Woord vooraf. Georges Van Keerberghen Voorzitter STEUNPUNT GROENE ZORG VZW JAARVERSLAG

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2012

2 Woord vooraf Voor het negende jaar op rij publiceert Steunpunt Groene Zorg vzw zijn jaarverslag. Hiermee hoopt het steunpunt een bijdrage te leveren aan een betere kennis, bij al wie dit aanbelangt, omtrent de evoluties in de werking van zorgboerderijen in Vlaanderen. De analyse van de cijfergegevens over de werking 2012 die in dit jaarverslag worden bekendgemaakt, geeft de trend van een geremde groei van Groene Zorg in Vlaanderen aan. Het beter gedetailleerde cijfermateriaal dat het steunpunt sinds 2010 bijhoudt, laat evenwel toe de algemeenheid van die trend te nuanceren. Zo blijkt de aangroei van het aantal nietsubsidiabele zorgboerderijen in stijgende lijn te gaan, hoewel de groei van het totaal aantal zorgboerderijen in 2012 minder was dan voorgaande jaren. Tegenover een mindere kwantitatieve groei staat een onverminderde aandacht van Steunpunt Groene Zorg voor een kwaliteitsgerichte toeleiding en begeleiding van hulpboeren en zorgboeren. Zo kwam in 2012 de uitvoering van de verschillende acties van het Interregproject Samen TeRug de boer op, op volle snelheid. Eén van die acties is gericht op een betere inventarisatie van het aanbod aan en de vraag naar zorgboerderijen. Een andere ondersteunt de zorgboeren in hun creativiteit bij de zoektocht naar een goede aansluiting op de ondersteuningsbehoeften van hun hulpboeren. De rol van de zorgboerderij in de versterking van het lokaal sociaal weefsel tenslotte, is een derde actiepunt. Intussen blijven de reacties van de publieke opinie over het concept van de zorgboerderij onverdeeld positief. Dat blijkt ondermeer uit de spontane belangstelling van redacties van zeer diverse tijdschriften en magazines, die een reportage willen publiceren over het reilen en zeilen op de zorgboerderij. Maar een nog duidelijker signaal komt vanuit de welzijnssector. Hulpverleners stellen hoge, soms te hoge, verwachtingen in de zorgboer(in). Het is tekenend voor een samenleving die in gevecht is met zichzelf over de basiswaarden in de opvoeding van jongeren en in de ondersteuning van mensen uit kwetsbare groepen. In het leefpatroon van de land- en tuinbouwer herkent de samenleving authenticiteit en verbondenheid met de natuur. De ambitie voor een meer inclusieve samenleving die in nota s voor welzijnsbeleid steeds luider klinkt, is een vertaling van die hang naar een meer verbonden samenleving. Ook al is die vraag mede vanuit financiële redenen ingegeven. Groene Zorg is een manier om het ideaal van een meer inclusieve samenleving vorm te geven. Steunpunt Groene Zorg staat klaar om overheid, zorgboeren, welzijnswerkers en mensen uit kwetsbare groepe hierin te ondersteunen met expertise en kwaliteit. Georges Van Keerberghen Voorzitter 2

3 1. Historiek Op 20 januari 2004 werd Steunpunt Groene Zorg (SGZ) officieel gelanceerd. De initiatiefnemers waren Boerenbond, ONS (toen nog Groep KVLV) en Cera. Deze organisaties hadden tijdens de voorgaande jaren elk hun eigen expertise opgebouwd rond deelaspecten van Groene Zorg. In de aanloop naar de opstart hadden de oprichters in 2003 een voorbereidende studie uitgevoerd over de haalbaarheid en opportuniteit van Groene Zorg en een ondersteunend servicepunt. Zowel qua vragen vanuit de welzijnssector als qua land- en tuinbouwbedrijven die bereid waren om personen op te vangen, bleek Groene Zorg van bij de start een schot in de roos. De invoering van een Vlaamse subsidie voor zorgboerderijen einde 2005 betekende een belangrijke nieuwe hefboom voor Groene Zorg. Het aantal zorgboerderijen bleef toenemen en ook de vraag vanuit welzijnvoorzieningen groeide voortdurend. Dankzij middelen die de provinciebesturen daarvoor vrijmaakten, werd vanaf 2006 sterker ingezet op de uitbouw van een dienstverlening op provinciaal niveau. Deze dienstverlening is gericht op het samenbrengen van vraag en aanbod en was al sinds 2002 in een PDPO-project door Groene Zorg Oost-Vlaanderen uitgetest. Tot 2010 was er de trend van een toenemend aantal vragen. In 2011 en 2012 stagneerde het aantal vragen tot samenwerking met een zorgboerderij. De groei in het aanbod aan zorgboerderijen werd, ook in 2012, onverminderd doorgezet, zij het dat het aandeel van niet-subsidiabele zorgboerderijen steeds groter wordt. Van bij de start werkte Steunpunt Groene Zorg aan betere randvoorwaarden voor de samenwerking tussen landbouw en zorg. De Kwaliteitsgids Groene Zorg, die in 2007 werd opgemaakt, bundelde de ervaring van de eerste werkingsjaren in een handleiding voor wie wil starten met een zorgboerderij of ermee wil samenwerken. Sinds de uitgave van de Kwaliteitsgids is de aandacht voor een kwaliteitsgerichte samenwerking op de zorgboerderij een onverminderd werkingspunt van Steunpunt Groene Zorg gebleven. Ook in 2012 was dit het geval. De trefdagen resulteerden in de uitgave van een uitgewerkte informatiebrochure over het thema Goed verzekerd op de zorgboerderij. De nieuw opgerichte Groene Zorgraad boog zich over het voorstel van protocol dat SGZ wil afsluiten met zorgboerderijen en voorzieningen. Voor de uitvoering van het Interregproject Samen TeRug de boer Op, werd in 2012 een samenwerking met twee expertisecentra opgestart. Zij bieden steun bij de ontwikkeling van een bevragingsinstrument dat zowel het aanbod aan als de individuele vragen om zorgboerderijen, nauwkeuriger in kaart moet brengen. SGZ blijft immers uitgaan van het principe dat een geslaagde match van doorslaggevend belang is voor de kwaliteitszorg op de zorgboerderij. 3

4 2. Visie en missie Door de term "Groene Zorg" te lanceren, willen we de nadruk leggen op verschillende aspecten: Groene Zorg benadrukt de meerwaarde die land- en tuinbouw kan bieden aan de klassieke zorgverlening. Groene Zorg legt de nadruk op een vraaggedreven zorgverlening in een 'groene' context. Groene Zorg doet een sterk appél op de motivatie en de sociale bewogenheid van de bedrijfsleider en zijn familie. Groene Zorg legt de nadruk op de grote diversiteit aan mogelijkheden en formules. Groene Zorg suggereert een zee van mogelijkheden en nieuwe kansen door twee sectoren met elkaar te verbinden. Steunpunt Groene Zorg vzw is een initiatief van Cera, Boerenbond en ONS. Bij de oprichting kreeg het steunpunt als hoofdopdrachten: - Samenwerken met overheid om tot regelgeving te komen en het creëren van goede randvoorwaarden - Uitbouwen van een kenniscentrum - Informeren - Inventariseren van vraag en aanbod - Netwerkvorming, ontmoetingsplaats creëren - Individueel begeleiden van land- en tuinbouwbedrijven en zorgvoorzieningen - Aanbieden van vorming voor land- en tuinbouwbedrijven Bij de uitvoering van deze opdrachten hebben we speciale aandacht voor het verbindingsproces van de land- en tuinbouwsector met de sector van welzijn en zorg. In 2005 kreeg het steunpunt een nieuwe opdracht nl. screening en matching: het gericht afstemmen van vraag en aanbod konden we opzetten met de steun van de provincies Limburg, Antwerpen en Vlaams-Brabant. In 2006 werd ook een samenwerking met de provincie West-Vlaanderen opgezet. Sinds 2008 is Steunpunt Groene Zorg medepartner van Steunpunt Welzijn en de Centrale van de Landelijke Gilden in het project Groene Zorg Oost- Vlaanderen. 4

5 3. Organisatiestructuur Algemene Vergadering De Algemene Vergadering is samengesteld uit tenminste 9 leden die elk afgevaardigd zijn vanuit een van de 3 stichtende organisaties: Boerenbond, Groep KVLV en Cera. Leden: Franky Depickere en Stéphanie De Smet namens Cera Sonja De Becker, Christian Stivigny, Georges Van Keerberghen en Joris Van Olmen namens Boerenbond Carla Durlet, Leen Neirinck, Monique Swinnen en Chris Van Hoof namens Groep KVLV In het voorjaar 2012 eindigde het mandaat van Carla Durlet als voorzitter van Groep KVLV. Volgens artikel 9 van de statuten kwam daarmee automatisch een einde aan haar lidmaatschap van de Algemene Vergadering. Op 19 juni 2012 traden Lieven Vandeputte, namens Cera, en Nik Van Gool, namens Groep KVLV, toe tot de Algemene Vergadering. De leden van de Algemene Vergadering komen minstens eenmaal per jaar samen. Op 19 juni 2012 werd de Algemene Vergadering bijeengeroepen voor de goedkeuring van het Jaarverslag en de Rekening 2011 en de goedkeuring van de Begroting Raad Van Bestuur: De leden van de Raad van Bestuur worden benoemd door de Algemene Vergadering. De samenstelling zag er eind 2012 als volgt uit: Voorzitter: Georges Van Keerberghen Secretaris: Chris Van Hoof Penningmeester: Joris Van Olmen Lid: Peter Dauwe, Leen Neirinck De Raad van Bestuur vergaderde op volgende data: 15 februari april juni december 2012 Groene Zorgraad In 2011 besliste de Raad van Bestuur tot de oprichting van een Groene Zorgraad. De Groene Zorgraad moet het draagvlak voor de strategische beleidsoriëntaties van het bestuur versterken. De raad zal niet functioneren als een adviesorgaan maar eerder als een refertegroep, een groep waarin de meningen van diverse betrokkenen worden beluisterd om zo een voeling te hebben met de stakeholders en nadien tot overwogen beslissingen te komen. De samenstelling bestaat uit een vaste groep met 10 zorgboer(inn)en en 10 vertegenwoordigers van zorgvoorzieningen. Naargelang het thema kunnen wisselende leden uitgenodigd worden. Die wisselende leden kunnen vertegenwoordigers zijn van onderzoek, beleid, koepelorganisaties, gebruikersverenigingen en specifieke types van zorgboerderijen of voorzieningen. De Raad van Bestuur en de medewerkers zijn observerende leden. Zij mengen zich niet in de discussie. 5

6 De installatievergadering van de Groene Zorgraad kwam samen op 13 maart Op de agenda stond een uitgebreide kennismaking. Een eerste verkennende oefening bestond in de opmaak van een SWOT over de dienstverlening van Steunpunt Groene Zorg. De Groene Zorgraad kwam nog een tweede maal bijeen op 19 juni De bespreking werd volledig gewijd aan de ontwerptekst van een protocol dat SGZ in de toekomst wil afsluiten met zowel de zorgboerderijen als de welzijnsvoorzieningen. Dit gebeurde onder begeleiding van Stefaan Baeten, algemeen directeur van het Psychiatrisch Ziekenhuis St.- Hiëronymus en voorzitter van de Ethische Commissie van het Vlaams Welzijnsverbond. Medewerkers en hun taakverdeling: De provinciale medewerkers Nele Nackaerts : Antwerpen Hilde Weckhuysen : Limburg en Vlaams-Brabant Mieke Braet : Oost-Vlaanderen Els Roelof : West-Vlaanderen Zij coördineren de koppeling van vraag en aanbod. Zij verzorgen tevens de vormings- en informatieactiviteiten (0,4 0,5 VTE/provincie). De medewerker centrale werking Willem Rombaut Hij volgt de algemene dossiers op en staat in voor de communicatie en de begeleiding van de interne structuren. (0,5 VTE) De projectmedewerkers Mieke Braet Willem Rombaut Zij begeleiden het Interregproject Samen TeRug de boer op. (2 x 0,5 VTE) De administratieve ondersteuning Maria Coenen. De medewerkers komen maandelijks samen in een werkoverleg waarop zowel de provinciale als de algemene werking besproken en voorbereid wordt. Maatschappelijke zetel: Diestsevest Leuven tel (016) fax (016) Werksecretariaat: Remylaan 4b 3018 Wijgmaal tel (016) fax (016) website: 6

7 4. Uitbouw Steunpunt Groene Zorg in 2012 Vlaamse Overheid Sinds 1 oktober 2010 is er geen Vlaamse financiering voor de werking van Steunpunt Groene Zorg. De periode voordien, 1/01/ /09/2010, werd nog overbrugd met een erkenning als diversificatiepunt in het kader van de herstructurering van de suikersector. Steunpunt Groene Zorg streeft ernaar de eigen werking op een structurele wijze gefinancierd te krijgen vanuit het Beleidsdomein Welzijn, Volksgezondheid en Gezin van de Vlaamse overheid. In 2012 werden daartoe contacten gelegd met het kabinet Welzijn. Daarbij presenteerde Steunpunt Groene Zorg zich als een potentiële partnerorganisatie die zich toelegt op 4 functies: kennis, vorming en informatie, belangenbehartiging, dienstverlening. Het belang van een partnerschap met het Beleidsdomein Welzijn werd onderstreept omwille de kansen die het steunpunt biedt bij de realisatie van beleidsdoelstellingen zoals het faciliteren van inclusie, zorg op maat, empowerment van mensen uit kwetsbare groepen, continiuïteit in de zorg,. Als antwoord gaf het kabinet Welzijn te kennen dat het de rol van Steunpunt Groene Zorg onderkent en dat het wil zoeken naar een passende positionering van het steunpunt binnen het welzijnsaanbod. Provinciale overheden Antwerpen De werkingssubsidie die voorgaande jaren door de Bestendige Deputatie aan SGZ werd toegezegd als sociaal project, werd in 2012 voor het eerst toegewezen op naam. Het ging opnieuw om een bedrag van euro dat SGZ de mogelijkheid geeft zijn werking in de provincie Antwerpen verder te zetten. Limburg Het PDPO-project, ingediend in 2009, werd op 30/06/2012 afgesloten met de uitgave van de brochure Goed verzekerd op de zorgboerderij. De werkingssubsidie op naam (begroot vanuit landbouw en welzijn) bedroeg euro. Oost-Vlaanderen In Oost-Vlaanderen is Steunpunt Groene Zorg samen met Centrale Landelijke Gilden en Steunpunt Welzijn medepromotor van de werking Groene Zorg Oost-Vlaanderen. Tussen deze drie partners werd in 2011 een protocol afgesloten en werd een partneroverleg geïnstalleerd. Dat partneroverleg is bedoeld om de inhoudelijke en budgettaire planning te bespreken en te evalueren. Het kwam samen op 4/06 en 17/12/2012. De stuurgroep kwam samen op 26/01/2012, 15/03/2012, 1/06/2012, 5/07/2012, 27/09/2012 en 22/11/2012. Voor 2012 voorzag het provinciebestuur in een toelage van euro, verdeeld onder de budgetten van welzijn en landbouw. Op initiatief van de directie welzijn ging op 1/04/2012 het project Zorg binnen Groene Zorg van start: zorggasten die intensieve begeleiding bij dagbesteding nodig hebben maar waarvan de begeleidende dienst die niet kan opnemen, worden doorverwezen naar een dienst voor arbeidszorgbegeleiding. Deze laatste ontvangt een subsidie per zorggast. Groene Zorg Oost-Vlaanderen neemt het penhouderschap voor dit project op zich. Er waren overlegmomenten met de betrokken partners op 1/02, 21/02 en 7/11/

8 Vlaams-Brabant De provinciale werkingssubsidie van euro werd volledig gedragen door het budget welzijn. Door het wegvallen van de betrokkenheid vanuit sociale economie in 2011, kwam de stuurgroep niet meer bijeen. West-Vlaanderen In 2012 werd een nieuw akkoord gesloten met het provinciebestuur, waarin deze zich tot en met 2018 engageert tot een jaarlijkse financiering van een halftijdse medewerker om de werking in West-Vlaanderen verder uit te bouwen. In 2012 bedroeg de subsidie euro. Op 9/03/2012 en 7/09/2012 was er telkens stuurgroepvergadering. Interreg IVa Vlaanderen-Nederland Op 15 juni 2011 werd het project STRO, Samen TeRug de boer op, goedgekeurd door de Stuurgroep van Interreg IVa Vlaanderen-Nederland. De startdatum werd met terugwerkende kracht vastgesteld op 1 april Het project zal 3 jaar lopen heeft een totale kostprijs van 2,7 miljoen euro. De kosten van Steunpunt Groene Zorg zijn geraamd op euro. De financiering daarvan gebeurt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (49%), de provincie West- Vlaanderen (21%), de provincie Vlaams-Brabant (4%) en eigen middelen (26%). Voor Groene Zorg Oost-Vlaanderen gaat het om een totale kost van euro. De financiering van dit bedrag wordt gedragen door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) (50%), de provincie Oost-Vlaanderen (34%) en eigen middelen (16%). Van de toegewezen cofinanciering werd in 2011 nog niets uitbetaald. Omwille van een onderzoek naar de berekeningswijze van het integraal uurtarief voor de toekenning van personeelskosten, schorste het Interregsecretariaat eind 2011 elke uitbetaling van de gedeclareerde bedragen. In april 2012 werd al overeenkomst bereikt over de berekeningswijze van het integraal uurtarief door Steunpunt Groene Zorg. Het bleef evenwel wachten op een globaal akkoord voor alle projectpartners. Dat kwam er pas in het najaar De eerste uitbetalingen worden verwacht in

9 5. Werking 2012 a) individuele begeleiding Land- en tuinbouw(st)ers Eind 2012 telde Steunpunt Groene Zorg 718 actieve zorgboerderijen in Vlaanderen. Over het ganse jaar groeide het aanbod aan actieve zorgboerderijen met 51. De meeste actieve zorgboerderijen zijn professionele land- en tuinbouwbedrijven in hoofd- of nevenberoep (76%). Enkel deze kunnen een subsidie als zorgboerderij ontvangen vanwege het Departement Landbouw en Visserij. Van de actieve zorgboerderijen zijn er 173 niet erkend als landbouwbedrijf (paardenmanège, hobbyboer, tuinaannemer, ). Het aandeel van deze nietsubsidiabele zorgboerderijen in het totale aanbod is in stijgende lijn. 24% van de zorgboerderijen behoort tot deze categorie. Grafiek 1 Grafiek 2 9

10 Een aantal zorgboerderijen stopte de landbouwactiviteit in de loop van 2012 (pensionnering, overname, overlijden) en daarmee ook de zorgactiviteiten. Enkele gaven te kennen dat ze hun engagement wilden beëindigen. Alles samen haakten 53 zorgboerderijen af, daarvan 22 subsidiabele en 31 niet-subsidiabele. Bovenop het aantal van 718 actieve zorgboerderijen telde Steunpunt Groene Zorg op 31 december 2012 nog eens 46 kandidaat zorgboerderijen die wel reeds gescreend werden maar in 2012 nog niet actief zijn geweest. Meer dan 4 op 10 van deze nieuwe kandidaten zijn niet-subsidiabele zorgboerderijen. Bij de nieuwe kandidaat zorgboerderijen was er vooraf een bedrijfsbezoek waarbij de motivatie en de zorgmogelijkheden werden onderzocht. 119 kandidaten werden in de loop van 2012 bezocht. Slechts 7 daarvan haakten af. Tabel 1 Aantal gescreende zorgboerderijen in 2012 Antw. Limb. O.-Vl. Vl.-Br. W.-Vl. TOTAAL gescreend subsidiabel gescreend niet-subsidiabel afgehaakt na screening (subs) afgehaakt na screening (niet-subs) NIEUWE ZORGBOERDERIJEN Na het screeningsbezoek krijgen de nieuwe zorgboerderijen ondersteuning bij de opstart van hun eerste overeenkomst. Ook de bestaande zorgboerderijen konden rekenen op een blijvende begeleiding, in het bijzonder wanneer zij een samenwerking opstartten met een voorziening die nog geen ervaring had in de samenwerking met zorgboerderijen. Met het oog op een goede begeleiding van de zorgboerderijen gaan de medewerkers van Steunpunt Groene Zorg geregeld op plaatsbezoek. Dit gebeurt voornamelijk in het kader van de opstart van nieuwe zorgboerderijovereenkomsten of bij bespreking van individuele dossiers. Tabel 2 Aantal plaatsbezoeken in 2012 (zonder kennismakingsbezoeken bij kandidaat zorgboerderijen) Antw. Limb. O.-Vl. Vl.-Br. W.-Vl. TOTAAL opstart ZBO, nieuwe ZB én HV opstart ZBO, nieuwe ZB opstart ZBO, nieuwe HV opstart ZBO administratieve vraag probleembespreking andere TOTAAL

11 De medewerkers van Steunpunt Groene Zorg brachten 365 plaatsbezoeken op zorgboerderijen. Dat is een lichte toename van het aantal plaatsbezoeken ten opzichte van bezoeken (71%) gebeurden naar aanleiding van de opstart van een nieuwe zorgboerderijovereenkomst. In 79 gevallen was dat omdat het voor de zorgboerderij de eerste maal was dat ze in een samenwerkingsverband met een voorziening stapte. Maar in meerderheid is het nog steeds het toenemend aantal hulpverleners dat samenwerkt met zorgboerderijen dat de noodzaak aan een goede opvolging van de opstartmomenten verklaart. Maar liefst 108 plaatsbezoeken (30%) waren er omdat het voor de betrokken hulpverlener de eerste maal was dat hij/zij een zorgboerderij-overeenkomst zou begeleiden. Dit cijfer illustreert de zware investering van Steunpunt Groene Zorg in de begeleiding van welzijnswerkers. In de meeste gevallen gaat het nochtans om hulpverleners die actief zijn in een voorziening die reeds eerder met zorgboerderijen samenwerkte. In veel voorzieningen is de samenwerking met een zorgboerderij echter te occasioneel of is de organisatiestructuur er niet op gericht om specialisatie in de samenwerking met zorgboerderijen toe te laten. Hierdoor zijn de meeste zorgboerderijovereenkomsten een nieuwe leerervaring voor de betrokken hulpverlener. Aanwezigheid van een medewerker van Steunpunt Groene Zorg bij opvolgingsen evaluatiegesprekken is eerder uitzonderlijk. In eerdere jaarverslagen werd er reeds op gewezen dat de kerntaak van Steunpunt Groene Zorg voor opvolging, bijsturing, ondersteuning en vorming van zorgboer(inn)en daardoor in het nauw komt. Grafiek 3 Grafiek 3 laat zien hoe de verschillende motieven voor bezoeken aan zorgboerderijen elkaars spiegelbeeld vormen. Aanwezigheid bij opstartgesprekken met nieuwe zorgboeren en/of nieuwe hulpver-leners is in 2012 verder gedaald. Die daling is groter dan de daling van het totaal aantal matchings. Dit werkt enigszins in het voordeel van aanwezigheid bij opstartgesprekken met zorgboeren en hulpverleners met ervaring. Dit soort contacten met ervaren zorgboeren en hulpverleners zijn tegelijk opvolgingsgesprekken waarbij kan teruggeblikt worden op voorbije ervaringen. Het opvolgende karakter van de contacten geldt ook bij probleembesprekingen en 11

12 administratieve vragen. Grafiek 3 toont hoe de personeelsbegrenzing ervoor zorgt dat de contactvormen onderling werken als een communicerend vat. Daarbij blijkt dat de omvang van het aantal aanvragen druk zet op de tijdsbesteding voor opvolging. Dit laatste kreeg de voorbije jaren, dankzij een dalende vraag, meer ademruimte dan tijdens het piekjaar Welzijnsvoorzieningen Voorzieningen uit de zorg- en welzijnssector doen voornamelijk beroep op SGZ voor hulp bij hun zoektocht naar geschikte land- en tuinbouwbedrijven om mee samen te werken. Uit grafiek 4 blijkt dat meer dan vier op tien aanvragen voor samenwerking met een zorgboerderij gesteld wordt vanuit een centrum voor leerlingenbegeleiding. Samen met de voorzieningen voor jongerenwelzijn zijn de centra voor leerlingenbegeleiding goed voor 59% van de aanvragen voor een zorgboerderij. Minderjarige jongeren vormen daarmee de voornaamste doelgroep van zorgboerderijen. Voorzieningen uit de sector voor personen met een handicap en uit de geestelijke gezondheidszorg zijn goed voor respectievelijk 18% en 14% van de aanvragen. Ook vanuit die sectoren is één op de vijf aanvragen bedoeld voor minderjarigen. De resterende 8% van de aanvragen komt voornamelijk van diensten voor gezinszorg en van centra voor algemeen welzijnswerk. Grafiek 4 Tevens vragen de voorzieningen advies over het concreet opzetten van een samenwerking met een land- of tuinbouwbedrijf, het opmaken van een overeenkomst en omkaderingsvoorwaarden zoals verzekeringen, kostenvergoeding voor de zorgboerderijen,. 12

13 Besluiten met betrekking tot evolutie zorgboerderijen en samenwerkende welzijnsvoorzieningen Ingekrompen groei, vooral bij de professionele land- en tuinbouwbedrijven. Alle cijfers wijzen op een verminderde instroom van nieuwe zorgboerderijen tegenover de voorbije jaren. Die dalende instroom is er ontegensprekelijk in de groep van professionele land- en tuinbouwbedrijven. Sinds 2008 zijn er jaar op jaar minder landbouwers die als nieuwe zorgboerderij opstarten. De werkingsresultaten 2012 geven die trend, dat het aantal professionele land- en tuinbouwbedrijven dat een nieuwe zorgboerderij wil opstarten, afneemt, nog duidelijker aan. Toch werden er nog 58 subsidiabele kandidaten gescreend en startklaar bevonden in De aangroeicijfers van het aantal nieuwe niet-subsidiabele zorgboerderijen toont daarentegen een ander beeld. De instroom vertoont een eerder wisselvallig karakter. Als we abstractie maken van de grillige lijn (grafiek 5) merken we toch, over de jaren heen, een stijging van de instroom van niet-subsidiabele zorgboerderijen. De uitbaters van deze zorgboerderijen hebben geen enkele vorm van vergoeding. Zij vormen een niet te verwaarlozen groep binnen het Groene Zorgaanbod. Temeer omdat hun potetiële opvangcapaciteit gemiddeld hoger ligt dan bij de land-en tuinbouwers. Als de beleidsverantwoordelijken het ernstig menen met de maatschappelijke inclusiegedachte, kunnen ze hier niet naast kijken. Binnen de Europese context is Vlaanderen de enige regio waar dit soort zorgboerderijen op geen enkele manier een vergoeding ontvangen (zelfs niet voor onkosten) voor hun maatschappelijke meerwaarde. Grafiek 5 Een hoog afhaakpercentage bij niet-subsidiabele zorgboerderijen. In 2012 hebben 31 niet-subsidiabele zorgboerderijen hun aanbod ingetrokken. Dat is niet minder dan 24% van het aantal niet-subsidiabele zorgboerderijen dat eind 2011 beschikbaar was. Bij de subsidiabele zorgboerderijen gaat het om een afhaakpercentage van 4%. Het hoge afhaakpercentage geeft een indicatie van de ontgoocheling en ontmoediging die de niet-subsidiabele zorgboerderijen oplopen in hun engagement. Het gemis aan enige vorm van erkenning en financiële 13

14 waardering, maakt dat heel wat goedbedoelde particuliere initiatieven van een kale reis terugkomen. Bovendien bevatten onze jaarcijfers geen registratiegegevens over het aantal particuliere initiatieven dat er niet toe komt om echt van wal te steken. Het waren in 2012 uitsluitend niet-subsidiabele initiatieven die na het screeningsbezoek beslisten om niet van start te gaan. (tabel 1) Veel zorgboerderijen ontvingen geen zorggasten in Uit de verslaggeving van ADLO kunnen we afleiden dat niet minder dan 150 subsidiabele zorgboerderijen die in 2011 of voordien een zorgboerderijovereenkomst lopen hadden, gedurende het ganse jaar 2012 op geen enkel moment actief waren als zorgboerderij. Het aantal afhakers biedt onvoldoende verklaring voor dit hoge cijfer. Alles wijst erop dat een aanzienlijke groep zorgboerderijen wel beschikbaar is maar geen passende vraag voor begeleiding van een hulpboer heeft ontvangen in Personeelsinzet: een communicerend vat Het aantal plaatsbezoeken dat door de medewerkers van Steunpunt Groene Zorg werd uitgevoerd, bleef nagenoeg gelijk met Er waren minder opstartgesprekken waarbij hetzij de zorgboer, hetzij de hulpverlener voor de eerste keer een zorgboerderijovereenkomst ondertekende. Dit werd gecompenseerd door meer aanwezigheid op de momenten dat zorboeren en hulpverleners met ervaring in de Groene Zorg, een zorgboerderijovereenkomst opstartten. Ook andere opvolgingscontacten op de zorgboerderij waren in 2012 talrijker dan de jaren voorheen. De kwantitatieve ontwikkeling van Groene Zorg in Vlaanderen is in aanzienlijke mate afhankelijk van de personeelscapaciteit van Steunpunt Groene Zorg. De analyse van de resultaten van 2012 bevestigen in dat opzicht de conclusies van het Jaarverslag Het aantal aanmeldingen stabiliseert, het begeleidingswerk bij de opstart van nieuwe overeenkomst daalt en in evenredigheid daarmee komt meer ruimte voor andere begeleidingsopdrachten. Dit komt de kwaliteit en de continuïteit van de werking ten goede. 14

15 b) Inventarisatie van vraag en aanbod Inventarisatie van vraag en aanbod van reeds bestaande Groene Zorg initiatieven is een doorlopende opdracht van het steunpunt. De vraag naar samenwerking met land- en tuinbouwbedrijven geraakt steeds meer ingeburgerd in de welzijnssector. Om die vragen te begeleiden naar een kwaliteitsvolle samenwerking werd in elke provincie een contactpunt voor dienstverlening opgezet. In 4 van de 5 provincies is daarbij Steunpunt Groene Zorg de organisator. In de provincie Oost-Vlaanderen ligt die opdracht bij het partnerschap Groene Zorg Oost-Vlaanderen. De samenwerking berust er op een protocol dat tussen Steunpunt Welzijn vzw, de Centrale van de Landelijke Gilden vzw en Steunpunt Groene Zorg vzw in 2011 werd vernieuwd. Via bedrijfsbezoeken wordt de aanbodzijde in kaart gebracht. Voor aanvragen vanuit welzijnsvoorzieningen wordt gewerkt met een aanmeldingsformulier. Daarin worden motivatie, hulpverleningsdoelen, verwachtingen en praktische mogelijkheden en beperkingen bevraagd. Op die wijze worden de aanvragers in contact gebracht met de meest gepaste zorgboerderij. Aanvragen voor een zorgboerderij In 2012 ontving Steunpunt Groene Zorg 907 aanvragen om een samenwerking met een zorgboerderij op te starten. Dit is een stabilisering ten opzichte van het aantal aanvragen in Tot 2010 nam het aantal aanvragen jaar over jaar toe. In 2011 werd een daling met 9% tegenover 2010 genoteerd. De daling van het aantal aanmeldingen in de periode is gespreid over alle sectoren. Binnen de sector van de Bijzondere Jeugdzorg tekent de daling zich als een trend af. In 2011 werd daar een daling van 15% genoteerd. In 2012 daalde het aantal aanvragen vanuit jongerenwelzijn met nog eens met 18%. Het aantal aanvragen vanuit voorzieningen voor personen met een handicap groeide daarentegen opnieuw aan. (grafiek 6) Grafiek 6 Grafiek 7 geeft dezelfde cijfergegevens als grafiek 6 maar opgesplitst per provincie. Waar tot en met 2010 die evolutie gelijklopend was in alle provincies (nl. 15

16 een stijgende lijn), is er nu geen sprake meer van een eenduidige evolutielijn op provinciaal niveau. Grafiek 7 Grafiek 8 geeft weer welk aandeel elke sector binnen het totaal aantal aanvragen vertegenwoordigt, in zijn evolutie gedurende de laatste 5 jaar. Grafiek 8 De grafiek geeft 2 duidelijke trends weer: -Het aandeel van de aanvragen vanuit onderwijs blijft toenemen, ook al neemt het absolute aantal aanvragen ook in deze sector sinds 2 jaar af. -Het aandeel van de aanvragen vanuit de bijzondere jeugdzorg daalt continu. In 2008 vertegenwoordigde deze sector nog 23% van de aanvragen. In 2012 was dat nog 15%. Die daling is voornamelijk het gevolg van een spectaculaire toename van het totaal aantal vragen, in belangrijke mate vanuit de onderwijssector. In absolute cijfers lag het aantal aanvragen uit de bijzondere jeugdzorg in 2011 immers 12% hoger dan in

17 Opstart van een zorgboerderijovereenkomst Tabellen 3 en 4 geven een overzicht van het aantal samenwerkingsverbanden dat tussen zorgboerderijen en voorzieningen werd opgestart. Op 907 aanmeldingen werden er 608 zorgboerderijovereenkomsten afgesloten. Dat is 67%. De voorgaande jaren was die verhouding quasi identiek. Na aftrek van de vragen die niet passen binnen de doelstellingen van een zorgboerderij (categorie niet-relevante vragen ) en van de vragen die naderhand worden ingetrokken door de indieners, haalt Steunpunt Groene Zorg een gemiddelde matchinggraad van 89%. Die matchinggraad verschilt nauwelijks naargelang de subsector en schommelt per subsector lichtjes, van jaar tot jaar. In 2011 lag ze het hoogst bij aanvragen vanuit voorzieningen voor personen met een handicap. Vorig jaar lag die matchinggraad voor aanvragen vanuit VAPH-organisaties net het laagst. Van alle aanvragen is er 15% waarvan de indiener naderhand beslist om toch niet naar de zorgboerderij te gaan. Deze worden in de tabellen 3 en 4 ondergebracht bij de categorie ingetrokken vragen. Het percentage ingetrokken vragen ligt het hoogst in de sectoren van het onderwijs (19%) en de bijzondere jeugdzorg (14%). Vragen vanuit voorzieningen voor personen met een handicap worden het minst ingetrokken (10%). Het grootste aandeel van de vragen komt uit de provincies West-Vlaanderen (24%) en Oost-Vlaanderen (23%). De provincie Vlaams-Brabant telt het kleinste aandeel aanvragen (14%). Die verhouding tussen de provincies loopt parallel met de realtieve aanwezigheid van de land- en tuinbouwsector in de provincies. Het aantal niet-relevante en ingetrokken vragen ligt het hoogst in West- Vlaanderen (28%) en het laagst in Limburg en Vlaams-Brabant (11%). Voor wat betreft Vlaams-Brabant is de werking van het Meldpunt Schoolexterne Interventies daar niet vreemd aan. Op het niveau van dat meldpunt wordt immers een eerste screening van de aanmeldingen uitgevoerd. Tabel 3 Spreiding van het aantal vragen om samenwerking met een zorgboerderij per sector SECTOR Aantal vragen Niet relevant Ingetrokken Gematcht Gemacht t.o.v. relevant, nietingetrokken Pers. M. handicap % % Geestel. Gezondh % % Bijz. Jeugdz % % Onderwijs % % Thuiszorg 52 6% % Alg Welzijnsw. 20 2% % Andere 7 1% % Totaal % 17

18 Tabel 4 Spreiding van het aantal vragen om samenwerking met een zorgboerderij per provincie Provincie Aantal vragen Niet relevant Ingetrokken Gematcht Gemacht t.o.v. relevant, nietingetrokken Antwerpen % % Limburg % % Oost-Vlaanderen % % Vlaams-Brabant % % West-Vlaanderen % % Totaal % In 2010 werd voor het eerst de leeftijdscategorie van de aangemelde personen geregistreerd. Grafieken 9 en 10 geven de evolutie in het leeftijdsprofiel van de jongeren die respectievelijk vanuit onderwijs en voorzieningen bijzondere jeugdzorg werden aangemeld voor een zorgboerderij. Grafiek 9 Grafiek 10 18

19 Waar in 2010 de vergelijking van de leeftijdsprofielen duidelijk aangaf dat jongeren uit het onderwijs, op jongere leeftijd worden aangemeld in vergelijking met de jongeren uit de bijzondere jeugdzorg, merken we dat beide leeftijdsprofielen in 2011 naar elkaar zijn toegegroeid. Ten opzichte van het voorgaande jaar merken we bij de aanmeldingen vanuit onderwijs in 2011, een relatieve toename van jongeren uit de leeftijdsgroep jarigen. Diezelfde evolutie zette zich in 2012 nog sterker door. Er werden het voorbije jaar meer jongeren 16-17j dan 14-15j aangemeld vanuit het onderwijs. Omgekeerd stellen we in 2011 een verjonging vast in het profiel van jongeren die vanuit de bijzondere jeugdzorg werden aangemeld. De hoogste piek ligt nu ook voor deze categorie in de leeftijdsgroep van jarigen. Die verhouding veranderde niet in De grafieken 11 en 12 geven het leeftijdsprofiel van de aanvragers uit de andere sectoren weer. Grafiek 11 toont een verjonging van de instroomleeftijd bij volwassenen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het aanbod van zorgboerderijen niet meer moet ontdekt worden. Het bestaan van zorgboerderijen is beter gekend, vooral bij hulpverleners. In de zoektocht naar een zinvolle daginvulling voor jongvolwassenen die stilaan op eigen benen komen te staan, passeert de zorgboerderij systematisch de revue als een van de mogelijkheden. In 2012 noteerden we, net als het jaar voordien, een tweede instroompiek bij de 45+-ers. Voor alle sectoren komt het aantal aanvragen quasi op het nulpunt voor de leeftijdscategorie van +65-jarigen. Via de VAPH-voorzieningen wordt nog een behoorlijk aantal minderjarigen aangemeld. Dat toont grafiek 12, waarin een beeld wordt gegeven van het leeftijdsprofiel per sector voor de aanmeldingen in Ook voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg melden minderjarigen aan maar die aanbreng van minderjarige kandidaat-hulpboeren lag in 2012 gevoelig lager in vergelijking met het jaar voordien. Opvallend is ook de jonge leeftijd van de kandidaat-hulpboeren die worden aangemeld vanuit de thuiszorg. Waar het zorgboerderijaanbod niet aansluit bij ouderen (of omgekeerd), blijken jongere mensen via de diensten voor gezinszorg wel een weg te vinden naar de zorgboerderij. Het gaat in de praktijk om een gemengd publiek van mensen met psychische problemen en personen met een handicap. Niet zozeer de thuiszorg, maar wel de voorzieningen uit de geestelijke gezondheidszorg leiden nogal wat mensen op middenleeftijd naar de zorgboerderij. Samenvattend moegn we stellen dat mensen met een handicap vooral bij het begin van de volwassen leeftijd samenwerking zoeken met een zorgboerderij - en dan vaak vele jaren vaste klant blijven. Mensen met psychische problemen stromen in tijdens verschillende fasen van de levenscyclus. Ouderen stromen zo goed als niet in. 19

20 Grafiek 11 Grafiek 12 TOELICHTING BIJ DE CIJFERS In het Jaarverslag 2011 werd opgemerkt dat de dienstverleningscapaciteit volgens het huidige personeelsbestand zijn grens had bereikt. Die grens aan de groei van onze dienstverlening werd in 2012 bevestigd. Het aantal aanmeldingen en het aantal matchings bleven nagenoeg gelijk met het voorgaande jaar. Opnieuw blijkt dat niet zozeer het aanbod aan zorgboerderijen een rem zet op de groei van Groene Zorg in Vlaanderen. Integendeel, het aantal niet-actieve zorgboerderijen lag in 2012 zelfs opmerkelijk hoog (zie hiervoor ook de toelichting bij de ADLO-cijfers op p 25). Er zijn wat dat betreft evenwel regionale verschillen. Het verschijnsel van een overschot aan aanbod is kenmerkend voor grensregio s. Tegelijk is er in (rand)stedelijke gebieden een grotere vraag ten opzichte van het beschikbare aanbod. Maar toch is de voornaamste factor die een grens zet op een kwantitatieve groei van Groene Zorg te zoeken bij de beperkte middelen die de overheid ter beschikking stelt om de kwaliteitsgerichte samenwerking tussen landbouw en welzijn te waarborgen via een dienstverlenende omkadering. 20

21 Met het vooruitzicht op de uitvoering van de interne staatshervorming, ziet het er trouwens nog minder gunstig uit. Dat zou voor gevolg kunnen hebben dat ook de provinciale welzijnsbudgetten die vandaag ter beschikking worden gesteld van SGZ voor de uitvoering van zijn matchingopdracht in het gedrang komen. De medewerkers van SGZ zien zich aldus voor de uitdaging geplaatst om de balans tussen kwantiteit en kwaliteit van het eigen dienstverleningaanbod in een juist evenwicht te brengen. Met het oog op een eventuele toekomstige structurele financiering van het steunpunt, is dat geen bijkomstig discussiepunt. Het wordt nu zaak om zelf te bepalen welke tijdsruimte nodig is om de opvolging, bijsturing, ondersteuning en vorming van zorgboeren en boerinnen als kerntaak van Steunpunt Groene Zorg kwaliteitsvol in te vullen. Daarbij moeten we ons rekenschap geven van de specificiteit van de aanvragen naargelang de sector van waaruit ze komen. Zo is er het omvangrijke aandeel van aanvragen om een zorgboerderij vanuit de sector onderwijs. Niet enkel omwille van het hoge aantal aanvragen maar ook omwille van de soms minder passende omkadering voor de begeleiding van die vragen, eist deze subgroep een aanzienlijk deel van de dienstverleningscapaciteit van SGZ op. Tegenover die toenemende druk vanuit de sector onderwijs staat het ontlopingsgedrag van het Departement Onderwijs, dat tot nader orde de boot afhoudt om financiële verantwoordelijkheid op te nemen. De begrenzing van de dienstverlening van SGZ kan als gevolg hebben dat voorzieningen rechtstreeks contact nemen met een zorgboerderij waarmee ze eerder hebben gewerkt, in de hoop zo sneller bediend te zijn. Bij die werkwijze zijn enkele bedenkingen te maken. SGZ merkt op dat hulpverleners, na een goede ervaring met een zorgboerderij, geneigd zijn de grenzen te verleggen en meer complexe situaties aan de zorgboerderij toevertrouwen. Daarbij worden de limieten van de draagkracht van het zorgboergezin wel eens afgetast. De kruik gaat zo lang te water tot ze breekt Dat de eerste samenwerking goed is verlopen, is nog geen garantie voor eender welke andere vraag om samenwerking. Als SGZ weten we van elke zorgboer wat hij wil, kan en mag. Elke vraag is een andere vraag voor een specifieke persoon in een bepaalde context. Die specifieke kenmerken van een aanvraagdossier kunnen een reden zijn om toch niet naar die bepaalde zorgboerderij te gaan. Niet enkel de motivatie van de zorggast is een belangrijke succesfactor voor het welslagen van de samenwerking op de zorgboerderij. Het belang van motivatie geldt net zo goed voor de zorgboerderij. Blijkbaar voelen zorgboer(inn)en zich geremd om hierover open te communiceren wanneer ze worden aangesproken door een hulpverlener. SGZ geeft aan zorgboer(inn)en steeds voldoende ruimte en bedenktijd vooraleer te beslissen over een kennismaking en eventuele samenwerking. Onze regel is dat een zorgboer enkel een overeenkomst opstart indien hij zich daar goed bij voelt. Sommige voorzieningen beschouwen de zorgboerderijen waarmee ze geregeld samenwerken als hun zorgboerderijen. Denk de dienstverlening van SGZ weg en er ontstaat een battle for farms op het terrein. Daarbij zal het belang van de zorgboerderij volledig op de achtergrond verdwijnen. De ontsluiting van een Groene Zorgaanbod voor ambulante dienstverleners, gerealiseerd door SGZ, wordt in dit scenario 21

22 ongedaan gemaakt. Deze diensten zullen immers aan het kortste eind trekken. In werkelijkheid gaat het niet om hun zorgboerderijen. Door te flirten met wat mogelijk is, wordt niet enkel de beschikbaarheid van de eigen zorgboerderij op het spel gezet. Ook andere voorzieningen die wél rekening houden met de draagkracht van de zorgboerderij, verliezen een deel van het aanbod wanneer een zorgboerderij, na enkele slechte ervaringen, beslist om ermee te stoppen. Uitzonderlijk gebeurt het dat SGZ een bepaalde zorgboerderij schrapt uit zijn aanbod. Voor andere zorgboerderijen oordelen we dat bepaalde doelgroepen of zorggasten met specifieke problematieken er niet meer terecht kunnen. Dat gebeurt niet zonder ernstige redenen. Meestal hebben die te maken met de bescherming van de zorggasten. Voorzieningen zijn niet op de hoogte van die redenen. Als zij niet samenwerken met SGZ blijven zij hun cliënten naar die zorgboerderij sturen en stellen ze hen daarmee bloot aan het gegeven risico. De kracht van SGZ ligt onder meer hierin dat informatie gecentraliseerd maar toch discreet behandeld wordt. Het is onverstandig en soms zelfs onverantwoord om daar geen gebruik van te maken Als we de trend over meerdere jaren bekijken merken we een lichte terugval in de betrokkenheid van de bijzondere jeugdzorg bij het zorgboerderijgebeuren. Dat wil niet noodzakelijk zeggen dat voorzieningen uit de bijzondere jeugdzorg minder dan vroeger samenwerken met zorgboerderijen. De cijfergegevens van ADLO met betrekking tot het aantal gesubsidieerde zorgboerderij-overeenkomsten laat zien dat ongeveer 20% van de matchings niet gebeurt via SGZ (zie p. 26). SGZ vermoedt dat een groot aandeel daarvan uitgaat van voorzieningen uit de bijzondere jeugdzorg. Het is immers in die sector dat de wens om rechtstreeks in contact te gaan met zorgboerderijen, zonder beroep te doen op de dienstverlening van SGZ, het sterkst leeft. Die wens is te begrijpen omdat in die sector vaak kort op de bal moet gespeeld worden. Een omweg via SGZ maakt dat moeilijker. Daartegenover staan de hoger opgesomde bedenken. Het is wenselijk hierover in structureel overleg met de sector te gaan. Voor andere knelpunten verwijzen we naar het Jaarverslag Daarin werd toelichting gegeven bij het probleem van De mobiliteit van de zorggast Het grote aantal aanvragen dat naderhand wordt ingetrokken. 22

23 c) samenwerken met overheid om tot regelgeving te komen en het creëren van goede randvoorwaarden Het wegwerken van knelpunten voor de organisatie van Groene Zorgactiviteiten, was ook in 2012 één van onze prioriteiten. Steunpunt Groene Zorg werkte aan: - de regelgeving ter subsidiëring van zorgboerderijen - de aspecten van veiligheid en schadeherstel bij de organisatie van Groene Zorg - samenwerking met de onderwijs- en welzijnssector voor de toepassing van de principes van de Kwaliteitsgids Groene Zorg - een nieuw afsprakenkader voor de samenwerking tussen SGZ, zorgboerderijen en voorzieningen - andere initiatieven inzake belangenbehartiging Regelgeving subsidie voor zorgboerderijen Om in aanmerking te komen voor de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen moeten zorgboeren aantonen dat ze land- of tuinbouwer in hoofd- of nevenberoep zijn. Voor de definitie van deze afbakening wordt in het Besluit van de Vlaamse Regering dat de subsidie voor zorgboerderijen regelt, verwezen naar deze van de VLIF-reglementering (Vlaams Landbouw Investeringsfonds). In december 2010 kwam er een aanpassing van de VLIF-reglementering. De voorwaarden waaronder landbouwers op dit fonds beroep kunnen doen werden gewijzigd. Dit heeft directe gevolgen voor de toepassing van de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen. Omdat in de nieuwe VLIF-reglementering een striktere omschrijving van een landbouwbedrijf in nevenberoep is opgenomen, dringt een aanpassing van het Besluit van de Vlaamse Regering (BVR) omtrent de zorgboerderijsubsidie zich op. Het BVR zou aangepast worden in die zin dat de omschrijving uit het oude VLIF-reglement wordt overgenomen. Deze stelt dat een landbouwer ten minste 35% van de inkomsten uit landbouwactiviteiten moet halen en de arbeidsbehoefte op het bedrijf ten minste moet overeenkomen met de inzet van een halftijdse kracht. In 2012 lag dit dossier stil. Er werden vanuit ADLO geen nieuwe initiatieven genomen in dit verband. Op 23/04/2012 was er de jaarlijkse evaluatievergadering waarop ook de administraties en de kabinetten van Welzijn, Onderwijs en Landbouw vertegenwoordigd zijn. Volgende punten kwamen er aan bod: - cijfergegevens ADLO en SGZ opmerkingen uit een auditrapport van het Rekenhof - verslag over de werking van de Adviescommissie - aandachtspunten vanuit de sectoren welzijn en onderwijs - aandachtspunten vanuit Steunpunt Groene Zorg In de huidige regelgeving zijn sociale diensten van OCMW s uitgesloten als mogelijke dienst waarmee door de landbouwer een zorgboerderijovereenkomst kan afgesloten worden. Dit probleem werd voorgaande jaren herhaaldelijk aangekaart door SGZ. 23

24 In het najaar 2011 nam SGZ contact met de Vlaamse Vereniging voor Steden en Gemeenten om te onderzoeken of hieromtrent een gezamenlijk initiatief mogelijk zou zijn. Op 30 mei was hierover een vervolgoverleg met vertegenwoordigers van de sociale cel van VVSG. Er werd door SGZ specifiek de aandacht gevestigd op: - De kansen voor landelijke regio s waar enerzijds een aanbod aan zorgboerderijen voorhanden is maar anderzijds slechts een grof netwerk van welzijnsvoorzieningen. - De nood aan begeleiding bij sociale reïntegratie voor specifieke doelgroepen. - De nodeloze doorverwijzing naar andere sociale diensten waartoe OCMW s thans genoodzaakt zijn in het geval ze met een zorgboerderij willen samenwerken. Op 18 sptember 2012 verzorgde SGZ een presentatie voor de stuurgroep sociale diensten van VVSG, samengesteld uit vergtegenwoordigers van de OCMW s. Daarop werd de problematiek uiteengezet en besproken. De aanwezige OCMW-vertegenwoordigers reageerden zeer positief en toonden zich onmiddellijk bereid om de vraag van SGZ te ondersteunen. Op 31/12/2012 telde ADLO 617 gesubsidieerde zorgboerderijen in Vlaanderen tegenover 557 het jaar voordien, 500 eind 2010, 406 eind 2009 en 320 eind Dit komt neer op een stijging met 11% tegenover 2011 en met 93% tegenover De verdeling van het aantal gesubsidieerde zorgboerderijen per provincie leest u in tabel 5. Tabel 5 Aantal gesubsidieerde zorgboerderijen dec Antwerpen 122 Limburg 100 Oost-Vlaanderen 120 Vlaams-Brabant 85 West-Vlaanderen 190 TOTAAL 617 Bron: ADLO Het is interessant om de cijfergegevens van de overheid te plaatsen tegenover deze van Steunpunt Groene Zorg (Grafieken 1 en 2). Steunpunt Groene Zorg telt 545 subsidiabele zorgboerderijen. In dit cijfer zijn de zorgboerderijen die de voorbije jaren hun zorgactiviteit hebben stopgezet niet begrepen. Sinds 2007 gaat het om 97 subsidiabele zorgboerderijen die na één of meer zorgboerderijovereenkomsten, zich niet meer beschikbaar stelden als zorgboerderij. Het cijfer van 617 zorgboerderijen van ADLO betreft daarentegen alle land- en tuinbouwbedrijven die sinds 2005 ten minste één maal een subsidie als zorgboerderij hebben ontvangen. Ook de land- en tuinbouwers die zich sinds enige tijd niet meer beschikbaar stellen of die om één of andere reden niet meer in aanmerking komen voor subsidie zitten in dit cijfer begrepen. Daartegenover staat het cijfer van 643 (= 545 actieve + 97 gestopte) subsidiabele zorgboerderijen die volgens de gegevens van Steunpunt Groene Zorg ooit als zorgboerderij actief zijn geweest. Dat, zeker in de beginjaren, niet alle zorgboeren 24

25 een subsidieaanvraag indienden kan een (gedeeltelijke) verklaring zijn voor het verschil. In 2012 waren er 407 professionele land- en tuinbouwers die subsidie hebben aangevraagd. Dit geeft een beeld van het reëel aantal actieve zorgboerderijen onder de groep van professionele land- en tuinbouwers. Dat waren er slechts 4 meer dan in Nochtans is het aantal gesubsidieerde zorgboerderijen in de loop van 2012 met 60 toegenomen. Steunpunt Groene Zorg telt zelf 545 actieve subsidiabele zorgboerderijen. Deze cijfers wijzen erop dat een belangrijk aandeel (mogelijks tot 25%) van de beschikbare zorgboerderijen in 2012 niet benut werd. De 407 zorgboerderijen die in 2012 een subsidie aanvroegen, stonden in voor 1041 zorgboerderijovereenkomsten. 55% van die overeenkomsten werd in 2012 gestart. 29% van de overeenkomsten waren reeds 2 of meer jaar in uitvoering. 9% liep al langer dan 5 jaar. De uitgaven van het Departement Landbouw en Visserij ter financiering van de subsidiemaatregel voor zorgboerderijen bleven nagenoeg gelijk met deze van 2011 (tabel 6). Van de ,50 euro die in 2006 werd uitbetaald kwam de EU nog tussen voor 28,5%. Sinds 2007 staat de Europese Commissie deze tussenkomst niet meer toe en wordt het subsidiebedrag volledig gedragen door de Vlaamse overheid. De Vlaamse Regering heeft de hoop dat de subsidiemaatregel in het volgende Europees programma voor plattelandsontwikkeling ( ) opnieuw kan opgenomen worden, laten varen. De Europese Commissie blijft bij haar standpunt dat welzijn en zorg niet gerelateerd zijn aan landbouw en bijgevolg niet vanuit plattelandsmiddelen moeten gefinancierd worden. Tabel 6 Totaal subsidiebedrag voor zorgboerderijen uitbetaald door DLV , , , , , , ,00 TOTAAL ,00 Bron: ADLO De cijfers uit tabel 6 laten ons toe een raming te maken van het aantal zorgdagen (=totaal bedrag van uitbetaalde subsidies, gedeeld door 40 euro/dag) dat op de Vlaamse zorgboerderijen werd gepresteerd (grafiek 13). Het gaat voor 2012 om een totaal van gesubsidieerde zorgdagen. We moeten er ons rekenschap van geven dat dit een onderschatting is van de werkelijkheid. De prestaties van zorgboerderijen die niet voor subsidiëring in aanmerking komen zitten hier niet in begrepen. Bovendien komt het nog geregeld voor dat zorgboerderijen hun aanvraag niet of laattijdig doorsturen waardoor het bedrag waarop ze recht zouden kunnen hebben (gedeeltelijk) niet wordt uitbetaald. Tenslotte wordt een beperkt aandeel 25