassen 3. Backinggassen 4. Classificatie van toevoegmateriaal ( EN-code) 5. Opslaan, drogen en gebruik van toevoegmateriaal 4

5 Eindtermen : Kennis van de verschillende types toevoegmateriaal en hun specifiek nut en toepassingsgebied Weten hoe toevoegmaterialen moeten behandeld, gedroogd en bewaard worden. Kennis van de Europese genormeerde naamgeving en codering inzake deze toevoegmaterialen ( EN 439 ; 440, ) A6. Laspraktijk deel 1 Kunnen lezen en begrijpen van een WPS (welding procedure specification) / LMB ( lasmethodebeschrijving) 1. Wat is een WPS/LMB. essentiële variabelen 2. Lasparameters 3. Lasposities 4. Lasnaadvormen 5. Lassymbolen ( cfr. ISO 2553) Eindtermen : Kunnen lezen en interpreteren van lassymbolen op een tekeningen ( ISO 2253) Kennis van de lasposities ( cfr ISO 6947) Onderscheid kennen tussen een overlapnaad, een hechtlas, hoeknaad, stompe naad, enz. Kunnen bepalen en opmeten van de afmetingen van een hoeknaad: vorm; keelhoogte,.. Een WPS/LMB kunnen gebruiken in productie 5

6 A7. Laspraktijk deel 2 Inzicht in de invloed van de lasparameters op de laseigenschappen 1. Fouten in lasnaden ( cfr ISO en ISO 5817) 2. Opmeten van lasparameters 3. Het effect van de lasparameters op het uitzicht van de lasnaad 4. Magnetische blaaswerking 5. Visuele controle van een lasnaad Eindtermen : Besef van de invloed van de lasparameters op het uitzicht van de las Kennis van de verschillende lasfouten,zoals samengevat in ISO Kunnen uitvoeren van een visuele controle op een hoeknaad ( vlgs ISO 5817) Verstaan van de magnetische blaaswerking en mogelijke remedies kunnen toepassen om dit te voorkomen en te verhelpen A8 Lasnaadvoorbereiding Kennis van de bestaande methoden om een lasnaadvoorbereiding te maken 1. Mechanische processen 2. Vlamsnijden 3. Gutsen 4. Andere snijprocessen : plasmasnijden, laser,waterstraalsnijden, Eindtermen : Weten welke methoden bestaan Kennis van de essentiële parameters voor het vlam-en plasmasnijden Weten welke technieken toepasbaar zijn voor respectievelijk staa, RVS en Al. 6

7 A9. Lasserskwalificaties Kennis van de basisprincipes voor de kwalificatie van lassers volgens EN en EN Nut en doel van de lasserkwalificaties 2. EN287-1; essentiële variabelen, geldigheidsgebied, teststukken, Eindtermen : Zich bewust zijn van het ( beperkte ) geldigheidsgebied Kennis van de essentiële variabelen 7

8 Module B: algemene voor het behalen van het niveau plaatlasser B1 : inleiding staal 1. Productie/vervaardiging van staal 2. Basiskenmerken ongelegeerde staalsoorten 3. Effect van legeringselementen 4. Basis van ISO Eindtermen : Beschrijven van staalproductie ( hoogoven-continu gieterij- warm en koudwals) Zich bewust zijn van deinvloed van laswarmte op gewoon constructiestaal Het onderscheid kennen tussen gewoon staal, gelegeerd staal en roestvaststaal Een vaag idee hebben van het belang en de invloed van legeringselementen in het algemeen opde eigenschappen van staal Naamgeving van de meest gebruikte staalsoorten volgens ISO ( groepnummers ) B2: lasverbindingen in plaat Doelstelling basisterminologie Begrippenlijst 1. Lasnaadtypes; hoeknaden en stompe naden ( inclusief plaat/pijp) 2. T-naad; overlapnaad; ( zie ook EN en ISO 17659) 3. Karakterisatie van een hoeknaad: beenlengte, keelhoogte, penetratie; aantal passen ; bol, hol,.. 4. Karakterisatie van stompe naden: naadvorbereiding, enkel- en meerlagig lassen, overdikte, profiel ( bol, hol, vlak), penetratie/doorlassing, onderlegstrips, metaalbacking, 5. Voorbeelden van lasnaadconfiguraties in reële constructies ( tankbouw, drukvaten, leidingen, staalbouw, ) 8

9 Eindtermen Kennis van hoeknaad, stompe naad, overlap en plaat-pijpverbindingen Opmeten en identificeren van keelhoogte, beenlengte, penetratiediepte en aantal passen Herkennen van enkellagig en meerlagig lassen, overdikte, lasprofiel Kunnen benoemen van de verschillende lasgeometrieën en hun kenmerkende afmetingen. B3 lasbaarheid van staal Kennen van de invloed van de laswarmte op staal 1. Begrip lasbaarheid 2. De invloed van de samenstelling, de materiaaldikte en de voor-en inerpastemperatuur 3. Warmte-inbreng Eindtermen : De invloed onderkennen van legeringselementen op de lasbaarheid van staal en de eigenschappen van de gelaste verbinding Onderkennen van de invloed van de plaatdikte op de eigenschappen van de gelaste verbinding ( warmte afvoer dikke plaat versus dunne plaat) Kennis van het begrip koolstofequivalent Kunnen bereken van de warmte-inbreng ( parameters I-V en voortloopsnelheid) B4 Krimp- restspanningen en vervormingen Weten hoe vervorming tot een minimum kan beperkt blijven tijdens het lassen. 1. De thermische cyclus 2. Het bestaan en ontstaan van inwendige spanningen ten gevolge van het lassen 3. Voor- en naverwarming 4. Effect van inklemmingen en de starheid van een constructie op het niveau van de inwendige spanningen 5. Verband tussen lasvervorming en de warmte-inbreng, de naadvorm en de lasafmetingen 9

10 6. Hoekverdraaiing 7. Corrigeren van hoekverdraaiing 8. Schaarwerking Beschrijf de thermische cyclus tijdens het lassen Beschrijf hoe een lasverbinding vervormt tgv krimp Geef een aantal maatregelen om de hoekverdraaiing te minimaliseren Hoe voorkom of minimaliseer je schaarwerking Hoe kan je de krimp van een lasverbinding minimaliseren B5 Lasfouten Oorzaak kennen van lasfouten Begrippenlijst 1. Lasfouten gebonden aan: a. Basismateriaal b. Lasproces c. De lasser d. De lasvoorbereiding e. Toevoegmateriaal Eindtermen Herkennen en de oorzaak kunnen geven van lasfouten als ; gasinsluitsels, onvoldoende doorlassing B6 overzicht van de lasprocessen Doelstelling Algemeen overzicht van de meest gebruikte lastechnieken 10

11 B7 Veilig werken op een werf Veilig lassen in werfsituaties 2. Gevaren verbonden aan het werken op een werf zoals; werken op hoogte; wind-en regen; extreme koude en hitte 3. Aarding 4. Bescherming van niet-lassers op eenzelfde werf Herkennen van de gevaren In staat zijn de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen B8 inspectie Doelstelling Notie van e belangrijkste niet-destructieve en destructieve testmethodes Begrippenlijst 1. Lasfouten volgens ISO Controle van afmetingen, verifiëren van hoekverdraaiing 3. Visueel onderzoek, magnetisch onderzoek en penetranttesten voor scheurdetectie 4. Mogelijkheden van ultrasoon en radiografisch onderzoek 5. Destructief onderzoek : trekproef-hardheidsmeting-kerfslag en plooiproef 11

12 In staat zijn een eigen las visueel te boordelen Kennis hebben van de belangrijkste NDT en destructieve testmethodes B9 Kwaliteitscontrole Doelstelling 1. Herkennen van het belang van kwaliteitscontrole bij laswerken 2. Begrippen lijst 3. Rol van inspectie bij kwaliteitsontrole 4. Rol van de lasser in de kwaliteit 5. Rol van NDT 6. ISO kwaliteitsnorm voor lassen: EN 3834 ( enkel principe- parallel met ISO 9xxx) 7. Niveau van lastoezicht ( En 14731) bestaan van IWS-IWE-IW ISO kwaliteitsnormen kunnen in verband brengen met de lasnormen. 12

13 2. Modules S, toegespitst op één specifiek lasproces Modules S : toegespitst op één specifiek lasproces en aan te leren na, of samenlopend met, de vereiste theoretische modules per materiaaltype. Module SA : Supplementair theoretische opleiding voor lassen met beklede elektroden (111). SA.1 Bouw en onderhoud van elektrodelastoestellen & typische parameters (3h) (3u) Basiskennis van een stroombron voor elektrodelassen en de invloed van de typische parameters op de eindkwaliteit van de las. Begrippenlijs: AC en DC Studie van de elektrische boog en zijn karakteristieken De AC (wisselstroom) transformator ; windingen, kern, temperatuurstijging en controle Primaire en secundaire circuits ; bescherming van de leidingen Relatie tussen boogspanning en lasstroom ; stroombronkarakteristieken Controle van de lasstroom, te gebruiken instrumenten en validatie van meetinstrumenten. Stroombronnen voor DC (gelijkstroom) lassen Hulp bij het ontsteken van de boog Aankoppelen van de massa ; massakabels ; elektrodetang Onderhoud van de toestellen ; toestand van kabels en aansluitingen ; netheid van de contactoppervlakten ; netheid van de interne componenten Nazicht voor veilige ingebruikname Typische lasparameters en keuze van elektrode type en diameter Lasfouten en mogelijke typische problemen voor elektrodelassen. 1. Geef een algemene beschrijving van een stroombron voor het elektrodelassen 2. De werking van de transformator kennen, elektrode tang, massakabel, massaklem 3. Kennen van de termen : Openklemspanning (nullastspanning), AC, DC, polariteit 4. Identificeren van de meest voorkomende lasfouten bij het elektrodelassen en hoe deze fouten te vermijden. 5. Maken van een correcte keuze in type en diameter van beklede elektrode. 6. Kennen van de algemene veiligheidsregels voor het elektrodelassen. 13

14 SA.2 Beklede elektroden (1u) Basisbegrippen kennen over beklede elektroden. Classificatie van de beklede elektroden volgens de geldende normen Toepassing van verschillende types beklede elektroden 1. Nazicht van het gebruikt type beklede elektrode (b.v. met de geldende WPS, nakijken of de correcte elektrode wordt gebruikt). SA. 3 Veiligheid en gezondheid (1u) Basiskennis over de voor beklede elektrode specifieke voorzorgsmaatregelen voor veiligheid en gezondheid Bescherming bij verwijderen van de slak Lasrook Elektrische veiligheid (nullastspanning, enz.) 1. Een overzicht hebben over de verschillende beschermingsmiddelen voor de lasser tegen de gevaren die kunnen optreden bij het lassen met beklede elektroden Totaal aanbevolen uren voor SA : (5u) Modules SM : Supplementair theoretische opleiding voor MIG/MAG lassen (13). SM. 1 Bouw en onderhoud van MIG/MAG lastoestellen en typische parameters. (3u) Basiskennis van een MIG/MAG stroombron en de invloed van de typische parameters op de finale kwaliteit van de las. 14

15 De AC (wisselstroom) transformator ; windingen, kern, temperatuurstijging en controle De MIG/MAG stroombron Primaire en secundaire circuits ; bescherming van de leidingen Controle van de lasstroom, te gebruiken instrumenten en validatie van meetinstrumenten. Aankoppelen van de massa ; massakabels ; lastoortsen Onderhoud van de toestellen ; toestand van kabels en aansluitingen ; netheid van de contactoppervlakten ; netheid van de interne componenten ; gastoevoer en instellingen Het draadtoevoersysteem en de werking van de afrolkast Nazicht voor veilige ingebruikname Keuze van draadtype en diameter 1. Geef een algemene beschrijving van een stroombron voor het MIG/MAG lassen 2. Kennen van de termen : inverter ; lastoorts ; massakabel ; massaklem 3. Uitleggen hoe het toestel de lasstroom regelt. 4. Kennen van de algemene veiligheidsregels voor het elektrodelassen. 5. Maken van een correcte keuze in type en diameter van lasdraad. SM. 2 Lastoevoegmateriaal (1u) Basiskennis over de specifieke lastoevoegmaterialen gebruikt bij het MIG/MAG lassen Classificatie van de lastoevoegmaterialen (toevoegdraad en gebruikte beschermgassen) Chemische samenstelling van een lasdraad Toepassing van verschillende types lasdraad en draaddiameters. Keuze van beschermgas 1. Nazicht van het gebruikte type lasdraad en type beschermgas (b.v. met de geldende WPS, nakijken of de correcte lasdraad wordt gebruikt). SM. 3 Veiligheid en gezondheid (1u) Basiskennis over de voor MIG/MAG specifieke voorzorgsmaatregelen voor veiligheid en gezondheid. 15

16 Lasrook UV straling 1. Een overzicht hebben over de verschillende beschermingsmiddelen voor de lasser tegen de gevaren die kunnen optreden bij het MIG/MAG lassen SM. 4 Laskarakteristieken en typische parameters bij het MIG/MAG lassen (2u) De verschillende modes van materiaaloverdracht kennen en de invloed ervan op de eindkwaliteit van de las Kortsluitboog, sproeiboog, globulaire boog, etc. Typische lasparameters zoals afstand contacttip / werkstuk ; voortloopsnelheid ; gasdebiet ; etc. Lasfouten en mogelijke problemen, gebonden aan het MIG/MAG lasproces. Toortshoek en techniek (duwend en trekkend lassen) Gebruik van synergische apparatuur 1. Beschrijf de verschillende types van materiaaloverdracht 2. Kennis van het type stroombron 3. De meest gebruikelijke lasfouten bij MIG/MAG lassen kunnen identificeren en weten hoe ze te vermijden. 4. Het verschil kennen tussen stekend en trekken lassen 5. De parameters kunnen instellen en nakijken (b.v. volgens een bepaalde WPS). Totaal aanbevolen uren voor SM : (7u) Modules ST : Supplementair theoretische opleiding voor TIG lassen (141). 16

17 ST. 1 Bouw en onderhoud van TIG lasapparatuur (3u) Basiskennis van een TIG stroombron en de invloed van de typische parameters op de finale kwaliteit van de las. De AC (wisselstroom) transformator ; windingen, kern, temperatuurstijging en controle Primaire en secundaire circuits ; bescherming van de leidingen Controle van de lasstroom, te gebruiken instrumenten en validatie van meetinstrumenten. Inverters voor DC lassen Mechanismen voor boogontsteking Aankoppelen van de massa ; massakabels ; lastoortsen Onderhoud van de toestellen ; toestand van kabels en aansluitingen ; netheid van de contactoppervlakten ; netheid van de interne componenten ; gastoevoer en instellingen Nazicht voor veilige ingebruikname Slijpen van de wolfraamelektroden Lasfouten typisch voor TIG-lassen 1. Basiskennis over de werking van een TIG stroombron 2. Termen kennen zoals : transformator ; lastoorts ; massakabel ; boogontsteker 3. Termen kennen zoals : nullastspanning ; AC ; DC ; hoogfrekwent 4. Beschrijven hoe een wolfraamelektrode moet geslepen worden 5. Herkennen van de typische lasfouten bij het TIG lasproces. ST. 2 Wolfraam elektroden en lastoeveogmaterialen (1u) Basiskennis over wolfraam elektroden en de speciefieke lastoevoegmaterialen voor het TIG lassen Classificatie van de wolfraam elektroden volgens ISO 6848 Classificatie van de toevoegstaven en -draden voor TIG lassen Classificatie van beschermgassen volgens ISO Keuze van toevoegstaaf of draad 1. Nazicht van het gebruikte type lasstaaf of draad en type beschermgas (b.v. met de geldende WPS, nakijken of de correcte lasdraad wordt gebruikt). 17

18 ST. 3 Veiligheid en gezondheid (1u) Basiskennis over de voor TIG lassen specifieke voorzorgsmaatregelen voor veiligheid en gezondheid. Slijpen en behandelen van wolfraam elektroden Correct gebruik van backing gassen 1. Een overzicht hebben over de verschillende beschermingsmiddelen voor de lasser tegen de gevaren die kunnen optreden bij het TIG lassen Totaal aanbevolen uren voor ST : (5u) 18