Netwerkdag PANZA Samen bruggen bouwen Hoe ondersteunen we jonge, kansarme kinderen met specifieke zorgbehoeften beter in hun eigen leefomgeving?

Transcriptie

1 Netwerkdag PANZA Samen bruggen bouwen Hoe ondersteunen we jonge, kansarme kinderen met specifieke zorgbehoeften beter in hun eigen leefomgeving? Jo Wellens, kinder- en jeugdpsychiater Afdeling Jong Kind en Gezin, ZNA UKJA Veronique Wyckaert, psycholoog Afdeling Jong Kind en Gezin, ZNA UKJA

2 Inhoud Infant Mental Health Regulatie en co-regulatie Situatieschets van het project, gesubsidieerd door provincie Antwerpen Uit het leven gegrepen Het verhaal van Yassin en zijn gezin: samen op stap kracht van gedeeld engagement Het verhaal van Lorenzo en Liam: een oefening in vasthouden en loslaten Hoe bruggen slaan over hulpverleningsmuren 2

3 Infant Mental Health

4 Infant Mental Health Infant = kinderen onder de 3 jaar / 5 jaar Mental = sociale, emotionele en cognitieve ontwikkeling Health = welzijn van jonge kinderen en hun ouders Focus op het sociale en emotionele welzijn van jonge kinderen, binnen de context waarin voor hen gezorgd wordt Multidisciplinaire en multitheoretische benadering 4

5 Infant Mental Health De ontwikkeling van een jong kind is altijd ingebed in een relatie. Vroege relaties zijn bepalend voor balans tussen veerkracht en kwetsbaarheid wel of niet ontwikkelen van psychopathologie (Schore, 1994) Bevorderen van de kwaliteit van de ouder-kindrelatie 5

6 Infant Mental Health Transactioneel ontwikkelingsmodel (Sameroff, 2000) Ontwikkelingsuitkomsten zijn het product van het individu en zijn of haar omgeving (de beleving van zijn of haar omgeving) balans tussen veerkracht en kwetsbaarheid De ontwikkeling van een kind wordt gezien als het product van de continue dynamische interactie van het kind en de ervaring met zijn of haar gezin, sociale omgeving, cultuur 6

7 Infant Mental Health Ontwikkelingsgerichte benadering met oog voor enerzijds het ingewikkelde samenspel van genetische somatische relationele en sociale factoren en anderzijds gedrag emotie en beleving van zowel de baby als de ouder 7

8 Regulatie en co-regulatie

9 Regulatie en co-regulatie Patronen van regulatie van slaap/waak cyclus,verteringsprocessen, sensorische verwerking, aandacht, affecten, motorische controle en planning Co-regulatie: komt tot stand in interactie met primaire verzorgers Ouder = externe psycho-biologische regulator van de ervaringsafhankelijke groei van het zenuwstelsel van het jonge kind Vroege regulatieprocessen worden geïnternaliseerd en leiden tot een innerlijk beeld van manieren van zijn-met-de-ander. 9

10 Regulatie en co-regulatie 10

11 Regulatie en co-regulatie Context Figuur 1: Dynamisch systeemmodel van het interactieproces (Beebe & Lachmann, 2002) 11

12 Regulatie en co-regulatie Optimaal ouderschap: match, mismatch en rematch Intuïtief ouderschap (Papousek) Spontane en intuïtieve afstemming van ouder op kind Vanzelf een gepast ontwikkelingsaanbod bieden op de steeds veranderende ontwikkelingsvraag van het jonge kind Geen aangeleerd gedrag, maar gebaseerd op ervaringen van eigen kindertijd 12

13 Situatieschets van het project 13

14 Situatieschets : samenwerking tussen ZNA UKJA en Kind en Gezin, dankzij financiële steun van provincie Antwerpen Vroegdiagnostiek en interventie bij infants met een bedreigde ontwikkeling uit maatschappelijk kwetsbare gezinnen : projectoproep toegankelijke gezondheidszorg door provincie Antwerpen Hoe ondersteunen we jonge, kansarme kinderen met specifieke zorgbehoeften beter in hun eigen leefomgeving? 14

15 Situatieschets Doelgroep: Baby s en peuters uit maatschappelijk kwetsbare gezinnen, bij wie er zorgen zijn over hun ontwikkeling, gedrag en/of de ouder-kindrelatie Doelstelling: - Bij deze jonge kinderen vroegtijdig een bedreigde ontwikkeling opsporen en hun ontwikkelingsproces bevorderen, steeds in interactie met ouders en in nauwe samenwerking met reeds betrokken hulpverleners - Bevorderen van de integratie van deze kansarme gezinnen door hun sociale en professionele netwerk uit te bouwen en te verstevigen 15

16 Situatieschets Eerste pijler Tweede pijler Derde pijler sensibiliseringscampagne en informatieverstrekking t.a.v. Kind en Gezin vroegdiagnostiek aan huis of op locatie inbedding van de therapeutische interventies in het thuismilieu en de hulpverleningscontext gerealiseerd dankzij financiële steun van provincie Antwerpen 16

17 Situatieschets Methodiekaanpassingen: Rechtstreeks aanmelden bij kinder- en jeugdpsychiater Outreachend werken: oriëntatiegesprek met kj-psychiater en verpleegkundige en/of gezinsondersteuner (GO) gesprek over de ontwikkeling en de gezinscontext tussen ouders en psycholoog adviesgesprek aan huis met kj-psychiater, psycholoog en verpleegkundige/go Netwerkoverleg met ouders en betrokken hulpverleners 17

18 18

19 Denkoefening Hoe bereiken jullie kansarme gezinnen? Wat hebben jullie nodig om extra hulp of ondersteuning voor jullie gezinnen te kunnen realiseren? Hoe slagen jullie erin om extra hulp te organiseren voor jullie gezinnen? Hoe leiden jullie kansarme gezinnen toe naar extra zorg? 19

20 Uit het leven gegrepen Kracht van gedeeld engagement

21 Kracht van gedeeld engagement Marokkaans gezin, moedertaal: Berbers papa: invaliditeitsuitkering, verslavingsproblematiek mama: woont sinds haar huwelijk in België, huisvrouw Sara: Yassin: 6 jaar, dubbelt 3 e kleuterklas, bij overgang naar school: huilen en overgeven 2 jaar 3 maanden, geen taal, niet gericht op zijn sociale omgeving Verwijzing door Kind en Gezin in augustus 2014 CAW en Jeugdinterventie stad Antwerpen betrokken 21

22 Kracht van gedeeld engagement Oriëntatiegesprek aan huis op met ouders, Yassin, verpleegkundige en gezinsondersteuner van Kind en Gezin en kinder- en jeugdpsychiater ZNA UKJA: RV en GO zijn 30 min op voorhand aanwezig Ouders doorbreken hun stilzwijgen psychopathologie en medicatie-afhankelijkheid van papa geplande psychiatrische opname voor papa betrokkenheid van CAW en Jeugdinterventie 22

23 Kracht van gedeeld engagement Diagnostisch en therapeutisch traject : gesprek aan huis met ouders, Yassin, Sara, GO en psycholoog over ontwikkeling van Yassin : onderzoek aan huis naar pre-verbale communicatieve vaardigheden van Yassin door logopediste : cognitief en kinderpsychiatrisch onderzoek in ZNA UKJA 23

24 Kracht van gedeeld engagement Doelstellingen evaluatiegesprek aan huis op met ouders, Yassin, Kind en Gezin, CAW, CLB Sara, UKJA, Jeugdinterventie Antwerpen, maatschappelijk werkster van volwassenpsychiatrie Papa: evenwicht tussen zorg voor zichzelf en zijn gezin Mama: positie van mama als vrouw verstevigen en integratie van mama in de maatschappij bevorderen plaats om andere mama s te ontmoeten en zichzelf te ontplooien - Nederlandse les Sara: CLB coördineert therapeutisch traject bij CGG Yassin: oriëntatie naar het buitengewoon onderwijs thuisbegeleiding Kadodder voor kinderen met een ontwikkelingsrisico 24

25 Kracht van gedeeld engagement Therapeutisch traject door ZNA UKJA onder de vorm van huisbezoeken lopende van januari 2015 tot april 2016 April 2016: overdracht aan Kadodder Tot op heden: netwerkoverleg met ouders en alle betrokken hulpverleners op regelmatige basis (3 maandelijks) De inhoud van het therapeutisch traject wordt niet weergegeven om de privacy van het gezin te waarborgen. 25

26 Kracht van gedeeld engagement Pijlers van therapeutisch traject Outreachende werking Netwerkoverleg met onze samenwerkingspartners 26

27 Kracht van gedeeld engagement Netwerkoverleg met onze samenwerkingspartners Kind en Gezin: onze ingangspoort laagdrempelig CAW mama: vertrouwenspersoon van mama CAW papa: vertrouwenspersoon in wording administratie en woonst Jeugdinterventie / WGC: coördineren hulpverlening voor papa CLB Sara: coördineert therapie in CGG CGG: vertolkt stem van Sara en mama (en papa) Volwassenpsychiatrie: vangnet voor papa/gezin en sturen de hulpverlening voor papa aan CO3: waarborgt de veiligheid van alle gezinsleden Kadodder: thuisbegeleiding voor kinderen met een ontwikkelings risico 27

28 Uit het leven gegrepen Een oefening in vasthouden en loslaten

29 Een oefening in vasthouden en loslaten Vlaams/Nederlands gezin, kansarmoede papa: werkloos, trekt uitkering mama: Lorenzo: Liam: werkloos, trekt geen uitkering, gekend met psychiatrische problematiek 3 jaar en 9 maanden, grensoverschrijdend gedrag, weinig besef van gevaar, maakt geen onderscheid tussen bekenden en vreemden 1 jaar en 5 maanden, ernstig vertraagde ontwikkeling, stelt stereotiep en repetitief gedrag, weinig betrokken op zijn omgeving Verwijzing door Kind en Gezin in februari

30 Een oefening in vasthouden en loslaten Oriëntatiegesprek aan huis op met ouders, Liam, verpleegkundige van Kind en Gezin en kinder- en jeugdpsychiater ZNA UKJA Erkenning aan ouders dat hun zorg zeer terecht is Ouders wensen ondersteuning in de opvoeding van beide kinderen aanvraag thuisbegeleiding CKG Ouders wensen nog niet in te gaan op residentieel verblijf van Lorenzo in CKG Planning overleg met school en CLB Geen mentale ruimte bij ouders om te investeren in diagnostisch onderzoek van Liam diagnostisch onderzoek on hold 30

31 Een oefening in vasthouden en loslaten Schooloverleg op met ouders, Liam, verpleegkundige Kind en Gezin, CLB, zorgjuf, juf van Lorenzo en kinder- en jeugd-psychiater UKJA Gedragsproblemen van Lorenzo overschrijden de draagkracht van ouders Ouders beslissen tot vrijwillige plaatsing van Lorenzo in CKG Werkpunten: Aanmelding mama bij CGG Aanmelding gezin bij Gezinscoaches 03 31

32 Een oefening in vasthouden en loslaten Overleg op met ouders, gezinscoach en kinder- en jeugdpsychiater UKJA Lorenzo verblijft sinds begin juni in CKG Ouders merken verbetering in gedrag van Lorenzo Ouders vragen aan CKG om ook Liam op te nemen Liam verblijft sinds augustus in CKG Ouders en CKG wensen diagnostisch onderzoek voor Liam Planning overleg met ouders en alle betrokken hulpverleners 32

33 Een oefening in vasthouden en loslaten Overleg op met mama, CKG, opvang voor daklozen, gezinscoach en kinder- en jeugdpsychiater UKJA Lorenzo en Liam verblijven in CKG Ouders hebben geen woonplaats meer en verblijven in opvang voor daklozen Werkpunten: Zoeken naar een woonplaats Actieplan mbt de financiële problemen van ouders Planning diagnostisch onderzoek voor Liam door ZNA UKJA Aanmelding mama bij CGG 33

34 Een oefening in vasthouden en loslaten Diagnostisch onderzoek start op in ZNA UKJA Gesprek over de ontwikkeling van Liam met mama, papa, CKG en Liam bij psycholoog UKJA 34

35 Een oefening in vasthouden en loslaten Verruimen van het netwerk andere hulpverleners betrekken CKG gezinscoach opvang voor daklozen CGG gedeelde zorg voor Lorenzo en Liam 35

36 Samen bruggen slaan over hulpverleningsmuren heen

37 Samen bruggen slaan Communicatie met ouders en hulpverleners Laagdrempelig Geduld Flexibiliteit ad hoc je agenda kunnen vrijmaken Wederzijds vertrouwen en respect t.a.v. ouders en samenwerkingspartners 37

38 Dank voor jullie aandacht! 38

39 Indicatie: Bedreigde of verstoorde ontwikkeling bij baby s en peuters < 24 mdn (o.a. regulatiemoeilijkheden) Psychopathologie bij peuters en kleuters (o.a. autisme) Verstoorde ouder-kind interactie met impact op de ontwikkeling Psychopathologie bij ouders Generatiearmoede Definitie van kansarmoede: als de leefomstandigheden/stress waarin ouders overleven de kwaliteit van de ouder-kind relatie hypothekeren en verstoren 39

40 Referenties Beebe, B. & Lachmann, F. (2002). Infant research and adult treatment. Co-constructing interactions. London: The Analytic Press. Greenspan, S.I., Wieder, S. & Simons, R. (2003). Als uw kind speciale aandacht nodig heeft. Utrecht: Kosmos. Papousek, M. (2007). Communication in early infancy: An area of intersubjective learning. Infant Behavior & Development, 30, Papousek, M. (2011). Resilience, strengths, and regulatory capacities: hidden resources in developmental disorders of infant mental health. Infant Mental Health Journal, Vol. 32(1), Rexwinkel, M., Schmeets, M., Pannevis, C. & Derkx, B. (eds.) (2011). Handboek Infant Mental Health: Inleiding in de ouder-kind behandeling. Assen: Van Gorcum. Schore, A.N. (1994). Affect regulation and the origin of the self: The neurobiology of emotional development. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum. Tronick, E. (2007). The neurobehavioral and social-emotional development of infants and children. New York: Norton Books. 40