SCHOLIERENONDERZOEK E-MOVO

Transcriptie

1 SCHOLIERENONDERZOEK E-MOVO GEMEENTE HAARLEMMERLIEDE EN SPAARNWOUDE SOCIAAL WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN

2 SCHOLIERENONDERZOEK E-movo GEMEENTE HAARLEMMERLIEDE EN SPAARNWOUDE Een onderzoek naar de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van tweede- en vierdeklassers van het voortgezet onderwijs. HET ONDERZOEK In het najaar van 9 hebben ruim 7.6 scholieren woonachtig in de Kennemerland meegedaan aan een vragenlijstonderzoek van de GGD, ook wel E-movo onderzoek genoemd. Leerlingen van klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs beantwoordden tijdens een lesuur op school via internet vragen over hun gezondheid, thuissituatie, leefstijl en vrije tijd. Het doel van het onderzoek is om gemeenten, scholen en de GGD inzicht te geven in de gezondheid en leefstijl van de jeugd. De Kennemerland omvat tien gemeenten: Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem,, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, Velsen en Zandvoort. Deze factsheet bespreekt de resultaten van de deelnemende scholieren die wonen in Haarlemmerliede en Spaarnwoude. Ook voor de andere negen gemeenten en voor de in zijn geheel zijn factsheets opgesteld, die zijn te downloaden vanaf de website van GGD Kennemerland. Deelnemende scholieren In totaal hebben 5 scholieren die in Haarlemmerliede en Spaarnwoude wonen een bruikbare vragenlijst ingevuld. Geschat wordt dat dit 6% is van alle tweede- en vierdeklassers die in deze gemeente wonen. De scholieren zijn afkomstig van verschillende scholen. Tabel 1 toont de achtergrondgegevens van de scholieren uit en de. In vergelijking met de hebben in relatief veel autochtone leerlingen meegedaan. Verder dient opgemerkt te worden dat de groep leerlingen uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude die heeft meegedaan relatief klein is. In vergelijking tot grotere onderzoeksgroepen kunnen er bij kleinere onderzoeksgroepen wat meer toevallige fluctuaties voorkomen. Verder is er voor gekozen om alle uitkomsten in percentages weer te geven. Er moet rekening mee worden gehouden dat het om kleine aantallen gaat. Dit geldt vooral bij uitkomsten die weinig voorkomen en waarvan de resultaten worden uitgesplitst naar geslacht, schooltype en klas. Tabel 1. Achtergrondgegevens deelnemende scholieren en Haarlemmerliede en Spaarnwoude 5 scholieren (%) Regio scholieren (%) Geslacht Jongens 53 5 Meisjes 47 5 Klas Klas Klas Onderwijstype Vmbo Havo/vwo Onderwijstype Vmbo klas naar klas Vmbo klas Havo/vwo klas Havo/vwo klas Gezinssamenstelling Twee ouders (beide eigen ouders) Twee ouders (van wie één stiefouder) Co-ouders (twee huizen) Eén ouder Anders Etniciteit Autochtoon Allochtoon (westers of niet-westers) 9 19

3 Van de scholieren uit vindt 84% zijn gezondheid goed of heel goed, 13% antwoordt gaat wel en 3% ervaart zijn gezondheid niet zo best of slecht. Dit wijkt weinig af van de nale percentages. Havo/vwo-leerlingen oordelen positiever over hun eigen gezondheid dan vmbo-leerlingen, jongens oordelen positiever dan meisjes en tweedeklassers positiever dan vierdeklassers. Chronische aandoeningen en allergieën De door de scholieren meest genoemde ziekten en/of aandoeningen in het jaar voorafgaand aan het onderzoek zijn: migraine of regelmatige ernstige hoofdpijn (17%), astma of bronchitis (14%), eczeem (12%) en chronische vermoeidheid (eveneens 12%). Het gaat hier om ziekten en/of aandoeningen die al dan niet zijn vastgesteld door een arts. Achttien procent van de scholieren uit is allergisch voor pollen en/of stuifmeel (hooikoorts), 14% voor huisstof/huismijt, eveneens 14% voor bepaald voedsel en 11% voor huisdieren. Ongevallen In de drie maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft 39% van de scholieren uit een verwonding, vergiftiging of blessure opgelopen waarvoor medische behandeling nodig was ( 35%). Van deze scholieren heeft 73% het letsel opgelopen tijdens het sporten en % in het verkeer. voelen, neerslachtigheid, gelukkig voelen en in de put zitten (Mental Health Inventory-5: MHI-5). Van de scholieren uit voelt 22% zich psychisch ongezond ( 18%). Het gaat om meer meisjes (29%) dan jongens (%), meer vierde- (27%) dan tweedeklassers (18%) en om meer vmbo- (26%) dan havo/vwo-leerlingen (19%). Psychosociale problematiek De psychosociale problematiek is gemeten met de SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire). In figuur 1 staat de totaalscore weergegeven en de uitkomsten op vier deelgebieden van de SDQ. De figuur geeft tevens leerlingen weer die in het grensgebied zitten, in de tekst wordt op deze groep verder niet ingegaan. Van de scholieren heeft 5% psychosociale problematiek. Psychosociale problematiek komt meer voor bij jongens dan bij meisjes en meer bij vmbo-scholieren dan bij havo/vwo-scholieren. Wat betreft de deelgebieden van de SDQ kan het volgende worden opgemerkt. Meer meisjes dan jongens hebben emotionele problemen; meer jongens dan meisjes hebben gedragsproblemen. Ook scoren jongens ongunstiger dan meisjes op hyperactiviteit. Verder scoren meer vmbo- dan havo/vwo-leerlingen ongunstig op emotionele problemen, gedragsproblemen en hyperactiviteit. Figuur 1. Psychosociale problematiek volgens de SDQ vergeleken met de (%) 3 grensgebied psychosociale problematiek Kwaliteit van leven Kwaliteit van leven is een belangrijke maat om een indruk te krijgen van de totale gezondheid en het welbevinden. Kwaliteit van leven wordt gedefinieerd als de eigen mening van een persoon over zijn functioneren op fysiek, psychisch en sociaal gebied. Van de scholieren uit ervaart 23% een hoge kwaliteit van leven, 42% een gemiddelde kwaliteit en 35% een lage kwaliteit. De nale percentages bedragen respectievelijk 27%, 45% en 29%. Een hoge kwaliteit van leven komt meer voor bij jongens (25%) dan bij meisjes (%) uit en meer bij havo/vwo-leerlingen (26%) dan bij vmbo-leerlingen (19%) Psychische gezondheid De psychische gezondheid is gemeten aan de hand van vijf vragen naar verschillende gevoelens: zenuwachtigheid, rustig totaalscore psychosociale problematiek hyperactiviteit emotionele problemen problemen met leeftijdsgenoten gedragsproblemen

4 Mishandeling en ongewenste seksuele ervaring Van de scholieren uit geeft 7% aan op dit moment wel eens geestelijk mishandeld te worden, dit wil zeggen getreiterd, gekleineerd of uitgescholden ( 5%). Dit gebeurt relatief vaak door een medescholier of een jongere in de buurt. Vier procent van de scholieren uit geeft aan op dit moment wel eens lichamelijk te worden mishandeld ( 2%). Zeven procent heeft wel eens zonder het te willen een seksuele ervaring met iemand gehad ( eveneens 7%). Onder seksuele ervaring wordt verstaan: alles van zoenen, intiem betasten tot naar bed gaan. Van de scholieren uit wilde 3-7% bovenstaande vragen niet beantwoorden ( 3-4%). Suïcidegedachten In de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft 22% van de scholieren uit er wel eens serieus over gedacht een eind te maken aan zijn leven ( 17%). In heeft 12% er een enkele keer aan gedacht, 6% af en toe, 2% vaak en eveneens 2% heel vaak. Lichamelijke (in)activiteit Van de scholieren uit beweegt 9% minder dan 3 uur, 11% tussen de 3-7 uur, en 8% meer dan 7 uur. De nale cijfers bedragen respec tievelijk 7%, 28% en 66%. Op meer dan 7 uur bewegen scoort (8%) dus gunstiger dan de (66%). Minder dan 7 uur per week bewegen komt meer voor bij vierde- (31%) dan bij tweede klassers (11%) en meer bij vmbo-leerlingen (3%) dan bij havo/vwo-leerlingen (12%). Hierbij is niet gekeken naar de verdeling van lichaamsbeweging over de week en de intensiteit van de lichaamsbeweging. Daarmee geven bovenstaande uitkomsten niet de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) weer. Ruim drie kwart van de scholieren uit (77%) sport in verenigingsverband; bijna een kwart (23%) sport niet bij een sportvereniging ( 28%). Meer leerlingen van het vmbo (32%) dan van het havo/vwo (%) sporten niet bij een vereniging, meer vierde- (29%) dan tweedeklassers (18%) en meer meisjes (27%) dan jongens (%). SOCIAAL WELBEVINDEN Pesten op school Van de scholieren uit wordt % regelmatig op school gepest ( 7%). Meer tweede- (%) dan vierdeklassers (2%) worden gepest en meer jongens (13%) dan meisjes (6%). Elf procent pest zelf regelmatig andere leerlingen op school ( 9%). Meer leerlingen van het vmbo (19%) dan van het havo/vwo (5%) geven aan regelmatig te pesten. Spijbelen Elf procent van de scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft minimaal één lesuur gespijbeld in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek ( 13%). Meer vmbo- (17%) dan havo/vwo-leerlingen (7%) spijbelen en meer meisjes (14%) dan jongens (9%). De figuren 2 tot en met 4 geven voor een aantal leefstijlonderwerpen de resultaten weer van scholieren uit en die van de. Voeding Dertien procent van de scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude ontbijt minder dan vijf keer en voldoet daarmee niet aan de ontbijtnorm ( %). Meer leerlingen van het vmbo (21%) dan van het havo/vwo (7%) voldoen niet aan de ontbijtnorm, meer vierde- (%) dan tweedeklassers (7%) en meer meisjes (%) dan jongens (11%). Van de scholieren uit eet 66% niet elke dag groente ( 62%) en 63% eet niet elke dag fruit ( 62%). De fruitnorm van minstens twee stuks fruit per dag wordt door 88% niet gehaald ( 84%). Roken Eén op de tien scholieren uit (11%) rookt wekelijks (minstens één keer ). Het nale gemiddelde is 14%. Wekelijks roken komt onder scholieren in alleen voor bij vmbo-leerlingen (23%) en niet bij havo/vwo-leerlingen. Verder roken meer vierde- (%) dan tweedeklassers (5%) wekelijks en meer jongens (13%) dan meisjes (8%).

5 Figuur 2. Leefstijl vmbo-scholieren vergeleken met de (%) vmbo (47 leerlingen) Kennemerland vmbo beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt geslachtsgemeenschap gehad Alcohol In de maand voorafgaand aan het onderzoek heeft bijna de helft van de scholieren uit (48%) alcohol gedronken ( actuele drinkers ). Het nale gemiddelde is 44%. Het verschil met de is het grootst bij de groep vmbo-scholieren, de groep havo/vwo-scholieren uit drinkt niet meer dan naal (zie figuren 2 en 3). Actueel drinken gebeurt meer door vierde- (74%) dan door tweedeklassers (25%) uit en meer door leerlingen van het vmbo (62%) dan van het havo/vwo (36%). Een vijfde van de scholieren (%) is in de maand voor het onderzoek dronken/aangeschoten geweest ( 21%). Drie op de tien scholieren uit (31%) hebben in de maand vóór het onderzoek tenminste eenmaal vijf of meer drankjes gedronken bij één gelegenheid ( 29%). Dit wordt binge-drinken genoemd. Het percentage is voor vmbo-scholieren hoger dan het nale gemiddelde en voor havo/vwo-scholieren juist lager (figuren 2 en 3). Binge-drinken komt meer voor bij vierde- (49%) dan bij tweedeklassers (%) uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude, meer bij leerlingen van het vmbo (47%) dan van het havo/vwo (19%) en meer bij meisjes (35%) dan bij jongens (29%). De binge-drinkers uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude vinden bijna allemaal (94%) van zichzelf dat ze niet teveel drinken. De scholieren die in de maand vóór het onderzoek alcohol hebben gedronken noemen als locaties of gelegenheden waar ze alcohol drinken het meest: in een discotheek (48%), bij anderen thuis (46%), in een café, bar, snackbar of op terras (36%) en thuis, met anderen (3%). Een derde van de actuele drinkers uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude (34%) zegt dat hun ouders het goed vinden dat ze alcohol drinken. Figuur 3. Leefstijl havo/vwo-scholieren vergeleken met de (%) havo/vwo (58 leerlingen) Kennemerland havo/vwo beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt geslachtsgemeenschap gehad

6 Figuur 4. Leefstijl scholieren naar geslacht (%) Jongens (56 leerlingen) Meisjes (49 leerlingen) beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt geslachtsgemeenschap gehad Naast het gebruik van drugs is het aangeboden krijgen van drugs nagevraagd. Van de scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft 27% ooit hasj/wiet aangeboden gekregen ( 3%). Als plaats waar men hasj/wiet kreeg aangeboden is het meest genoemd op straat, in een park of bij een hangplek (13% van alle scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude). Eén procent heeft ooit harddrugs aangeboden gekregen, dit is minder dan naal (6%). Seksualiteit Zestien procent van de scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude heeft geslachtsgemeenschap gehad ( 17%): meer vierde- (33%) dan tweedeklassers (2%), meer vmbo- (21%) dan havo/vwo-leerlingen (12%) en meer meisjes (%) dan jongens (13%). Drugs Zeven procent van de scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude gebruikte hasj/wiet in de maand voorafgaand aan het onderzoek ( recente gebruikers ), dit is bijna net zoveel als het nale gemiddelde (8%). Recent gebruik van hasj/wiet komt meer voor bij jongens (11%) dan bij meisjes (2%), meer bij vmbo-leerlingen (11%) dan bij leerlingen van het havo/vwo (3%) en meer bij vierde- (%) dan bij tweedeklassers (4%). Het grootste deel van de recente gebruikers komt meestal aan hasj/wiet via vrienden, en bijna alle recente gebruikers gebruiken hasj/wiet meestal op straat, in een park of een andere plek buiten. Eén procent van de scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude gebruikte ooit ghb ( eveneens 1%) en 1% heeft ooit harddrugs gebruikt ( 3%). In dit onderzoek zijn nagevraagd: xtc, cocaïne, amfetaminen, heroïne en lsd. Van de scholieren die wel eens geslachtsgemeenschap hebben gehad, heeft een kwart (24%) niet altijd een condoom gebruikt. Dit is minder dan het nale percentage, dat 45% bedraagt. Van de leerlingen die niet altijd een condoom hebben gebruikt denkt de helft (5%) dat ze geen risico hebben gelopen op een soa. Regionaal is dit 84%. Naast het eigen seksuele gedrag is naar de houding ten opzichte van homoseksualiteit gevraagd. Aan de scholieren is gevraagd wat ze ervan vinden als twee meisjes/vrouwen of twee jongens/mannen verliefd op elkaar zijn: 14% vindt dit erg raar of verkeerd. Met name jongens zijn deze mening toegedaan (25%, tegenover 2% van de meisjes), daarnaast vinden meer tweede- (%) dan vierdeklassers (8%) en meer vmbo- (17%) dan havo/vwo-leerlingen (12%) homoseksualiteit erg raar of verkeerd.

7 Vrije tijd Bijna vier op de tien scholieren uit Haarlemmerliede en Spaarnwoude (37%) vinden dat er in de buurt voldoende leuke dingen voor jongeren georganiseerd worden, 59% vindt van niet en 5% weet het niet. De nale cijfers zijn respectievelijk 35%, 53% en 13%. Op de vraag welke plekken men in zijn/haar buurt mist antwoordt een derde (32%) van de scholieren uit dat hij/zij niets mist. Drie op de tien scholieren (31%) missen hangplekken, 21% een jeugdhonk, 17% mist pleintjes, 11% een grasveld, 11% een skatebaan, 8% een buurthuis en 6% een voetbalveld. Criminaliteit en veiligheid Van zeven strafbare feiten is gevraagd of de scholieren er slachtoffer van zijn geworden in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek. Bij 33% is dit het geval ( 31%). Het meest werd genoemd: er zijn spullen van mij gestolen (19% van alle scholieren uit ), er zijn spullen van mij vernield (18%) en er is geld van mij gestolen (14%). De helft van de scholieren (49%) voelt zich wel eens onveilig, dit is meer dan naal (%). De meest genoemde plekken waar men zich wel eens onveilig voelt zijn op straat buiten mijn eigen woonbuurt (21% van alle scholieren uit ), op het station (trein, bus, metro) (%), in de trein, tram, bus, metro (%) en tijdens het uitgaan (eveneens %). Risicogroepen in de Onderzocht is welke (achtergrond)kenmerken in de samenhangen met een negatieve gezondheidsbeleving. Uit deze analyse blijkt dat een matig tot slecht ervaren gezondheid significant vaker voorkomt bij leerlingen die (in volgorde van belangrijkheid): zich psychisch ongezond voelen, onvoldoende bewegen, wekelijks roken, meisje zijn en binge-drinken. Zich psychisch ongezond voelen komt significant vaker voor bij leerlingen die (in volgorde van belangrijkheid): psychosociale problematiek hebben, een matig tot slechte gezondheid ervaren, gepest worden, meisje zijn, zich wel eens onveilig voelen, bij twee ouders wonen van wie één stiefouder is of bij één ouder wonen, onvoldoende bewegen, niet-westers allochtoon zijn of gespijbeld hebben.

8 VERGELIJKING 5 EN 9 Tabel 2 vergelijkt voor een aantal onderwerpen de resultaten van 9 met die van 5, het jaar waarin de GGD het vorige scholierenonderzoek E-movo heeft uitgevoerd. De tabel laat zien dat het alcoholgebruik is afgenomen. Voor de andere onderwerpen zijn de verschillen tussen de jaren minder groot. Tabel 2. Vergelijking tussen 5 en 9 Totaal Haarlemmerliede en Spaarnwoude 9 Klas en jaar Klas 2, 5 Klas 4, 5 Klas 2, 9 Klas 4, 9 In % psychisch ongezond (MHI-5) rookt wekelijks afgelopen maand alcohol gedronken binge-drinken afgelopen maand afgelopen maand hasj of wiet gebruikt HAARLEMMERLIEDE EN SPAARNWOUDE IN DE REGIO KENNEMERLAND COLOFON In de factsheet Scholierenonderzoek E-movo Regio Kennemerland zijn de resultaten van de te vinden. Deze nale factsheet is te downloaden vanaf de website van de GGD ( Daar is tevens een document te vinden met achtergrondinformatie over het onderzoek. ONDERZOEKEN IN DE REGIO De GGD voert regelmatig onderzoeken uit in de. Rapporten en factsheets zijn te downloaden vanaf de website van de GGD. Uitgave GGD Kennemerland, december, Tekst en figuren Resi Cluitmans, Regina Overberg, Jolanda ten Brinke en Saskia Mérelle (epidemiologen) Contact GGD Kennemerland, Epidemiologie Postbus 5514, GM Haarlem E: epi@ggdkennemerland.nl T: +31 () Vormgeving en drukwerk Sixtyseven, Beverwijk