Memo 4 vmbo-kgt Historisch overzicht Hoofdstuk 2 De Eerste Wereldoorlog Oriëntatie

Transcriptie

1 Memo 4 vmbo-kgt Historisch overzicht Hoofdstuk 2 De Eerste Wereldoorlog Oriëntatie 1 Omdat hun zoon en broer als soldaat gesneuveld is tijdens de oorlog. 2 Sterven voor het vaderland, Duitsland. 3 a Frankrijk en Rusland. b A: Groot-Brittannië, B: Triple Entente, C: Oostenrijk-Hongarije, D: Centralen. 4 a 1 Oostenrijk en Hongarije: Die landen hoorden toen bij elkaar en waren veel groter dan nu. 2 Duitsland en Rusland: Deze landen grensden toen aan elkaar, Polen was er nog niet. 3 Frankrijk en Duitsland: Duitsland had toen het gebied Elzas-Lotharingen, dat hoort nu bij Frankrijk. b In Oostenrijk-Hongarije woonden heel veel verschillende volken, zoals Tsjechen, Serven en Kroaten. 5 Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: ja, want Kurt schrijft over het opofferen van je leven voor het vaderland en over zware gevechten. Of: nee, want dit schilderij laat de ellende van de oorlog zien, terwijl Kurt ondanks de dood van zijn broer nog trots en vastberaden klinkt. 6 B 7 a A: 1914, B: b B, C, E. 8 a A: verklarende, B: beschrijvende. b Beschrijvend: Bijvoorbeeld: hoe is Rudi gestorven? Verklarend: Bijvoorbeeld: waarom heet deze oorlog een wereldoorlog? Waarderend: Bijvoorbeeld: vind je Rudi een dappere soldaat? 1 Een schot in Sarajevo Intro 1 Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: de Oostenrijkse troonopvolger Franz Ferdinand wordt in Sarajevo doodgeschoten door Gavrilo Princip. 2 Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: soldaten schieten vanuit een loopgraaf met een mitrailleur, terwijl ze zichzelf beschermen met een gasmasker. 3 De moord op Franz Ferdinand betekende het begin van de Eerste Wereldoorlog. Deze werd (in het Westen) uitgevochten in loopgraven. Malmberg

2 1.1 Achtergrond en oorzaken van de Eerste Wereldoorlog 4 a Onder invloed van het nationalisme wilden Duitsers voortaan samenleven in één groot machtig land. b 1 Frankrijk had de oorlog tegen Duitsland (in 1870) verloren. 2 Frankrijk raakte Elzas-Lotharingen kwijt. 3 Duitsland werd machtiger dan Frankrijk. 5 Zuiden, binnen, buiten. 6 Dat werd kleiner: Griekenland, Roemenië, Bulgarije en Servië werden onafhankelijk. 7 Oostenrijk-Hongarije nam Bosnië en Hercegovina in. 8 a De bevolking van Bosnië-Hercegovina. b Net als de Turken werden zij als onderdrukkers van de Serven gezien. c Tegen Oostenrijk-Hongarije. 9 a B. b Wilhelm II van Duitsland wil een wereldrijk en gaat op jacht naar koloniën. c Negatief. d Hij laat Wilhelm de wereld opeten. 10 A, C, D. 11 Omdat het leger, wapens en uniformen bewonderd worden (door deze kinderen). 12 De moord op troonopvolger Franz Ferdinand. 13 Oorzaken van de Eerste Wereldoorlog Het nationalisme. Het militarisme. De vijandschap tussen Frankrijk en Duitsland. Het imperialisme. 1.2 Bondgenootschappen 14 a A: Driebond, B: Triple Entente. b C: Duitsland, D: Oostenrijk-Hongarije, E: Centralen, F: Groot-Brittannië, G: Frankrijk, H: Rusland, I: Geallieerden. 15 a Van staal kun je wapens maken. b De Geallieerden. Het aantal slagschepen was veel groter en ze hadden veel meer soldaten dan de Centralen. c De staalproductie, want die was veel lager dan in Duitsland. d Oostenrijk-Hongarije en Italië. 16 A, D. Malmberg

3 1.3 Aanleiding van de Eerste Wereldoorlog 17 a Duitsland wilde via België eerst snel Frankrijk veroveren en daarna pas Rusland aanvallen. b Een tweefrontenoorlog met Frankrijk en Rusland (die Duitsland zou verliezen). c Als het Russische leger snel klaar was voor de oorlog, werd de kans op een tweefrontenoorlog groter C, 2E, 3B, 4D, 5A. 20 a A, B, D. b De moord op Franz Ferdinand in Sarajevo op 28 juni Toepassingsopdracht 21 A, B, D. 22 De oorlog duurde langer dan verwacht en vond plaats vanuit loopgraven. Dat was erg zwaar en kostte veel mensenlevens. 23 a C b Sebastian is trots op zijn land en gaat ervan uit dat Duitsland zonder veel problemen kan winnen. De overige landen worden negatief beschreven. c A, C, D. d Militarisme. e Nationalisme, want hij wilde dat Bosnië en Hercegovina zich bij Servië konden aansluiten. Malmberg

4 24 a Bijvoorbeeld: 1 Bewijzen dat Duitsland het sterkste land ter wereld is, met het beste leger. 2 De Engelsen en Fransen een lesje leren. 3 Een held worden. b Bijvoorbeeld: Je helpt gewonde soldaten, die voor het vaderland gevochten hebben. c Bijvoorbeeld: 1) Angst om te sterven op het slagveld. 2) Angst om medeverantwoordelijk te zijn voor een oorlog die voor grote economische problemen en ellende kan zorgen. d Bijvoorbeeld: Angst om geconfronteerd te worden met de ellende van verminkte en gesneuvelde soldaten. e f Eigen antwoord. 2 Leven in de loopgraven 1 Gebombardeerde wegen, ondergelopen loopgraven, neervallende explosieven, beschietingen. 2 Will Owen ligt in een loopgraaf op de uitkijk. De andere soldaten rusten even uit. 3 Vrouwen, zoals de vriendin van Will, werken in een wapenfabriek. 4 Omdat er veel mannen vochten aan het front, moesten de vrouwen in de fabrieken gaan werken. De vrouwen hielden de (oorlogs)industrie draaiend. 2.1 De gevechten 5 A, C, D. 6 a A: Belgische, B: Zwitserse. b 700 kilometer. c Duitsland, Frankrijk, Engeland en België. d Rusland. 7 1 Ze hadden aan alles gebrek: geweren, kogels, kanonnen, granaten, voedsel enzovoort. 2 De legerleiding was slecht. 8 Een uitgegraven greppel, soms gestut met hout of afgemaakt met prikkeldraad, waarin soldaten beschutting zochten tegen kogels en granaten. 9 a Ze hadden het bevel om aan te vallen niet opgevolgd. b D c Omdat het niet zo raar was dat soldaten erg bang waren om aan te vallen. Ze waren onbeschermd tegen een vijand die veilig in een loopgraaf zat. 10 D Malmberg

5 11 Juist, omdat dit soort wapens alleen gemaakt konden worden dankzij de uitvindingen van de Industriële Revolutie. 12 Om zich te beschermen tegen gifgassen. 13 Ieper (in België) en Verdun (in Frankrijk). Deze twee steden liggen precies in het gevechtsgebied. 14 Omdat er (bijna) niet gevochten werd op Duits grondgebied. 15 a Er werden nauwelijks gebieden veroverd, omdat de legers bleven steken in loopgraven. b Gifgas, vlammenwerpers, tanks en vliegtuigen. 2.2 Een totale oorlog 16 a A, C, E. b Wel. 17 a Door de inzet van vrouwen. b Wel. 18 A, C, D. 19 a De bevolking zo veel mogelijk te winnen voor de oorlog. b Positief: Je laat zien dat jouw land aan de goede kant vecht, voor een rechtvaardige zaak. Negatief: De vijand krijgt de schuld van de oorlog en wordt afgeschilderd als onbetrouwbaar en onmenselijk. c Negatieve, woeste aap, Brit. 20 a Positieve, vrouwen, de vrouw op de voorgrond werkt zelf en kijkt andere vrouwen indringend en glimlachend aan om dit ook te gaan doen. b De boodschap is dat soldaten aan het front afhankelijk zijn van het werk van de vrouwen thuis: on her their lives depend. c A: werken in fabrieken, B: geen wapens. 21 a Omdat het gaat over trots voor het vaderland en de Britse heldenmoed. b De pers werd gecontroleerd en mocht van de regering niet over alles schrijven. 22 a 1 De regering bepaalde alles in de economie. 2 Ook burgers moesten meehelpen om de oorlog te kunnen winnen. b A: propaganda, B: censuur. 2.3 Het einde van de Eerste Wereldoorlog 23 Rusland trok zich terug uit de oorlog en de Verenigde Staten gingen meedoen. 24 a Duitse duikboten torpederen Britse schepen als reactie op de Britse zeeblokkade. Malmberg

6 b Ze doen een beroep op de vaderlandsliefde van de burgers en roepen op om minder brood te eten. 25 a D. b Rusland sluit in 1918 vrede met Duitsland en stapt uit de oorlog. De Geallieerden verliezen een belangrijke bondgenoot. 26 Veel, miljoenen, machinegeweer. 27 E C A F D B C: Amerika verklaart Duitsland de oorlog. De Geallieerden (die door de Russische vrede verzwakt waren) kregen versterking van Amerikaanse troepen. 2 E: Britse blokkade. Hierdoor kreeg Duitsland gebrek aan voedsel en granaten. Duitsland verzwakte hierdoor. Toepassingsopdracht 29 a Karl of Will. b Eigen antwoord. 30 a Eigen antwoord. b Ze denken compleet verschillend over de meeste gebeurtenissen. c Bijvoorbeeld bij het kerstbestand in Dit was voor beiden een gevoel van verbroedering. 3 Nederland neutraal en België betrokken Intro 1 Het hek met dodelijk schrikdraad, ook wel Draad des Doods genoemd, tussen Nederland en België. Vier soldaten, van wie er één naspeelt hoe een slachtoffer op de grond lag. 2 D 3 Omdat het ook heel veel mensenlevens kostte. 4 Een man stopt muntgeld in een grote sok. Hij staat achter een hek van prikkeldraad. 5 Door de oorlog was de handel tussen België en het neutrale Nederland moeilijk. Langs de grens werd een hek met schrikdraad aangelegd. Er viel veel geld te verdienen met het smokkelen van spullen over de grens. Malmberg

7 3.1 De oorlog in Nederland en België 6 B, D. 7 a Een aantal vrouwen met badpakken in de kleur van de nationale vlag (bijvoorbeeld Frankrijk, Engeland, Oostenrijk-Hongarije, Duitsland), staat in de rij voor zeeman Nederland. b Allerlei landen proberen Nederland te verleiden om hun kant te kiezen. Nederland moet iedereen tevreden houden: het is niet gemakkelijk om neutraal te blijven. 8 B, C, E. 9 A: fout, B: goed, C: goed, D: fout, E: goed. 10 D 11 1 België kreeg steun van de Geallieerden: Frankrijk en Engeland. 2 Grote delen langs de kust werden onder water gezet. 12 België: Er werd gevochten en het land was bijna helemaal bezet. Er vielen veel slachtoffers en er was veel schade. Nederland: Bleef buiten de oorlog, waardoor het aantal slachtoffers en de schade meeviel. Wel werd het leger gemobiliseerd. 3.2 De gevolgen voor de economie 13 a 1 De Duitsers namen goederen, fabrieken en machines in beslag. 2 Belgische steden en landbouwgrond werden verwoest. b Af, omdat veel Belgen het land uit vluchtten en veel burgers soldaat werden of werden gedood Nederland werd niet bezet, dus de Duitsers konden hier geen goederen 15 weghalen. 2 Omdat er niet werd gevochten, werd er weinig vernield. Wel werden enkele Zeeuwse plaatsen per ongeluk gebombardeerd. Zeeblokkade Duikbotenoorlog Door welk land? Engeland Duitsland Gevolgen voor Nederland Nederlandse schepen werden gecontroleerd en soms in beslag genomen. Soms ontplofte een schip door een Engelse mijn. Een aantal Nederlandse koopvaardijschepen werd door Duitse duikboten tot zinken gebracht. 16 A 17 Het dodelijke hek van schrikdraad tussen Nederland en België. Malmberg

8 18 a A: steenkool, B: kaarslicht. b Er rijden geen treinen meer en de zomertijd wordt ingevoerd. c Vlees, brood en zeep. 19 a Sommige Nederlanders, zoals de OW ers (oorlogswinstmakers), verdienden tijdens de oorlog veel geld. b Door de verkoop van schaarse goederen (waar ze via bijvoorbeeld smokkelen aangekomen waren). 20 Deze stelling klopt, omdat de regering bepaalde welke producten verbouwd moesten worden en wat de prijs voor de producten was. 21 a Arme, omdat goederen zo eerlijker verdeeld konden worden. Ook armen kregen zo voldoende voedsel. b Bonkaarten. 22 1C, 2A, 3E, 4B, 5D. 3.3 Belgische vluchtelingen in Nederland 23 B, C, E. 24 Engeland en Frankrijk. 25 a Omdat deze drie provincies het dichtst bij België liggen. b Hun kinderen en spullen vervoerden. c Om de kosten en het werk van de vluchtelingenopvang eerlijk over alle provincies te verdelen. 26 a Veiligheid, voedsel, onderdak, medische zorg. b Ja, want het waren er ruim 1 miljoen. c Een half, de situatie niet meer zo gevaarlijk was. Alleen in een klein deel van België werd er nog gevochten. d Als ze naar België terugkeerden, zouden ze in handen van de Duitsers vallen. 27 Dodelijk hek van schrikdraad. 28 Bron 1 Het verlies van mensenlevens. Bron 5 De verwoesting van steden en dorpen. Bron 6 Gebrek aan grondstoffen. Bron 7 Profiteurs worden rijk ten koste van anderen. Bron 9 Mensen moeten hun land ontvluchten Kwam terug. 2 Werden afgeschaft. 3 Weer veilig de zee op. 4 Konden naar huis. Malmberg

9 30 Gewone burgers: Vluchtelingen mochten in hun huizen slapen en burgers zamelden geld in. De overheid: Er werden vluchtelingenkampen gebouwd in alle provincies. Toepassingsopdracht 31 Door de aanleg van een hek met dodelijke schrikdraad. 32 Gemaakt in periode Tekst in beeld Bron 2 Bron O W Nu of nooit! Al kan ik het 100 maal met mijn oorlogswinst betalen, toch mag ik niet meer dan 4 ons brood van mijn bakker halen. Onderwerp Oorlogswinstmaker Oorlogswinstmaker Uiterlijk hoofdpersoon Arm, omdat hij een grote oude sok vol met geld heeft. Rijk, omdat hij een hoge hoed en lange jas draagt. 33 Negatief, want de OW er staat, met de rug naar de kijker, stiekem geld in een oude sok te doen. 34 Negatief, want de OW er wordt met een fles drank getekend en in de tekst staat: al kan ik het 100 keer uit mijn oorlogswinst betalen. 4 Examentrainer: Vragen stellen aan de geschiedenis 1 Bron 2, 3, 4 en 5. 2 Verklarende vraag. 3 Beschrijvende vraag: Bijvoorbeeld: waar en wanneer werden de gedenkplaatsen 4 opgericht? Verklarende vraag: Bijvoorbeeld: hoe komt het dat er onbekende soldaten zijn? Of: waarom was er behoefte aan gedenkplaatsen? Waarderende vraag: Bijvoorbeeld: is het belangrijk dat deze gedenkplaatsen er zijn? Deelvraag 1 Hoe komt het dat er onbekende soldaten zijn? 2 Waar en wanneer werden de gedenkplaatsen opgericht? 3 Hoe worden de onbekende soldaten herdacht? Te beantwoorden met bron bron 1, bron 6, bron 7 bron 5, bron 7, bron 8, bron 9 bron 2, bron 3, bron 4, bron 8, bron 9 Malmberg

10 5 Een soldaat die is gesneuveld tijdens de oorlog en van wie niet meer is te achterhalen wie het is. De identiteit (naam) van de soldaat blijft dus onbekend. 6 A: er op het front erachter heel veel slachtoffers vielen, B: = , C: weg in de modder. 7 Na de oorlog, toen bleek dat er veel vermiste of niet te identificeren soldaten waren. Frankrijk begroef zijn onbekende soldaat in 1920 onder de Arc de Triomphe. 8 In vele oorlogvoerende landen, zoals Engeland, Frankrijk, Duitsland, Verenigde Staten, Italië en (na de Tweede Wereldoorlog) ook Nederland. 9 Op bron 5 zie je dat het idee van Williams wordt uitgevoerd: een onbekende 10 Britse soldaat krijgt een eregraf ter herinnering aan alle vermisten. Bron 2 Bron 3 Bron 4 Bron 8 Bron 9 Twee trompetters blazen elke dag een melodie voor de omgekomen soldaten. Twee stenen beelden (ouders) treuren om de omgekomen soldaten. Grafkelder met beenderen van onbekende soldaten en een oorlogskerkhof. Arc de Triomphe is een gedenkplaats voor onbekende Franse soldaten. Eregraf voor onbekende Brabantse soldaten tijdens WO II. 11 Er liggen meestal veel doden en de meeste soldaten waren erg jong toen ze stierven. 12 Er was behoefte aan een plek om de gesneuvelde soldaten te herdenken. Bovendien werden er veel soldaten vermist of konden ze niet geïdentificeerd worden. Als herinnering werd er in verschillende landen het graf van de onbekende soldaat opgericht. 13 Bijvoorbeeld: Welke bron is de beste waarschuwing voor de verschrikkingen van een oorlog? Mogelijk antwoord: bron 4 omdat deze bron niet alleen het enorme aantal doden laat zien, maar ook eng is en omdat er geen enkele naam bekend is. 14 Bijv.: Ja dat is belangrijk, omdat de nabestaanden een plek hebben waar ze aan hun gestorven dierbaren kunnen denken. En omdat er een plek is om de ellende en de gesneuvelden van de oorlog te herdenken en niet te vergeten. Malmberg

11 5 De Sovjet-Unie Intro 1 1 Bron 1 is een foto in zwart-wit. Bron 2 is een schilderij in kleur. 2 Bron 1 ziet er dreigender uit. Het gaat om een bestorming. Bron 2 ziet er vrolijk uit. 3 Bron 1 speelt zich af in de stad. Bron 2 speelt zich af op het platteland. 2 Bijvoorbeeld: om te laten zien dat de communisten goed werk hebben verricht. De mensen zien er vrolijk en goed gekleed uit. 5.1 Een revolutie in twee stappen 3 a D 4 A, D. b Er was maar een heel klein beetje industrie. Het overgrote deel van de bevolking leefde op een ouderwetse manier van de landbouw. 5 1 Het leger leed nederlaag op nederlaag. 2 Er ontstond een groot tekort aan voedsel, omdat veel boeren in het leger zaten. 6 a B, C, E. b Je ziet op een foto een demonstratie in de zomer van Stap 1: februarirevolutie Stap 2: oktoberrevolutie Introtekst Bron 1 Introtekst Bron 1 Georganiseerd Spontaan Communisten Gewone volk Resultaat: tsaar treedt af en er komt een voorlopige regering. Georganiseerd Spontaan Communisten Gewone volk Resultaat: communisten komen aan de macht. 5.2 De communisten aan de macht 9 B, C, E, F. 10 A: communistische, secretaris-generaal, partijleden, B: Opperste Sovjet, C: burgers, D: acht. 11 a B, C. b A, C, D. 12 a De rijke boeren. b Ze moesten al hun bezittingen afgeven. Malmberg

12 13 A, B, D. 14 1C, 2F, 3D, 4A, 5E, 6B. 5.3 De Sovjet-Unie: een arbeidersparadijs!? 15 a Overheid. b Snelle industrialisatie, om zo de achterstand op Europa en de VS in te halen. c Nee, want de productie van staal steeg nauwelijks. d De opbrengst van landbouwproducten als graan, aardappels, vlees, melk en eieren liep flink terug. 16 a Iedereen die niet wilde meewerken aan Stalins plannen, werd opgepakt en naar zo n kamp gebracht voor dwangarbeid. b Omdat hij die officieren enkele jaren later hard nodig had, toen Duitsland de Sovjet-Unie aanviel tijdens de Tweede Wereldoorlog. 17 a 1934 tot b Toen vonden veel zuiveringen plaats en vielen er onder de communisten zelf ook veel slachtoffers (die na een showproces werden vermoord of in strafkampen belandden). 18 A3, B1, C4, D2. 19 a Hij wordt enthousiast door de jongeren begroet. Hij wordt afgebeeld als wijs en vaderlijk. b Persoonsverheerlijking. 20 A, D, F. Toepassingsopdracht 21 a en b Mening over Stalin Voorbeeld Bron 2 Positief De kolchoz is een succes. Mensen kijken blij. Bron 8 Negatief Mensen moeten dwangarbeid doen in een strafkamp. Bron 9 Positief Kinderen kijken op tegen vadertje Stalin. Hij zorgt goed voor het land. Bron 10 Neutraal De collectivisatie is mislukt, maar de industrialisatie lukt deels. Bron 12 Negatief Stalin vermoordt zijn tegenstanders en trekt zich niets aan van de hongersnood onder zijn volk. Bron 13 Negatief Mensen doen uit angst voor Stalin idiote dingen, zoals een standbeeld onder stroom zetten. Bron 14 Positief Sterke leider die Duitsland verslaat. Malmberg

13 22 Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: een grote schurk, want de industrialisatie ging ten koste van miljoenen mensenlevens. Er was sprake van willekeur en terreur. Dat past niet bij een groot staatsman. Malmberg