TOESPRAAK JAN PEUMANS, VOORZITTER VAN HET VLAAMS PARLEMENT

Transcriptie

1 TOESPRAAK JAN PEUMANS, VOORZITTER VAN HET VLAAMS PARLEMENT Sire, Waarde leden van de Academie, Geachte dames en heren, Vandaag zijn we hier in het Paleis der Academiën bijeen voor de viering van 75 jaar Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten. De bijdrage van de Academie aan het gebruik van het Nederlands als taal voor cultuur en wetenschap kan niet genoeg benadrukt worden. Sinds de verzelfstandiging van de Vlaamse academie na de moeizame opsplitsing van de Koninklijke Academie van België in de ARB, de Académie Royale de Belgique, en de KVAB, de Koninklijke Vlaamse Academie van België heeft de KVAB een sterke reputatie opgebouwd voor haar rol bij het wetenschapsbeleid, alsook de toekenning van talrijke wetenschappelijke prijzen. Redenen genoeg dus om dit jubileum luisterrijk te vieren. Zoals de vorige spreker zei, houdt naam academie verband met de Griekse filosoof Plato. Italiaanse geleerden die de natuur, bedoeld als samenhang van de kosmos, op een experimentele manier wilden benaderen, vrij van de overgeleverde, veelal foutieve ideeën, richtten in 1603 in Rome de Accademia dei Lincei op. Lincei verwijst naar de lynx, een dier met een uitzonderlijk scherp zicht, een onontbeerlijke Koninklijke Vlaamse Academie van België 22 oktober 2013 Pagina 1

2 eigenschap in de beoefening van de wetenschap. In 1611 sloot het meest vooraanstaande lid zich bij dit genootschap aan, de beroemde Galileo Galilei. In dezelfde eeuw volgden Engelse, Duitse en Franse geleerden het Italiaanse voorbeeld. In 1772 werd ook hier in Brussel een academie opgericht, de Keizerlijke en Koninklijke Academie voor Wetenschappen en Letteren, in de periode dat de Zuidelijke Nederlanden onder de voogdij stonden van de Oostenrijkse keizerin Maria Theresia. Deze Theresiaanse academie hanteerde het Latijn, het Frans én het Nederlands als werktalen. De Fransen schaften haar in 1794 af, toen onze departementen bij de Franse republiek werden ingelijfd. Koning Willem I heeft haar heropgericht, met het Frans én het Nederlands als voertalen. Bij het ontstaan van dit land werd deze toestand verder gezet. Jan-Frans Willems, Jan-Baptist David en Hendrik Conscience waren lid van wat nu de Koninklijke Academie van België Académie Royale de Belgique heette. Ook de Nationale Biografie moest bij wet van 1841 tweetalig worden uitgegeven. In de feiten evenwel was de mentaliteit overheersend Franstalig. Vlamingen konden wel nog lid worden van de Academie, die in 1876 dit Paleis der Academiën in gebruik nam, maar slechts in zoverre ze zich conformeerden aan de Franstalige politiek van de toenmalige Académie Royale de Belgique. Zo Koninklijke Vlaamse Academie van België 22 oktober 2013 Pagina 2

3 verschenen de jaarboeken vanaf de tweede helft van de 19 de eeuw nog uitsluitend in het Frans. Het ontging de toenmalige Académie Royale blijkbaar dat intussen een Vlaamse Beweging op gang was gekomen, die een taalkundige, later culturele, vervolgens sociaaleconomische en tenslotte een politieke ontvoogding nastreefde en een Vlaamse identiteit ontwikkelde. De academische elite in Vlaanderen stoorde zich meer en meer aan de houding van de ARB en uiteindelijk leidde dit tot de verzelfstandiging van de Vlaamse afdeling in 1938, feit dat wij vandaag, 75 jaar later, vieren. Ik schets u deze geschiedenis omdat sommigen deze ontstaansgeschiedenis van de KVAB als onbestaande beschouwen. Meer zelfs, na het ontstaan van de Vlaamse Academie in 1938 begon de ARB vanaf 1939 plots weer tweetalige jaarboeken uit te geven en dat tot diep in de jaren 1950, wat verwarring schiep over de positie van de KVAB in het academische landschap. Pas bij de staatshervorming van 1971 werd de ARB officieel een Franstalige instelling, meteen de definitieve erkenning van de KVAB als enige Nederlandstalige Academie voor Wetenschappen en Kunsten. In dat jaar werden ook de Academiën voor Geneeskunde in een Franstalige en een Vlaamse Academie opgeplitst. Deze opdeling belet niet dat ze allemaal vrij harmonisch onder ditzelfde dak huizen, hier in dit Koninklijke Vlaamse Academie van België 22 oktober 2013 Pagina 3

4 prestigieuze Paleis der Academiën, aan de Hertogstraat 1, waarop ik vanuit mijn werkkamer in het Vlaams Parlement, aan de Hertogstraat 6, een bijzonder mooi zicht heb. Dames en heren, Bij een jubileumviering past ook een blik op de toekomst, ook voor een 75-jarige. Zoals u weet heeft de Vlaamse regering recent een convenant met de KVAB goedgekeurd. De Vlaamse overheid sluit met haar agentschappen beheersovereenkomsten af en ziet toe op de uitvoering ervan. Vermits de Vlaamse Academie een autonome en onafhankelijke instelling is, sluit de Vlaamse overheid hier een convenant, een contract tussen evenwaardige partijen dat wederzijdse rechten en plichten oplijst. Kort samengevat verwacht de Vlaamse overheid van de KVAB dat zij zich profileert als vooraanstaand forum voor Vlaamse wetenschappers en kunstenaars. De Academie is bij uitstek de ontmoetingsplaats waar wetenschappers en kunstenaars uit diverse disciplines met elkaars kennis, ervaring en ideeën geconfronteerd worden. De KVAB moet standpunten en visies ontwikkelen als lange-termijn-advies voor beleidsmatige uitdagingen. Eén voorbeeld daarvan is de Koninklijke Vlaamse Academie van België 22 oktober 2013 Pagina 4

5 vorig jaar opgerichte Reflectiegroep Energie die vanuit die optiek werkt. De Academie is er ook om de uitstraling en het draagvlak voor wetenschap en kunsten te bevorderen. Sta me toe dat ik op dit feestelijke moment daaromtrent een kritische bemerking maak, uiteraard gesteund op de warme sympathie die ik als Vlaming en als voorzitter van het Vlaams Parlement heb voor de KVAB. Bij het grote publiek roept het begrip academie connotaties op met muziekacademie, tekenacademie en in mijn provincie, Limburg, zelfs met tennisacademie. Daarmee wil ik zeggen dat de grote verdiensten van de Koninklijke Vlaamse Academie, middels haar rapporten, publicaties, symposia en andere initiatieven, niet altijd de verdiende weerklank hebben gekregen en daardoor niet altijd de verdiende appreciatie. Wetenschap is nog te vaak een gesloten bolwerk. Kennis wordt gedeeld, maar in eerste instantie met collega-wetenschappers. Mensen, middelen en tijd investeren in een creatieve, wervende wetenschapscommunicatie zal de wetenschappen en hun verwezenlijkingen en dus hun impact op de samenleving nadrukkelijk op de kaart zetten. De KVAB kan hier in de komende 75 jaar een inspirerende en leidende rol vervullen. Onder andere de oprichting in maart van dit jaar van de Jonge Academie bewijst dat de KVAB op die rol wil inzetten. Een organisatorische Koninklijke Vlaamse Academie van België 22 oktober 2013 Pagina 5

6 professionalisering van de Academie, die volop aan de gang is, zal die rol ongetwijfeld nog versterken. De Vlaamse overheid heeft het vaste voornemen de KVAB daarbij te ondersteunen. Sire, Waarde leden van de Academie, Geachte dames en heren, We vieren vandaag 75 jaar Koninklijke Vlaamse Academie van België. Ik wil hier hulde brengen aan alle wetenschappers en alle medewerkers van KVAB, die aan de kleurrijke geschiedenis van de Academie hebben bijgedragen. De context waarin zij hun bijdrage hebben geleverd, is niet altijd eenvoudig geweest. Maar hun bijdrage was uitermate zinvol en Vlaanderen wil hen daarvoor zijn waardering uitdrukken en hen van harte feliciteren. Ik dank u. Jan Peumans Koninklijke Vlaamse Academie van België 22 oktober 2013 Pagina 6