JONGERENENQUÊTE NOORD-HOLLAND NOORD

Transcriptie

1 JONGERENENQUÊTE NOORD-HOLLAND NOORD REGIORAPPORTAGE EMOVO 2009/2010

2 Auteurs: Corrien Waardenburg, epidemioloog Esther Duin-de Boer, epidemiologisch onderzoeksmedewerker Miriam Levijn, epidemioloog Bettina de Leeuw den Bouter, epidemioloog Correspondentie: GGD Hollands Noorden, sector GBO (epidemiologie) Postbus AH Schagen Kenmerk: U Datum: Juli 2012

3 Inhoudsopgave SAMENVATTING 1 INLEIDING 1.1 EMOVO 1.2 Gemeentelijk gezondheidsbeleid 1.3 Leeswijzer 2 ONDERZOEKSOPZET 2.1 Doel en werkwijze 2.2 Vragenlijst 2.3 Analyse 2.4 Resultaten 3 RESPONS EN REPRESENTATIVITEIT 3.1 Respons 3.2 Representativiteit 3.3 Beoordeling EMOVO door jongeren 4 ACHTERGRONDKENMERKEN 4.1 Geslacht, leeftijd en onderwijstype 4.2 Etnische herkomst 4.3 Woon- en gezinssituatie 4.4 Religie 5 LICHAMELIJKE GEZONDHEID 5.1 Ervaren gezondheid 5.2 Ziekteverzuim 5.3 Chronische aandoeningen 5.4 Allergie 5.5 Mondgezondheid 5.6 Ongevallen 5.7 Samenvatting lichamelijke gezondheid 6 WELZIJN 6.1 Psychosociale problemen 6.2 Psychische gezondheid 6.3 Kwaliteit van leven 6.4 Mishandeling 6.5 Zelfdoding 6.6 Samenvatting welzijn 7 VOEDING EN BEWEGEN 7.1 Voeding 7.2 Bewegen 7.3 Sporten bij een sportvereniging 7.4 Inactivititeit 7.5 Samenvatting voeding en bewegen 8 GENOTMIDDELEN 8.1 Roken 8.2 Alcohol 8.3 Drugs 8.4 Samenvatting genotmiddelen 9 SEKSUALITEIT 9.1 Seksuele activiteit 1

4 9.2 Veilig vrijen 9.3 Ongewenste seksuele ervaring 9.4 Houding ten aanzien van homoseksualiteit 9.5 Samenvatting seksualiteit 10 OMGEVING 10.1 Ouders en vrienden 10.2 Veiligheid 10.3 Slachtoffer strafbaar feit 10.4 Woonomgeving 10.5 Samenvatting omgeving 11 CONCLUSIES AANBEVELINGEN EN ADVIES 11.1 Conclusies 11.2 Aanbevelingen 11.3 Advies van de GGD GERAADPLEEGDE LITERATUUR GEBRUIKTE AFKORTINGEN BIJLAGEN Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Vragenlijst Adviezen persoonlijk gezondheidsprofiel Tabellen Deelnemende scholen 2

5 Samenvatting Tussen oktober 2009 en maart 2010 hebben ruim jongeren uit de regio Noord-Holland Noord (NHN) meegedaan aan een vragenlijstonderzoek uitgezet door de GGD Hollands Noorden: EMOVO. EMOVO staat voor Elektronische Monitoring en Voorlichting. Leerlingen van de 2e en 4e klassen van zo n 40 scholen voor voortgezet onderwijs beantwoordden tijdens een lesuur op school via internet vragen over hun gezondheid, thuissituatie, leefstijl en vrije tijd. De vragenlijsten van jongeren uit Noord- Holland Noord waren bruikbaar voor analyse. De GGD Hollands Noorden heeft bij dit onderzoek samengewerkt met de vier andere Noord-Hollandse GGD-en. In totaal deden ruim scholieren mee. Resultaten: Lichamelijke gezondheid De meeste jongeren (81%) ervaren hun eigen gezondheid als goed tot heel goed. 16% noemt zijn of haar gezondheid gaat wel en 3% vindt zijn of haar gezondheid niet zo best of slecht. 45% van de jongeren heeft in de voorafgaande maand school verzuimd door ziekte. Meisjes, jongeren uit eenoudergezinnen en vmbo-b leerlingen melden zich vaker ziek. Ruim een kwart van de jongeren (27%) heeft een chronische aandoening die is vastgesteld door een arts. Migraine, astma en eczeem zijn de meest voorkomende aandoeningen. Bijna een op de drie jongeren (32%) heeft een allergie. Allergie voor pollen/stuifmeel, huisstof/huismijt en bepaald voedsel komt het meest voor. 15% van de jongeren gaat minder dan twee keer per jaar voor controle naar de tandarts en bijna een kwart van de jongeren (24%) poetst minder dan twee keer per dag zijn/haar tanden. Een derde van de jongeren (33%) heeft in het voorafgaande jaar een ongeval gehad; een op de vijf (21%) heeft een ongeval tijdens het sporten gehad. Welzijn Op basis van de SDQ is bij 5% van de jongeren sprake van psychosociale problemen. Hyperactiviteit is het meest voorkomende probleem; 26% kampt met dit probleem. 17% van de jongeren heeft een lage score voor psychische gezondheid. Meisjes, 4e klassers, jongeren van allochtone herkomst, jongeren uit een eenoudergezin en vmbo-b leerlingen hebben vaker een lage score voor psychische gezondheid. Ruim een kwart van de jongeren (28%) heeft een lage kwaliteit van leven, 45% heeft een gemiddelde kwaliteit van leven en 27% heeft een hoge kwaliteit van leven. Meer dan een op de vijf jongeren (22%) geeft aan dat hij/zij ooit lichamelijk of geestelijk is mishandeld. Meisjes zijn vaker mishandeld dan jongens. Bijna een op de vijf jongeren (19%) heeft het voorafgaande jaar serieuze gedachten gehad over zelfdoding. 3% van de jongeren heeft het afgelopen jaar daadwerkelijk een poging tot zelfdoding gedaan. Voeding en bewegen 16% van de jongeren slaat minimaal twee keer per week zijn of haar ontbijt over. Bijna een derde van de jongeren (32%) eet dagelijks groente. Ruim een derde van de jongeren (36%) eet dagelijks fruit en 15% eet dagelijks 2 porties fruit. 68% van de jongeren voldoet aan de beweegnorm van gemiddeld een uur beweging per dag. Een derde van de jongeren beweegt onvoldoende. Meisjes, 4e klassers, vmbo-leerlingen, allochtone jongeren en jongeren uit eenoudergezinnen bewegen vaker onvoldoende. 70% van de jongeren is lid van een sportvereniging. 44% van de jongeren sport veel, dat wil zeggen drie uur per week of meer. Bijna tweederde van de jongeren (63%) zit dagelijks meer dan twee uur achter de (spel)computer of de tv. Genotmiddelen 14% van de jongeren is een regelmatige roker, dat wil zeggen dat hij/zij minstens een keer per week rookt. Er is geen verschil tussen jongens en meisjes. Vmbo-b leerlingen roken meer dan drie keer zo vaak als havo/vwo-leerlingen. 3

6 De helft van de jongeren (50%) heeft de afgelopen maand alcohol gedronken. De gemiddelde leeftijd waarop jongeren voor het eerst alcohol drinken is 12 jaar en 8 maanden. In de maand voorafgaand aan het onderzoek heeft 37% van de jongeren overmatig alcohol gebruikt (binge drinken). Jongens drinken vaker overmatig alcohol dan meisjes. 42% van de jongeren is ooit dronken geweest en een kwart (25%) is de voorafgaande maand dronken geweest. 42% van de ouders van kinderen die alcohol drinken keuren dit goed; 5% van deze ouders verbiedt het gebruik van alcohol. 18% van de jongeren heeft weleens softdrugs gebruikt en 3% weleens harddrugs. 8% gebruikte de afgelopen maand softdrugs en 1% harddrugs. 6% van de jongeren gebruikt op één dag wel eens softdrugs in combinatie met alcohol. Seksualiteit Een op de vijf jongeren (20%) heeft ervaring met geslachtsgemeenschap. Er is geen verschil in jongens en meisjes. Vmbo-leerlingen hebben vaker ervaring met geslachtsgemeenschap dan havo/vwo-leerlingen. Ruim een kwart (26% van de jongeren met ervaring met geslachtsgemeenschap) was jonger dan 14 jaar bij de eerste keer. Bijna de helft van de jongeren met ervaring (46%) vrijt niet altijd met een condoom en loopt daarmee risico op een soa. De meerderheid van deze jongeren (85%) denkt ten onrechte geen risico te lopen op een soa. 7% van de jongeren heeft wel eens een ongewenste seksuele ervaring gehad; meisjes vaker dan jongeren. De helft van de jongeren (50%) heeft een negatieve houding ten aanzien van homoseksualiteit. Meisjes hebben een positievere houding ten aanzien van homoseksualiteit dan jongens. Omgeving 9% van de jongeren heeft het gevoel dat zijn/haar ouders niet van hem/haar houden. Bijna alle jongeren (97%) voelen zich begrepen door hun ouders; 3% heeft dit gevoel niet. 2% van de jongeren vindt dat hij/zij onvoldoende vrienden heeft. Van alle jongeren geeft 40% aan zich weleens onveilig te voelen; meisjes voelen zich vaker onveilig dan jongens. De plekken waar jongeren zich wel eens onveilig voelen zijn: station (14%), op straat buiten de eigen buurt (12%), openbaar vervoer (10%) en tijdens uitgaan (6%). Bijna een derde van de jongeren (30%) is het voorafgaande jaar slachtoffer geweest van een strafbaar feit, zoals vernieling, bestolen van spullen, geld of fiets/scooter of bedreiging. Meer dan de helft van de jongeren (52%) vindt dat er onvoldoende leuke dingen in de buurt worden georganiseerd en 59% mist een ontmoetingsplek voor jongeren. Conclusies, aanbevelingen en advies Hoewel de meerderheid van de jongeren in Noord-Holland Noord zich overwegend gezond gedraagt, is de leefwijze van de jongeren in Noord-Holland voor verbetering vatbaar. Vooral waar het gaat om het gebruik van genotmiddelen (roken, alcoholgebruik en druggebruik), seksueel risicogedrag, psychische gezondheid, voedingsgewoonten en beweging. Er is een aanzienlijke gezondheidswinst te boeken met preventie, onder andere via het bevorderen van gezond gedrag. Uit de resultaten van EMOVO voor de jongeren in Noord-Holland volgen de volgende aanbevelingen waar aandacht aan kan worden besteed om de gezondheidstoestand van de jongeren te verbeteren: het terugdringen van het gebruik van genotmiddelen, met name het alcoholgebruik en het gebruik van softdrugs; het stimuleren van een gezond voedingspatroon en voldoende beweging; het terugdringen van seksueel risicogedrag door het stimuleren van veilig vrijen en condoomgebruik; het verbeteren van de relatief ongunstige psychische gezondheid, met name bij meisjes. 4

7 1 Inleiding 1.1 EMOVO Het project EMOVO is tussen oktober 2009 en maart 2010 uitgevoerd onder de 2 e en 4 e klassers van de scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland Noord. EMOVO staat voor Elektronische Monitoring en Voorlichting. Het in kaart brengen en monitoren van de gezondheidstoestand van de jongeren in de regio Noord-Holland Noord, en de factoren die daar mee samen hangen, is één van de wettelijke taken van de GGD Hollands Noorden. De GGD voert deze taak uit in opdracht van de 24 gemeenten in de regio. Deze informatie over de jeugd kan een bijdrage leveren aan het regionale en lokale gezondheidsbeleid van gemeenten, de GGD en andere (zorg)instellingen en organisaties in de regio. Naast deze regiorapportage verschenen eerder gemeenterapporten, die de gezondheidssituatie van de jongeren per gemeente weergeven. Een ander doel van EMOVO is om scholen voor voortgezet onderwijs inzicht te geven in de gezondheid en leefstijl van de eigen leerlingen. Elke deelnemende school ontving in het najaar 2010 een schoolprofiel (voor deelnemende scholen zie bijlage 4). De GGD Hollands Noorden heeft bij dit onderzoek samengewerkt met de vier andere GGD-en in de provincie Noord-Holland. Een soortgelijk onderzoek is in een groot deel van Noord- Holland 4 jaar geleden ook via scholen uitgevoerd. Naast deze regiorapportage verschenen eerder gemeenterapporten die de gezondheidssituatie van de jongeren per gemeente weergeven en themarapporten over alcoholgebruik, seksualiteit en psychische gezondheid. In dit regiorapport worden de resultaten, waar mogelijk, vergeleken met landelijke cijfers en met het EMOVO-onderzoek uit GEMEENTELIJK GEZONDHEIDSBELEID Gemeenten zijn op basis van de Wet publieke gezondheid (Wpg) verantwoordelijk voor de collectieve preventie op het gebied van de volksgezondheid. Zij hebben de taak de gezondheid van hun inwoners te beschermen, te bewaken en te bevorderen. De Wpg bepaalt dat gemeenten een Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst (GGD) in stand dienen te houden en dat elke gemeente iedere vier jaar een nota gemeentelijk gezondheidsbeleid moet vaststellen. Deze nota s geven de ambities, keuzes en prioriteiten weer van de gemeenten op het gebied van volksgezondheid en preventie. De GGD ondersteunt de gemeenten hierin, onder andere door het geven van inzicht in de gezondheidssituatie door middel van onderzoek. De resultaten van het EMOVO-onderzoek geven de gemeenten inzicht in de gezondheidstoestand van jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar in de regio en de gemeenten en dienen mede om het gemeentelijk gezondheidsbeleid voor jongeren vorm te geven. Meer gedetailleerd inzicht in de gezondheidssituatie van jongeren in de afzonderlijke gemeenten vindt u in de gemeenterapporten Jongerenenquête Noord-Holland Noord. De GGD zet haar deskundigheid in bij de vertaalslag van onderzoek en beleid naar interventies voor onder andere gemeentelijk gezondheidsbeleid, jeugdbeleid en onderwijsbeleid. Hiervoor wordt een landelijke, effectieve werkwijze gehanteerd: de Gezonde Gemeente; deze werkwijze is afgeleid van de Gezonde School werkwijze (zie paragraaf 2.4). Dit houdt in dat gemeenten structureel, integraal en intersectoraal samenwerken aan effectieve gezondheidsbevordering. Er wordt vraaggericht gewerkt en er vindt samenwerking plaats met interne en externe partners van de gemeenten op bestuurlijk, beleidsmatig en uitvoerend niveau. Gemeenten kiezen prioriteiten op basis van hun gemeenteprofielen. De GGD adviseert de gemeenten over 5

8 passende interventies van verschillende ketenpartners. Deze prioriteiten en interventies worden beschreven in een plan van aanpak dat meegenomen kan worden in het gemeentelijk beleid. Dit wordt ieder jaar besproken en eventueel bijgesteld. Het betekent niet dat gemeenten meer moeten doen; het betekent dat gemeenten advies op maat krijgen. Indien er gemeenten zijn met dezelfde prioriteiten, dan kunnen deze gemeenten geclusterd worden en samenwerken aan een project. 1.3 LEESWIJZER In dit rapport zijn de resultaten van de regio Noord-Holland Noord weergegeven, (soms) uitgesplitst naar klas, geslacht, opleidingsniveau, thuissituatie, etniciteit en geloof van de jongeren. Ter vergelijking worden de resultaten van de jongeren uit de drie subregio s (Noord- Kennemerland, Kop van Noord-Holland en West-Friesland) met elkaar vergeleken en worden, waar mogelijk, de resultaten uit EMOVO 2009/2010 vergeleken met 2005 en met landelijke gegevens. In de tabellen en figuren zijn deze resultaten aangegeven met NHN (Noord- Holland Noord 2009/2010), NK (Noord-Kennemerland), KNH (Kop van Noord-Holland), WF (West-Friesland), NL (Nederland ) en NHN 2005 (Noord-Holland Noord 2005). In de analyses is telkens onderzocht of er verschillen zijn tussen jongens en meisjes, tussen leerlingen van de 2 e klas en de 4 e klas, tussen leerlingen van het vmbo (beroepsgericht en theoretisch) en het havo/vwo, tussen jongeren uit eenoudergezinnen en gezinnen met twee ouders en (indien van toepassing) tussen jongeren van verschillende etniciteit of tussen jongeren met een verschillend geloof. Indien in dit rapport wordt aangegeven dat er een verschil bestaat tussen verschillende groepen jongeren, dan duidt dit op een statistisch significant (p<0,05) verschil. Dit betekent dat de kans klein is (in dit geval maximaal 5%) dat een gevonden verschil op toeval berust. In bijlage 3 zijn alle resultaten weergegeven in tabellen. Hoofdstuk 2 behandelt de onderzoeksopzet en in hoofdstuk 3 wordt de respons en de representativiteit beschreven. Hoofdstuk 4 gaat over de achtergrondkenmerken van de onderzoekspopulatie. In de hoofdstukken 5 t/m 10 worden de resultaten per onderwerp beschreven en hoofdstuk 11 behandelt de conclusies, aanbevelingen en het advies van de GGD. Gegevens per gemeente zijn te vinden in de aparte gemeenterapporten. In de bijlagen zijn onder andere de vragenlijst, de persoonlijke adviezen op maat en alle resultaten in tabelvorm weergegeven. 6

9 2 Onderzoeksopzet 2.1 DOEL EN WERKWIJZE De doelen van het project EMOVO zijn: Het verkrijgen van inzicht in de gezondheidssituatie van jongeren in Noord-Holland Noord en de factoren die daarop van invloed zijn. Deze gegevens ondersteunen de gemeenten, de GGD en andere (zorg)instellingen en organisaties in de regio bij de ontwikkeling en evaluatie van hun gezondheidsbeleid. Het verkrijgen van inzicht in de gezondheidssituatie van leerlingen van scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland Noord (schoolprofiel) en het adviseren van scholen over hun schoolgezondheidsbeleid. Het adviseren van jongeren over hun gezondheid. Direct na het invullen van de vragenlijst kon de leerling via internet zijn eigen gezondheidsprofiel bekijken met een persoonlijk gezondheidsadvies over een aantal leefstijlonderwerpen. Alle scholen voor voortgezet onderwijs in de regio Noord-Holland Noord zijn in het voorjaar 2009 benaderd met het verzoek om de leerlingen uit de 2 e en 4 e klas te laten deelnemen aan EMOVO. Deelnemende scholen werden vooraf door de GGD geïnformeerd over de werkwijze. De school benoemde een contactpersoon die de andere docenten instructie gaf over de werkwijze tijdens de afname in de klas. Via school ontvingen alle ouders of verzorgers van de leerlingen uit de 2 e en 4 e klassen een brief waarin toestemming werd gevraagd voor deelname aan EMOVO. Scholen bepaalden zelf in welke lesuren de klassen de vragenlijsten invulden. Het invullen van de digitale vragenlijst was mogelijk in de periode oktober 2009 tot april Tijdens een lesuur op school vulden leerlingen uit de 2 e en 4 e klassen een elektronische vragenlijst in via internet. Elke leerling kreeg hiervoor een kaartje met een unieke inlogcode. De leerlingen beantwoordden de vragen individueel op de computer. Deze vragen gingen onder meer over hun lichamelijke en psychische gezondheid, thuissituatie, vrije tijd en leefstijl. Na afloop van het invullen konden de leerlingen (direct of later) via internet hun eigen gezondheidsprofiel opvragen, gebaseerd op de antwoorden die zij hadden gegeven (zie bijlage 2). Via dit gezondheidsprofiel werden jongeren voor meer informatie doorverwezen naar betrouwbare websites. In sommige gevallen kregen jongeren het advies om contact op te nemen met bijvoorbeeld de vertrouwenspersoon, de jeugdarts of de huisarts. 2.2 VRAGENLIJST De vragenlijst is ontwikkeld door de GGD Hollands Noorden in samenwerking met de vier andere GGD-en in Noord-Holland (zie bijlage 1). De vragenlijst is gebaseerd op de landelijke standaardvragen uit de Lokale en Nationale Monitor Jeugdgezondheid, een initiatief van GGD Nederland, Actiz en het RIVM. In de vragenlijst kwamen de volgende onderwerpen aan bod: achtergrondgegevens: leeftijd, geslacht, vier cijfers van de postcode, thuissituatie, etniciteit en geloof school: klas, onderwijsrichting, spijbelgedrag en schoolbeleving gezondheid: gezondheidsbeleving, aandoeningen, mondgezondheid en ongevallen welzijn: psychische gezondheid, pesten, mishandeling en seksueel misbruik leefstijl: beweeggedrag, eetgewoonten, rookgedrag, alcoholgebruik, drugsgebruik en seksueel gedrag vrije tijd: vrijetijdsbesteding 7

10 De digitale vragenlijst is samengesteld met behulp van de Lokale en Nationale Monitor Jeugdgezondheid. Hierbij bestaat de mogelijkheid de route door de vragenlijst te bepalen aan de hand van de antwoorden. Een jongere die bijvoorbeeld niet rookt hoeft verder geen vragen te beantwoorden over roken. Nadat de vragenlijst definitief was vastgesteld zijn via de Monitor voor alle deelnemers inlogcodes gegenereerd. Na afloop van het invullen van de vragenlijst konden leerlingen met dezelfde inlogcode hun eigen gezondheidsprofiel bekijken dat was voorzien van een gezondheidsadvies over een aantal onderwerpen. Jongeren kregen advies over de volgende onderwerpen: alcoholgebruik drugs roken bewegen fruitconsumptie psychische gezondheid gedachten aan zelfdoding seksualiteit (veilig vrijen en seks tegen je zin) pesten Vaak werden jongeren voor meer informatie over deze onderwerpen verwezen naar betrouwbare websites (zie bijlage 2). 2.3 ANALYSE Via de website zijn de ingevulde vragenlijsten door de GGD geupload in een Excel-bestand dat vervolgens is ingelezen, opgeschoond en geanalyseerd met behulp van het statistisch programma SPSS. In deze rapportage zijn de resultaten weergegeven in prevalenties (%) voor heel Noord-Holland Noord en de subregio s Noord-Kennemerland, Kop van Noord-Holland en West-Friesland, per geslacht, klas of leeftijd, etniciteit, gezinssituatie en schooltype. Bij weergave van de resultaten in grafieken is de schaalverdeling op de x-as niet in alle grafieken gelijk maar afhankelijk van het percentage dat wordt weergegeven; staafjes met dezelfde lengte in verschillende grafieken kunnen dus andere percentages weergeven, afhankelijk van de schaal. Bij het vaststellen van de prevalenties zijn de personen die de betreffende vraag niet hebben ingevuld niet meegerekend. Dit betekent dat de prevalenties, afhankelijk van het aantal missende waarden, niet altijd betrekking hebben op de totale populatie of de totale subgroep. Statistische toetsen worden gebruikt om vast te stellen of er verschillen in uitkomsten bestaan tussen twee of meer groepen. Om onderscheid te maken tussen kleine verschillen, die wellicht louter op toeval berusten, en grote verschillen wordt in de epidemiologie gewerkt met significantieniveaus. In deze rapportage wordt bij de genoemde verschillen een significantieniveau gehanteerd van 5%. Dit houdt in dat het betreffende verschil zeer waarschijnlijk (met een kans van 95%) niet op toeval berust, maar een werkelijk verschil is. Wanneer in de rapportage wordt gesproken over geen verschil, dan wordt bedoeld dat er geen statistisch significant verschil is gevonden. De resultaten worden vergeleken met de resultaten van EMOVO Dit om vast te stellen of er eventuele verschillen zijn opgetreden in de gezondheidssituatie van jongeren tussen

11 en 2009/2010. Voor een vergelijking met EMOVO 2005 worden de prevalenties in de verschillende jaren beschreven; hierbij is geen gebruik gemaakt van toetsing. Eventuele verschillen of overeenkomsten met landelijk onderzoek of onderzoek in andere regio s worden beschreven aan de hand van relevante literatuur. 2.4 RESULTATEN De resultaten van het project EMOVO leveren iets op voor de individuele jongeren, de deelnemende school, de gemeenten in de regio en diverse regionale instellingen. Leerlingen ontvingen hun persoonlijke gezondheidsprofiel met voorlichting op maat via internet na het invullen van de vragenlijst. De ingevulde gegevens zijn door de GGD per school geanalyseerd en vormen de basis voor de schoolrapportages van de deelnemende scholen. Elke deelnemende school ontving in het najaar 2010 een rapportage met gegevens over de eigen leerlingen. Van sommige scholen woonden de leerlingen zowel in als buiten de regio Noord-Holland Noord. Het schoolrapport geeft scholen een indruk van hoe het staat met de gezondheid en leefstijl van hun leerlingen. Ook krijgen ze een indruk van hoe leerlingen de sfeer op school ervaren. Scholen zijn eigenaar van de gegevens uit het schoolrapport en bepalen of zij deze resultaten openbaar maken. Het schoolrapport is door de school onder meer te benutten voor opstellen of aanpassen van het eigen (schoolgezondheids)beleid. De GGD biedt hierbij ondersteuning door middel de Gezonde Schoolmethode (GSm), een landelijk ontwikkelde methode. Met behulp van de GSm bestaat de mogelijkheid voor scholen om het onderwerp gezondheid op vier niveaus aan te pakken, namelijk: 1. Signalering: vroegtijdige signalering van bekende risicofactoren bij individuele leerlingen en de geïndiceerde preventieve zorg die daarop volgt. Signalering geeft de mogelijkheid om met individuele leerlingenzorg in te spelen op collectieve preventie en andersom. 2. Gezondheidseducatie: het klassikaal aanbieden van informatie en voorlichting over gezondheid aan leerlingen. 3. Schoolomgeving: de schoolomgeving is gezond als de fysieke en sociale omgeving optimaal is voor leerlingen om te leren en voor het schoolpersoneel om te werken. 4. Schoolbeleid/regels: hieronder wordt het geheel aan afspraken, regels, protocollen en handhaving verstaan. De GGD adviseert om via de GSm gezondheidsbevordering structureel, integraal, vraaggericht en collectief in samenwerking met preventiepartners aan te bieden op school. De school wordt hierin vier jaar begeleid door de Gezonde Schooladviseur van de GGD Hollands Noorden. Naast de schoolrapportages verschenen er gemeenterapporten voor alle 24 gemeenten in Noord-Holland Noord. Voor deze gemeenterapporten zijn de leerlingen van alle deelnemende scholen op basis van de 4-cijferige postcode ingedeeld in de gemeente waar zij wonen. In de gemeenterapporten worden de jongeren uit de betreffende gemeente vergeleken met alle jongeren uit Noord-Holland Noord of uit de subregio s Noord-Kennemerland, Kop van Noord- Holland of West-Friesland. Per gemeente worden risicogroepen onderscheiden; jongeren die op basis van hun geslacht, opleidingsniveau, leeftijd (of klas), etniciteit of gezinssituatie meer dan gemiddeld risico lopen op gezondheidsproblemen. De gemeenterapportages kunnen bijdragen aan het gemeentelijke gezondheidsbeleid gericht op jongeren. In deze regiorapportage wordt gerapporteerd over alle jongeren die op basis van hun 4- cijferige postcode in Noord-Holland Noord wonen. In deze rapportage ligt de nadruk op regiocijfers, een vergelijking tussen de subregio s Noord-Kennemerland, Kop van Noord- 9

12 Holland of West-Friesland en het onderscheiden van risicogroepen. In dit rapport worden, indien mogelijk, de resultaten uit 2009/2010 vergeleken met de resultaten van EMOVO Hierdoor is het mogelijk veranderingen in de gezondheid en leefstijl van jongeren in de regio in de afgelopen jaren op te sporen. De resultaten uit dit rapport kunnen eveneens gebruikt worden als basis voor gemeentelijk gezondheidsbeleid en jeugdbeleid, maar bieden ook ondersteuning voor instellingen en organisaties die regionaal werkzaam zijn. Over het alcoholgebruik, de seksuele gezondheid en de psychische gezondheid van jongeren in de regio Noord-Holland Noord zijn eerder aparte themarapporten uitgebracht. 10

13 3 Respons en representativiteit 3.1 RESPONS In totaal deden 39 scholen voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland Noord mee aan EMOVO: 21 scholen uit Noord-Kennemerland, 8 scholen uit de Kop van Noord-Holland en 10 scholen uit West-Friesland. Onder deze 39 scholen waren 4 scholen voor praktijkonderwijs. Slechts enkele scholen voor regulier voortgezet onderwijs deden niet mee aan EMOVO (zie bijlage 4). Een aantal scholen voor speciaal voortgezet onderwijs is, na overleg met de jeugdarts van deze school, benaderd om deel te nemen aan EMOVO. Deze scholen oordeelden allen dat de vragenlijst te moeilijk was voor hun leerlingen of dat de omstandigheden op school het niet mogelijk maakten om deel te nemen aan EMOVO. Aan EMOVO deden in totaal jongeren mee. Hiervan waren 684 jongeren (6%) woonachtig buiten de regio Noord-Holland Noord en van 297 jongeren (3%) was de ingevulde vragenlijst onbruikbaar. Deze jongeren hadden een aantal vragen zodanig beantwoord dat de combinatie van deze antwoorden zeer onwaarschijnlijk was of er bestond bij deze jongeren sterk de indruk dat de vragenlijst niet serieus was ingevuld. In totaal zijn vragenlijsten in de analyses meegenomen: 4521 jongeren uit Noord-Kennemerland (43%), jongeren uit de Kop van Noord-Holland (28%), 2915 jongeren uit West-Friesland (28%) en 87 jongeren uit Noord-Holland Noord (1%), maar onbekend uit welke regio. In totaal had Noord-Holland Noord in inwoners van jaar. Dit betekent dat bijna een kwart (24%) van alle jongeren in deze leeftijdsgroep bereikt is met EMOVO. In totaal bekeek 97% van de deelnemers aan EMOVO na afloop de voorlichtingsboodschappen: 85% bekeek de voorlichting eenmalig, 9% keek twee keer, 2% keek drie keer en 1% bekeek de voorlichtingsboodschappen vier keer of vaker. 3.2 REPRESENTATIVITEIT Onder representativiteit wordt het volgende verstaan: vertegenwoordigen de deelnemers van EMOVO ook daadwerkelijk de gemiddelde jongere in de regio Noord-Holland Noord. In tabel 3.2 is een overzicht gegeven van de deelnemers aan EMOVO versus de hele bevolking van jaar in Noord-Holland Noord in Met betrekking tot de representativiteit zijn de volgende opmerkingen te maken: Aan EMOVO hebben alleen de 2 e en 4 e klassers van het voortgezet meegedaan. Scholen die in het 4 e kwartaal (oktober tot en met december 2009) de vragenlijsten hebben ingevuld hadden naar verhouding meer leerlingen die nog 13 (in de 2 e klas) of 15 jaar (in de 4 e klas) waren. Scholen die in het 1 e kwartaal (januari tot en met maart 2010) hebben meegedaan hebben in verhouding meer jongeren van 14 jaar (in de 2 e klas) en 16 jaar (in de 4 e klas). De 17-jarige deelnemers aan EMOVO zijn over het algemeen één of meerdere keren blijven zitten. Dit resulteert in een iets afwijkende leeftijdsverdeling voor de deelnemers van EMOVO in vergelijking met de leeftijdsverdeling van de inwoners van Noord-Holland Noord bij een vergelijking tussen de leeftijdscategorieën 12 tot 16 jaar en 16 tot 18 jaar. Aan EMOVO hebben naar verhouding minder 16- tot 18-jarigen meegedaan. 11

14 Een paar scholen voor regulier voortgezet onderwijs heeft niet meegedaan aan EMOVO. Dit waren onder andere twee scholen voor voortgezet onderwijs met een vmbo-, havo- en vwo-opleiding en een school voor vmbo in West-Friesland. Voor deze subregio is de respons lager dan in de andere subregio s; dit is terug te vinden in de verdeling van de respondenten over de subregio s in vergelijking met de verdeling van de inwoners van 12 tot 18 jaar over de subregio s. Voor jongeren in het voortgezet speciaal onderwijs is de EMOVO-methode minder geschikt; deze jongeren hebben niet deelgenomen aan EMOVO. Jongeren met een verstandelijke of lichamelijke beperking zijn dus niet vertegenwoordigd in EMOVO. Wel hebben vier scholen voor praktijkonderwijs deelgenomen aan EMOVO. Op deze scholen zitten jongeren die over het algemeen (veel) moeite hebben met leren. Sommige jongeren waren tijdens de afname afwezig (bijvoorbeeld weigeraars en zieken); dit percentage is verwaarloosbaar. Tabel 3.2 Deelnemers EMOVO versus inwoners jaar Noord-Holland Noord (%) geslacht meisjes jongens leeftijd jaar jaar schooltype onderbouw (klas 1/2) vmbo (klas 3/4) havo/vwo (klas 3/4/5/6) praktijkonderwijs subregio Noord-Kennemerland Kop van Noord-Holland West-Friesland * Bron: CBS, 2010 Deelnemers EMOVO (n=10.486) 50% 50% 76% 24% 48% 26% 25% 2% 43% 28% 28% Jongeren Noord-Holland Noord* (n=48.337) 49% 51% 66% 34% 41% 23% 33% 3% 41% 26% 33% De deelnemers aan EMOVO kunnen als representatief voor de totale groep jongeren van jaar in de regio Noord-Holland Noord worden beschouwd. De verdeling jongens/meisjes komt vrijwel overeen, het aantal jongeren van jaar is naar verhouding iets hoger, de verdeling over de verschillende schooltypen en klassen komt redelijk overeen en de het aantal jongeren uit de verschillende subregio s wijkt slechts weinig af van het aantal jongeren dat daadwerkelijk in Noord-Holland Noord woont. 3.3 BEOORDELING EMOVO DOOR JONGEREN Aan het einde van de vragenlijst is gevraagd hoe de leerling het vond om de enquête in te vullen. Er mochten meerdere antwoorden worden gegeven. De volgende drie antwoorden werden het meest aangeklikt: leuk (25%), te lang (26%) en saai (21%). Bijna een derde van de jongeren (32%) klikte het antwoord geen mening aan. 10% vindt dat het niemand wat aangaat hoe hij of zij leeft en 9% vond de vragen te persoonlijk. 4% gaf aan het moeilijk te vinden om eerlijk te zijn. 12

15 4 Achtergrondkenmerken 4.1 GESLACHT, LEEFTIJD EN ONDERWIJSTYPE De ingevulde vragenlijsten van jongeren uit Noord-Holland Noord waren bruikbaar voor analyse. Tabel 4.1 geeft een overzicht van de achtergrondkenmerken van de deelnemers aan EMOVO. Ongeveer evenveel meisjes als jongens deden mee aan EMOVO. Ook in de drie subregio s is de verdeling jongens versus meisjes ongeveer 50/50. In heel Noord-Holland Noord deden iets minder 2 e klassers dan 4 e klassers mee aan EMOVO, maar dit verschil was klein. In Noord-Kennemerland deden vrijwel net zoveel 2 e klassers als 4 e klassers mee, maar in de Kop van Noord-Holland deden in verhouding meer 4 e klassers dan 2 e klassers mee; de verdeling hier was 43% versus 57%. In West-Friesland deden naar verhouding meer 2 e klassers mee; hier was de verhouding 52% 2 e klassers versus 48% 4 e klassers. De leeftijdsverdeling van de deelnemers is een gevolg van het feit dat de 2 e en 4 e klassers benaderd zijn voor deelname aan EMOVO. Enkele leerlingen (minder dan 1%) zijn 12 jaar oud en 4% is ouder dan 16 jaar. Er zijn pieken in de leeftijdsverdeling bij 13 en 14 jaar (47% van de deelnemers) en bij 15 en 16 jaar (48% van de deelnemers). De jongste deelnemers zijn waarschijnlijk leerlingen die een klas hebben overgeslagen en de oudste deelnemers zijn ooit in hun schoolloopbaan blijven zitten of zijn na het behalen van een vmbo-diploma naar de 4 e klas van de havo gegaan met als doel een havo-diploma te gaan halen. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers aan EMOVO is 14,5 jaar. In Noord-Kennemerland en West-Friesland is de gemiddelde leeftijd iets lager, namelijk 14 jaar en 5 maanden. In de Kop van Noord-Holland is de gemiddelde leeftijd van de deelnemers iets hoger, namelijk 14 jaar en 8 maanden. Tabel 4.1 Achtergrondkenmerken naar subregio (%) Noord- Kop van Noord-Holland West-Friesland Kennemerland Noord-Holland Noord* aantal % aantal % aantal % aantal % jongens meisjes % 50% % 51% % 49% % 50% 2 e klas 4 e klas % 50% % 57% % 48% % 51% 12 jaar 13 jaar 14 jaar 15 jaar 16 jaar > 16 jaar % 31% 18% 29% 18% 3% <1% 25% 16% 29% 24% 5% <1% 33% 18% 27% 19% 3% % 30% 17% 28% 20% 4% vmbo beroepgericht vmbo theoretisch havo/vwo % 18% 59% % 25% 43% % 22% 40% % 21% 49% totaal % % % % * Van een aantal deelnemers is onbekend in welke subregio zij wonen. Door afronding kan het voorkomen dat het totaalpercentage niet gelijk is aan 100% 13

16 Van alle leerlingen volgt 30% de beroepsgerichte leerweg van het vmbo (vmbo-b), 21% van de leerlingen de theoretische leerweg van het vmbo (vmbo-t) en bijna de helft (49%) zit op de havo of het vwo. In de subregio Noord-Kennemerland zitten naar verhouding meer leerlingen op de havo en het vwo; het opleidingsniveau in deze subregio is naar verhouding hoger dan in Noord-Holland Noord gemiddeld. In West-Friesland zitten naar verhouding meer leerlingen op het vmbo-b; dit is het gevolg van het feit dat twee grote scholen voor vmbo-t/havo/vwo niet hebben deelgenomen aan EMOVO. In de Kop van Noord-Holland zitten naar verhouding iets minder leerlingen op de havo en het vwo en iets meer leerlingen volgen een opleiding op vmbo-niveau. 4.2 ETNISCHE HERKOMST Voor een indeling naar etnische herkomst van de jongeren is gebruik gemaakt van de standaarddefinitie van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) *. Van de jongeren in Noord-Holland Noord is 85% van Nederlandse afkomst en 15% van de jongeren heeft een allochtone herkomst; 9% van de jongeren heeft een niet-westerse achtergrond en 6% van de jongeren is afkomstig uit een westers land. Jongeren met een Surinaamse, Antilliaanse/Arubaanse, Turkse of Marokkaanse achtergrond maken ieder ongeveer 1% uit van de totale groep jongeren in Noord-Holland Noord. In de Kop van Noord-Holland zijn naar verhouding minder jongeren van allochtone herkomst (12%) dan in de subregio s Noord- Kennemerland (16%) en West-Friesland (14%). 4% van de jongeren in Noord-Holland Noord behoort tot de 1 e generatie allochtonen en 11% behoort tot de 2 e generatie allochtonen. In Noord-Kennemerland behoort 4% tot de 1 e generatie allochtonen en 13% tot de 2 e generatie, in de Kop van Noord-Holland 4% tot de 1 e generatie en 9% tot de 2 e generatie en in West-Friesland 3% tot de 1 e generatie en 11% tot de 2 e generatie. De overgrote meerderheid van de jongeren in Noord-Holland Noord voelt zich overwegend Nederlands: 97% van de jongeren rekent zichzelf tot de Nederlandse bevolkingsgroep. In Noord-Kennemerland rekent zich eveneens 97% tot de Nederlandse bevolkingsgroep, in de Kop van Noord-Holland is dit 98% en in West-Friesland 96%. Tabel 4.2 Etnische herkomst naar subregio (%) Noord- Kop van Noord-Holland West-Friesland Kennemerland Noord-Holland Noord* aantal % aantal % aantal % aantal % autochtoon % % % % niet-westers allochtoon 425 9% 220 7% 272 9% 929 9% westers allochtoon 307 7% 154 5% 147 5% 611 6% totaal* % % % % * Van een aantal deelnemers is de etnische herkomst onbekend en/of is onbekend in welke subregio zij wonen. Door afronding kan het voorkomen dat het totaalpercentage niet gelijk is aan 100% * Een jongere is van Nederlandse herkomst als beide ouders in Nederland zijn geboren. Een jongere is van niet- Nederlandse herkomst als tenminste één ouder in het buitenland is geboren. Ontbreekt informatie over het geboorteland van beide ouders dan wordt aangenomen dat het geboorteland van deze ouders hetzelfde is als van de jongere. 14

17 4.3 WOON- EN GEZINSSITUATIE Driekwart van de jongeren in Noord-Holland Noord (75%) woont bij zijn of haar twee eigen (biologische) ouders. 7% van de jongeren woont in een gezin met twee ouders waarvan één van de twee ouders een stiefouder is. 13% van de jongeren woont bij één ouder. Bij 4% van de jongeren is er sprake van co-ouderschap. Minder dan 1% van de jongeren woont bij zijn of haar pleeg- of adoptiefouders. Ongeveer 1% van de jongeren woont in een andere gezinssituatie; hier onder vallen jongeren die in een internaat of instelling wonen of zelfstandig wonen. Bij een onderscheid tussen jongeren die opgroeien in een eenoudergezin of in een gezin met twee ouders worden de volgende situaties beschouwd als een gezin met twee ouders: twee biologische ouders vader óf moeder en een stiefouder beide ouders zorgen beurtelings voor de kinderen (co-ouderschap) twee niet-biologische ouders (pleeg- of adoptiefouders) In totaal woont in Noord-Holland Noord 13% van de jongeren in een eenoudergezin en 87% in een gezin met twee ouders. De woon- en gezinssituatie van jongeren in de verschillende subregio s verschilt weinig van elkaar. Noord-Kennemerland heeft het laagste percentage jongeren uit een eenoudergezin (12%) en West-Friesland heeft het hoogste percentage jongeren uit een eenoudergezin (14%). Tabel 4.3 Woon- en gezinssituatie naar subregio (%) Noord- Kop van Noord-Holland West-Friesland Kennemerland Noord-Holland Noord* aantal % aantal % aantal % aantal % vader+ moeder vader/moeder + partner co-ouders eenoudergezin pleeg/adoptiefouders anders % 7% 4% 12 % <1% 1% % 8% 4% 13% <1% 1% % 6% 4% 14% <1% 1% % 7% 4% 13% <1% 1% eenoudergezin gezin met twee ouders % 88% % 87% % 86% % 87% totaal* % % % % * Van een aantal deelnemers is onbekend wat de woon- of gezinssituatie is en/of in welke subregio zij wonen. Door afronding kan het voorkomen dat het totaalpercentage niet gelijk is aan 100% 4.4 RELIGIE 30% van de jongeren in Noord-Holland Noord is gelovig en 70% geeft aan geen geloof te hebben. Rooms katholiek is het meest genoemde geloof (16%), gevolgd door protestants christelijk (6%) en islamitisch (3%). Minder dan 1% van de jongeren is hindoeïstisch, boeddhistisch of joods. 2% van de jongeren heeft een ander, niet nader genoemd, geloof. Er zijn verschillen tussen de subregio s wat betreft geloof. Het percentage jongeren dat geen geloof heeft is in West-Friesland lager dan in de andere regio s, namelijk 63% versus 74% in Noord-Kennemerland en 73% in de Kop van Noord-Holland. Vooral het percentage rooms katholieke jongeren in West-Friesland is hoger dan elders in de regio. In West-Friesland is 24% van de jongeren rooms katholiek, in de andere subregio s is dit 14% (Noord-Kennemerland) en 15

18 13% (Kop van Noord-Holland). Jongeren in de Kop van Noord-Holland (9%) zijn vaker protestants christelijk dan jongeren in Noord-Kennemerland (5%) en West-Friesland (6%). Het percentage islamitische jongeren (2%) is in de Kop van Noord-Holland lager dan in Noord- Kennemerland (4%) en West-Friesland (4%). Er zijn geen verschillen tussen de subregio s bij de andere godsdiensten, zoals hindoeïsme, boeddhisme en jodendom. Tabel 4.4 Religie naar subregio (%) Noord- Kop van Noord-Holland West-Friesland Kennemerland Noord-Holland Noord* aantal % aantal % aantal % aantal % geen geloof % % % % Rooms katholiek % % % % Protestants christelijk 224 5% 255 9% 173 6% 655 6% Islam 181 4% 44 2% 124 4% 354 3% Hindoeïsme 16 <1% 31 1% 12 <1% 59 <1% Boeddhisme 19 <1% 10 <1% 9 <1% 39 <1% Jodendom 11 <1% 6 <1% 6 <1% 25 <1% ander geloof 121 3% 74 3% 54 2% 254 2% totaal* % % % % * Van een aantal deelnemers is de religie onbekend en/of onbekend in welke subregio zij wonen. Door afronding kan het voorkomen dat het totaalpercentage niet gelijk is aan 100%. 16

19 5 Lichamelijke gezondheid 5.1 ERVAREN GEZONDHEID De ervaren gezondheid, ook wel gezondheidsbeleving genoemd, geeft een samenvattend oordeel over de eigen algemene gezondheid. De onderliggende gezondheidsaspecten variëren per persoon, maar hebben vaak betrekking op zowel de lichamelijk als de psychische gezondheid. De meerderheid van de jongeren in Noord-Holland Noord ervaart de eigen gezondheid als goed tot heel goed (81%). 16% van de jongeren noemt zijn of haar gezondheid gaat wel en 3% vindt zijn of haar gezondheid niet zo best of slecht. In 2005 vond 9% van de jongeren de eigen gezondheid matig of slecht. Toen is echter de vraag op een iets andere manier gesteld; de antwoordcategorieën verschilden van die in EMOVO 2009/2010. Er is geen verschil in ervaren gezondheid tussen jongeren uit de verschillende subregio s, tussen jongens en meisjes, tussen jongeren van verschillende schooltypen of tussen jongeren uit een eenoudergezin of een gezin met twee ouders. Jongeren uit de 4 e klas (3%) ervaren hun gezondheid iets vaker als niet zo best of slecht dan jongeren uit de 2 e klas (2%). Allochtone jongeren (zowel westers als niet-westers) ervaren vaker hun gezondheid als niet zo best of slecht dan jongeren van autochtone herkomst, namelijk 3% van de autochtone jongeren en 4% van de (westerse en niet-westerse) allochtone jongeren. 5.2 ZIEKTEVERZUIM Figuur 5.2 Ziekteverzuim in de afgelopen maand (%) NHN 2009/2010 NK KNH WF jongens meisjes klas 2 klas 4 vmbo-b vmbo-t havo/vwo De maand voorafgaand aan het onderzoek heeft 45% van de jongeren één of meer dagen van school verzuimd door ziekte. 13% van de jongeren bleef één dag thuis van school, 10% twee dagen, 6% was drie dagen thuis, 4% was vier dagen thuis en eveneens 4% was vijf dagen niet op school. 8% van alle jongeren was meer dan één week ziek thuis in de maand voor het 17

20 onderzoek. In 2005 is deze vraag niet aan de jongeren gesteld waardoor vergelijking niet mogelijk is. Jongeren in de Kop van Noord-Holland verzuimen vaker dan jongeren in Noord- Kennemerland. Jongeren in West-Friesland verzuimen het minst door ziekte. In West-Friesland verzuimde 41% van de jongeren door ziekte ten opzichte van 46% van de jongeren in Noord- Kennemerland en 48% van de jongeren in de Kop van Noord-Holland. Jongens verzuimen minder door ziekte dan meisjes, namelijk 40% van de meisjes ten opzichte van 49% van de jongens. Er is geen verschil in verzuim tussen 2 e en 4 e klassers. Er zijn wel verschillen in ziekteverzuim tussen jongeren van verschillende schooltypen, van verschillende etnische herkomst en jongeren uit verschillende gezinssituaties. Jongeren uit eenoudergezinnen (54%) verzuimen vaker dan jongeren uit een gezin met twee ouders (43%). Jongeren die de vmbo beroepsgerichte leerweg volgen verzuimen vaker door ziekte dan jongeren op het vmbo-t of havo/vwo, namelijk 49% versus 43%. Autochtone jongeren (44%) verzuimen minder vaak door ziekte dan allochtone jongeren van westerse herkomst (48%) en niet-westerse herkomst (52%). 5.3 CHRONISCHE AANDOENINGEN Het voorkomen van ziekten en aandoeningen is nagevraagd aan de hand van een lijst met tien ziekten en aandoeningen. 39% van de jongeren in Noord-Holland Noord heeft volgens eigen zeggen één of meer chronische aandoeningen; 27% van de jongeren heeft één of meer chronische aandoeningen die door een arts zijn vastgesteld. In 2005 had 14% van de jongeren een chronische aandoening; in 2005 is uitsluitend gevraagd naar aandoeningen die door een arts zijn vastgesteld. Figuur 5.3 Eén of meer chronische aandoeningen (%) NHN 2009/2010 NHN 2005* NK KNH WF jongens meisjes klas 2 klas 4 vmbo-b vmbo-t havo/vwo * uitsluitend aandoeningen die door een arts zijn vastgesteld Er is geen verschil in het voorkomen van chronische aandoeningen tussen jongeren uit de verschillende subregio s. Meisjes hebben vaker één of meer chronische aandoeningen dan jongens, namelijk 46% van de meisjes en 32% van de jongens. Ook hebben 4 e klassers (41%) 18

21 vaker chronische aandoeningen dan 2 e klassers (35%). Jongeren op het havo/vwo (36%) hebben minder vaak chronische aandoeningen dan jongeren die op het vmbo de theoretische leerweg (40%) of de beroepsgerichte leerweg volgen (42%). Ook is er een verband met etniciteit: van de jongeren van autochtone herkomst heeft 38% één of meer chronische aandoeningen, van de jongeren van westers allochtone herkomst 42% en van de niet-westerse allochtone jongeren 43%. Jongeren uit eenoudergezinnen hebben vaker chronische aandoeningen dan jongeren uit een gezin met twee ouders, namelijk 45% versus 38%. Tabel 5.3 Meest voorkomende chronische aandoeningen naar geslacht (%) jongens meisjes totaal 1. Astma 10% 1. Migraine 20% 1. Migraine 14% 2. Migraine 8% 2. Astma 12% 2. Astma 10% 3. ADHD 7% 3. Eczeem 12% 3. Eczeem 10% 4. Eczeem 7% 4. Chronisch vermoeid 12% 4. Chronisch vermoeid 8% 5. Chronisch vermoeid 5% 5. Buikklachten (>3 mnd) 9% 5. Buikklachten (>3 mnd) 6% 6. Buikklachten (>3 mnd) 3% 6. ADHD 4% 6. ADHD 5% De meest voorkomende chronische aandoeningen zijn migraine of ernstige hoofdpijn (14%), astma (10%) en eczeem (10%). Verder geeft 8% jongeren aan dat hij/zij chronische vermoeidheidsklachten heeft, meldt 6% van de jongeren buikklachten die langer dan 3 maanden aanhouden en heeft 5% van de jongeren ADHD. Zowel bij meisjes als jongens staan dezelfde aandoeningen in de top-6 van meest voorkomende aandoeningen. Met uitzondering van ADHD komen alle aandoeningen bij meisjes vaker voor dan bij jongens. Van de jongens meldt 7% dat hij ADHD heeft en van de meisjes meldt 4% ADHD. 5.4 ALLERGIE In EMOVO is nagevraagd of jongeren allergisch zijn voor pollen of stuifmeel, huisstof of huismijt, bepaalde huisdieren, bepaalde medicijnen en voor bepaald voedsel. Bijna één op de drie jongeren (32%) heeft één of meer allergieën, al dan niet vastgesteld door een arts. 22% van de jongeren heeft een allergie die door de arts is vastgesteld. In 2005 gaf 15% van de jongeren aan één of meer allergieën te hebben; hierbij ging het alleen om allergieën die door een arts waren vastgesteld. In Noord-Kennemerland (34%) hebben jongeren naar verhouding iets vaker allergieën dan in de Kop van Noord-Holland (31%) en West-Friesland (30%). Meisjes hebben vaker één of meer allergieën dan jongens, namelijk 31% van de jongens en 34% van de meisjes. Er is geen verschil tussen 2 e klassers en 4 e klassers en tussen jongeren van verschillende schooltypen. Jongeren van allochtone herkomst hebben vaker allergieën dan autochtone jongeren: 41% van de jongeren van niet-westerse herkomst heeft één of meer allergieën en 37% van de allochtone jongeren van westerse herkomst ten opzichte van 31% van de autochtone jongeren. Er is een klein verschil in het voorkomen van allergieën tussen jongeren uit een eenoudergezin (35%) en uit een gezin met twee ouders (32%). De meest voorkomende allergieën bij jongeren zijn pollen/stuifmeel (17%), huisstof/huismijt (12%), voedsel (11%), huisdieren (11%) en medicijnen (5%). 19

22 Figuur 5.4 Eén of meer allergieën (%) NHN 2009/2010 NHN 2005* NK KNH WF jongens meisjes klas 2 klas 4 vmbo-b vmbo-t havo/vwo * uitsluitend allergieën die door een arts zijn vastgesteld 5.5 MONDGEZONDHEID Door tandartsen wordt aanbevolen om één à twee keer per jaar een controlebezoek aan de tandarts te brengen. Van de jongeren in Noord-Holland Noord bezoekt 15% minder dan 2 keer per jaar de tandarts; in 2005 bezocht 21% minder dan 2 keer per jaar de tandarts. Figuur 5.5 Mondgezondheid (%) NHN 2009/2010 NHN 2005 NK KNH WF jongens meisjes klas 2 klas 4 tandarts <2x p jr tanden poetsen <2x p dag vmbo-b vmbo-t havo/vwo 20

23 Er is geen verschil in tandartsbezoek tussen de verschillende subregio s. Iets meer jongens (17%) dan meisjes (14%) gaan minder dan twee keer per jaar naar de tandarts. Er is ook een verschil tussen 2 e en 4 e klassers: van de 2 e klassers gaat 14% minder dan twee keer per jaar naar de tandarts en van de 4 e klassers 17%. Jongeren op het vmbo gaan minder vaak naar de tandarts dan jongeren op het havo/vwo: van de vmbo-b leerlingen gaat 20% minder dan twee keer per jaar naar de tandarts, van de vmbo-t leerlingen 14% en van de havo/vwo-leerlingen 13%. Allochtone jongeren gaan minder vaak regelmatig naar de tandarts dan autochtone jongeren: van de niet-westerse allochtone jongeren gaat 23% minder dan twee keer per jaar naar de tandarts, van de westerse allochtone jongeren 20% en van de autochtone jongeren 14%. Jongeren uit eenoudergezinnen gaan minder vaak naar de tandarts dan jongeren afkomstig uit een gezin met 2 ouders. Van de jongeren uit een eenoudergezin gaat 20% minder dan twee keer per jaar naar de tandarts en van de jongeren met 2 ouders 15%. Bijna een kwart van de jongeren (24%) poetst minder dan twee keer per dag zijn of haar tanden; in 2005 was dit eveneens 24%. Vergeleken met de andere subregio s poetsen jongeren in Noord-Kennemerland het best. 22% van de jongeren in Noord-Kennemerland poetst minder dan twee keer per dag zijn/haar tanden. In de Kop van Noord-Holland en West-Friesland poetst 25% respectievelijk 26% van de jongeren dagelijks minder dan 2 zijn of haar tanden. Jongens poetsen minder goed hun tanden dan meisjes. Van de jongens poetst 29% zijn tanden minder dan twee keer per dag en van de meisjes poetst 19% minder dan twee keer haar tanden. 2 e klassers poetsen vaker hun tanden dan 4 e klassers: 22% van de 2 e klassers poetst minder dan twee keer per dag zijn of haar tanden ten opzichte van 26% van de 4 e klassers. Leerlingen van het vmbo-b (28%) poetsen minder vaak regelmatig hun tanden dan leerlingen van het vmbo-t (24%) en havo/vwo (22%). Jongeren uit een gezin met 2 ouders poetsen vaker regelmatig hun tanden dan jongeren uit een eenoudergezin. Van de jongeren uit een eenoudergezin poetst 28% minder dan twee keer per dag zijn of haar tanden; van de jongeren uit een gezin met 2 ouders is dit 24%. Er is geen verschil in regelmatig tandenpoetsen tussen allochtone en autochtone jongeren. 5.6 ONGEVALLEN In Nederland worden jaarlijks jongeren in de leeftijd 13 tot 25 jaar behandeld op een spoedeisende eerste hulpafdeling (SEH) van een ziekenhuis als gevolg van letsel door een ongeval, geweldpleging of door zelfverwonding. In Noord-Holland Noord heeft 33% van de jongeren het afgelopen jaar één of meer ongevallen gehad waarvoor medische behandeling noodzakelijk was. Er is geen verschil tussen de subregio s wat betreft het percentage jongeren dat een ongeval heeft gehad. Er is ook geen verschil tussen meisjes en jongens, tussen jongeren van verschillende schooltypes en jongeren uit eenoudergezinnen of gezinnen met twee ouders. 4 e klassers hebben wel iets vaker ongevallen gehad dan 2 e klassers, namelijk 34% van de 4 e klassers en 32% van de 2 e klassers. Jongeren van westers allochtone afkomst (28%) hebben minder ongevallen gehad dan autochtone jongeren (33%) en niet-westerse allochtone jongeren (33%). Eén op de vijf jongeren (21%) heeft een ongeval gehad tijdens het sporten, 2% heeft een verkeersongeval gehad, 2% heeft een ongeval gehad tijdens betaald werk, eveneens 2% heeft een ongeval gehad als gevolg van geweld en minder dan 1% als gevolg van opzettelijke zelfverwonding. 21