J.H. van Dale Sinds mei 1854 was Van Dale hoofdonderwijzer aan de openbare school en sinds oktober 1855 stadsarchivaris in Sluis.

Transcriptie

1 Sinds mei 1854 was Van Dale hoofdonderwijzer aan de openbare school en sinds oktober 1855 stadsarchivaris in Sluis. verhalen over ta al 10 J.H. van Dale Nijmegen Breda

2 j aa r V a n D a l e Op zondagavond 19 mei 1872 stierf Johan Hendrik van Dale aan de pokken. Zijn vrouw vroeg de jonge Jan Manhave om het woordenboek af te maken. Borstbeeld van Van Dale op het Walplein in Sluis. 2 5 Nieuw woordenboek der Nederlandsche door J.H. van Dale, 2e druk, Dit is de eerste druk die onder de naam Van Dale werd gepubliceerd.

3 Weet je? 28 verhalen over De oudste schriftelijke bron voor de bijnaam Dikke Van Dale dateert, voor zover wij weten, uit In een bespreking van de nieuwe Koenen in Dietsche Warande en Belfort schrijft J.P. (hoofdredacteur Jules Persyn): Ze staan daar nu beide bijeen op een van de rekken, het dichtst bij de hand: de dikke Van Dale en de tengere Koenen. Welnu, veel van mijn vriendschap voor den grooten is overgegaan op den kleineren makker. De benaming Dikke Van Dale werd pas echt heel gangbaar in de jaren vijftig of zestig. Niet ten onregte wordt de bij een gebouw vergeleken, waaraan het volk sedert zijne wording arbeidt en dat, hoewel nimmer geheel voltooid, toch gedurig in omvang toeneemt; ieder geslacht legt de vrucht zijner wetenschappelijke ontwikkeling, in nieuwe woorden en vormen gekleed, in die algemeene bewaarplaats zijner nationaliteit als in een heiligdom neder, en hoewel veel dat veranderd en in onbruik geraakt is, door het nieuwere, meer nuttige, wordt verdrongen, mag toch het oude niet geheel worden opgegeven, daar dikwijls de kernachtigheid, het naive, de maagdelijkheid als wij het zoo noemen mogen, der juist uit de verouderde vormen spreekt. De eerste zin van de Voorrede uit het Nieuw Woordenboek der Nederlandsche Taal uit 1864, van Isaac Marcus Calisch en Nathan Salomon Calisch. Dit woordenboek wordt nu gezien als de eerste editie van de Dikke Van Dale. Woorden die uit het woordenboek verdwenen en weer terugkwamen: lederhuid: in de 12e editie waarschijnlijk gesneuveld bij het moderniseren van de samenstellingen met leder leer; in de 13e editie teruggehaald. tra: in de 13e editie geschrapt vanwege de lage frequentie in schriftelijke bronnen; in de 14e editie weer toegevoegd vanwege de hoge frequentie als puzzelwoord. In 2005 (14e editie) werd voor het eerst kleur gebruikt in de Dikke Van Dale: de etymologie (herkomstverklaring van een woord) werd in blauw afgedrukt.

4 De Dikke van Dale door de eeuwen heen 2e editie 8e editie 12e editie 4e editie 3e editie 5e editie 10e editie 9e editie 13e editie 6e editie 11e editie 14e editie 7e editie

5 1 e editie, 1864 Nieuw woordenboek der Nederlandsche door I.M. Calisch en N.S. Calisch 2e editie, 1874 (*) Nieuw woordenboek der Nederlandsche door J.H. van Dale 3e editie, 1884 Nieuw woordenboek der Nederlandsche door J.H. van Dale derde, vermeerderde en verbeterde editie door J. Manhave 4e editie, 1898/1904 Nederlandsche geheel opnieuw bewerkt door H. Kuiper jr., dr. A. Opprel en P.J. van Malssen jr. 5e editie, 1914 Nederlandsche vijfde, geheel opnieuw bewerkte editie door P.J. van Malssen jr. 6e editie, 1924 Nederlandsche zesde, geheel opnieuw bewerkte editie door P.J. van Malssen jr. 7e editie, 1950 Van Dale s Nieuw groot woordenboek der Nederlandse bewerkt door dr. C. Kruyskamp en dr. F. de Tollenaere 8e editie, 1961 Van Dale Groot woordenboek der Nederlandse achtste, geheel opnieuw bewerkte en zeer vermeerderde editie door dr. C. Kruyskamp 9 e editie, 1970 met een uitvoerig supplement door dr. C. Kruyskamp 10e editie, 1976 tiende, geheel opnieuw bewerkte en zeer vermeerderde editie door dr. C. Kruyskamp 11e editie, 1984 (**) elfde, herziene editie door prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans met medewerking van dr. C. Kruyskamp 12e editie, 1992 (***) door prof. dr. G. Geerts en dr. H. Heestermans 13e editie, 1999 door prof. dr. G. Geerts en drs. C.A. den Boon 14e editie, 2005 Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse door drs. C.A. den Boon en prof. dr. D. Geeraerts 15e editie, 2015 (verwacht) Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse door drs. C.A. den Boon en lic. R. Hendrickx (15e editie Dikke Van Dale) jaar Van Dale * NB: dit is de eerste editie die onder de naam Van Dale werd gepubliceerd. ** NB: voor het eerst in drie delen (A-I, J-R, S-Z). *** NB: in 1995 verscheen een heruitgave in de nieuwe spelling.