Graskarper als grote grazer inzetten voor natuurvriendelijk beheer

Transcriptie

1 Graskarper als grote grazer inzetten voor natuurvriendelijk beheer Roland van Aalderen Sportvisserij Nederland / HSV De Rietvoorn Veenendaal

2 Laatste jaren veel klachten over toename waterplanten

3 Project Waterplantenbeheer Effectiever waterplantenbeheer voor vis en visserij Vanaf 2013 Vandaag Inleiding over waterplanten Graskarper als alternatief? Proef Veenendaal

4 Waterplanten historisch Sinds ~1950 water voedselrijker Jaren dichte waterplantenmassa s Bestrijding waterplanten (chemisch, mechanisch, graskarper) Jaren 80 verdere eutrofiëring - algen Laatste decennia - voedselrijkdom daalt Waterbodem nog wel voedselrijk Grote toename (ondergedoken) waterplanten Beheer is weer nodig

5 Waterplanten, ecosysteem en vis Waterplanten van belang voor vissen Zonder - visstand onevenwichtig/soortenarm Ca % bedekking optimaal

6 Waterplanten en vis Overmatige hoeveelheid onderwaterplanten: Sterke zuurstofschommelingen Weinig bewegingsruimte Najaar afsterven O2 tekort (en stank)

7 Waterplanten en functies Waterplanten stap in de successiereeks => verlanding Waterplantenbeheer noodzakelijk voor instandhouding en voor: afvoerfunctie waterrecreatie: vissen, varen, zwemmen tegengaan milieuproblemen tegengaan omgevingshinder: gevaarlijk voor kinderen, stank

8 Traditionele methodes Maaiboot Veegmes T-frontmaaier Maaikorf

9 Knelpunten voor vis - zuurstofproblematiek Ondiep (<1 m) / dikke baggerlaag Temperatuur hoog Schroefwater teveel omwoeling Waterplanten blijven lang liggen

10 Knelpunten voor vis fysieke schade Te dichte waterplantenmassa Vis vlucht oever in - komt op de kant Messen Foto Bart Specken

11 Knelpunten voor vis - habitat Laten dichtgroeien / minder maaien Maaisel laten liggen 2 zijden tegelijk 100% wegmaaien

12 Visvriendelijke alternatieven? Kleine maai-verzamelboot Faunatronic Amfibie-maaivoertuig A3 bodemmes Hydroventuri e.a. Man op de machine vaak heel bepalend!

13 Grote grazers

14 Alternatief voor maaien: graskarper Voordelen Goedkoop Goede sportvis Vis/milieuvriendelijk alternatief voor maaien Omwonenden waarderen het Potentiële nadelen / angst waterbeheerder Exoot Voortplanting? Kaalslag

15 Biologie graskarper Stelt geen hoge eisen aan milieu Voortplanting: hoge temperatuur, stijging waterpeil, stroomsnelheid, lengte rivier Niet in Nederland / West-Europa Snelle groeier, max. ~120 cm Tot ~11 jaar oud, uitzondering 20 jaar Gedrag: schuwe vis < 4 cm dierlijk voedsel, > 4 cm plantaardig Voedsel: per dag tot % van gewicht aan planten Verteert ongeveer de helft Eet niet alles

16 Voedselvoorkeur Exoten en andere soorten die kunnen woekeren Soort/groep Waterwaaier (Cabomba) Waterpest Egeria Sterrenkroos Kroos Voorkeur Kroosvaren (Azolla) ± tot + Watercrassula Moerashyacinth/snoekkruid Waterhyacinth Verspreidblad. waterpest (Lagarosiphon) Vederkruiden Hoornblad Fonteinkruid Pijlkruid Draadalgen Gele plomp Waterlelie Watergentiaan Krabbenscheer + ± variabel -

17 Effecten ecosysteem Als een deel van de planten blijft staan Weinig of positieve effecten Minder woekerende waterplanten - meer ruimte voor andere organismen Als alle planten verwijderd worden - negatieve effecten op: Waterkwaliteit Algenbloei Plantminnende vissen Andere diergroepen macrofauna, amfibieën, watervogels

18 Effecten graskarperuitzettingen op waterplantenbedekking Uitkomsten variabel vaak (bijna) alles of (bijna) niets effect Gedeeltelijke verwijdering ondergedoken planten is lastig te bereiken Optimale dichtheid graskarper lastig te bepalen Resultaat van veel factoren afhankelijk Voorkeursplantensoort of niet Temperatuur in het groeiseizoen Optreden sterfte graskarper na uitzetten Andere ingrepen in het water

19 Aanvullend beheer nodig Te weinig effect Graskarper bijzetten Deel maaien Teveel effect Deel graskarpers wegvangen (hengel)

20 Is er toekomst voor de graskarper? Waar niet: Gebieden met natuurdoelstelling: Natura 2000 KRW-waterlichamen, tenzij zie hieronder Waar wel: Wateren met belangrijke hengelsportfunctie zoals stadswateren, wedstrijdwateren, visvijvers HSV Bestrijding exotische waterplanten Poldersystemen, met hoofdwatergangen en ondiepe zijsloten Bestrijding draadalgen of kroos Wateren die slecht bereikbaar zijn voor maaionderhoud

21 Vergelijking graskarper met maaien Maaien kan 1 of 2 x jaar ecologische shock teweeg brengen naast directe effecten ook effecten op: schuilplaatsen (overwintering) Voedsel Opgroeigebied Maaien daardoor vaak desastreus voor ecosysteem en beperkend voor ecologische mogelijkheden Graskarper minder rigoureus, minder schade, vis- en milieuvriendelijker Vele malen goedkoper

22 Aanbevelingen graskarper Geen kg/ha, maar aantallen/ha begroeid areaal Uitzetdichtheid Te bestrijden waterplant wel of niet voorkeursplant Laag beginnen Afhankelijk van doelstelling aanvullende maatregelen nemen: Riet/drijfbladplanten Vissenbossen, takkenbossen etc. Afscherming deel ondergedoken waterplanten Beheer /monitoring over meerdere jaren: Monitoring waterplanten (vrijwilliger?) Aanvullend beheer: verwijderen/bijzetten Geduld Vragen om gezondheidsverklaring i.v.m. insleep ziektes

23 Proef Veenendaal

24 4 ondiepe vijvers in nieuwe wijk (2005) Gesloten systeem met aan- en afvoer van water 2,3 hectare Bij aanvang veel visserij en spelevaren Visstandonderzoek 2012 Waterplantenonderzoek 2015 Huidige situatie onzichtbaar door riet, waterplanten en draadalg

25 Opzet proef Onderdeel Visstandbeheerplan HSV De Rietvoorn Samenwerking: Gemeente Veenendaal Waterschap Vallei & Veluwe HSV De Rietvoorn Doel is waterplantenbedekking van 20 tot 40% Vissen en varen weer mogelijk Minder intensief beheer nodig Voldoende beschutting voor vis Daarom terughoudend dichtheid graskarpers

26 Opzet proef Opzet: 3 jarige proef 70 graskarpers per hectare a 2 kg/st Plaatsen hekwerk Monitoring 3 maal per jaar van waterplanten Visserij na drie jaar Evaluatie

27 Aantal Uitvoering proef 69 vissen per hectare (168) Gemiddeld 53 cm en 1,6 kg per stuk 7 per kg Herkomst Duitsland, geen tussenopslag Uitzet maart Lengtesamenstelling graskarpers lengte in centimeter

28 Eerste bevindingen Kleine sterfte: 3 dode graskarpers gezien (2%) Koude periode liep lang door Pas vanaf mei enige ontwikkeling waterplanten Bemonstering juli/augustus: Wisselend beeld: 10%-90% gevarieerde bedekking Gele plomp, flab, grof hoornblad, kranswier, fonteinkruid, sterrekroos, waterpest Veel riet Overal bodemzicht, maar niet kraakhelder Voorjaar werd flink gevist op graskarper, aardige vangsten. Indruk: minder waterplanten dan voorgaande jaren Mozaiekachtige bedekking

29 Polderweg: open plekken gemaaid tbv monitoring

30 Kleine vijver: veel riet, afname flab, fonteinkruid, kranswier

31 Kleine vijver: kikkerbeet

32 Mc Bridestraat: grof hoornblad, gele plomp ruige oever (riet, bereklauw)

33 Mc Bridestraat: gele plomp en flab

34 Polderweg: gevarieerd. Gele plomp, fonteinkruid, flab, waterpest, sterrekroos. Veel riet en egelskop. Hoge en lage bedekking

35 Bedankt voor uw aandacht Foto: Frank Bosman