Wat betekent mijn straatnaam?

Transcriptie

1 Wat betekent mijn straatnaam? Per wijk willen we een poging doen om de straatnamen te verklaren. We vonden op verschillende plaatsen informatie. In Meetjeslandse toponiemen tot 1600, deel Hansbeke, uitgegeven door de stichting Achiel de Vos, geschreven door Jan Luyssaert (1995) en deel Nevele (2011). Op de kaart van Joost De Deken senior uit 1700 en zijn zoon (1744), in de Atlas van de Buurtwegen (1846) en de Popp-kaart (1864). Verder in meerdere publicaties van Oud-Hansbeke en Albert Martens. En natuurlijk via de mondelinge overlevering

2 Doornbosstraat De wijk Voorde sluit nauw aan bij het dorp. Joost De Deken senior sprak al van het beloop Kercke en Voorde. Tamelijk centraal in het gebied ligt een weg van noord naar zuid. Hij vertrekt aan de oude omwalde hoeve, soms genoemd het Goed ter Exaerde (Voordestraat 4)in zuidelijke richting, evenwijdig aan de dorpsstraat. Grote percelen, waar nu de hof van het Cultuurhuis en de Cluysewijk zijn, heetten in 1700 den Doorenbusch, omdat er zich tevoren een gerooid bos met struikgewas van doornen of heesters met stekels bevond. Na het rooien van de struiken werd het een stuk broekland. 1 Hier lag eveneens een omwalde hoeve, reeds in 1466 vermeld als een hofstede. 2 In 1701 trok een lekebroeder-kluizenaar zich hier in eenzaamheid terug. De Hanbekenaren spraken toen van de cluyse, waarmee ze de afgezonderde woning van de kluizenaar bedoelden. Toen de laatste eremiet in 1788 de woning verlaten had, bleef de naam bestaan voor het omwalde erf, dat in handen van het OCMW kwam. Bij uitbreiding werd het een toponiem voor de nog ruimere omgeving. De oude woningen werden afgebroken in 1981 voor de aanleg van de nieuwe wijk 3. In 1985 werd de wijk ingehuldigd. De huizen kregen een straatnummer voortbouwend op de luttele huizen van het oude deel van de Doornbosstraat. Het begrip De Cluyse bleef bestaan, er waren vele jaren Cluysefeesten en een monument aan nr. 37 vertelt over de geschiedenis. Links kluizenaarswoning, uitgebreid in 1758, rechts vierwoonst als armenwoning in 1841 gebouwd Het rechte verloop van de Doornbosstraat werd in het zuidelijk deel verlegd om een lus te maken rond de dries waarrond de huizen staan. De doorsteek naar de Merendreestraat werd niet 1 Jan Luyssaert, Meetjeslandse toponiemen tot 1600, Hansbeke, uitgave Stichting Achiel De Vos, 1995, p Albert Martens, De Cluyse te Hansbeke, van ermitage tot sociale woonwijk, uitgave Oud-Hansbeke, 2006, p Albert Martens, De Cluyse te Hansbeke, van ermitage tot sociale woonwijk, uitgave Oud-Hansbeke, 2006, p. 3.

3 bebouwd maar werd minder toegankelijk. Een nieuwe doorsteek naar Hansbekedorp kwam er door de hof van het vroegere gemeentehuis, later politiekantoor, nu cultuurhuis. De oude voetweg, Cluyseweg, die vertrekt op Hansbekedorp aan café Brouwershof, werd voorbij het scoutslokaal een paar tientallen meter opgenomen in het nieuwe wegtracé van de sociale woonwijk, maar werd verderop in oostelijke richting naar de Voordestraat en Merendree onderbroken aan de woonwijk. De Jans Mansstraat die zuidelijk en oostelijk langs de Cluysehoeve liep is verdwenen. De naam verwees naar de eigenaar van de Jans Mansbilk ( bilk is gesloten perceel, zie ook beluik). 4 Noordelijk in de Doornbosstraat, tussen de Lindestraat en de zij-ingang van Selleskasteel, vertrekt een buurtweg, achter de vroegere boerderij Doornbosstraat 1, de Weg naar de Heystakkers. De Heystakkers waren percelen ten noorden van de boerderij Goed ter Elst, nu bereikbaar via een dreef vanuit de Merendreestraat. Heyst, heist of heest gaat terug op het Germaanse haisjo, dat jong beukenbos en later struikgewas betekent. 5 Deze oude openbare weg is op vroegere kaarten zelfs merkelijk breder getekend dan de Doornbosstraat zelf. Een verbinding tussen de Heystakkerweg en de Doornbosstraat, langs nr. 11, heet in de volksmond de Boterslag of Boterweg. Werd langs deze kerkweg ooit boter vervoerd, gesmokkeld? Uit dezelfde volksmond komt het begrip de Lange Wegel langs Muyzes putten (waterpartijen achter de boerderij van Cyriel Muys , Voordestraat 18) voor de kortste verbinding tussen Hansbekedorp en Merendree. Hij maakte gebruik van onderdelen van de reeds vernoemde voetwegen. Goed ter Elst, reeds vermeld in 1486, centraal in de Voordewijk 4 Jan Luyssaert, Meetjeslandse toponiemen tot 1600, Hansbeke, uitgave Stichting Achiel De Vos, 1995, p. 15 en Jan Luyssaert, Meetjeslandse toponiemen tot 1600, Hansbeke, uitgave Stichting Achiel De Vos, 1995, p. 38.

4 In dit gebied zijn plannen voor een rondweg, een rotonde en een tunnel onder de spoorweg, waardoor het stratenplan drastisch zal hertekend worden, naast andere nadelen vanuit milieuperspectief en landschapsbeleving. Merendreestraat De weg naar Merendree vertrok aan het kruispunt tegenover Huis D haenens. Vóór de aanleg van de spoorweg in 1838 liep ze rechtstreeks door naar het kruispunt waar nu Zandekapel staat (als smalle weg Het Merendreestraetje ) en volgde het traject van de huidige Donkerstraat tot aan de Palestraat. De toegang tot de hoeve Goed ter Elst begon dus nog een klein stukje ten zuiden van de spoorweg. Bij de aanleg van de spoorweg werd de Merendreestraat een langsweg ten noorden van de spoorweg. Of ze onmiddellijk in kasseien uitgevoerd werd is niet honderd procent zeker. De breedte van de gewestweg tussen Hansbeke en Merendree was alleszins groter dan tussen Merendree en Drongen. Maar kronkelen deed ze overal en geplande rechttrekkingen kwamen er niet. De nieuwe weg gaf ruimte voor enkele mooie huizen van einde negentiende, begin twintigste eeuw. Recent werden er een aantal afgebroken door de onteigeningen voor het derde spoor en de nieuw aan te leggen parallelweg. De huizen aan het begin van de Merendreestraat behoorden tot de wijk Dorp. De weinige huizen verderop hadden Voorde als adres. Waar de Paletunnel nu ligt stond een ouder huis tegen de spoorweg aan. De Merendreestraat kronkelde errond. Deze lokaliteit stond bekend als aan t Wit Wijvekes, naar de haarkleur van de voorlaatste bewoonster. Rijksweg Hansbeke-Drongen ter hoogte van Merendreestraat29 Hiertegenover loopt een buurtweg, deels in beton, naar de Voordestraat. Volgens de buurtatlas is dit de Blommestraat, wellicht naar een bewoner in de directe omgeving. Rond 1700 werd gesproken over het Eystestraetjen, want het ligt ten zuiden van de Heystakkers.

5 Overbroekkouterslag Aan de overkant van de Merendreestraat loopt nu de nieuwe Lambroekstraat. Voorheen was hier een fietsersweg langs de spoorweg die even verder schuin linksaf draait. In feite kwam deze smalle weg van over de spoorweg aan het begin van de Kleine Heirenthoek achter het vroegere café De Paele langs Den Ondank (Kleine Heirenhoek 20) richting Merendree. Dit wegje werd ingekort door de aanleg van de spoorweg. Het was een prima fietsersweg, wat zanderig in de volle zomer, evenwijdig aan de drukke Merendreestraat. Langs de wegelkens naar Merendree rijden was een begrip in Hansbeke. Nu is de weg in beton uitgevoerd en kreeg hij de naam Overbroekkouterslag. Het merendeel van de huizen staat op het grondgebied van Merendree, slechts enkele zijn Hansbeeks te noemen: ten westen van de Grote Heirenthoek. De naam Overbroekkouterslag is dan ook van Merendreese oorsprong: het is een slag, wegel, door de kouter over het broek. Broek is afgeleid van het Germaanse broka moeras. Broek-toponiemen liggen gewoonlijk in vochtige, drassige, alluviale gronden bij grachten, beken en rivieren. 6 Vanuit Merendree bekeken is dit duidelijk het geval: over de vallei van de Oude Kale en de Kozijnbeek die erin uitmondt. Voordestraat Eindelijk komen we aan bij het sleutelwoord dat de naam aan deze wijk gaf: Voorde. De oudste voorde of doorwaadbare plaats van Hansbeke lag op de wijk Hamme en was de oversteekplaats in de Dorma/Leye/Hoogkale op de weg naar Zomergem. Een tweede voorde kwam aan de Grote Beek even voorbij het eerste kasteel en het wethuis. De aanpalende boerderij werd Goed ter Voorde geheten (Vaartstraat 5). In lag er op die plek reeds een brugje, Sluijs brugghe genoemd. 7 Naast de Pontweg van Hansbekedorp richting Brugse Vaart liep aan de oostkant een voetweg van 450 m lengte, de voetweg naar Sluysbrugghe, tot aan de beek. Haaks op de Pontweg, nu Vaartstraat, liep in oostelijke richting de Voordestraat, op de zuidelijke rand van de percelen die afwaterden naar de Grote Beek. Het vertrekpunt was ten noorden (!) van het Wethuys, nu restaurant Oud- Gemeentehuis. De Voordestraat liep dus in één rechte lijn van oost naar west, van aan het kruispunt met de lindeboom naar de Vaartstraat. De S-bocht aan de omwalde boerderij Voordestraat 4 vormde dus niet de hoofdweg. Parallel aan het niet meer bestaande stuk van de Voordestraat, liep een paar tientallen meter zuidelijker de Hovestraat, die begon aan Herberg Hove, het wethuis, later gemeentehuis en nu restaurant. De naam Hove was afgeleid van het kasteelgoed, of hof, aan de overzijde van de Pontweg. De Hovestraat sloot haaks aan op de Doornbosstraat, maar liep ooit verder door, als voetweg wellicht, in zuidoostelijke richting naar Cluyseweg en Eystestraetjen. Dwars over de akkers en weiden in het kerngebied van de wijk Voorde. Door de bouw van het kasteel van De Seille (Selleskasteel) en de aanleg van het park- en bosschagegebied veranderde het wegenpatroon. Deze evolutie gaat de laatste decennia alsmaar door, met gevaar voor privatisering van openbare wegen. 6 Jan Luyssaert, Meetjeslandse toponiemen tot 1600, Hansbeke, uitgave Stichting Achiel De Vos, 1995, p Jan Luyssaert, Meetjeslandse toponiemen tot 1600, Hansbeke, uitgave Stichting Achiel De Vos, 1995, p. 77.

6 Landschap met Voordestraat 10 en zonder bosschage, uit diavoorstelling Hansbeke in beeld Het tweede deel van de huidige Voordestraat op de grens van Hansbeke met Merendree, van aan de linde naar de Merendreestraat staat bij Joost De Deken geboekstaafd als Straete langs Merentre. In de Atlas van de Buurtwegen wordt dit deel Lokestraat genoemd zoals het deel verder naar het noorden vanaf de linde. Letterlijk staat er dat de Lokestraat (of Lockstraetjen) loopt vanaf le canal près du lieu Schipdonck gehucht/boerderij aan de overzijde van de Brugse Vaart dat zijn naam gaf aan het Schipdonkkanaal tot chemin Merendreestraat. De Lokestraat was dus een lange weg ongeveer op de oostgrens van Hansbeke. Op de Voordereceptie van 20 jaar Vlakaf beweerden bewoners dat dit deel van de Voordestraat ooit Overbroekkouterstraat of zelfs Donkerstraat heette (?!) Onmiddellijk ten zuiden van de hoeve Voordestraat 18 liep een voetweg naar de Cluyseweg, genaamd het Buyssewegelken, wellicht naar een vroegere bewoner of omdat het ergens over een buize liep waar een beek of gracht doorliep. Op school leerden we dat de huizen aan de oostkant van de Voordestraat bij Merendree hoorden, ook al sloten de meeste bewoners aan bij de parochie Hansbeke om naar de kerk en naar school te komen. De westkant hoorde bij de gemeente Hansbeke. Toch vinden we op de Ferrariskaarten (1777) een bijzonderheid. Alle gemeenten hebben een parochienummer. Hansbeke heeft 12, Merendree 93, Landegem 96, Nevele 14, Lotenhulle 13, Bellem 6 en Zomergem 92. Opmerkelijk is dat bij de hoeve Voordestraat 18 het getal 93 staat! In alle geval, door de fusie van gemeenten is de Voordestraat voor eens en altijd grondgebied Nevele. De Hansbeekse naam Voorstraat, voorloper van de Voordestraat, werd dan ook maar in de prullenmand gegooid. Lezer René Langeraert deelde ons mee na het lezen van de straatnamen van Ro dat hij met zijn moeder Eleken De Clercq te voet ging nieuwjaren bij zijn peter René Bollaert, met zijn likeuren- en rookwarenwinkel in de Nevelse Kortemunt. Zij trokken door de Congo langs het Kozijnstraatje, over de Kozijnbeek op de grens van Hansbeke met Nevele.