Samenvatting. Vraagstelling
|
|
- Sebastiaan Willemsen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid berekent de Commissie WGD van de Gezondheidsraad de concentratieniveaus in de lucht (HBC-OCRV s * ) die samenhangen met een extra kans op overlijden aan kanker van 4 per en 4 per door beroepsmatige blootstelling aan stoffen die door de Europese Unie of door de Commissie WGD als genotoxisch kankerverwekkend zijn aangemerkt. In dit rapport maakt zij zo n schatting voor de door de EU aangemerkte genotoxische kankerverwekkende stoffen benzo(a)pyreen (BaP) en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) afkomstig van steenkool; door de onvolledige verbranding van steenkool komen PAK vrij. Beroepsmatige blootstelling vindt vooral plaats bij industriële activiteiten, zoals cokes-, aluminium-, ijzer- en koolstofelektrodenproducerende bedrijven en staalgieterijen. Hoewel dit advies zich beperkt tot steenkool is dit niet de enige bron waaruit PAK door onvolledige verbranding vrij kunnen komen: andere voorbeelden zijn hout en petroleum. Bij verbranding van deze materialen komen echter relatief veel meer andere stoffen vrij dan PAK. Sommige van die stoffen zijn eveneens kankerverwekkend net als PAK. Daardoor is het niet mogelijk om de gegevens van deze zo verschillende bronnen te combineren voor de berekening van con- * HBC-OCRV s: health-based calculated occupational cancer risk values. Samenvatting 11
2 centratieniveaus van PAK gebaseerd op één gezamelijke blootstellingsparameter. Deze gegevens heeft de Commissie WGD daarom in dit advies buiten beschouwing gelaten. Voor de berekening van concentraties in de lucht bij de bovengenoemde extra kansen op kankersterfte gebruikt de commissie normaliter een standaardmethode van lineaire extrapolatie, die is beschreven in het rapport Berekening van het risico op kanker (1995/06 WGD) 50. In dit advies is zij daarvan afgeweken, omdat wetenschappelijke gegevens aangeven dat een log-lineair model geschikter is. Fysisch-chemische eigenschappen Polycyclische aromatische koolwaterstoffen vormen een grote groep verbindingen, bestaande uit ten minste twee geconjugeerde aromatische ringen die uitsluitend uit koolstof en waterstof bestaan. Benzo(a)pyreen bestaat uit vijf van deze aromatische ringen. PAK moeten niet verward worden met polynucleaire aromatische verbindingen. Deze laatste groep verbindingen bevatten namelijk behalve de ongesubstitueerde PAK ook gesubstitueerde PAK en heterocyclische aromatische verbindingen. Door verschillen in de chemische structuur kunnen de fysisch-chemische eigenschappen van PAK aanzienlijk variëren. PAK zijn in het algemeen niet tot matig vluchtig, en in de lucht komen zij voor zowel geadsorbeerd aan stofdeeltjes als in de vorm van damp. PAK lossen niet op in water, maar wel in benzeen en andere organische oplosmiddelen. PAK komen altijd als mengsel voor, waarvan de onderlinge verhouding van de componenten afhangt van de bron, de wijze van ontstaan (o.a. verbrandingstemperatuur) en de verdere lotgevallen van de stoffen. Monitoring Luchtmonsters van benzo(a)pyreen (BaP) en andere PAK worden in het algemeen op filters verzameld met behulp van pompsystemen. Na extractie en zuivering van het filter wordt de hoeveelheid BaP en PAK bepaald met behulp van chromatografie of spectrofotometrie. Voor het berekenen van de concentraties van PAK behorend bij bepaalde extra risico s op kankersterfte heeft de commissie gekozen voor benzo(a)pyreen als indicatieve verbinding voor de totale PAK blootstelling. Deze keuze is op praktische gronden gemaakt. Idealiter zouden alle PAK verbindingen moeten worden gemonitord, of tenminste een deel van deze verbindingen. Benzo(a)pyr- 12 BaP and PAH from coal-derived sources
3 een heeft het voordeel dat voor deze stof veel blootstellings- en effectgegevens beschikbaar zijn. Tot op heden wordt ze bovendien als één van de meest kankerverwekkende PAK verbindingen beschouwd. Daarnaast wordt benzo(a)pyreen op dit moment ook door vele andere (internationale) instanties als een geschikte indicatieve verbinding voor PAK beschouwd. Dit advies geldt voor BaP en PAK afkomstig van steenkool. Diverse metingen hebben aangegeven dat bij gangbaar industrieel gebruik van steenkool de variatie in verhouding maar in beperkte mate bijdraagt in het geheel van onzekerheden. Deze verhouding kan echter worden verstoord doordat bijvoorbeeld BaP wel maar andere PAK niet worden uitgefilterd vóórdat emissie van verbrandingsproducten in de lucht plaatsvindt. In die gevallen is herziening van de op BaP gebaseerde risicoconcentraties nodig. De belasting van het lichaam met PAK (interne blootstelling) kan worden vastgesteld door middel van biomonitoring, zoals de bepaling van 1-hydroxypyreen in urine. Hoewel deze parameter geschikt is om de totale lichaamsbelasting vast te stellen, is op dit moment onvoldoende bekend hoe deze zich verhoudt tot de luchtblootstelling. Opname, verdeling en uitscheiding Benzo(a)pyreen en andere PAK worden geabsorbeerd door het epitheel van de luchtwegen en het maagdarmstelsel. Ze worden door verschillende enzymen afgebroken tot wateroplosbare producten. De meeste van deze producten zijn onschadelijk, maar een aantal veroorzaken kanker. Dit zijn vooral PAK met ten minste vijf aromatische ringen, zoals benzo(a)pyreen. PAK met minder ringen zijn in het algemeen minder potent of zelfs niet kankerverwekkend, zoals pyreen. Na opname via de longen of het maagdarmkanaal worden PAK en zijn afbraakproducten via het bloed naar alle delen van het lichaam getransporteerd, met name naar de vetrijke delen. Uiteindelijk verlaten PAK en zijn afbraakproducten het lichaam via de urine en ontlasting. Kankerverwekkendheid Er zijn vele mens- en dieronderzoeken gepubliceerd over de kankerverwekkende eigenschappen van benzo(a)pyreen en PAK. Daaruit kwam naar voren dat de kankerverwekkende PAK vooral lokaal kanker veroorzaken, dat wil zeggen op de plaats waar direct contact is met de PAK, bijvoorbeeld huidkanker bij huidcontact en longkanker bij inademing. Er bestaat echter ook onderzoek dat niet uitsluit dat PAK ook elders in het lichaam kanker kan doen ontstaan. Bijvoor- Samenvatting 13
4 beeld, enkele onderzoekers associeerden blootstelling aan PAK met het ontstaan van blaaskanker. Maar aangezien in veel van deze gevallen ook sprake was van blootstelling aan onder andere 2-naftylamine, een stof waarvan bekend is dat het blaaskanker veroorzaakt, blijft onzeker of de gevonden associatie een oorzakelijk verband weerspiegelt. Bij enkele dieronderzoeken zijn verder longtumoren gevonden na chronische inname van PAK via de voeding. De gegevens van deze dieronderzoeken zijn echter beperkt, zowel in kwantiteit als in kwaliteit, zodat een duidelijke uitspraak over systemische kankerverwekkende effecten van PAK niet mogelijk is. Het vergelijken en interpreteren van de epidemiologische gegevens wordt deels bemoeilijkt door de grote diversiteit in onderzoeksopzet, verschillen in methoden van blootstellingsmeting, het niet of wel rekening houden met rookgewoonten en gelijktijdige blootstelling aan andere stoffen en soms de incomplete beschrijving van onderzoeksresultaten. Desondanks is de conclusie gerechtvaardigd dat een groot deel van deze onderzoeken een duidelijke associatie aantoont tussen beroepsmatige blootstelling aan benzo(a)pyreen en andere PAK en het optreden van longkanker. Dit geldt ook voor huidkanker bij blootstelling via de huid. Enkele onderzoekers hebben het risico van longkanker bij een bepaalde blootstelling aan PAK geschat. Zo zijn recent de resultaten van een meta-analyse gepubliceerd, waarin 39 verschillende cohorten zijn betrokken. De beroepsmatige blootstelling in deze cohorten ontstond door verwerking van uit steenkool afgeleide producten in verschillende industrieën, waaronder bedrijven die cokes en aluminium produceren. Met behulp van een log-lineair rekenmodel hebben de desbetreffende onderzoekers berekend dat er een extra risico van 20% is (relatief longkankerrisico van 1,2 (95% betrouwbaarheidsinterval 1,11-1,29)) bij een gemiddelde benzo(a)pyreen blootstelling van 2,5 μg/m 3 (microgram per kubieke meter) gedurende 40 arbeidsjaren ten opzichte van de niet-blootgestelde mensen. Evaluatie en berekende concentraties in de lucht Omdat inhalatoire blootstelling aan BaP en PAK duidelijk tot longkanker kan leiden, en daarvoor een grote hoeveelheid gegevens beschikbaar is, heeft de commissie besloten concentratieniveaus in de lucht te berekenen op basis van deze longkankergegevens. Voor de berekening van de concentraties in de lucht behorende bij de referentiewaarden voor de extra kans op kankersterfte gaat de voorkeur uit naar mensgegevens afkomstig van epidemiologisch onderzoek. De meta-analyse waarin 39 verschillende epidemiologische onderzoeken zijn betrokken vormt volgens de 14 BaP and PAH from coal-derived sources
5 commissie het beste uitgangspunt, ondanks de onzekerheden die inherent zijn aan de onderzoeksopzet van de afzonderlijke onderzoeken. De onderzoekers van deze meta-analyse stelden vast dat de relatie tussen concentratie in de lucht en de kans op kanker het beste beschreven kan worden met een log-lineair model in plaats van een lineaire model. De commissie heeft daarom het log-lineaire model overgenomen en gebruikt om de concentraties behorende bij de referentiewaarden te berekenen. De commissie voegt daaraan toe dat bij de lage blootstellingsconcentraties waarop HBC-OCRV s worden berekend, het lineaire model vergelijkbare uitkomsten oplevert als het log-lineaire model. Daarnaast heeft zij gebruik gemaakt van de Nederlandse algemene sterftecijfers aan longkanker onder mannen, zodat de berekening op de Nederlandse situatie is gebaseerd. Naar schatting van de commissie is de concentratie in de lucht die samenhangt met een extra kans op overlijden aan kanker van * 4 per sterfgevallen aan kanker (4x10-3 ) bij 40 jaar beroepsmatige blootstelling aan benzo(a)pyreen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen afkomstig van steenkool gelijk aan 550 ng BaP/m 3 4 per sterfgevallen aan kanker (4x10-5 ) bij 40 jaar beroepsmatige blootstelling aan benzo(a)pyreen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen afkomstig van steenkool gelijk aan 5,7 ng BaP/m 3. Huidnotatie De commissie heeft tevens beoordeeld of voor benzo(a)pyreen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen afkomstig van steenkool een huidnotatie nodig is. Hoewel er geen bewijs is dat huidblootstelling tot effecten elders in het lichaam kan leiden, beveelt de commissie toch een huidnotatie aan, omdat direct contact met de huid tot huidkanker kan leiden. Schatting van concentratieniveaus Naar schatting van de commissie is de concentratie in de lucht die samenhangt met een extra kans op overlijden aan kanker van 4 per sterfgevallen aan kanker (4x10-3 ) bij 40 jaar beroepsmatige blootstelling aan benzo(a)pyreen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen afkomstig van steenkool, gelijk aan 550 ng BaP/m 3 * Berekening is gebasseerd op het log-linear model van Armstrong et al. (2003). Samenvatting 15
6 4 per sterfgevallen aan kanker (4x10-5 ) bij 40 jaar beroepsmatige blootstelling aan benzo(a)pyreen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen afkomstig van steenkool, gelijk aan 5,7 ng BaP/m BaP and PAH from coal-derived sources
Samenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen in de lucht op
Nadere informatiebenzo(a)pyreen of Naam, formule, eigenschappen
006 1 Benzo(a)pyreen Benzo(a)pyreen (BaP) is in het nieuws geweest door de werkelijke of vermeende besmetting van voedingsmiddelen zoals groenten en koffie. Het is een van de ongeveer honderd bekende polycyclische
Nadere informatieChemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling
Chemisch toxicologische eigenschappen van acrylonitril en medische aspecten van een blootstelling Prof. Dr. Benoit Nemery KU Leuven Prof. Dr. Christophe Stove UGent Acrylonitril: chemische eigenschappen
Nadere informatieSelma Hertsenberg, B.Sc. Begeleiding: Paul Scheepers Rob Anzion Pieter van der Valk Jeanette van Houtum
Determinanten van beroepsmatige blootstelling van verpleegkundigen aan polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK) tijdens koolteerbehandelingen in de dermatologische kliniek Selma Hertsenberg, B.Sc.
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (Commissie GBBS; één van de vaste commissies
Nadere informatiePolycyclische aromatische koolwaterstoffen
051 1 Polycyclische aromatische koolwaterstoffen Polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK s) vormen een groep van chemisch nauw verwante verbindingen. In de toxicologie heeft het begrip PAK s een
Nadere informatieMIRA 2012 Verspreiding van POP s
MIRA 212 Verspreiding van POP s Emissie van dioxines naar lucht dioxine-emissie (g TEQ) 6 5 4 overige** energie huishoudens 3 2 1 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211* * voorlopige cijfers ** overige: landbouw
Nadere informatieSamenvatting en advieswaarde
Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en aanbevelingen
Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Achtergrond en adviesaanvraag De normering van de beroepsmatige blootstelling aan gevaarlijke stoffen geldt op dit moment alleen voor blootstelling via de ademhaling.
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen in de lucht waaraan
Nadere informatieInvoering publieke (wettelijke) grenswaarde voor benzo(a)pyreen en PAK'S afkomstig van steenkool
Subcommissie Grenswaarden Stoffen op de Werkplek Bemidenhoutseweg 60 Postbus 90405 2509 LK Den Haag Tel.: 070 3 499 499 Fax: 070 3 832 535 Internet: www.ser.nl Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid
Nadere informatieEthanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing?
l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth l Eth Ethanol? Welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Ethanol welke wettelijke verplichtingen zijn van toepassing? Voor het werken met chemische
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (Commissie GBBS) van de Gezondheidsraad
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS, voorheen WGD) van de Gezondheidsraad
Nadere informatieSamenvatting. Achtergrond
Samenvatting Achtergrond Blootstelling aan asbest kan in diverse organen kanker veroorzaken. Het meest voorkomende gevolg is longvlies- en buikvlieskanker (mesothelioom) en longkanker. Omdat beide typen
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid schat de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan Stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad het extra
Nadere informatieTGG 8 uur mg/m 3 (ppm) 14 (20) 3,25 (1) 1 (0,9) 0,7 (0,1) 7 (1,5) 0,15 (0,1) 0,14 (0,1)
Tipkaart 7 Grenswaarden Onderstaande tabel geeft een overzicht van grenswaarden van veel voorkomende gevaarlijke gassen in zeecontainers. Een deel van deze gassen kent een wettelijke grenswaarde. Voor
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige
Nadere informatieMinerale oliën. Dick Heederik Lid GBBS Gezondheidsraad
Minerale oliën Dick Heederik Lid GBBS Gezondheidsraad Verschillende soorten oliën niet of matig geraffineerde oliën hooggeraffineerde oliën overige oliën zuivere oliën oplosbare MBV semisynthetische MBV
Nadere informatieOnderwerp: Toxicologische evaluatie rubbergranulaat kunstgrasvelden in de gemeente Valkenswaard.
Aan: Hr. B. van Valburg Gemeente Valkenswaard De Hofnar 15 5554 DA Valkenswaard Datum: 16 November 2016 Onderwerp: Toxicologische evaluatie rubbergranulaat kunstgrasvelden in de gemeente Valkenswaard.
Nadere informatieInfo- en intervisiemoment
Info- en intervisiemoment Agenda onthaal stook je gezondheid niet op handhaving bij stoken pauze intervisie lunch Stook je gezondheid niet op Inhoud Inleiding Een onschuldig vuurtje? Lokale aanpak: sensibilisering
Nadere informatieSlappe normen voor luchtkwaliteit zijn gevaar voor de gezondheid
Slappe normen voor luchtkwaliteit zijn gevaar voor de gezondheid Adviesbureau Royal HaskoningDHV (RHDHV) heeft in opdracht van Milieudefensie onderzocht hoeveel bescherming verschillende normen (wettelijke
Nadere informatieTGG 8 uur mg/m 3 (ppm) Zuurstof*** 19 21%
Tipkaart 7 Grenswaarden In deze tabel zijn de grenswaarden 1 opgenomen van gevaarlijke gassen die je in zeecontainers kunt aantreffen. Een deel van deze gassen heeft een wettelijke grenswaarde. Voor stoffen
Nadere informatieSamenvatting en advieswaarde
Samenvatting en advieswaarde 1 Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beveelt de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden aan voor beroepsmatige blootstelling
Nadere informatieControverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail. Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018
Controverses tussen grenswaarden De casus benzeen Het duiveltje zit in het detail Gerard Swaen, Universiteit Maastricht NvT 8 maart 2018 Wat gaan we doen? 3 benzeen grenswaarden van drie expert commissies
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en Beroepsmatige Blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad gezondheidskundige
Nadere informatieBIJLAGE XV-RAPPORT. Samenvatting. Stofnamen: stoffen in gerecycleerde rubberkorrels die als instrooimateriaal in kunstgras worden gebruikt
BIJLAGE XV-RAPPORT EEN EVALUATIE VAN DE MOGELIJKE GEZONDHEIDSRISICO'S VAN GERECYCLEERDE RUBBERKORRELS DIE ALS INSTROOIMATERIAAL OP KUNSTGRASVELDEN WORDEN GEBRUIKT Samenvatting Stofnamen: stoffen in gerecycleerde
Nadere informatieSamenvatting. Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad
Samenvatting Nederlands onderzoek aanleiding voor vragen aan Gezondheidsraad In Nederland wordt naar schatting een half miljoen werknemers met enige regelmaat blootgesteld aan organische oplosmiddelen.
Nadere informatieDi- en triisocyanaten. Nr. 2018/20, Den Haag, 28 november Samenvatting
Di- en triisocyanaten Nr. 2018/20, Den Haag, 28 november 2018 Di- en triisocyanaten pagina 2 van 5 Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft de Gezondheidsraad een gezondheidskundige
Nadere informatieSAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als
109 SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als brandvertragers, vanwege hun thermostabiliteit, chemische
Nadere informatieEerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling
Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling RIVM/DCMR, december 2013 Roet is een aanvullende maat om de gezondheidseffecten weer te geven van
Nadere informatieDoe-het-zelf monitoring van beroepsblootstelling Daan Huizer en Frans Jongeneelen IndusTox Consult, Nijmegen
Alcohol in ademlucht Doe-het-zelf monitoring van beroepsblootstelling Daan Huizer en Frans Jongeneelen IndusTox Consult, Nijmegen In het nieuws De Gelderlander 9 april 2008 2 Mogelijkheden voor de AH Klassieke
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen in lucht waaraan
Nadere informatieBeoordeling gezondheidsrisico's door sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat
Beoordeling gezondheidsrisico's door sporten op kunstgrasvelden met rubbergranulaat 19 december 2016 Inhoud 1. Aanleiding 2. Wat heeft het RIVM onderzocht? 3. Verband rubbergranulaat en leukemie 4. Voldoet
Nadere informatieLuchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest
Luchtkwaliteit in het Vlaamse Gewest Overzicht presentatie Luchtkwaliteit getoetst aan de normen Impact van deze luchtkwaliteit op onze gezondheid Bespreking van stikstofdioxide en fijn stof De nieuwste
Nadere informatiedoor dr. J. G. M. van Rooij IndusTox Consult, Postbus 31070, 6503 CB Nijmegen
136 1 Benzo(a)pyreen door dr. J. G. M. van Rooij IndusTox Consult, Postbus 31070, 6503 CB Nijmegen Dit artikel is een herziening van Chemische Feitelijkheid nr. 006 (maart 1983); de oorspronkelijke feitelijkheid
Nadere informatieGevaarlijke stoffen zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Op je werk, maar ook thuis zijn veel meer gevaarlijke stoffen dan je denkt.
Gevaarlijke stoffen Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Op je werk, maar ook thuis zijn veel meer gevaarlijke stoffen dan je denkt. Giftig Een stof is giftig als deze
Nadere informatie> < Veel voorkomende gevaarlijke stoffen. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen
Voorbeelden van gevaarlijke stoffen Er zijn verschillende soorten gevaarlijke stoffen, met elk hun specifieke schadelijke effecten. Voorbeelden zijn: organische oplosmiddelen cyclische verbindingen zware
Nadere informatieBlootstelling van omwonenden aan PFOA door emissie naar lucht en water
Blootstelling van omwonenden aan PFOA door emissie naar lucht en water Bas Bokkers 14 sept. 2017 Contactgroep Gezondheid en Chemie (CGC) & Nederlandse Vereniging voor Medische Milieukunde (NvMM) Aanleiding
Nadere informatieVliegverkeer slecht voor de gezondheid. Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum
Vliegverkeer slecht voor de gezondheid Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum 9-01-2018 Kleine deeltjes in de Lucht: Fijnstof en ultra fijnstof
Nadere informatieGezondheid en Bitumen. 13 Maart 2012 Brussel
Gezondheid en Bitumen 13 Maart 2012 Brussel Inhoud Wat zijn de gezondheidsgevaren van bitumen? Inclusief de IARC (International Agency for Research on Cancer) Monograph Laten we de risico s nader bekijken
Nadere informatieWereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat
Wereldgezondheidsorganisatie : fijnstof onderschat In deze publicatie http://tiny.cc/3l493w van de regionale afdeling Europa van de WHO, wordt antwoord gegeven op 24 vragen die alle betrekking hebben op
Nadere informatieOorspronkelijk werd bij de analyse de deeltjesconcentratie van 8 verschillende componenten bepaald :
4.5 POLYAROMATISCHE KOOLWATERSTOFFEN (P.A.K.) In de loop van het jaar 1997 werd een procedure op punt gesteld voor de bepaling van het gehalte aan polyaromatische koolwaterstoffen in de lucht. Tussen eind
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen in lucht waaraan
Nadere informatieMilieu en Gezondheid in Genk-Zuid. Dirk Wildemeersch Vlaamse Gezondheidsinspectie
Milieu en Gezondheid in Genk-Zuid Dirk Wildemeersch Vlaamse Gezondheidsinspectie Inhoud Probleemstelling Giftigheid Algemeen Specifiek voor de verhoogd gemeten stoffen Richtwaarden en normen versus Genk
Nadere informatieDe Commissie dient een voorstel in voor grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor benzeen en koolmonoxide
IP/98/1049 Brussel, 2 december 1998 De Commissie dient een voorstel in voor grenswaarden voor de luchtkwaliteit voor benzeen en koolmonoxide De Europese Commissie heeft een voorstel voor een richtlijn
Nadere informatie1. Inleiding. Rapportage Luchtkwaliteit 2012, gemeente Doetinchem 4
Rapport Luchtkwaliteit 2012 Doetinchem Oktober 2013 INHOUD 1. Inleiding... 4 2. Algemeen... 5 2.1 Wet luchtkwaliteit... 5 2.2 Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit... 5 2.3 Bronnen van luchtverontreiniging...
Nadere informatieAntwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap?
Antwoorden op veel gestelde vragen over de folder Chroom-6 en ziekten: wat is er bekend uit de wetenschap? De vragen en antwoorden zijn onderverdeeld in vijf groepen: 1 Algemene vragen over de folder...1
Nadere informatieHumane biomonitoring GENK-ZUID Onderzoek naar de invloed van wonen nabij het industriegebied Genk-Zuid RESULTATEN
Humane biomonitoring GENK-ZUID 2016 2018 Onderzoek naar de invloed van wonen nabij het industriegebied Genk-Zuid RESULTATEN 1 Wat is de humane biomonitoring Genk-Zuid 2016/2018? Waarom deden we dit onderzoek?
Nadere informatieGesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal
Gesjoemel op de weg? Eric Feringa Igor van der Wal Wat kunt u verwachten? Hoe is úw kennis van luchtverontreiniging? Inzicht in normen en techniek Wat is de invloed van sjoemelsoftware? Casestudy A13 Overschie
Nadere informatieDeelrapportage. Zware metalen en chroom-6 in stof. Gezondheidskundige risicobeoordeling POMS-site Eygelshoven
Deelrapportage Zware metalen en chroom-6 in stof Gezondheidskundige risicobeoordeling POMS-site Eygelshoven Unit Medische Milieukunde, GGD Zuid Limburg, Geleen, september 2015 Seksuele Gezondheid, Infectieziekten
Nadere informatieOnderzoek naar oorzaken van PAK s-vervuiling in de Vlaamse bevolking: case studie Menen en Genk
Onderzoek naar oorzaken van PAK s-vervuiling in de Vlaamse bevolking: case studie Menen en Genk Maja Mampaey Beleidsmedewerker Omgeving en Gezondheid Wat ga ik jullie vertellen? Wat zijn PAK sen waar komen
Nadere informatieWat betekent dit voor. van omwonenden?
Emissies van chemische stoffen door ThermPhos Wat betekent dit voor de gezondheid van omwonenden? dr Joost van Rooij - toxicoloog joost.vanrooij@caesar-consult.nl Informatiebijeenkomst omwonenden 1 December
Nadere informatieGassen in containers Rol arbeidsgeneesheer EDPBW. Dr. Edelhart Kempeneers Wetenschappelijk adviseur Preventieadviseur-Arbeidsgeneesheer
Gassen in containers Rol arbeidsgeneesheer EDPBW Dr. Edelhart Kempeneers Wetenschappelijk adviseur Preventieadviseur-Arbeidsgeneesheer 5 februari 2010 Inhoud 1. 2. 3. 4. Situering Mogelijke stoffen Rol
Nadere informatieRisico communicatie kankerverwekkende stoffen. drs.ing. Jolanda Willems MBA
Risico communicatie kankerverwekkende stoffen drs.ing. Jolanda Willems MBA Kankerwekkende stoffen Verschil Experts versus Medewerkers Voorbeeld 1 kankerclusters Situatieschets Ongerustheid over aantal
Nadere informatieMEMO. Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012
MEMO Aan/To: Van/From: Datum/Date: RAI Vereniging Chris van Dijk 18 september Onderwerp/Subject: Analyse rapport RIVM Luchtkwaliteit 2012 Ieder jaar publiceert het RIVM een jaaroverzicht van de meetresultaten
Nadere informatieGEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN
GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Waar ligt de grens? Is een grens te bepalen? Grenzen: België-Nederland GEZONDHEIDSKUNDIG ONDERBOUWDE GRENSWAARDEN Hoe deden/doen we het in de GBBS van de Gezondheidsraad?
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie Gezondheid en beroepsmatige blootstelling aan stoffen (GBBS) van de Gezondheidsraad, gezondheidskundige
Nadere informatieSamenvatting en advieswaarde
Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen
Nadere informatieSZW-lijst van kankerverwekkende stoffen en processen
De Nederlandse Vereniging voor Doelmatig Onderhoud(NVDO) vertegenwoordigt de Nederlandse Onderhoudsmarkt die een omvang heeft van tussen de 30 en 35 miljard euro. Dit is ongeveer 4 procent van het Bruto
Nadere informatieOpnameroutes van toxische stoffen in rook door brand
Opnameroutes van toxische stoffen in rook door brand Drs.ing. Jolanda Willems MBA, Drs. Ellen Wissink, Dr. Remko Houba (allen PreventPartner) Dr. Frans Greven (GGD) Drs. Ronald Heus (IFV) Aanleiding Rook
Nadere informatieToegang tot de Lokale luchtkwaliteit getoetst
Toegang tot de Lokale luchtkwaliteit getoetst Deskundigendag: Dinsdag 31 oktober 2006 Tijd: 10.00 13.00 Agenda 9.30 10.00 Ontvangst, koffie/thee 10.00 10.10 Opening door voorzitter Manon Vaal 10.10 10.20
Nadere informatieLET OP, ALLEEN TE GEBRUIKEN ALS OEFENOPGAVEN!
LET OP, ALLEEN TE GEBRUIKEN ALS OEFENOPGAVEN! OPEN VRAGEN Door het bodemonderzoeksbureau is in 2012 vastgesteld dat de bodem (droog) op locatie X de volgende stoffen bevat (standaard condities) Er is tijdens
Nadere informatieKanker door uitzending naar de Balkan?
Kanker door uitzending naar de Kanker door uitzending naar de Balkan? Onderzoek naar kanker en sterfte tussen 1993 en 2008 onder militairen die zijn uitgezonden naar de Balkan Meer leukemie onder Balkan-militairen?
Nadere informatieEffect van beheersmaatregelen op blootstelling aan dieselmotoremissies bij huisvuilophalers en asfalteerders
IRAS, Universiteit Utrecht CE, Delft Effect van beheersmaatregelen op blootstelling aan dieselmotoremissies bij huisvuilophalers en asfalteerders Roy Veldhof, Hans Kromhout, Dick Heederik Institute for
Nadere informatieRisicoschatting emissie PFOA voor omwonenden
Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden Inhoud 1. Aanleiding 2. Risicoschatting 3. Resultaten 4. Conclusie Gezondheidsrisico 5. Aanbevelingen PFOA emissies Dordrecht 5 april 2016 1. Aanleiding voor
Nadere informatieMethanol. Formule. Brandalcohol, methylalcohol. Productie. (a) Productie van synthesegas. (i) Traditionele methoden
Methanol Formule CH3OH Naam Familie Productie Brandalcohol, methylalcohol Alcoholen (a) Productie van synthesegas (i) Traditionele methoden Methanol wordt vervaardigd uit synthesegas dat een mengsel is
Nadere informatieHumane blootstelling aan vluchtige. IVAM UvA B.V. Universiteit van Amsterdam
Humane blootstelling aan vluchtige componenten uit een consumentenproduct Ralf Cornelissen IVAM UvA B.V. Universiteit van Amsterdam Indeling presentatie Achtergrond Doel van het onderzoek Selectie van
Nadere informatieKachels en (open) haarden
Kachels en (open) haarden 053 1 Kachels en (open) haarden Inleiding Begin jaren tachtig, gedurende een periode van economische recessie en snel stijgende energieprijzen, nam het gebruik van kachels en
Nadere informatieOpnameroutes van toxische stoffen in rook door brand
Opnameroutes van toxische stoffen in rook door brand Drs.ing. Jolanda Willems MBA, Drs. Ellen Wissink, Dr. Remko Houba (allen PreventPartner) Dr. Frans Greven (GGD) Drs. Ronald Heus (IFV) Opzet presentatie
Nadere informatieHOUTSTOF EN UW GEZONDHEID ALGEMEEN
HOUTSTOF EN UW GEZONDHEID ALGEMEEN Bij de bewerking van hout komt bijna onvermijdelijk houtstof vrij. Blootstelling aan houtstof, met name inademing, brengt risico's voor de gezondheid met zich mee. Houtstof
Nadere informatieWaarom kunnen omgevingsfactoren een belangrijk risico op kanker inhouden?
Waarom kunnen omgevingsfactoren een belangrijk risico op kanker inhouden? 1.Mechanistische inzichten in belang van lage dosissen 1.1Carcinogenese berust op accumulatie van mutaties 1.2 Dosis-antwoord voor
Nadere informatieBiomonitoring arseen en de rol van de bedrijfsarts
Biomonitoring arseen en de rol van de bedrijfsarts s-hertogenbosch Hotel Central 13 juni 2019 Bas de Barbanson Bedrijfsarts/arbeidstoxicoloog Waarom deze mini workshop? Bewustwording Kennisoverdracht Gedragsverandering
Nadere informatieInformatie met betrekking tot Belgisch onderzoek naar gezondheidseffecten van HAWK radar
Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter en leden van de
Nadere informatieZwangeren en CMR stoffen
Zwangeren en CMR stoffen Gevaar versus risico NVVA symposium april 2018 Ingrid Oirbons Expertisecentrum toxische stoffen Arbo Unie CMR stoffen Blootstelling aan stoffen dient beheerst te zijn voor alle
Nadere informatieFijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP. onderzoeksprogramma
Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma Fijn stof in Nederland: stand van zaken en beleidsimplicaties na het tweede BOP onderzoeksprogramma
Nadere informatieONDERZOEK EIGENSCHAPPEN RUBBERGRANULAAT SPORTVELDEN
ONDERZOEK EIGENSCHAPPEN RUBBERGRANULAAT SPORTVELDEN INSPELEN OP VEILIG KUNSTGRAS 2 Onderzoek eigenschappen rubbergranulaat sportvelden GEDRAG EN SAMENSTELLING VAN RUBBERKORRELS Voor rubberkorrels (rubbergranulaat),
Nadere informatiePERSBERICHT Stichting tegen Kanker Leuvensesteenweg 479 1030 Brussel 02/743 45 75 (communicatie)
Bijlagen 1. RESULTATEN ENQUÊTE DEDICATED RESEARCH OMTRENT ROOKVRIJE CAFÉS 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 2. INFORMATIEFICHE PASSIEF ROKEN Passief roken = passief ziek worden Eindelijk is het zover: vanaf 1
Nadere informatie> < Veel voorkomende gevaarlijke stoffen. Voorbeelden van gevaarlijke stoffen
Voorbeelden van gevaarlijke stoffen Er zijn verschillende soorten gevaarlijke stoffen, met elk hun specifieke schadelijke effecten. Voorbeelden zijn: organische oplosmiddelen cyclische verbindingen zware
Nadere informatieSamenvatting en advieswaarde
Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen
Nadere informatieSamenvatting. Beroepsgebonden luchtwegallergie is een belangrijk probleem
Samenvatting Beroepsgebonden luchtwegallergie is een belangrijk probleem Veel van de gemelde beroepsziekten van de luchtwegen worden veroorzaakt door blootstelling aan allergenen in de werkomgeving. Dat
Nadere informatieSamenvatting. Adviesvragen
Samenvatting Adviesvragen Gevaarlijke stoffen die tijdens een calamiteit vrijkomen in de lucht kunnen de gezondheid van mensen in het omringende gebied bedreigen. Zulke gassen of dampen kunnen ontsnappen
Nadere informatieBetreft : advies betreffende het incident van de cokesfabriek Marly Kabinetsnota CAB/RD/RW/JPD/DD/2003-200136 van 06.01.04
FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu Brussel, 03.02.2004 Nota voor de heer Minister Rudy DEMOTTE HOGE GEZONDHEIDSRAAD Betreft : advies betreffende het incident van de cokesfabriek
Nadere informatieLuchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté
Luchtkwaliteit en lozingen in de lucht in het Vlaamse Gewest Koen Toté Overzicht presentatie Waarom luchtmetingen in Vlaanderen? Evolutie van de laatste decennia Toetsen van de luchtkwaliteit aan de heersende
Nadere informatieLuchtkwaliteitmetingen in Alblasserdam. Jaarrapportage 2016
Luchtkwaliteitmetingen in Alblasserdam Jaarrapportage 2016 Colofon Raad van Accreditatie De DCMR Milieudienst Rijnmond is door de Raad voor Accreditatie geaccrediteerd voor de NEN-EN-ISO/IEC 17025:2005
Nadere informatieSamenvatting. Vraagstelling
Samenvatting Vraagstelling Op verzoek van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen in de lucht waaraan
Nadere informatiePROJECTNUMMER C ONZE REFERENTIE A
ONDERWERP Luchtkwaliteitsonderzoek REC Harlingen storing 12 november 2018 DATUM 20 november 2018 PROJECTNUMMER C05055.000169 ONZE REFERENTIE 083725337 A VAN ing. A. (Abdu) Boukich AAN Omrin Inleiding Op
Nadere informatieKlasse 9: Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen
Klasse 9: Diverse gevaarlijke stoffen en voorwerpen Voorbeeldstoffen uit deze klasse zijn: asbest en asbestbevattende mengsels, PCB s, lithiumbatterijen, reddingsmiddelen en verwarmde stoffen. 1.1 Transport
Nadere informatie(Voor de EER relevante tekst)
L 144/27 VERORDENING (EU) 2016/863 VAN DE COMMISSIE van 31 mei 2016 tot wijziging van de bijlagen VII en VIII bij Verordening (EG) nr. 1907/2006 van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie
Nadere informatieExamenprogramma scheikunde havo
Examenprogramma scheikunde havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Kennis
Nadere informatieSamenvatting en advieswaarde
Samenvatting en advieswaarde Vraagstelling Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid leidt de Commissie WGD van de Gezondheidsraad gezondheidskundige advieswaarden af voor stoffen
Nadere informatieGezondheid & Voeding
Luchtverontreiniging groot probleem gezondheid Elk jaar sterven wereldwijd zo n 6,5 miljoen mensen aan de gevolgen van luchtverontreiniging en in Nederland zorgt dit jaarlijks zeker voor 13.000 vroegtijdige
Nadere informatieAan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mr. dr. L.F. Asscher Postbus LV DEN HAAG. Grenswaarde voor 1,3-Butadieen
Aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid mr. dr. L.F. Asscher Postbus 90801 2509 LV DEN HAAG BETREFT Grenswaarde voor 1,3-Butadieen DEN HAAG 30 september 2014 E-MAIL b.hendrikx@ser.nl ONS KENMERK
Nadere informatieBijlage 9: Onderzoek luchtkwaliteit
Bijlage 9: Onderzoek luchtkwaliteit Wettelijk kader In de Wet milieubeheer is de Europese richtlijn geïmplementeerd op het gebied van grenswaarden voor diverse stoffen. Het doel van de wet is mensen te
Nadere informatieBeoordeling onderzoek gezondheidseffecten gewolmaniseerd hout
VUSSE MILIEUADVIES Beoordeling onderzoek gezondheidseffecten gewolmaniseerd hout Drs. M. D. A. Ticheler Drs. A. C. E. van de Vusse Inleiding In Lelystad, in de wijk Sidhadorp, staan woningen waarvan de
Nadere informatiePX-10. Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel
PX-10 Onderzoek naar blootstelling en gezondheidsrisico s bij Defensie personeel Prof. dr. ir. Erik Lebret Chief Science Officer RIVM Integrale Risicobeoordeling 1 28 januari 2016 Aanleiding RIVM onderzoek
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG. Datum 23 november 2015 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Parnassusplein 5 2511 VX Den Haag T 070 340 79 11 F 070 340
Nadere informatie