3. Wegwijs in het erfrecht a. Inleiding tot het erfrecht b. Een testament en waar vindt u het testament? c. Aanvaarden van de erfenis

Transcriptie

1 Informatie: Inhoud 1. de eerste formaliteiten a. overlijdensaangifte bij het gemeentebestuur b. aangifte bij andere instanties c. de laatste rustplaats, nieuwe wetgeving en crematie d. donorschap 2. Hoe moet het nu financieel verder? a. Inleiding b. Blokkeren en vrijgeven van de tegoeden en safes bij een bank c. Wanneer worden deze gedeblokkeerd d. Wat kan nog betaald worden? e. Fiscaal aspect f. Burgerlijk recht g. Financiële regeling op korte termijn h. Financiële regeling op lange termijn voor de weduwe i. Financiële regeling op lange termijn voor de weduwnaar j. De (minderjarige) kinderen van de overledene k. Vergoeding wegens overlijden tengevolge van arbeidsongeval l. Vergoeding wegens overlijden tengevolge van beroepsziekte m. Vergoeding van de levensverzekering n. Afbetaling van een huis 3. Wegwijs in het erfrecht a. Inleiding tot het erfrecht b. Een testament en waar vindt u het testament? c. Aanvaarden van de erfenis 4. De aangifte van de nalatenschap a. Inleiding b. Wat is een aangifte van een nalatenschap? c. Aangiftetermijn d. Vorm een kosten e. Inhoud f. Nauwkeurige opgave van de baten en de lasten, activa en passiva g. De factuur van de begrafenisondernemer h. Overige passiva 5. de successierechten a. waarop worden successierechten geheven? b. waarop worden rechten van overgang geheven? c. Tariefwijze van heffing d. Vrijstellingen en verminderingen e. Verminderingen voor kinderen onder de 21 jaar f. Betalingen g. Teruggave h. Conclusie

2 i. Vermogensplanning j. Zelfstandigen en vennootschappen 6. Diverse problemen a. Inleiding b. Identiteitskaart c. Inschrijving als weduwe (weduwnaar) d. Auto e. Huishuur f. De huurder overlijdt g. De verhuurder overlijdt h. Huurprijsvermindering i. Andere contracten e.d. 7. Huishoudelijke problemen a. Inleiding b. Wie doet het huishouden c. Kinderopvang d. Gezinshulp e. Situatie met minderjarige kinderen 8. Varia a. Stervensbegeleiding b. Ispahan c. Recht op verlof voor stervensbegeleiding d. Omkadering van de afscheidsplechtigheid, religieus of niet e. Slachtofferhulp f. Uitvaartpolissen g. De kapitaalverzekering h. De diensten- of naturaverzekering i. Hoeveel kost zo n polis? 9. Tot slot a. Inleiding en afsluiting b. Veel gestelde vragen bij én over een uitvaart Algemene adres- en telefoonregister van nuttige adressen

3 1. De eerste formaliteiten: 1.a. Overlijdensaangifte bij het gemeentebestuur De overlijdensaangifte, die door ons voor u wordt verzorgd, gebeurt in de gemeente waar het overlijden heeft plaatsgevonden. De ambtenaar van deze gemeente verwittigt dan de Burgerlijke Stand van de woonplaats van de overledene. Deze aangifte moet zo snel mogelijk gebeuren omdat de ambtenaar van de Burgerlijke Stand zijn toestemming moet geven voor het begraven of cremeren. De benodigde documenten voor deze aangifte: Het attest van overlijden ingevuld door de geneesheer die het overlijden heeft vastgesteld; de identiteitskaart van de overledene; het eventuele rijbewijs van de overledene; het trouwboekje van de overledene (indien niet gehuwd: het trouwboekje van de ouders); eventuele kiesbrieven. Bij deze aangifte krijgt men gewoonlijk (verschillend van gemeente tot gemeente) 3 uittreksels van overlijden die u nodig heeft voor de aangifte van de nalatenschap bij de fiscus (successierechten), de bank, het ziekenfonds, de vakbond, de werkgever of eventuele verzekeringen. Kortwerkverletattesten. Meestal aanvaardt men een kopie van een uittreksel uit de overlijdensakte, anders kan uw begrafenisondernemer er voor zorgen. Wie krijgt er nu kortwerkverlet? het overlijden van een kind, echtgeno(o)t(e broer, zus, kleinkind, grootvader, grootmoeder inwonend Broer, zus, kleinkind, grootvader, grootmoeder niet inwonend Wettelijk aantal dagen kortwerkverlet 3 dagen tussen overlijden en de begrafenis 2 dagen tussen overlijden en de begrafenis 1 dag op datum van de begrafenis De regel is dat men het verlet effectief gebruikt voor het doel waartoe het is toegestaan en het loon wordt alleen doorbetaald indien de werknemer die dag ook inderdaad gewerkt zou hebben. Als men geen recht heeft op kort verlet kan men soms verlof vragen om dringende redenen, bijvoorbeeld om familiale redenen. Dit verlet mag niet langer duren dan 10 dagen per jaar en is niet betaald.

4 Het spreekt voor zich dat de werkgever zo spoedig mogelijk op de hoogte gesteld dient te worden. Overleg en samenspraak tussen werknemer en werkgever zal hierbij de beste leidraad zijn. 1. b. Aangifte bij andere instanties Kennisgeving aan de werkgever Indien de overledene werknemer was, stel dan onmiddellijk de werkgever op de hoogte. Controleer of alle lonen, wedden, vakantiegelden, allerhande vergoedingen en dergelijke werden uitbetaald. Het vakantiegeld wordt berekend in verhouding tot de periode waarin gewerkt werd én tot het loon. Was de overledene een bediende, dan betaalt de werkgever het vakantiegeld uit. Was de overledene een arbeider, dan gebeurt de uitbetaling door het vakantiefonds waarbij de werkgever is aangesloten. Sommige werkgevers kennen vergoedingen toe (een tegemoetkoming voor o.m. de begrafeniskosten) aan de nabestaanden van de overledene. Informeer bij de werkgever of dit het geval is. Was de overledene bijvoorbeeld een rijksambtenaar dan kan zo n tegemoetkoming oplopen tot De hoogte van het bedrag wordt bepaald aan de hand van diverse factoren, o.a. de hoogte van het laatst ontvangen bruto maandbedrag van het rustpensioen. Informeer ernaar. Kennisgeving aan de vakbond De meeste vakbonden voorzien ook in een tegemoetkoming in de begrafeniskosten. Informeer hiervoor bij uw vakbond. Kennisgeving aan het kinderbijslagfonds Indien de overledene nog kinderen ten laste had, breng dan het kinderbijslagfonds op de hoogte door middel van de overlijdensakte. De kinderbijslag wordt dan verhoogd. Kennisgeving aan de verzekeringsmaatschappij Indien de overledene een levensverzekering had met recht op kapitaal voor nabestaanden, breng dan deze maatschappij op de hoogte door middel van een uittreksel uit de overlijdensakte. Had de overledene een uitvaartpolis afgesloten, breng dan onmiddellijk de verzekeringsmaatschappij op de hoogte. (vooraleer verdere schikkingen te treffen voor de uitvaart) Kennisgeving aan de financiële instellingen Indien de overledene een rekening of een lening had bij een financiële instelling, breng die dan op de hoogte. Indien de overledene een lening was

5 aangegaan, gaat u het beste na of deze gewaarborgd is door een schuldsaldoverzekering. Is dat het geval en is die verzekering voor het nog uitstaande bedrag van de lening op het hoofd van de overledene afgesloten, dan kunnen de aflossingen worden stopgezet. Informeer daarvoor bij de financiële instellingen én de verzekeraar. Opgelet: gedomicilieerde betalingen bij de bank worden stopgezet. U moet een nieuw formulier tot domiciliëring invullen als de betalingen in de toekomst automatisch moeten doorlopen. Kennisgeving aan het ziekenfonds Meestal keert het ziekenfonds een vergoeding uit aan degene die de begrafeniskosten betaalde. U moet daarvoor de siskaart, een uittreksel uit de overlijdensakte en een kopie van de begrafenisfactuur, door ons voor voldaan afgetekend, meenemen. Zowel voor de man als voor de vrouw wordt er een vast bedrag uitgekeerd, dat geen rekening houdt met de gemaakte kosten. De wettelijke begrafenisvergoeding bedraagt op dit ogenblik 149. Ze wordt uitgekeerd aan pensioengerechtigden, loontrekkenden in privédienst of rechthebbenden op een invaliditeitsvergoeding. Werknemers uit de privé sector en zelfstandigen dienen zich te wenden tot het ziekenfonds. Staatsbeambten dienen zich te wenden tot het Ministerie van Financiën, Dienst der overlijdensvergoedingen, Jan Jacobsplein 10, 1000 Brussel. Deze dienst zal u vervolgens informeren welke documenten zij wenst. Daarnaast dient het ziekenfonds verwittigd te worden. Indien de aanvrager van de vergoeding en de overledene geen familie zijn tot in de derde graad, dan dient een bewijs van samenwoonst aangevraagd te worden op de dienst bevolking van het gemeentehuis. Kennisgeving aan de verhuurder Indien de overledene huurder was, gaan zijn rechten en plichten op zijn erfgenamen over. Hetzelfde geldt trouwens bij het overlijden van de verhuurder. De huur loopt dus gewoon door. Kijk in elk geval het huurcontract na op een dergelijke clausule in verband met de beëindiging van het contract bij overlijden van de huurder of verhuurder. Kennisgeving aan de diverse instellingen Indien het abonnement van o.m. Belgacom (telefoon), Electrabel (energie), Pidpa (water) op naam van de overledene stond, breng dan die instellingen op de hoogte zodat voortaan de rekeningen bijvoorbeeld op naam van de

6 overlevende nabestaande(n) worden gesteld. Ook is het verstandig de Post op de hoogte te brengen. De adressen van Belgacom, electriciteitsleverancier(s), Pidpa en de Post van Antwerpen kunt u vinden bij de lijst van nuttige adressen. Kennisgeving in verband met de overlevingspensioen De weduwe/weduwnaar van een overleden werknemer/werkneemster (arbeider, bediende) of een overleden zelfstandige, kan onder bepaalde voorwaarden op een overlevingspensioen aanspraak maken. Informeer hiervoor bij het gemeentebestuur. Het adres van het Ministerie van Financiën, dienst pensioenen kunt u terugvinden bij de lijst van nuttige adressen. Kennisgeving in geval van overlijden aan een arbeidsongeval of een beroepsziekte Indien uw familielid overleed tengevolge van een ongeval op het werk of op de weg van of naar zijn werk, dan is er recht op een vergoeding. De volgende vergoedingen zijn voorzien: 1. een begrafenisvergoeding; 2. een levenslange rente aan de overlevende echtgeno(o)t(e); 3. een rente voor de kinderen tenminste tot hun 18 de jaar én zolang zij gerechtigd zijn op kinderbijslag; 4. een rente voor de ouders, indien zij rechtstreeks voordeel haalden uit het loon van de overledene. U dient zich hiervoor te wenden tot het Fonds van Arbeidsongevallen. Zij helpen de nabestaanden om hun rechten te onderzoeken en te doen gelden indien uw familielid is overleden tengevolge van een arbeidsongeval. Indien het overlijden het gevolg is van een erkende beroepsziekte, kan het Fonds voor Beroepsziekten de volgende vergoedingen uitbetalen: 1. een begrafenisvergoeding; 2. een rente voor de rechthebbenden. U dient zich hiervoor te wenden tot het Fonds voor Beroepsziekten. De adressen van de Fondsen van Arbeidsongevallen en Beroepsziekten kunt u terugvinden bij de lijst van nuttige adressen. Dit fonds dient verwittigd te worden door middel van een uittreksel uit de overlijdensakte.

7 Bij oud-strijders, oorlogsinvaliden en slachtoffers kan men informatie inwinnen over eventuele tegemoetkomingen bij de volgende instanties: - de Nationale Kas voor Oorlogspensioenen, of; - het Nationaal werk voor Oorlogsinvaliden, of; - het Nationaal werk voor Oorlogsslachtoffers. Al deze instanties dienen verwittigd te worden door middel van een uittreksel uit de overlijdensakte. 1.c. De laatste rustplaats De huidige regelgeving in verband met de laatste rustplaats voorziet in volgende mogelijkheden: - de begraving van de overledene in volle grond met of zonder concessie; - na crematie de bewaring van de urn in het columbarium van een gemeentelijke begraafplaats; - na crematie de verstrooiing van de as op de verstrooiingsweide van een gemeentelijke begraafplaats; - na crematie de begraving van de as op een gemeentelijke begraafplaats; - na crematie de verzinking (verstrooiing) van de as op zee, binnen de territoriale wateren; Bovendien voorziet, doch mits naleving van specifieke wettelijke vereisten (zie hierna beschreven), de regelgeving in de mogelijkheid om: - na crematie de verstrooiing van de as buiten de ommuring van de gemeentelijke begraafplaats of de territoriale wateren, doch niet op openbare domeinen; - na crematie de bewaring van de as thuis; - na crematie de begraving van de as buiten de ommuring van de gemeentelijke begraafplaats. Specifieke wettelijke vereisten: Voor wat betreft de verstrooiing, de bewaring of de begraving van de as buiten de muren van de gemeentelijke begraafplaats of de territoriale wateren, dient de persoon die dat wenst, voor overlijden, zelf hiervoor een verklaring te schrijven of mits unaniem akkoord van de erfgenamen in de 1 e graad. Bovendien dient de eigenaar van het onroerend goed (plaats = bestemming van de as) een schriftelijke toestemming te geven. Hetgeen in geval van huur van onroerende goederen wel eens voor problemen kan zorgen.

8 Wat kan begrafenissen Peeraer Dexters hierin voor u betekenen? - wij bieden hulp in de opstelling van de nodige wilsbeschikking (die de wet van u verlangt) - wij dragen zorg voor de nodige contracten en toestemmingen voor begraving of verstrooiing op eigendommen anders dan de gemeentelijke begraafplaats (privé eigendommen) Ons beroepsgeheim staat uiteraard borg voor de discretie van deze maatregelen. Wenst u en/of uw echtgeno(o)t(e) begraven te worden in volle grond, dan moet u zich voor het overlijden wenden tot de Burgerlijke Stand van uw gemeente. Het gemeentebestuur kan dan uw wensen op voorhand vastleggen in de vorm van een wilsbeschikking. Ook als u uitdrukkelijk wenst gecremeerd te worden na overlijden, kunt u dit vast laten leggen bij uw gemeentebestuur middels een wilsbeschikking en/of de wijze van geloofsovertuiging. U bent dan zeker dat uw wens zal worden uitgevoerd. Let wel, deze wilsbeschikking is persoonlijk en dus niet openbaar. Het kan dus voorkomen dat uw partner, of ieder meerderjarige persoon waar u de uitvaart voor regelt, dit heeft laten vastleggen zonder dat u hiervan op de hoogte bent. Als begrafenisondernemer informeren wij altijd eerst bij het gemeentebestuur of er een dergelijke wilsbeschikking is. Deze wilsbeschikking dient altijd (wettelijk) gerespecteerd te worden, ongeacht wat de nabestaanden (anders) beslissen. Als er gekozen wordt voor begraving bent u in principe vrij in de keuze van de begraafplaats. Deze hoeft dus niet noodzakelijk te liggen in uw woonplaats, of de plaats waar men sterft. Wel is zo dat u als inwoner van de gemeente waar u woont (uw domicilie heeft) recht hebt op een gratis plek op een gemeentelijke begraafplaats van deze gemeente. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand wijst dan wel deze plaats toe. Hierin heeft u dus geen vrije keuze. Als u of uw nabestaanden kiezen voor een begraafplaats buiten uw woonplaats zullen de meeste gemeenten hiervoor een tarief aanrekenen. Dit tarief verschilt sterk per gemeente daar zij dit bedrag zelf mogen bepalen. Als u hieromtrent vragen heeft kunnen wij u op voorhand informeren over de mogelijkheden en eventuele kosten hiervan. Crematie en een woordje geschiedenis Het aantal crematies in België is sterk toegenomen na de uitspraak van het Vaticaan dat lijkverbranding toeliet na het Tweede Vaticaans Concilie in In België is crematie toegestaan sinds In 1933 werd het crematorium van Ukkel opgericht. De ambtenaar van de Burgerlijke Stand eiste toen nog een eigenhandig geschreven laatste wilsbeschikking voor de toelating tot cremeren werd verstrekt. De hele procedure was afremmend ingewikkeld. Tot 1978, het bouwjaar van het crematorium van Luik, blijft Ukkel

9 het enige Belgische crematorium. Pas in de loop van de jaren zeventig wordt crematie niet meer als marginaal beschouwd, mede door het feit dat de wet van 20 juli 1971 crematie en begraving als evenwaardig beschouwt. Momenteel zijn er 10 crematoria in België: Ukkel, Luik, Antwerpen, Brugge Lochristi, Charleroi, Mons, Vilvoorde, Hasselt en Turnhout. In de huidige crematoria wordt iedere filosofische of religieuze overtuiging volledig geëerbiedigd. Het respect voor de overledene komt op de eerste plaats. In België wordt vandaag ongeveer één derde van de overledenen gecremeerd. In de grootsteden is dat zelfs meer dan de helft van de bevolking. Zoals eerder genoemd kunt u nu reeds uw wens kenbaar maken op de Dienst bevolking van uw gemeente. Hier registreert men dit op uw persoonlijke fiche, zodat na overlijden, uw laatste wilsbeschikking kan worden uitgevoerd, zelfs indien de familieleden hiervan niet op de hoogte zijn. Ingeval dat u, als nabestaande van een overledene, moet bepalen welke vorm er gekozen wordt, doet u dit in overleg met ons. Wij zullen de nodige formaliteiten voor u regelen. Sommige nabestaanden hebben bezwaar tegen het verstrooien van de as op de strooiweide of een andere plek omdat ze dan geen vaste plaats hebben om naar terug te keren en daar in gedachte bij de overledene te verwijlen. Om deze redenen vindt men bij heel wat begraafplaatsen tegenwoordig de zogenoemde gedenkzuilen. Hierop wordt, op verzoek van de nabestaanden, een plaatje bevestigd met de naam van de overledene erop. De kosten hiervan zijn gering. Als resultaat van de technische kant van de crematie, blijft na verstrooiing een vuurvaste steentje (met een identificatienummer van de assen) over. Wij overhandigen dit steentje kosteloos aan de nabestaanden als een kleine emotionele houvast het laatste dat bij hun dierbare overledene is geweest. Tot slot is het zo dat in geval van crematie er altijd een tweede arts ter plekke moeten komen om nogmaals het overlijden vast te stellen. Men noemt dit in de volksmond, de zogenaamde wetsdokter, doch het betreft een beëdigd geneesheer. Hij wordt aangesteld door het gemeentebestuur van de plaats van overlijden. Deze laatste stelt (nogmaals) vast dat het om een natuurlijk overlijden gaat, bevestigt de bevindingen van de behandeld geneesheer en geeft zijn toestemming tot crematie. Men sluit daar bijvoorbeeld verdachte overlijdens mee uit. Na crematie is er immers niets meer te herleiden omtrent de doodsoorzaak. Deze beëdigde geneesheer heeft 24u de tijd om dit te doen. Voor die tijd mag in principe het lichaam niet vervoerd worden, of dit moet binnen de gemeente zijn. In praktijk betekent dit dat wij als begrafenisondernemer een overledene pas kunnen overbrengen van bijvoorbeeld het ziekenhuis in Leuven naar ons funerarium in Berchem, nadat de beëdigd geneesheer het overlijden heeft vastgesteld. Vroeger was het gebruikelijk dat men grafconcessies kon kopen (zie eerdere uitleg). Meestal met een bepaalde duur; 25 of 30 jaar. Ook de wetgever heeft gerealiseerd dat eeuwig wel erg lang is en dat de wetgeving omtrent de begraafplaatsen en het hernieuwen van concessies veel complicaties met zich kunnen meebrengen. Uiteindelijk zijn begraafplaatsen zeer kostbaar en

10 ruimteverslindend. In veel ons omringende landen zijn begraafplaatsen door de gemeentes overgedragen aan bedrijfsmatige beheerders. Verleende een gemeente lange of zelfs eeuwigdurende concessies, blokkeerde men grote delen kostbare grond van de gemeente voor tientallen of zelfs honderden jaren. Dit heeft men dan ook bij wet afgeschaft. Ook gemeentes wensen te groeien en kunnen niet altijd voorzien in welke vorm of richting. Begraafplaatsen zouden de groei kunnen belemmeren of langere termijn. De gemeentes zijn thans vrij om hierin zelf een beleid te bepalen. Graven zonder concessie zijn in principe overgraafbaar na 10 jaar. Voor het begraven van de as of het bewaren van de urn in een columbarium zijn dezelfde regels van toepassing als voor het begraven. Voor de afdekplaten op de columbariummuur heeft iedere gemeente zijn eigen reglement, alhoewel de wetgever grondwettelijk heeft vastgelegd dat er geen onderscheid gemaakt mag worden tussen begraven of cremeren. Uiteraard informeren wij u over alle verschillende reglementen en toepassingen in uw gemeente, daarnaast verzorgen wij de afhandeling ervan. Regelmatig gebeurt het dat de familie verzoekt de crematie voor de kerkdienst of uitvaartplechtigheid plaats te laten hebben. In de dienst is dan de urn aanwezig in plaats van de kist met de overledene. De tijden veranderen, de gewoontes ook. 1. d. Donorschap Sedert de wet van 1986 wordt iedere Belg beschouwd als een potentiële kandidaat om na zijn/haar leven als donor van één of meerdere organen te fungeren. Hiertegen kan echter verzet aangetekend worden bij het gemeentebestuur waar men over de nodige formulieren beschikt. Indien u zich nadrukkelijk kandidaat wenst te stellen om als donor te fungeren kan dit ook op het gemeentebestuur gemeld worden, waarna akte wordt genomen van uw beslissing. Indien de overledene echter zelf geen van beide mogelijkheden heeft kenbaar gemaakt bij het gemeentebestuur, kan er nog steeds verzet aangetekend worden door de echtgeno(o)t(e) of verwanten in eerste graad. De mogelijkheid bestaat om, na overlijden, het lichaam ter beschikking te stellen voor wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. Om deze beschikbaarstelling na overlijden mogelijk te maken dient de betrokkene daartoe zelf eigenhandig een laatste wilsbeschikking neer te schrijven, te dateren en zeker te ondertekenen. Dit testament moet dus niet noodzakelijk bij een notaris opgemaakt worden. Bij het overlijden moet men contact opnemen met de universitaire instelling en dit zo spoedig mogelijk. Er dient wel een aanvaardingsbewijs van de Universitaire Instelling gevoegd te worden. U dient er wel rekening mee te houden dat, indien u kort na het overlijden, een godsdienstige of burgerlijke plechtigheid wenst, deze zal plaatsvinden in afwezigheid van het lichaam. De kosten van de uitvaart vallen steeds ten laste van de familie. Uiteraard zullen wij u helpen om deze vragen op voorhand op te lossen.

11 Voor meer inlichtingen en praktische afspraken kunt u zich hiervoor wenden naar RUCA, Labo voor Anatomie en Embryologie. Het adres van het RUCA kunt u vinden in de lijst van nuttige adressen. 2. Hoe moet het nu financieel verder: 2.a. Inleiding: Het overlijden van een familielid kan de hele financiële huishouding ontredderen. Zeker wanneer het om de kostwinner gaat, of wanneer de overledene minderjarige kinderen achterlaat. Maar ook wanneer de nabestaanden financieel onafhankelijk zijn, dan zijn er nog tal van financiële zaken te regelen. 2.b. Blokkeren en vrijgeven van de tegoeden en safes bij de financiële instellingen: Bij het overlijden van één der echtgenoten zal de financiële instelling alle tegoeden (inclusief interest) én safes op naam van beide echtgenoten blokkeren. Alle door de overledene gegeven volmachten vervallen. Is men ongehuwd samenwonend dan worden enkel de tegoeden van de overledene geblokkeerd. 2.c. Wanneer worden deze geblokkeerd? Onmiddellijk na ontvangst van het bericht van overlijden, moet de financiële instelling de nodige maatregelen treffen. Deze kennisgeving van overlijden kan door iedereen gedaan worden, dus niet alleen door de familie, doch meestal ligt het initiatief bij de familie. 2.d. Wat kan nog betaald worden? - kosten zoals ziekenwagenvervoer, de dokters- en ziekenhuisrekeningen en begrafeniskosten mogen betaald worden tegen overlegging van de facturen; - de kosten van energie (gas, electra, water), telefoon, de huishuur enz. mogen ook doorbetaald worden. 2.e. Fiscaal aspect. De financiële instelling zal de tegoeden van de overledene en diens echtgeno(o)t(e) pas vrijgeven nadat de akte van bekendheid is overhandigd aan de bank. Kleinere bedragen kunnen, afhankelijk van uw financiële instelling (raadpleeg uw bank) al vlugger vrijgegeven worden.

12 Evenzo wordt een safe pas vrijgegeven na inventarisatie door een bankbediende in aanwezigheid van de bevoegde ambtenaar van de belastingsadministratie en een familielid. Ongeacht het huwelijksstelsel zullen alle tegoeden en safes geblokkeerd worden. Bij een stelsel van scheiding van goederen zullen de tegoeden vrijgegeven worden aan de achterblijvende partner nadat de financiële instellingen aangifte hebben gedaan bij de successierechten, en na voorlegging van het huwelijkscontract. Wonen de erfgenamen in het buitenland dan duurt de procedure langer. De bank moet op toestemming van de fiscus wachten voor deblokkering van de rekeningen. De fiscus moet bepalen of er belastingen tot de successierechten betaald zijn. Het eventuele overschot kan dan pas vrijgegeven worden. Dit is om te voorkomen dat men tegoeden naar het buitenland sluist. 2.f. Burgerrechtelijk aspect. Aan wie mag de financiële instelling de tegoeden van haar overleden cliënt vrijgeven? De erfgerechtigden dienen aan de hand van bepaalde geloofwaardige documenten (de akte van bekendheid, een kopie van het blad uit het trouwboekje waar de kinderen in vermeld staan) te bewijzen dat zij erfgenamen zijn. Indien de tegoeden aanzienlijk zijn, zal voor het vrijgeven een akte van bekendheid moeten worden voorgelegd. Dit is een authentieke akte opgesteld door een notaris (minimaal 150 ) of bij de vrederechter (33 tot 36, afhankelijk van het aantal afschriften). In deze akte worden de rechthebbenden op de nalatenschap en hun rechten opgesomd. Voor tegoeden onder de 750 aanvaarden sommige financiële instellingen ook wel een erfrechtverklaring afgeleverd door de Ambtenaar van de Burgerlijke Stand. De erfgerechtigden doen er dus goed aan bij hun financiële instellingen te informeren welke documenten vereist zijn. Regelmatig wordt ook een kopie gevraagd van het blad uit het trouwboekje waarop de kinderen vermeld staan. De notaris kan als vereffenaar van de erfenis optreden. In dat geval kan hij het nodige doen om de gelden van de bankrekeningen en/of spaarboekjes vrij te maken. Hoe vlugger de financiële instelling in kennis gesteld wordt van het overlijden, des te vlugger zullen de tegoeden vrijgegeven kunnen worden. De adressen van het Vredegerecht kunt u terugvinden in de lijst van nuttige adressen. 2.g. Financiële regeling op korte termijn. Bij een overlijden zal er een aantal kosten die binnen een redelijke termijn betaald dienen te worden, waaronder al de kosten die met de begrafenis samenhangen.

13 Ons systeem van factureren, laat toe dat wij zullen trachten alle kosten die met de begrafenis te maken hebben voor de nabestaanden te betalen. Dit houdt in dat wij de eventuele kerkdienst, grond of columbariumconcessies, kosten voor crematie, kosten voor bloemstukken aan u zullen voorschieten om dit later te verrekenen op onze factuur. Een volledige toelichting van deze werkwijze vindt u bij wijze van factureren. Een aantal instanties keren een vergoeding uit waardoor u de begrafeniskosten (die u reeds betaald heeft) voor een deel terugontvangt; - de werkgever; - de vakbond; - het ziekenfonds; - Fonds arbeidsongevallen - Fonds beroepsziekten - Oud-strijders / oorlogsinvaliden - Eventuele verzekeringsmaatschappijen. Informeer bij deze instanties voor financiële regelingen op korte termijn. Anderzijds gaat het leven verder en men moet in het levensonderhoud kunnen voorzien in afwachting van een financiële regeling op langere termijn. Wanneer u recht hebt op sociale uitkeringen (weduwepensioen, wezengeld) doch in financiële moeilijkheden verkeert omdat deze uitkeringen op zich laten wachten, kunt u zich tot het O.C.M.W. wenden om (renteloze) voorschotten op die uitkeringen te ontvangen. Ontvangt u die voorschotten, dan moeten die later terugbetaald worden. Dit kan gebeuren, hetzij door de dienst die de sociale uitkeringen uit moest betalen en later deze voorschotten rechtstreeks terugbetaalt aan het O.C.M.W, hetzij door uzelf zodra u de achterstallen ontvangen heeft. 2.h. Financiële regeling op lange termijn voor de weduwe. Overlevingspensioen: De pensioenregeling is een ingewikkelde materie die afhangt van de beroepsloopbaan van de overledene én van de leeftijd van de weduwe. Ook de uitbetalende kas speelt een rol, want geen enkele pensioenkas hanteert dezelfde regeling. Het is onmogelijk hier in detail alle systemen uit te leggen. We beperken ons hier tot enkele algemene verwijzingen. De vrouw van wie de man overleden is, kan onder bepaalde voorwaarden een overlevingspensioen verkrijgen. Dit is een weduwepensioen voor de weduwe die niet over een eigen beroepsinkomen beschikt. Voor dit pensioen moet u in principe voldoen aan drie voorwaarden: - zelf niet werken ofwel minder verdienen dan het toegelaten bedrag;

14 - ofwel minstens 45jaar oud zijn, ofwel minstens 1 kind ten laste hebben ofwel zelf minstens 66% gehandicapt zijn; - minstens 1 jaar met de overledene gehuwd zijn geweest, behalve wanneer; o uit het huwelijk een kind geboren (eventueel postuum) o het overlijden te wijten is aan een ongeval overkomen na de datum van het huwelijk of werd veroorzaakt door een beroepsziekte; o op het ogenblik van het overlijden een kind ten laste was waarvoor één der echtgenoten kinderbijslag ontving. Wie moet de aanvraag doen? In principe moet de weduwe zelf de aanvraag doen. Wanneer de weduwe moeilijk zelf de aanvraag kan indienen, kan zij een familielid volmacht geven om in haar plaats die formaliteiten te vervullen. Waar moet u het pensioen aanvragen? Welke dienst bevoegd is hangt af van de beroepsloopbaan van de overleden echtgenoot. We maken een onderscheid tussen de volgende situaties. Uw man was nog niet gepensioneerd. De sociale dienst van de gemeente waar u woont is bevoegd indien uw man werknemer, zelfstandige, werkloze of invalide was. Was uw echtgenoot daarentegen werkzaam bij een openbaar bestuur (staat, provincie, O.C.M.W., N.M.B.S., ) dan dient u zich te wenden tot de personeelsdienst van dit bestuur. Was uw man enige jaren werkzaam in de privé-sector, dan dient u naar beide diensten te gaan. Uw man was reeds gepensioneerd: In dit geval dient u de pensioenkas, die het pensioen uitbetaalde, te verwittigen van het overlijden. Dit gebeurt door uw financiële instelling als het pensioen op een bankrekening gestort werd. Deze pensioenkas doet dan het nodige om uw weduwepensioen uit te betalen. Normaal krijgt u een drietal maanden voorschotten en wordt nadien het weduwepensioen betaald. Komt het pensioen van de Zuidertoren (zie strookje postassignatie) dan mag u het pensioen van die maand houden als uw echtgenoot overleed na de 15 e van de

15 maand. Bij aangifte van het overlijden wordt de Rijksdienst voor Pensioenen (R.V.P. = Zuidertoren) verwittigd. Betaalde een andere kas (bijvoorbeeld het Ministerie van Financiën) het pensioen uit, dan dient u deze kas te verwittigen door haar een uittreksel uit de overlijdensakte te bezorgen. Kwam het pensioen van het Ministerie van Financiën en werd het pensioen van uw overleden echtgenoot via de bank gestort, dan zal het teveel verkregen pensioen automatisch teruggevraagd worden. U kan uw pensioen dan terugeisen met een formulier dat ter beschikking ligt op het gemeentehuis. Wanneer u zich tot de bevoegde dienst wendt om het overlevingspensioen aan te vragen, vergeet dan niet mee te nemen: - het trouwboekje; - de pensioenkaarten (wanneer u deze bezit); - pensioennummer(s); - naam & aansluitingsnummer van de pensioenkassen; - alle nuttige inlichtingen in verband met de beroepsloopbaan van uzelf en van uw echtgenoot. Het is bij de aanvraag niet nodig bewijzen te leveren. Mocht bij de afwerking van het dossier blijken dat zekere bewijzen ontbreken, zal men u er naar vragen. Denkt u aan de volgende opmerkingen: - hertrouwt een weduwe, dan verliest ze haar weduwepensioen; - sommige bedrijven kennen naast het wettelijke pensioen nog een bijkomend pensioen toe. (informeer daarvoor bij de personeelsdienst van de werkgever); - wanneer een lening werd aangegaan om een huis of een onroerend goed aan te kopen én daarbij een schuldsaldoverzekering werd afgesloten, dan wordt door deze verzekering de nog bestaande schuld (het overeengekomen deel ervan) betaald. (Om dit in orde te brengen dient u de maatschappij, vaak via de bank of via uw agent, op de hoogte te brengen van het overlijden. De maatschappij dient dan een uittreksel uit de overlijdensakte én een dokterattest hetgeen de oorzaak van het overlijden aangeeft te ontvangen.) Het adres van het Ministerie van Financiën, dienst pensioenen kunt u terugvinden in de lijst van nuttige adressen Vergoedingen wegens overlijden ten gevolge van een arbeidsongeval. Is uw echtgeno(o)t(e) tengevolge van een ongeval op haar/zijn werk overleden, of op weg van of naar het werk, dan kan u als weduw(e)(naar) normaal een levenslange jaarrente genieten. De jaarrente is in principe gelijk

16 aan 30% van het laatste jaarloon van uw echtgeno(o)t(e). De werkgever van uw echtgeno(o)t(e) moet het ongeval daartoe bij haar/zijn verzekeraar aangeven. Vergoedingen wegens overlijden ten gevolge van een beroepsziekte. Is uw echtgeno(o)t(e) overleden ten gevolge van een beroepsziekte, dan hebt u normaal recht op een levenslange jaarrente, die gelijk is aan 30% van het laatste jaarloon van uw echtgeno(o)t(e). Deze vergoeding dient u aan te vragen bij het Fonds voor Beroepsziekten. De adressen van het Fonds voor Arbeidsongevallen en het Fonds voor Beroepsziekten kunt u terugvinden in de lijst van nuttige adressen Vergoedingen van de levensverzekering. Wanneer uw echtgeno(o)t(e) een levensverzekering afsloot en u als begunstigde aanwees, dan moet u contact opnemen met de verzekeringsmaatschappij (eventueel via de agent of uw bank) om die vergoeding te verkrijgen. Deze maatschappij dient een uittreksel uit de overlijdensakte én een dokterattest (hetgeen de oorzaak van overlijden vermeldt) te ontvangen. Afbetaling van een huis. Wanneer een lening aangegaan werd om een huis of een ander onroerend goed aan te kopen en daarbij een schuldsaldoverzekering afgesloten werd ten gunste van de echtgeno(o)t(e), dan wordt door deze verzekering de nog bestaande schuld (minimaal voor het overeengekomen bedrag) betaald. Om dit in orde te brengen dient u het de verzekeringsmaatschappij, via de bank of agent, te verwittigen bij overlijden. 2.i. Financiële regeling op lange termijn voor de weduwnaar. In aanvulling op wat eerder gesteld i.v.m. financiële regeling voor de weduwe, kan de weduwnaar in sommige gevallen eveneens recht hebben op een overlevings-pensioen genieten. De weduwnaar die samen met zijn vrouw een gezinspensioen trok, zal in het vervolg slechts het pensioen van een alleenstaande ontvangen. Dit wordt automatisch in orde gebracht zodra de pensioenkas op de hoogte is gebracht van het overlijden van de vrouw. Er kan enige tijd overheen gaan voordat alles in orde is. Ondertussen ontvangt u voorschotten op uw pensioen. 2.j. De (minderjarige) kinderen van de overledene. Het principe van het wezengeld. Als één van de ouders overlijdt, ontstaat een recht op wezenbijslag voor elk kind dat gerechtigd is op kinderbijslag. Om deze wezenbijslag te kunnen genieten, moet de Kas voor Kinderbijslag waarbij de werkgever van de

17 overleden ouder aangesloten is, kennis krijgen van het overlijden. Hiertoe dient u deze kas een uittreksel van de overlijdensakte én een uittreksel van de geboorteakte van elk rechthebbende kind te overhandigen. Dit met vermelding van de naam en het aansluitingsnummer van de kas die tot op het ogenblik van overlijden het kindergeld uitbetaalde. Welke kas dient u te verwittigen om in aanmerking te komen voor deze wezenbijdrage? Om deze vraag te kunnen beantwoorden, moet een onderscheid gemaakt worden, naargelang de werkgever van de overleden ouder. - de werkgever was een Belgische firma: De aanvraag dient te gebeuren bij de kas waarbij de werkgever aangesloten is. De werkgever kan u die naam en het adres geven. - De werkgever was de Belgische staat: Deze wezenbijslag moet worden aangevraagd bij de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers, dienst speciale rechten. Het adres van de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers kunt u terugvinden in de lijst van nuttige adressen - De werkgever was een openbaar bestuur: De personeelsdienst van dit openbaar bestuur kan u de naam en adres van de kas bezorgen waarbij dit bestuur is aangesloten. - De werkgever was een buitenlandse firma: Indien de overledene eerder bij een Belgische firma gewerkt heeft, dient de aanvraag gericht te worden tot de kas waarbij zijn of haar (vroegere) Belgische werkgever aangesloten was. Heeft de overledene vroeger nooit een Belgische werkgever gewerkt, dan dient dit te gebeuren via de kas of een dergelijke instantie van de buitenlandse werkgever. - De overledene was zelfstandige: In dit geval moet de wezenbijslag aangevraagd worden bij de kas waarbij de ouder als zelfstandige aangesloten was, tenzij in het gezin van de overledene een loontrekkende (ouder of kind) achterblijft. Indien de overlevende ouder of een kind van de overledene loontrekkende is, dient het wezengeld aangevraagd te worden langs de kas waarbij de werkgever van deze loontrekkende aangesloten is. - De overledene oefende geen beroep uit: In dit geval moet de wezenbijslag aangevraagd worden bij de kas waar de overleden ouder of een kind van de overledene aangesloten is.

18 Belangrijke opmerking: Als de moeder van het kind, waarvoor men wezenbijslag ontvangt, hertrouwt of op één of andere manier met iemand onder hetzelfde dak gaat samenwonen én deze laatste over een eigen beroepsinkomen beschikt, dan vervalt het recht op wezengeld! Vergoeding wegens overlijden tengevolge van een arbeidsongeval: Is de ouder overleden tengevolge van een ongeval op het werk of een ongeval op weg naar het werk of van het werk naar huis, dan hebben de kinderen onder bepaalde voorwaarden recht op een jaarrente. Om deze jaarrente te kunnen genieten mag een kind niet ouder zijn dan 18 jaar (tenzij het op oudere leeftijd nog recht heeft op kinderbijslag). De jaarrente is per rechthebbend kind gelijk aan 15% van het laatste jaarloon van de overleden ouder. Zijn er meer dan drie kinderen, dan wordt toch slecht het maximum van 45% van het laatste jaarloon voor alle kinderen samen uitgekeerd. Om deze rente te kunnen ontvangen, dient de werkgever van de overleden ouder het ongeval bij zijn verzekering aan te geven. Vergoeding wegens overlijden tengevolge van een beroepsziekte: Is de ouder tengevolge van een erkende beroepsziekte overleden, dan hebben de kinderen onder bepaalde voorwaarden ook recht op een jaarrente. De voorwaarden voor deze jaarrente zijn gelijk aan de hierboven omschreven voorwaarden ingeval van een arbeidsongeval. Er dient een uittreksel uit de overlijdensakte gestuurd te worden naar het Fonds voor Beroepsziekten. Vergoeding van de levensverzekering: Als de overleden ouder een levensverzekering had afgesloten én de andere ouder eerder gestorven is of in het contract de kinderen als begunstigden werden aangewezen, dan trekken zij de vergoeding die overeengekomen is. om deze vergoeding te kunnen genieten moet men de verzekeringsmaatschappij een uittreksel uit de overlijdensakte én een doktersattest, dat de oorzaak van het overlijden aangeeft, bezorgen. Afbetaling van een huis: Wanneer een lening aangegaan werd om een huis of een andere onroerend goed aan te kopen én daarbij een schuldsaldoverzekering afgesloten werd uit hoofde van de overleden ouder, dan betaalt die verzekering (het overeengekomen deel van) de resterende schuld. 3. Wegwijs in het erfrecht 3.a. Inleiding tot het erfrecht.

19 De wet van 14 mei 1981 heeft ons erfrecht drastisch gewijzigd. Waar vroeger de echtgenoot geen erfgenaam van zijn echtgenoot was (of omgekeerd: de echtgenote geen erfgename van haar echtgenoot) heeft de wet een erfrecht van de langstlevende echtgeno(o)t(e) vastgelegd. Wat de langstlevende echtgeno(o)t(e) erft, hangt in grote mate af van zijn huwelijksvermogenstelsel (huwelijkscontract). In deze brochure kunnen wij alleen de hoofdlijnen aangeven van het wettelijk stelsel. Wie meer inlichtingen wenst kan zich het best richten tot een juridisch raadgever. De overledene laat kinderen na: De helft van het gemeenschappelijk vermogen is en blijft van de langstlevende echtgeno(o)t(e). De andere helft plus de eigen goederen van de erflater wordt de nalatenschap genoemd. Deze komt voor vruchtgebruik toe aan de langstlevende echtgeno(o)t(e) en voor de blote eigendom (dit is de volle eigendom verminderd met het vruchtgebruik) aan alle kinderen van de overledene, zowel huwelijkse als buitenhuwelijkse kinderen (stiefkinderen, die door de overledene niet werden geadopteerd, erven niets). De kinderen erven elk een gelijk deel van de nalatenschap (in blote eigendom). Wanneer beide ouders overleden zijn, erven zij elk een gelijk deel van de nalatenschap in volle eigendom. Als één van de kinderen overleden is, dan erven diens kinderen (de kleinkinderen dus) in de plaats. Het vruchtgebruik omvat geen eigendom maar enkel het recht om te gebruiken (bijvoorbeeld wonen in een huis) en inkomsten (uit bijvoorbeeld verhuur) te ontvangen en uit te geven. Pas wanneer de vruchtgebruiker overlijdt, wordt de blote eigenaar volle eigenaar. De langstlevende echtgeno(o)t(e), kinderen en eventueel ervende familieleden kunnen ook vragen het vruchtgebruik (met uitzondering van de gezinswoning waar de langstlevende echtgeno(o)t(e) in woont en de huisraad) om te zetten in bijvoorbeeld geld. Het geniet de voorkeur dit in onderlinge overeenstemming te laten gebeuren. In het andere geval moet de eiser naar de rechtbank stappen en dient er een gedwongen openbare verkoop te volgen met alle (vervelende) gevolgen vandien. De overledene laat broers en/of zusters en/of ouders na, echter geen kinderen: In dit geval erft de langstlevende echtgeno(o)t(e) de hele huwelijksgemeenschap in volle eigendom én het vruchtgebruik over de eigen goederen van de overledene. De blote eigendom (dit is de volle eigendom verminderd met het vruchtgebruik) van de eigen goederen van de overledene komt toe aan de ouders en/of broers en zusters. De overledene laat noch kinderen, noch broers en/of zusters, noch ouders na: Als deze situatie zich voordoet, erft de langstlevende echtgeno(o)t(e) de volle eigendom van de gehele gemeenschap (dit wil zeggen: de helft van de huwelijksgemeenschap én alle eigen goederen van de erflater). 3.b. Een testament en waar vindt u het testament?

20 De mogelijkheid bestaat dat de overledene een testament gemaakt heeft. Er bestaan twee in de praktijk gebruikte soorten testamenten: het eigenhandig geschreven testament of het openbaar testament. Een eigenhandig geschreven testament moet volledig door de erflater zelf op een blad papier geschreven zijn. Er komt dus geen schrijfmachine of tekstverwerker bij te pas. Er mag in principe geen ander handschrift op voorkomen. Het moet duidelijk de intentie weergeven dat het om een testament gaat. De inhoud moet klaar zijn en duidelijk aangeven wie wat moet krijgen. Verder moet het testament gedateerd zijn en voorzien van een officiële handtekening. De erflater kan dit document thuis, in een kluis bij een bank of bij een notaris in bewaring geven. Een notaris kan uw eigenhandig geschreven testament in het Centraal Register der Laatste Wilsbeschikkingen laten inschrijven. Op die manier wordt het steeds teruggevonden. Let wel: het feit dat dit register niet op de hoogte is van het bestaan van een testament betekent nog niet dat er geen testament is. Mogelijk heeft de overledene het testament niet bij een notaris in bewaring gegeven, maar ergens verborgen. In dat geval zal u tussen zijn/haar persoonlijke documenten of elders moeten gaan zoeken. Als de nabestaanden een eigenhandig geschreven testament vinden, moeten ze dit zo vlug mogelijk overhandigen aan de voorzitter van de Rechtbank van Eerste Aanleg of een notaris die dan verder stappen zal ondernemen. Het notarieel testament wordt opgesteld bij een notaris in aanwezigheid van twee getuigen. De notaris, de twee getuigen en de erflater ondertekenen het document. Het openbaar testament is veilig, gaat niet verloren, kan niet worden vervalst en zal met zekerheid worden uitgevoerd. Om het even welke reden kan de erflater de inhoud van het testament herroepen. Daar is ongeveer dezelfde procedure voor nodig als bij het opstellen hiervan. Indien u dus wilt weten of de overledene een (openbaar) testament gemaakt heeft, richt u zich het beste tot een juridisch raadgever. Deze kan bij het centraal register navragen of het testament gekend is en bij welke notaris/juridisch adviseur het berust. Informatie over testamenten kunt u verkrijgen bij het kantoor der Registratie en Domeinen van de geboorteplaats of woonplaats van de overledene, De Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen, Het Centraal Register voor Testamenten (hier kunt u enkel inlichtingen bekomen over het bestaan van een testament via de notaris), en de kantoren der notarissen. De adressen van de Registratie en Domeinen, De Koninklijke Federatie van Belgische Notarissen, Het Centraal Register voor Testamenten en kan u vinden in de lijst van nuttige adressen. Bijzonder geval: Een testament bepaalt gewoonlijk wat er mee de goederen van de erflater moet gebeuren. Het is echter ook mogelijk dat het testament daarnaast, of uitsluitend, andere dingen regelt. Zo kan de testator (diegene die zijn wil te kennen geeft) bepalen: - wie hij of zij voogd voor zijn minderjarige kinderen aanwijst;