PUBLI CATIES OVER PLANTENNAMEN

Transcriptie

1

2 I PUBLI CATIES OVER PLANTENNAMEN in Nederland, Nederlal1dstalig Belgie en Frans-Vlaanderen Bibliotheek Maertens Instituut Joan Muyskenweg CJ AMSTERDAM Tel. +31 (0) Ult de coilectie / geschonken door:

3 WERKEN VAN DE KONINKLIJKE CO]\fM]SSIE VOOR TOPONYM]E EN DIALECTOLOGIE VLAAMSE AFDELING 24 PUBLI CA TIES OVER PLANTENNAMEN in Nederland, N ederlandstalig Belgie en Frans-Vlaanderen DOOR Dr. Har BROK D /0891/2003/4 TONGEREN DRUKKERIJ GEORGE MICHIELS N. V. RIETMUSWEG

4 INHOUDSOPGA VE Inleiding Het verzamelen en bestuderen van plantennamen Opbouw van de bibliografie. 1. Studies en woordenlijsten 2. Ongepubliceerde studies. 3. Taalkaarten en register op deel1 en Register op botanische namen 5. Nagekomen aanvulling. BLADZ INLEIDING 0.1. Het verzamelen en bestuderen van plantennamen Ais object van taalkundig onderzoek vormen de volksnamen van planten een intrigerend onderdeel van de woordenschat. Door hun interne samenhang, geografische en sociale verspreiding geven ze niet aileen inzicht in de contacten tussen mensen en streken. Ze leggen ook denksystemen bloot en bevatten onder andere informatie over de samenleving, religie, vooroordelen, taboes, volksgeloof, gebruiksmogelijkheden en eetgewoonten. Dat zijn veel aspecten, maar daarnaast bestaat er ook een grote variatie in de volksnamen van planten. Deze variatie heeft - ondanks het feit dat planten concreet en botanisch gedefinieerd zijn - twee facetten. In de eerste plaats kunnen verschillende planten met dezelfde volksnamen aangeduid worden. Zo wordt bijvoorbeeld met de benamingen paasbloem of pasenbloem in West- Vlaanderen het madeliefje aangeduid, maar in Oost-Vlaanderen tot en met Nederlands Limburg de sering en in Zeeland en Noord-Brabant de narcis. In de tweede plaats worden dezelfde planten met verschillende volksnamen aangeduid. Het is dan ook opvallend hoeveel verschillende volksnamen in het N ederlands naast elkaar bestaan voor dezelfde plant. De paardebloem staat in dat opzicht bovenaan met ongeveer 300 verschillende benamingen in het Nederlandse taalgebied van aardgal tot en met zuiddistel (Brok 1991, ). Toch bestaat er verb and tussen al die gevarieerde volksnamen. Ze slaan op een plant en hebben zo onderlinge samenhang, maar voor verschillende planten sluiten ze elkaar uit binnen een dialect. Worden ze binnen een dialect

5 - 6 - toch voor verschillende planten gebruikt, dan zijn het groeps- of soortbenamingen volgens etnobotanische principes. Dat is natuurlijk het geval bij overeenkomstige planten in dezelfde botanische familie, zoals bijvoorbeeld de groeiwijze en de bloemvorm van de haagwinde en de akkerwinde (beide uit de familie der Convolvulaceae) en de zaaddoos bij de klaproos en de slaapbol (beide uit de familie der Papaveraceae). Deze planten hebben zoveel volksnamen gemeen dat men moet constateren dat ze eigenlijk pas op een hoger niveau van elkaar onderscheiden worden, bijvoorbeeld door middel van nadere specificaties zoals groot, wild, klein of geel. Dit verschijnsel doet zich echter ook voor bij planten die niet tot dezelfde botanische familie behoren. Daarvoor zijn er uiteenlopende oorzaken, zoals : De klimmende groeiwijze van zowel de klimop als de haagwinde heeft gemeenschappelijke namen als klimmer, rank en, iejte en aardveil tot gevolg (Brok 1991, 82). - De groeiplaats met korenbloem voor de klaproos, de korenbloem en de bolderik. De medicinale werking met kwade-ogenbloem voor zowel de kamille, de bosanemoon als de klaproos en zere-ogenbloem voor zowel de kamille, de klaproos als de haagwinde. Andere oorzaken van dit verschijnsel zijn onder meer het uiterlijk, de schadelijkheid, de bloeitijd, het gebruik of de gelijkenis. Het is daarom veel te simplistisch om bij overeenkomst van volksnamen van planten te spreken van verwarring. Het feit dat deze overeenkomst niet willekeurig is, maar wei degelijk geconditioneerd, betekent dat het onderscheid tussen bepaalde planten ondergeschikt kan zijn aan hun onderlinge overeenkomst. In feite duiden overeenkomstige namen daardoor eerder een soort in zijn geheel of een categorie aan dan elke afzonderlijke plantensoort die daar deel van uit maakt. Zolang er geen praktische noodzaak tot verder onderscheid is, geeft dat ook geen problemen. Goossens heeft aan de hand van de overeenkomstige benamingen herik, hering en zemp voor de herik en de knopherik in de beide Limburgen meer dan eens gewezen op de enkel- en veeltoepasselijkheid van betekenaars op de taalkaart (Goossens 1964; 1971). DE BOUWSTOFFEN N a de oudste publicaties, zoals die van Teirlinck, werd pas in de loop van de twintiger jaren in de vorige eeuw een aanvang gemaakt met taalkundige studies op dit terrein. De eerste mij bekende taalgeografische studie dateert uit 1924 en is van de hand van L. Grootaers 'De namen van de roode aalbes "ribes rub rum" in Zuid-Nederland' (Grootaers 1924). In een voetnoot op biz. 76 geeft deze over het woordenboek van Paque (1896), de Zuidnederlandse Heukels (1907), de volgende ondubbelzinnige mening : "Wij hebben van dit boek slechts bescheiden gebruik gemaakt : het is niet het werk van een taalkundige, maar van een botanicus". Het leidt geen twijfel dat Grootaers hiermee doelt op Paque's taalkundige verklaringen, die inderdaad niet altijd serieus genomen moeten worden, maar die aan de waarde van zijn woordenboek niets afdoen. In 1933 verschijnt de omvangrijke studie Enkele bloemnamen in de Zuid-Nederlandsche dialecten van J.L. Pauwels (1933), waarin van taalkundige zijde de benamingen van een zevental planten direct object van studie zijn. Sindsdien verscheen een groot aantal taalkundige studies over plantennamen van sterk wisselende kwaliteit en aanpak. Zie verder de uitvoerige opsomming deel 1 van deze bibliografie. Bij deze studies, maar ook bij andere op taalkunde betrekking hebbende publicaties, werden in de loop der jaren talloze taalkaarten afgedrukt, waarop het verspreidingsgebied van plantennamen of van hun uitspraak aange-

6 - 8 - geven is. Deel 3 van deze bibliografie omvat eej) overzicht van aile tot nu toe gepubliceerde taalkaarten met plantennamen, al dan niet verschenen in studies over plantennamen. De basis ervan wordt dus zowel gevormd door de genoemde stu die van Pauwels (1933, bijv. pioen), de Taalatlas van Noord- en Zuid-Nederland (TNZN, bijv. paardebloem), de Atlas van de N ederlandse klankontwikkeling (ANKO) (Daan 1977, bijv. boom), dialectwoordenboeken (WVD, WLD, WBD) als door specifieke taalkundige studies, zoals 'De Westfaalse expansie' van Heeroma (1953, bijv. braam) of Herkomst en groei van het Afrikaans van Kloeke (1950, bijv. gras). Aangezien een totale inventarisatie van taalkaarten ontbreekt is deze bibliografie een verrassende ontsluiting. Niet minder dan looo in druk verschenen taalkaarten werden achterhaald, waarbij ik dan nog afzie van de talloze herdrukken! TAALKUNDE Meer nog dan als object als zodanig hebben pi antennamen en hun geografische verspreiding in de taalkunde gediend als getuigen van historische verschuivingen en inen externe wetmatigheden. Zo noemt Van Ginneken de verspreiding van de patatvormen voor de aardappel (patat, patraas, petappel, pappel) "een mooi voorbeeld van de invloed door de Spaansche taal en overheersching op onze woordenschat uitgeoefend" (Van Ginneken 1931, biz. 3-4). Het verspreidingsgebied van brummel voor de braam in Oost-Nederland is een van de kroongetuigen van de Westfaalse expansie. AIleen al ter illustratie van deze Westfaalse invloed tussen 1100 en 1600 op de Oostnederlandse dialecten zijn taalkaarten met dit verspreidingsgebied op diverse plaatsen gepubliceerd (Heeroma 1953; TON 1963, krt. 28; Heeroma 1969; Schaars 1983). Een andere getuige voor deze expansie is de verbreiding van gros voor gras (Heeroma 1955a; Heeroma 1955b; TON 1957, krt 4). De benamingen voor gras of wei de verschillende uitspraakvarianten, waarvan in de loop der jaren niet minder dan 24 taalkaarten gepubliceerd werden, ondersteunen de meest uiteenlopende taalgeografische bewegingen. Weijnen ziet bijvoorbeeld in de gras-vormen op Overflakkee een bewijs van West-Noordbrabantse invloed op het Zeeuws (Weijnen 1938/39). Kloeke bepaalt met de Hollands-Noordbrabantse gras-vormen "de aileruiterste oostelijke en zuidwestelijke limiet (... ) van het stamland van het Afrikaans" (Kloeke 1950, 172). Ryckeboer ziet in het verloop van de gas/ges-grens in Frans-Vlaanderen een bewijs van "de historische en organische eenheid van het Frans-Vlaams met het aangrenzende Westvlaams" (Ryckeboer 1979). Nog een wiilekeurige greep, want de voorbeelden liggen voor het grijpen : de savie en savee-benamingen voor de salie duiden op specifieke ontlening uit de N oordfranse dialecten (Brok 1981), de verspreiding van de hennep, kennep en kemp-benamingen voor de hennep demonstreert geografisch en chronologisch de oostelijke en zuidelijke invloed op het Nederlandse taalgebied (Weijnen 1975, ), het type fre(n)ze, in het zuidwesten tot op Walcheren voorkomend voor de aardbei, wortlt door Weijnen (1975, 229) een "kroonvoorbeeld" van Franse invloed genoemd, - de uitspraak klever voor klaver is een bewijs voor Keulse expansie (Heeroma 1937), - het benaming stekebees voor de kruisbes in het westen van Noord-Brabant toont de omvang van Antwerpse expansie (Weijnen 1999, 90). de overgang van fragma- naar globaliteistoepasselijkheid en de verbinding van de taalgeografische methodes met de semantiek aan de hand overeenkomstige benamingen voor de herik en de knopherik (Goossens 1964; 1971).

7 NAAMKUNDE -10- Het belang van plantennamenverzamelingen strekt zich ook uit op het terrein van de naamkunde en wei speciaal op dat van het veldnamenonderzoek. Dit hangt samen met de aard en funktie van dit soort namen in het verleden. Veldnamen werden in de eerste plaats gevormd om stukken land van elkaar te onderscheiden. Daarbij stonden de naamgevers verschillende mogelijkheden ter beschikking. Een daarvan was dat zij met de naam de begroeiing van zo'n perceel konden aangeven. Het is duidelijk dat men zich daarbij niet van de officiele botanische benamingen bediende. De benamingen voor cultuurgewassen, bomen, struiken en kruiden, waarmee de veldnamen samengesteld werden, kwamen uit de volksmond. Eenmaal gevormde veldnamen kunnen eeuwenlang blijven bestaan, terwijl het land dat die naam draagt een geheel ander karakter gekregen kan hebben. Het is mogelijk dat de begroeiing verdwenen is of dat grasland tot bouwland of fabrieksterrein geworden is. De situatie ter plaatse kan de naamkundige onderzoeker dan niet meer helpen bij het zoeken naar een verklaring van de oorspronkelijke betekenis. In zulke gevallen zijn de plantennamenverzamelingen belangrijke bronnen, die uitsluitsel kunnen geven of men met een samenstelling met een lokale plantennaam te maken heeft. Deze bronnen bieden zo steun bij het onderzoek naar het woordmateriaal waaruit veldnamen gevormd zijn, en ze helpen bij het zoeken naar de landschappelijke realiteit, die door die benamingen gerepresenteerd wordt. Zoals uit deze bibliografie blijkt, heeft met name Carnoy zich uitvoerig met deze naamkundige invalshoek bezig gehouden. VOLKSKUNDE Ook de betekenis van de kennis van de volksnamen van planten voor de volkskunde is niet gering. N a alles wat er -11- op dat terrein over plantennamen geschreven is, hangt die betekenis uiteraard af van de wijze waarop men zich met volkskunde bezighoudt en bezig gehouden heeft. Er bestaat een groot aantal studies, waarin een bepaalde plant, dan wei de folklore daaromheen ("plantlore"), centraal staat. Dit houdt niet zelden in dat zijdelings ook op de benamingen ingegaan wordt. Voorbeelden daarvan zijn 'Het driekleurig viooltje in de plantlore' of 'Het hoefblad, geschiedenis en plantlore' door Van Prooyen (1937; 1939). Het opnemen van dergelijke studies is echter vermeden, omdat ze doorgaans samenvatten wat elders eerder, uitvoeriger en beter beschreven is. Dergelijke studies vormen dan ook niet het onderwerp van deze bibliografie. Anderzijds geeft de geografische verspreiding van bepaalde volksnamen een beeld van het bereik van religie, heiligenverering, taboes, vooroordelen, bijgeloof en folkloristische gebruiken. Alleen al de benamingen van de paardebloem dragen elementen in zich van allerlei aard, zoals voeding (pissenlit, pissebed, beddepisser, pisbloem, salaad, veldsla, zeiksla), kinderspel (kettingbloem, krulsteel, slag-wat-uur-is-het, hemel-hel-en-vagevuur) en religie (papestoel, papekop, paapmuts, paap). Het is duidelijk dat van de andere kant de verklaring van plantennamen juist ook weer op volkskundig onderzoek kan steunen. Niet over het hoofd gezien zijn daarom de vele studies van Is. Teirlinck, die verschenen tussen 1892 en 1912 en zijn Flora diabolica. De plant in de demonologie (1924) en Flora magica. De plant in de tooverwereld (1930). PLANTKUNDE Tenslotte nog enige woorden over de betekenis van de kennis van de volksnamen van planten voor de plantkunde. Met name in de landbouwgeschiedenis, die zich onder meer bezig houdt met de introductie van cultuurgewassen, heeft A.C. Zeven meer dan eens gewezen op de informatie die opgesloten zit in de (volks-) benamingen van planten, met

8 name in de (vermeende) herkomstnamen, zoals Oost-Indische kers, afrikaantje, anjer en anjelier (Zeven 1997). Indirect geven ook de Limburgse benamingen eeuwig moes, splijtmoes en splijtkool informatie over de teeltwij ze van de splijtkool (Brok I Zeven 1988). BUITENLANDSE TEGENHANGERS Ret is onmogelijk uitvoerig in te gaan op de tegenhangers in andere taalgebieden. De omvang van de bibliografie voor het Nederlandse taalgebied is aileen al onafzienbaar. Dat wil niet zeggen dat er geen buitenlandse tegenhangers zijn, integendeel. Allereerst Die deutschen V olksnamen der Pflanzen van Pritzel en Jessen (1882) en de tweedelige A dictionary of plant-names van Gerth van Wijk ( ) met Nederlandse, Engels, Franse en Duitse volksnamen. Baanbrekend is Marzells stu die Die Tiere in deutschen Pflanzennamen. Ein botanischer Beitrag zum deutschen Sprachschatze (Marzell 1913), die uitmondde in zijn vijfdelige Worterbuch der deutschen Pflanzennamen, dat uit zijn nalatenschap voltooid werd door R. Paul (Marzell ) en gelukkig in 2000 in reprint verscheen. Zie daarin met name de 144 kolommen tellende internationale bibliografie van bronnen en studies in deel III, In onze bibliografie zijn wei de studies en taalkaarten opgenomen, die ook gedeeltelijk betrekking hebben op het Nederlandse taalgebied. Voor het overige verwijs ik graag naar Carl (1986), Garnier (1987), Genaust (1996), Seidensticker (1999; 2001), Sauerhoff (2001) en naar de daarin verzamelde literatuur Opbouw van de bibliografie Tot nu toe bestaat er geen volledige bibliografie van studies over de N ederlandse volksnamen van planten. Weliswaar bevatten de Bibliografie der dialecten van Nederland (J\feertens I Wander 1958, 47-48) en de Bibliografie der dialecten van Nederland (Brok 1982, 67-69) de rubriek 'Plantennamen' met ruim 70 titels, maar daarin ontbreekt nog heel wat, onder andere de publicaties over het Nederlandstalige deel van Belgie. De hier aangeboden bibliografie bouwt voort op genoemde werken, aangevuld met gegevens uit de jaarlijkse bibliografische overzichten in de Handelingen van de Koninklijke Oommissie voor Toponymie en Dialectologie (voor de jaren ), de Bibliographie Linguistique (Utrecht I Anvers ; voor de j aren ) en de V oortzetting van de Bibliografie der dialecten van Nederland op fiches, die bijgehouden werd op voorheen de afdeling Dialectologie van het Meertens Instituut te Amsterdam en waarin vanaf 1974 ook de publicaties over het Nederlandstalige deel van Belgie werden opgenomen. Deze basis is uitgebreid met eigen onderzoek, soms met steun van vakgenoten, zoals F. Claes. Basismateriaal van deze bibliografie vormt voornamelijk de bibliotheek van het Meertens Instituut, dus publicaties in gedrukte vorm met uitzondering van krantenartikelen. De gedrukte vorm geldt overigens, zoals zal blijken, niet voor deel 2 van de bibliografie. De oudst aangetroffen publicatie is Deken de Bo's Kruidwoordenboek samengesteld door J. Samyn (1888). De inventaris van taalkaarten met plantennamen is gebaseerd op het register Woordkaarten Nederlands Taalgebied, dat tot ca bijgehouden werd op het Meertens Instituut, aangevuld met de hiervoor vermelde bronnen en met K. Schulte-Kemminghausen : 'Verzeichnis der Mundartkarten des niederlandischen Sprachraumes' (1943, ). Ondanks deze aanvullingen kon zeker voor wat betreft de oudere publicaties over en uit het Nederlandstalige deel van Belgie volledigheid niet bereikt worden. De oudste taalkaart die ik overigens aangetroffen heb is 'De namen der roode aalbes in Zuid-Nederland' los bijgevoegd bij L. Groo-

9 - 14 taers : 'De namen van de roode aalbes "Ribes Rubrum" in Zuid-Nederland' (1924). Ondanks de niet uit te sluiten onvolledigheid werden ongeveer 1000 taalkaarten achterhaald. De eerste versie van de hier gepubliceerde bibliografie verscheen in 1987 in de door mij verzorgde reprint van Heukels' W oordenboek der N ederlandsche volksnamen van planten uit 1907 (in de reprint biz. XXIV-LXXXI). Vanaf 1988 tot op heden verschenen daarop bijna jaarlijks aanvullingen en verbeteringen in Taal en Tongval (Brok heden). De begrenzing van deze bibliografie is per definitie arbitrair, omdat in niet specifiek op het Nederlands gerichte plantennamenstudies ook N ederlandse volksnamen aan de orde (kunnen) komen. Een voorbeeld daarvan is het Worterbuch der deutschen Pflanzennamen ( ) van H. Marzell. Voor dit standaardwerk zijn onder andere de oude woordenboeken van Paque en Heukels geexcerpeerd en alleen al daarom is het onmisbaar bij de bestudering van Nederlandse plantennamen. Daarnaast bevindt zich ook veel gedegen en vaak gedetailleerde informatie in algemenere werken, zoals in het W oordenboek van de N ederlandsche Taal en etymologische woordenboeken en dergelijke. Omdat de volksnamen van planten daarin niet het uitgangspunt zijn, zijn ze niet opgenomen. Dat is een noodzakelijke beperking, die taalkundigen gemakkelijk moeten kunnen ondervangen. Deze bibliografie biedt studies, woordenlijsten en taalkaarten, die zeer globaal genomen hedendaags zijn. Hij wil niet historisch zijn in die zin, dat ook archivalisch materiaal, studies daarover of zelfs taalkaarten, erin zouden moeten worden opgenomen. De grens in het verleden ligt bij de fictieve ontstaansdatum van de dialectologie. In concreto heb ik die op grond van Deken de Bo's K ruidwoordenboek van Samyn (1888), De Vlaamsche volksnamen der planten van Belgie, Fransch-Vlaanderen en Zuid-Nederland van Paque (1896; 1912) en het Woordenboek der Nederlandsche volksnamen van planten (Heukels 1907) gesteld op het eind van de 19de eeuw. Studies over bijv. plantennamen bij Van Maerlant of bij Kiliaen zal men elders moeten zoeken. De bibliografie bestaat uit vier gedeelten : Deel 1 omvat de taalkundige studies alsook de gelokaliseerde primaire bronnen, van het woordenboek van Heukels tot en met beknopte lokale woordenlijstjes. Van de dialectwoordenboeken, waarin plantennamen meestal ruim vertegenwoordigd zijn, zijn uitsluitend de woordenboeken opgenomen, waarin plantennamen een eigen rubriek vormen. Achter elk artikel is zo mogelijk na een dubbele streep (II) aangegeven over welke planten het (voornamelijk) handelt. Waar mogelijk en zinvol wordt aangegeven naar aanleiding van welke publicatie een bijdrage geschreven is (Naar aanl. van) en welke publicatie voortvloeit uit een andere (Naar aanl. hierv.). Primaire bronnen zijn voor zover zij daaraan voldoen te herkennen aan het trefwoord "Woordenlijst" plus tussen vierkante haken de localisatie van het dialect. In een kleiner lettertype worden ook de recensies gegeven (rec.), alfabetisch op auteur. Deel 2 omvat ongepubliceerde (kandidaats-)scripties, licentiaatsverhandelingen en dergelijke en is als zodanig aangevangen begin 1989 met terugwerkende kracht. Het is grotendeels weer gebaseerd op de literatuur, de bibliotheek en het archief van het Meertens Instituut. Deel 3 omvat een inventaris van alle taalkaarten van of binnen het Nederlandse taalgebied, waarop de verspreiding of uitspraak van plantennamen voorkomt. Het vormt tevens het register op deel 1 en 2 en is alfabetisch geordend op Nederlandse plantennaam, te beginnen met het substantief. De trefwoorden uit deel 1 zijn te herkennen aan een stip (e), de ongepubliceerde bronnen uit deel 2 aan een driehoekje (L1) en de kaarten aan een sterretje (*) v66r de bron.

10 Aehter elke kaart is aangegeven welk geografischgebied er bestreken wordt en om wat voor een soort kaart het gaat. N aast plantennamen komen ook andere trefwoorden voor. Primair materiaal is te vinden onder het trefwoord Woordenlijsten en is geordend op plaats-, streek- en provincienamen. Achter de plaatsnamen wordt tussen vierkante haken het Kloeke-codenummer opgegeven (Kloeke-register 1962). Zie de verspreidingskaart op biz De bronnen uit deel 1 en 2 worden verkort opgegeven (auteur met jaartal), de overige bronnen compleet. In een kleiner lettertype worden ook de bronnen met herdrukte kaarten opgegeven (Ook in :). Kort samengevat : Bron zonder kaart (register op 1) * Bron met kaart L1 Ongepubliceerde bron uit deel 2 ing zelfde auteur ingeschreven kaart (zie bijv. biz. 78) isoglossenkaart (zie bijv. biz. 78) recensie( s) symbolenkaart (zie bijv. biz. 78 en 87) ter aangehaalder plaatse, dwz. in de zojuist genoemde publicatie = vlakkenkaart (zie bijv. biz. 61 en 73) Deel 4 is een register op de wetenschappelijke botanische ISO ree. symb t.a.p. vlak namen en verwijst naar deel 3. Een probleem daarbij is dat door de auteurs lang niet altijd aangegeven is om welke planten het precies gaat. Daarnaast hebben we vooral bij de oudere bronnen vaak te maken met verouderde naamgeving, die soms ook genoemd wordt. De botanische nomenclatuur is door de ontwikkeling van de wetenschap steeds aan verandering onderhevig. Zo geeft bijvoorbeeld R. van der l\:ieijden in de 21ste druk van Heukels' Flora van Nederland (Groningen 1990, ) 47 nieuwe en 37 vervallen benamingen en 58 naamswijzigingen ten opzichte van de 20ste druk (1983) met 15 nieuwe en 40 vervallen benamin gen en 140 naamswijzigingen ten opzichte van de 19de druk. Dit register omvat uitsluitend de Latijnse nomenclatuur, waarbij ik in navolging van Zevens 'Register op botanisch-wetenschappelijke plantennamen' (1997, ) afgezien heb van de auteursnamen, zoals L. (= Linnaeus). De algemene, Nederlandse namen zoals bes, raap, peen, wortel, kroot, graan, koren, netel, struik of naaldboom zijn als trefwoord uitsluitend in deel 3 terug te vinden. In deze bibliografie zal men de naam van Weijnen bij de primaire studies amper aantreffen. Toch wil ik mijn leermeester danken voor zijn stimulerende invloed, die - wat de flora betreft - begon met mijn doetoraalseriptie over Den Herbarius in dyetsche en die bekroond wordt met deze bibliografie. Ondanks de gehanteerde aanduiding Brabant (in plaats van Vlaams-Brabant) is deze bibliografie bijgewerkt tot 1 april Har BRoK

11 BIBLIOGRAFIE Hierin zijn uitsluitend de publicaties opgenomen die in de Plantenbibliografie ontbreken. BROK 1982 : [H. BROK :] Bibliografie der dialecten van Nederland Amsterdam CARL 1986 : H. CARL: Die deutschen Pjlanzen- und Tiernamen. Deutung und sprachliche Ordnung. Heidelberg 1986 (2de druk). DAAN 1977 : J. DAAN/l\1.J. FRANKEN: Atlas van de Nederlandse klankontwikkeling (ANKO). Aflevering 2. Amsterdam 1977 GARNIER 1987 : P. GARNIER: Les herbes, les arbres, les peuples. Leurs noms: comparaisons et correlations. Maloine/Paris GENAUST 1996 : H. GENAUST, H : Etymologisches Worterbuch der botanischen Pjlanzennamen. Basel/Boston/Berlin 1996 (3de druk) GINNEKEN, van 1931 : J. VAN GINNEKEN/J. ENDEPOLS : De regenboogkleuren van Nederlands taal. 's-hertogenbosch 1931 (2de druk). HEEROl\1A 1937 : K. HEEROMA : 'Aantekeningen bij dialectkaartjes', in : Tijdschrift voor Nederlandse Taal- en Letterkunde 56 (1937), HEEROl\1A 1953 : K. HEEROMA : 'De Westfaalse expansie', in : Taal en Tongval 5 (1953), HEEROl\1A 1955a : K. HEEROMA : 'De Westfaalse expansie in Nederland', in : Westfaalse en Nederlandsche Expansie. Amsterdam 1955, HEEROl\1A 1955b : K. HEEROMA : 'Het Westoverijselse taallandschap', in : Akademie-dagen 8 (1955), HEEROl\1A 1969 : K. HEEROMA : 'De Westfaalse expansie', in : Driemaandelijkse Bladen 21 (1969), KLOEKE 1950 : G.G. KLOEKE : Herkomst en groei van het Afrikaans. Leiden KLOEKE-REGISTER 1962 : Systematisch en alfabetisch register van plaatsnamen voor Nederland, de N ederlands-sprekende delen van Belgie en Noord-Frankrijk en het Noordwesten der Duitse Bondsrepubliek. Amsterdam/Antwerpen l\1arzell 1913 : H. MARZELL : Die Tiere in deutschen Pjlanzennamen. Ein botanischer Beitrag zum deutschen Sprachschatze. Heidelberg MARZELL : H. MARZELL : Worterbuch der deutschen Pjlanzennamen. Stuttgart/Wiesbaden [5 banden]. Reprint Koln MEERTENS/WANDER 1958 : P.J. MEERTENS/B. WANDER: Bibliografie der dialecten van Nederland Amsterdam 1958, PRITZEL/JESSEN 1882 : G. PRITZEL/C. JESSEN: Die deutschen Volksnamen der Pjlanzen. Neuer Beitrag zum deutschen Sprachschatze, aus allen Mundarten und Zeiten zusammengestellt. Hannover PROOYEN, van 1937 : A.M. VAN PROOYEN : 'Het driekleurig viooltje in de plantlore', in In Weer en Wind 1 (1937), PROOYEN, van 1939: A.M. VAN PROOYEN : 'Het hoefblad, geschiedenis en plantlore', in In Weer en Wind 3 (1939), RYCKEBOER 1979 : H. RYCKEBOER : 'Het Vlaams van de Franse Westhoek in het geheel van het Nederlandse taalgebied', in : De Franse Nederlanden Jaarboek 1979, SAUERHOFF 2001 : F.M. SAUERHOFF : Pjlanzennamen im Vergleich. Studien zur Benennungstheorie und Etymologie. Stuttgart 2001 [= Zeitschrift fur Dialektologie und Linguistik. Beiheft 113] SCHAARS 1983 : A.H.G. SCHAARS : 'Westfaalse expansie in of Westfaalse verbondenheid met Oost-Nederland', in : J aarboek Zannekin 5 (1983), SCHULTE-KEl\1l\IINGHAUSEN 1943 : K. SCHULTE-KEMMINGHAUSEN : 'Verzeichnis der Mundartkarten des niederliindischen Sprachraumes', in : Deutsches Archiv fur Landes- und Volksforschung 6 (1943), SEIDENSTICKER 1999 : P. SEIDEN STICKER : Pjlanzennamen. Uberlieferung - Forschungsprobleme - Studien. Stuttgart [= Zeitschrift fur Dialektologie und Phonetik. Beiheft 102] SEIDENSTICKER 2001 : P. SEIDENSTICKER : 'Kriiuterbiicher und Sprachwissenschaft. Ein Forschungsbericht', in : A. BRAUN (red.) : Festschrift fur Joachim Goschel zum 70. Geburtstag. Stuttgart 2001, [= Zeitschrift fur Dialektologie und Phonetik. Beiheft 118] TNZN : Taalatlas van Noord- en Zuid-Nederland. TON: Taalatlas van Oost-Nederland en aangrenzende gebieden. WBD : W oordenboek van de Brabantse Dialecten. WEIJNEN 1938/39 : A. WEIJNEN : 'Betrekkingen tussen de Zeeuwse en West-Noordbrabantse dialecten', in : Onze Taaltuin 7 (1938/39),

12 20 - WEIJNEN 1975 : A. WEIJNEN : 'Leenwoorden uit de Latinitas, stratigrafisch beschouwd', in : - Algemene en vergelijkende dialectologie (... ). Amsterdam WEIJNEN 1999 : A.A. WEIJNEN : Oude woordlagen in de zuidelijke dialecten. Amsterdam [= Publicaties van het Meertens Instituut. Dee130] WLD : Woordenboek van de Limburg8e Dialecten. WVD : W oordenboek van de Vlaam8e Dialecten. ZANDER 1994 : R. ZANDER: Handworterbuch der Pjlanzennamen und ihre Erklarungen. Stuttgart 1994 (15de druk). ZEVEN 1997 : A.C. ZEVEN (red.) : De introductie van onze cultuurgewa8-8en en hun begeleider8, van het Neolithicum tot 1500 AD. Wageningen STUDIES EN WOORDENLIJSTEN ACHTEN, P., 'Gewassen', 'Groenten', 'Bomen', 'Fruit' en 'Bloemen', in : - Hoe88el8e Dik8jeneer. [Hoesselt] 1995 (3" druk), 36, II Woordenlijst [Hoesselt] ACKER, L. van, 'Zaailingen als aardappelnaam', in : Biekorf 73 (1972), II Aardappel 'Afrikaantjes', in: Drent8 Woordenboek. Medewerker8contact 4 (1976), II Afrikaantje ALFERINK, J., Planten en dieren in het dialect van de gemeente Hellendoorn. [Nijverdal] II Woordenlijst [Hellendoorn] - Planten- en dierennamen in het dialect van de gemeente Hellendoorn (en al8 wat doarmet te maken hef). [NijverdaI1997]. Verbeterde versie van Alferink II Woordenlijst [Hellendoorn] 'Anjer of wei snotneusje' in: Vakblad van de Bloemi8terij nr. 2 (1992), 32. Naar aanl. van: Brok II Anjer [BAERT, G.], 'Zantekoorn uit de Leiestreek. Houtnamen', in : Biekorf 58 (1957), 26. Naar aanl. hiervan : J. RABAU, 'Houtnamen', t.a.p. 58 (1957), 60, en: A. BONNEZ : 'Berstebeiers', t.a.p. 58 (1957), 95. II Vuilboom B(AKKER}, N., 'Beantwoording vragenlijst december 1991', in : Nehalennia nr. 88 (1992), II Woordenlijst [Zeeland] BALBERGHE, J. VAN, 'Plaatselijke volksnamen van onze groenten en toekruiden', in: Folklore en Dialekt van het Mechel8e 1 ( ), II Woordenlijst [Mechelen] - 'De aardappel in de Mechelse folklore en het dialekt', in : Folklore en Dialekt van het Mechel8e 1 ( ), II Aardappel BATHE, 1\:1., 'Der Vielbaum (Schwarzpappel)', in : Zeit8chrift fur Mundartfor8chung 23 (1955), II Vuilboom BEKKERING, P., 'Paardezeiker, pisplant en pispotje. Boek over rake namen voor bloemen en planten' in : Alledaag8e dingen. Tijd8chrift over volk8kultuur in Nederland 1 (1994), Naar aanl. van: Brok II Algemeen BERG, B. VAN DEN, 'De namen van de klaver', in : Nomina geographica N eerlandica; Ge8chiedkundig onderzoek der N ederland8e Aardrijk8kun-

13 - 22 dige namen. Uitg. door het Kon. Ned. Aardrijkskund.i.g Genootschap. Leiden. 14 (1954), II Klaver BEUKEMA, K., 'Ombaalgen en roet', in : Toal en Taiken 13 (1995), 233 : Algemeen : Fluitekruid II : Paardebloem. Naar aanl. hiervan : K.G. PIETERMAN, 'Beriemers en bloumkeders', t.a.p. 94 (1996), 93. II 14 (1996), : Lisdodde II : 1\1adeliefje II 156 : Meidoorn, Slaapbol II 336 : Perzikkruid, Boerenwormkruid BEZOEN, H.L., 'Van bloemen en fruit', in : - Taal en volk van Twente. Assen 1948, II Woordenlijst [Twente] - 'Enige benamingen voor loze rogge-aren', in : Driemaandelijkse Bladen N.S. 5 (1953), II Rogge BIEMANS, J., 'Geuj en -Diej ne-vuil of wei... hoe vuiler hoe schoonder', in : De Rosdoek nr. 27 (dec. 1982), II Knopkruid BLOMME, 1., 'Wie heeft een boontje voor erwt? De benamingen voor "erwtjes en worteltjes" in de dialecten van Vlaanderen', in : V. DE TIER, 1\1. DEVOS en J. VAN KEYMEULEN (red.) : Nochtans was scherp van zin. Huldealbum Hugo Ryckeboer. Een bundel artikelen aangeboden aan Hugo Ryckeboer voor zijn 65ste verjaardag. Deinze 2000, II Erwt II Boon II W ortel II Peen BOER, F. DE/Z. SOONS, 'Blomme, plante en zoewijer', in : - Mestreechter Gezegkdes en Oetdrokkinge. (Maastricht 1988), II Woordenlijst [Maastricht] BOERSMA, J., 'Nijsgjirrige plantenammen', in : De Pompebledden 41 (1970), en BOLLEN, 1\1., 'Suikerij! Cichorei of paardebloeml', in : Polderheem 19 (1984), II Cichorei II Paardebloem BON, P. VAN DEN, 'Zuring geplukt in de tuin van taal en letteren', in : - Zuring beschreven : Rumex nostra. Wilrijk 1990 [= Mededelingsblad en Verzamelde Opstellen. Driemaandelijks Tijdschrijt Academie voor de streekgebonden Gastronomie nr. 33 = jg. 8 (1990) nr. 4], II Zuring [BONNEZ, A.], 'Berstebeiers', in : Biekorf 58 (1957), 95. Naar aanl. van Baert II Vuilboom 'Brandnetel als woord en als medicijn', in : Drents W oordenboek. M edewerkerscontact 3 (1975), II Brandnetel BROECKE-DE MAN, E.J. VAN DEN, 'Onkruid', in Dialect in West- Zeeuwsch- Vlaanderen. [Groede 1978], II Woordenlijst [West- Zeeuws-Vlaanderen] /M. DIELEMAN, 'Onkruid', in - Dialect in het Land van Axel. Terneuzen 1981, Naar aanl. hierv. : E.J. VAN DEN BROECKE-DE MAN, 'Dialect in het land van Axel', in : N ehalennia nr. 43 (1982), II Woordenlijst [Oost-Zeeuws-Vlaanderen, Land van Axel] - 'Dialect in het land van Axel', in : Nehalennia nr. 43 (1982), Naar aanl. van: E.J. VAN DEN BROECKE-DE MAN/1\1. DIELEMAN, Dialect van het Land van Axel. Terneuzen II Lamsoor II Onkruid - /L. EIKENHOUT, 'Onkruid', in: - Dialect op Noord-Beveland. Kruiningen 1984, 103. II Woordenlijst [Noord-Beveland] - /J.A. VAN GILST, 'Bloemen in en om het huis', 'Bomen en heesters', Onkruid', in: - Dialect op Zuid-Beveland. Kruiningen 1985,97, II Woordenlijst [Zuid-Beveland] - /A.A. KRIJGER-GOEDEGEBUURE, 'Onkruid', in : - Dialect op Tholen en St.-Philipsland. Kruiningen [1986], 139. II Woordenlijst [Tholen, St.-Philipsland] - /D.K. SOLDAAT-POORTVLIET, P. HEERSCHAP, 'Bomen en heesters', Onkruid en wilde planten', in : - Dialect op Goeree-Overflakkee. Ouddorp 1988, , 192. II Woordenlijst [Goeree-Overflakkee] BROK, H.[J.T.1\1.], 'Van hennep tot historische dialectologie', in : Mededelingen van het instituut voor Dialectologie, Volkskunde en N aamkunde 25 (1973), II Hennep - 'Het verzamelen en interpreteren van de volksnamen van planten', in : Taal en Tongval 31 (1979), 'Iep en olm in de N ederlandse dialekten', in : Taalverandering in Nederlandse dialekten; Honderd jaar dialektvragenlijsten : ; (red. M. GERRITSEN). Muiderberg 1979, II Iep II Olm - 'Het Afrikaantje in de Nederlandse dialekten', in : Onze Taal 49 (1980), 79. II Afrikaantje - '1\lariakleedje als benaming voor het 1\luskuskaasjeskruid (1\lalva Moschata L.)', in: Stad en Ambt Doesburg 10 (1980) nr. 1,8-9. II Muskuskaasjeskruid - 'De benamingen van de mannelijke en vrouwelijke Hennep (Cannabis sativa mas/foemina L.)', in : Taal en Tongval 36 (1984), II Hennep - 'Vooroordelen in de benamingen van de mannelijke en vrouwelijke hennep', in: Mededelingen van het P.J. Meertens-instituut 36 (1984), II Hennep - 'Salie', in : Taalatlas van het Nederlands en het Fries. Leiden , kaart 118 (Oommentaar biz. 118/1-10). II Salie

14 'De Oostindische kers in de N ederlandse dialecten', in: M ededelingen van het P.J. Meertens-instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde nr. 38 (1986), II Oostindische kers 'Het woordenboek van Heukels en de N ederlandse plantnaamkunde', in : Reprint HEUKELS Utrecht 1987, IX-LXXXI. II o.a. Bibliografie - IA.C. ZEVEN, 'Eeuwig moes, Splijtmoes, Splijtkool. De laatste taalkundige sporen van een verdwijnend Limburgs gewas', in : Veldeke 63 (1988), nr. 1, II Splijtkool 'Publikaties over plantnamen in Nederland, Nederlandstalig Belgie en Frans-Vlaanderen', in : Taal en Tongval40 (1988),72-79, '2e aanvulling', in : id. 41 (1989), , '3de aanvulling', in : id. 42 (1990), , '4de aanvulling', in : id. 44 (1992), 76-86, '5de aanvulling', in : id. 45 (1993), 82-93, '6de aanvulling', in : id. 46 (1994), , '7de aanvulling', in : id. 48 (1996),.86-92, '8ste aanvulling' in : id (2003), ter perse II Bibliografie Voortzetting van Brok II Bibliografie 'Pjersbrunghejlige of akkermunt', in: Gemerts Heem 30 (1988), nr. 4, Naar aanl. van: 1\1. VAN SLEEUWEN : 'Pjersbloemhejlige of Pjersbrunghejlige?', t.a.p. 30 (1988), 63. Naar aanl. hierv. : W. Vos : 'Gemerts dialect', in : t.a.p. 33 (1991), Akkermunt - 'De Friese plantnaam juffer lizeblom te Burgum', in : Us W urk 39 (1990), II Nachtkoekoeksbloem II Haagwinde II Nachtsilene II A vondkoekoeksbloem 'De Texelse plantnamen tafelbord, tafelroos en meierbloem', in : Correspondenten Contact P.J. Meertens-instituut 1 (1990), II Pioen II Paardebloem Licht gewijzigd herdrukt in : Texel. Uitgave van de Historische Vereniging Texel nr. 21 (1991), Naar aanl. hierv. : 'Reacties : Tafelbord', t.a.p. nr. 22 (1992), 3. - Enkele bloemnamen in de N ederlandse dialekten. Etnobotanische nomenclatuur in het Nederlandse taalgebied. Amsterdam Naar aanl. hierv. : 'Anjer of wei snotneusje', resp. 'Sering of duimpje', in : Vakblad van de Bloemisterij nr. 2 (1992), 32, resp. nr. 3 (1992), 36, en Peters II Anjer II Haagwinde II Klaproos lil\1uurbloem II Paardebloem II Pioen II Sering II Etnobotanische nomenclatuur rec. : J. S[peekman] : 'Bloemnamen', in: K.U. Nieuws 21 (1991), nr. 13, 8. [?] - Tuin &, Landschap. Vakblad voor de groenvoorziening 14 (1992) nr. 4,40. H. Brok [= R. Rentenaar] - Dokumentaal 21 (1992), J. Nijen Twilhaar - De Nieuwe Taalgids 85 (1992), H.H.J. van As : 'Paardebloem : van hondepol tot mollesalade', in : De Rijkdom der N atuur. Bijvoegsel bij het Reformatorisch Dagblad 23 (1993), nr. 22, [J. de Bosschere] U F B Echo. Tweemaandelijks tijdschrijt Koninklijke Unie van de Floristen van Belgie nr. 6 (1993), 3l. F. de Tollenaere - Taal en Tongval 45 (1993), P. Seidensticker - ZeitschriJt fur Dialektologie und Linguistik 61 (1994), loo-106. Onder de titel 'Pflanzenlexikographie und Prototypentheorie' licht gewijzigd herdrukt in : P. Seidensticker : Pflanzennamen. Uberlieferung - Forschungsprobleme - Studien. [Zeitschrift fur Dialektologie und Linguistik, Beiheft 102] Stuttgart 1999, R. Jansen-Sieben - Volkskundig Bulletin 20 (1994), R. Rentenaar - Naamkunde 27 (1995), 'Palingkruid', in : Correspondenten Contact P. J. M eertens-i nstituut 2 (1991), lil\1arjolein II Citroenmelisse II Salie II Tijm II Zuring II Hondsdraf II Waterranonkel Herdrukt in : Mededelingenblad en Verzamelde Opstellen. Periodiek voor voedingsgeschiedenis, streekgastronomie en toerisme nr [= jg. 13 (1995), nr. 2-3], 'West- en Oostvlaams duimkes (Syringa vulgaris L.)', in : Biekorf 92 (1992), Naar aanl. hierv. : J.E. DE LANGHE/L. VERSTRAETE: 'Duimpjesbloemen', t.a.p. 92 (1992), 333. II Sering 'Het element kol in Nederlandse volksnamen van planten', in : C. de Backer (red.) : Cultuurhistorische caleidoscoop aangeboden aan Prof. Dr. Willy L. Braekman. Gent 1992, II Klaproos II Waterlelie II Gele plomp - 'Volksnamen van planten met een geografische aanduiding', in: Correspondenten Contact P.J. Meertens-instituut 3 (1992), II Klein knopkruid 'De bloeitijd in de volksnamen van planten', in : Correspondenten Contact P.J. Meertens-instituut 4 (1993), Van vergeet-me-nietje tot gebroken hartje. Over de herkomst van bloemen plantnamen in de Nederlandse taal. 's-gravenhage rec. : [?] : - De Pook. Le fil floral. Florist Magazine nr. 2 (1994), 25. [?] : 'Van paardeblazer tot pis-au-lit', in : Seasons 2 (1994) nr. 1,29. B.P.M. D[ongelmans] : 'Van aalkruid tot zwijn-met-biggen', in : Dokumentaal 23 (1994), 43. N.v[an] d[er] S[ijs] - Trefwoord nr. 7 (1994), P. Bekkering : 'Paardezeiker, pisplant en pispotje. Boek over rake namen voor bloemen en planten' in : Alledaagse dingen. Tijdschrift over volkskultuur in Nederland 1 (1994), 'Taalgeografie en etymologie. Benamingen voor de sleutelbloem (Primula L.) afgeleid van Lat. betonica', in : J. CAJOT/L. KREMERI H. NIEBAUM (red.) : Lingua theodisca. Beitrdge zur Sprach- und Litera-

15 26 - turwi88en8chajt Jan Goo88en8 zum 65. Geburt8tag. l\liinster/hamburg [Niederlande-Studien Band 16/1] 1995, " Sleutelbloem 'Volksnamen van planten in boekvorm', in : Oorre8pondenten Oontact P.J. Meerten8-In8tituut 6 (1995), " Algemeen 'Over koek - en palingkruid', in : M ededelingenblad en Verzamelde Op8tellen. Periodiek voor voeding8ge8chiedeni8, 8treekga8tronomie en toeri8me nr [=jg. 13 (1995), nr. 2-3], [= gedeeltelijke reprint van: 'Palingkruid', in : Oorre8pondenten Oontact P.J. Meerten8-In8tituut nr. 2 (1991), 22-24]. 'Plantnamen met pla(a)t', in : Biekorj 96 (1996), Naar aanl. van De Langhe " Paardebloem " Melkdistel " Weegbree " Havikskruid " Korensla " Morgenster 'Ethnobotanical nomenclature in the Dutch language area', in : Studier I tale8prog8variation og 8progkontakt. Til Inger Ej8kjrer pa halvjjerd8iir8dagen den 20. maj K0benhavn 1996, " Etnobotanische nomenclatuur BROZOVIC, D./J. KRUIJSEN/E. TENISEV, 'Chene', in : Atla8 Linguarum Europae (ALE). Vol. I - Fasc. 3. Assen/Maastricht 1988, kaart I, 36. " Eik Kommentaar in : idem, Oommentaire8. Volume I - troizieme fa8cicule. Assen/ Maastricht 1988, BURG, B. VAN DER, 'Fryske Plantnammen', in : Forjit my net 1907, " Woordenlijst [Friesland] BUWALDA, S.H., 'Bildtse plantenamen', in : De Pompebledden 24 (1953), Naar aanl. van: D.T.E. V.D. PLOEG, 'De forsprieding fan inkele plantenammen', t.a.p. 23 (1952), 74-75; 24 (1953), 16-19, " Woordenlijst ['t Bildt] 'Plante-namen', in : - 't Bildt8e boek. 'n SY8tematY8 over8icht jan 'e mee8tjoorkomende Bildt8e woorden. St.-Anne [1983], "Woordenlijst ['t Bildt] CAPRINI, R., 'Peuplier', in : Atla8 Linguarum Europae (ALE). Vol. 1- Fa8c. 2. Assen/Maastricht 1986, kaart I, 25. " Populier Kommentaar in : idem, Oommentaire8. Volume 1- deuxieme fa8cicule. Assen/ Maastricht 1986, CARNOY, A., 'De lindeboom in folklore en taalkunde', in : Mi8cellanea J. Ge88ler. [Antwerpen 1] 1948, " Linde - 'Kruidkunde en Belgische Toponymie', in : H andelingen van de Koninklijke Oommi88ie voor Toponymie en Dialectologie 25 (1951), 'De Vlier in de toponymie', in : Ver8lagen en M ededelingen van de Koninklijke Vlaam8e Academie voor Taal- en Letterkunde 1956, " Vlier 'De wilg in de toponymie van Nederland en Belgie', in: Mededelingen van de Vereniging voor Naamkunde te Leuven (...) 32 (1956), II Wilg 'Berk en es in de toponymie en de taalkunde', in : Handelingen van de Zuidnederland8e Maat8chappij voor Taal- en Letterkunde en Ge8chiedeni8 10 (1956), " Berk II Esdoorn 'De Beuk. Een toponymisch-taalkundige studie', in : Mededelingen van de Vereniging voor Naamkunde te Leuven (...) 33 (1957), " Beuk 'Noot en hazelnoot in naam- en taalkunde', in: Ver8lagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaam8e Academie voor Taal- en Letterkunde 1957, " Noot " Hazelnoot 'Les coniferes dans la toponymie et la linguistique', in: Leuven8e Bijdragen 47 (1958), II Naaldbomen - 'De hagebeuk in naamkunde en taalkunde', in : Album E. Blancquaert. Tongeren 1958, " Haagbeuk 'De olm in naam - en taalkunde', in : M ededelingen van de Vereniging voor Naamkunde te Leuven en de Oommi88ie voor Naamkunde te Am8terdam 34 (1958), " Olm " Iep 'Witdoorn en zwartdoorn', in : Ver8lagen en Mededelingen van de Koninklijke Vlaam8e Academie voor Taal- en Letterkunde 1958, " Meidoorn " Sleedoorn 'Li8 en Bie8', in : M ededelingen van de Vereniging voor N aamkunde te Leuven en de Oommi88ie voor Naamkunde te Am8terdam 35 (1959), " Lis- en Biesbenamingen 'Le peuplier en linguistique et toponymie', in : Revue Internationale d'onoma8tique 11 (1959), II Populier 'Oorsprong en Geschiedenis van de N ederlandse fruitnamen', in Ver8lagen en Mededelingen der Koninklijke Vlaam8e Academie voor Taal- en Letterkunde 1959, 'Koren en gras', in : Handelingen van de Koninklijke Oommi88ie voor Toponymie en Dialectologie 33 (1959), " Koren" Gras 'Het kersouwken', in: Taal en Tongval11 (1959),7-12. II Madeliefje CEELEN, F., 'Klimop (Hedera helix)', in: Taal en Tongvall0 (1958), " Klimop CLAES S.J., F., 'Hagelandse woorden : Holenteer, heunenteun en geeraard', in : 008t-Brabant. Heemkundig tijd8chrijt van het Hageland en

16 omgeving. Oontact- en werkblad van de Oostbrabantse Werkgemeensckap 13 (1976), II Vlier. - 'Hagelandse woorden : Herenteer, heentenhout en henten', in : Oost- Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (... ) 14 (1977), II Haagbeuk - 'Goed Nederlands : Kruiden, planten of specerijen', in : Nederlands van nu [28 (1980)], 'Keukenkruiden', in : Nederlands van nu 28 (1980), 'Hagelandse woorden : Spikdoorn en spukken of sputten', in : Oost- Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 21 (1984), lil\1eidoorn - 'Hagelandse woorden : Buist, heust, heucht en stroek', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 22 (1985), II Struik - 'Hagelandse woorden : Knoesel, kroesel en kronsel', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 23 (1986), Naar aanl. hierv. : - 'Hagelandse woorden : Nogmaals knoesel, kroesel en kronsel', in : t.a.p. 33 (1996), Kruisbes - 'Hagelandse woorden : Pettem of pessem en vessem(en}', in : Oost- Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 24 (1987), Ook verschenen in : Velpeleven-Boutersem. Tweemaandelijks tijdsckrift voor gesckiedenis, keemkunde, volkskunst, folklore, natuurstudie 14 (1987), II Kweek - 'Hagelandse woorden : Reinvaart, reen en regenoten', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 27 (1990), II Boerenwormkruid 'Vragenbus : Reinvaart en reen', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (... ) 27 (1990), II Boerenwormkruid - 'Hagelandse woorden : Res, rus of ros en biesem', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 28 (1991), II Rus II Cypergrassenfamilie - 'Hagelandse woorden : sloren en sloorzaad', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (... ) 31 (1994), II Koolzaad - 'Hagelandse woorden : kledderbonen, kleddermennekes, kledderen en klefferen', in : Oost-Brabant. H eemkundig tijdsckrift van ket H ageland en omgeving (...) 32 (1995), II Klimboon II Staakboon II Boon - 'Hagelandse woorden : N ogmaals knoesel, kroesel en kronsel', in : Oost-Brabant. Heemkundig tijdsckrift van ket Hageland en omgeving (...) 33 (1996), Naar aanl. van Claes II Kruisbes COCK, A. DE, 'Spreekwoorden, Zegswijzen en Uitdrukkingen op Volksgeloof berustend. B. In plantnamen bewaard', in : Volkskunde 26 (1915), COLLEN, J., 'De volkse benamingen', in: - (red.) : Witloofin ons traditioneel eetpatroon - een inkeems produkt -. = Mededelingsblad en verzamelde opstellen Academie voor de Streekgebonden Gastronomie 3 (1985) nr. 4, II Wilde Cichorei - 'De aardbei in Limburg. Dialectische namen', in : [J. SCHELLEKENS (red.)] : De aardbei. = Mededelingsblad en verzamelde opstellen Academie voor de Streekgebonden Gastronomie 10 (1992) nr. 40, II Aardbei COTTENIE, A.H., 'Lijst van enkele veel voorkomende onkruiden met hun meest verspreide volksnamen', in : Land- en Tuinbouw J aarboek 4 ( ) [Internationale Jaarbeurs der Vlaanderen. Gent], II W oordenlij st [Belgie] COWAN, H.K.J., 'l\1enapiers, Bataven en het "1\lediterrane" substraat in de Nederlanden', in : Leuvense Bijdragen 65 (1976), II Gerst CROMPVOETS, H., 'Kruisbes(sen}', in : H. CROMPVOETS/A. DAMS (red.) : Het dialectenboek. Kroesels op de bozzem. Waalre 1991, II Kruisbes DAAMs-KoRTENHOEF, J., 'Over sparren en dennen', in : Tussen Veckt en Eem 12 (1982), II Spar II Den DAAN, J., 'De invloed van het Nederlands, gemeten aan het woord ui', in : Album Willem Pee. Tongeren, 1973, II Ui - 'De taalkaart als peillood of rookgordijn', in : Taalverandering in Nederlandse dialekten; konderd jaar dialektvragenlijsten : ; (red. 1\1. GERRITSEN). 1\luiderberg 1979, Naar aanl. hiervan : J. DE ROOIJ, 'Honderd j aar dialect', in : M ededelingen van ket P.J. Meertens-Instituut 32 (1980), II Ui 'Roet', in : Taal en Tongval 33 (1981), II Onkruid DAEMs, W.F., 'Nogmaals Vriesewonde', in : Taal en Tongval 7 (1955), Naar aanl. van: Chr. STAPELKAMP, 'Oude Nederlandse plantnamen', t.a.p. 4 (1952), l. II Hemelsleutel DAMS, A., 'Kruisbes' en 'Aardbeien', in : H. CROMPVOETS/A. DAMS (red.) : Het dialectenboek. Kroesels op de bozzem. Waalre 1991, en 12l. II Kruisbes II Aardbei DEBRABANDERE, F., 'Kortrijks Gijnappel contra Sijnappel' in : Biekorf 66 (1965), II Sinaasappel - 'Sperziebonen', in : Taal en Tongval 21 (1969), II Sperzieboon

17 , 'Beuken en heesters', in : Nederlands van nu II Beuk - 'Hees( t}, Heis( t}, Heester( t} en Estre', in : De Leiegouw 35 (1993), II Beuk - 'Kortrijkse appelen en peren voor Hugo Ryckeboer', in : V. DE TIER, l\1. DEVOS en J. VAN KEYMEULEN (red.) : Nochtans was scherp van zin. Huldealbum Hugo Ryckeboer. Een bundel artikelen aangeboden aan Hugo Ryckeboer voor zijn 65ste verjaardag. Deinze 2000, II Woordenlijst [Kortrijk] II Appel II Peer D[EBRABANDERE], F., 'Sinaasappel', in : Nederlands van nu 30 (1981), II Sinaasappel DEELMAN, [A.l\1.J.], 'Van jeudenproemen, smeerpotjes en poaskestoeten', in : D6rp en Stad 16 (1964), 88. DELSEN, L., 'Van alles oet de netoer', in: Heemklank 6 (1983) nr. 2, II Woordenlijst [Susteren] DEWILDE, B., 20 Eeuwen vlas in Vlaanderen. Tielt 1984, II Woordenlijst [Belgie] DIE DEREN, E., 'Volksname van plante, blome, sjtruuk en buim (3)', in : Heemkundevereniging Schin op Geul nr. 9 (1996), II Woordenlijst [Valkenburg] - /E. TIELEMANS, 'Dialectnamen van planten in Valkenburg e.o.', in : Veldeke 68 (1993), Met korrekties door H. Cr[ompvoets] in Idem, 154. II Woordenlijst [Valkenburg] DIEDRICHS, E., Die Schlusselblume. Giessen Giessener Beitrage zur deutschen Philologie. Heft loo. II Sleutelbloem rec. : J.L. Pauwels - Leuvense Bijdragen Bijblad 42 (1952), H. Teuchert - Zeitschrift fur Mundartforschung 21 ( ), P.J. M[eertens] - Taal en Tongval 5 (1953), l. DIJK, B.L.W. VAN, 'De kroedwosj', in : Jaarboek Heemkundevereniging "Roerstreek" 9 (1977), DIJKKAMP, E. (red.), 'Planten - bloemen - bomen', in : - "Proat-Ma- Toe". Van alles wat in 't dialek(t) van Apeldoorne en de noaste kontreien. Ugchelen 1990 [2de druk], II Woordenlijst [Apeldoorn, Ugchelen, O.-Veluwe] DINGELDEIN, W.H., 'Op de akker in Twente', in : Driemaandelijkse Bladen N.S. 4 (1952), 'Visschediek', in : Driemaandelijkse Bladen N.S. 5 (1953), 4-5. (Reprint in : 't Onderschoer 2 (1980), 59-60). Naar aanl. hiervan : J. NAARDING, 'Nog meer nieuws over Visschediek', t.a.p. 6 (1954), en samenvattend : l\1. NIJKAMP-HERMELINK, 'VIas diekn', in : Heemkunde Gem. Weerselo nr. 28 (1988), 7. II Knopkruid DOOL, D.[S.] VAN DEN, 'Wie kent ze nog... de dialectnamen van planten, dieren en bomen?', in : Geschiedkundige Vereniging Giessenburg en Schelluinen 1 (1980) nr. 4, 19. II Woordenlijst [Giessenburg, Schelluinen] - 'Specifieke benamingen van dieren, ongedierte en planten', in : De K roniek. K wartaalblad van de Geschiedkundige Vereniging Giessenburg en Schelluinen 11 (1990), II Woordenlijst [Giessenburg, Schelluinen] DYKSTRA, K., 'Fan kwits- en kuts-', in : Us Wurk 30 (1981), II Lijsterbes ENTJES, H., 'Waver stroek en waver bos, een aanvulling', in: Driemaandelijkse Bladen N.S. 34 (1982), 1-3. II Jeneverbes Es, W.L.J. VAN, 'Okkerman - Akervent; Okkernoot - Akerneut', in : Eigen Volk 2 (1930), II Okkernoot EVENS, F., 'De natuur', in : - De wenjd va Lennek. Sint-Kwintens-Lennik 1995, II Woordenlijst [Sint-Kwintens-Lennik] EYLENBOSCH, E.[J.K.], 'De aftocht van aardveil voor klimop in Zuidwest-brabant', in : Taal en Tongval 16 (1964), II Klimop 'Een Zuidoostvlaamse benaming voor de wintergerst : "schokkeloen'", in : Wetenschappelijke Tijdingen 33 (1974), II Wintergerst FOERSTE, W., 'Die niederlandischen und westniederdeutschen Bezeichnungen des Klees', in: B. VON WIESE/K.H. BORCK (hrsg.), Festschrift fur Jost Trier zu seinem 60. Geburtstag am 15. Dezember 1954; Meisenheim/Glan 1954, II Klaver FOKKEMA, K., 'Taalatlassen moeten gebruikt worden', in : Driemaandelijkse Bladen N.S. 11 (1959), II Gras FovE, J., 'Oud en nieuw kruidwoordenboek. Artisjokken', in: Biekorf 12 (1901), Naar aanl. van SAMYN 1901, II Artisjok FRANCK, J., Notgedrungene Beitrage zur Etymologie. Eine Abrechnung mit Prof. Jan te Winkel. Bonn II 9 : Varen II lo-l1 : VIas II : Klimop FRANKE, D., 'Fryske plantenammen', in : Vanellus; Tweemaandelijks tijdschrift voor natuursport, natuurstudie en natuurbescherming 42 (1989), /PLOEG, D.T.E. VAN DER, Plantenammen yn Fryslan. Ljouwert [2de verbeterde druk 1984] II Woordenlijst [Friesland]