Santa s klacht. Een Individueel klachtrecht voor kinderen. Bachelor scriptie 2010

Transcriptie

1 Bachelor scriptie 2010 Santa s klacht. Een Individueel klachtrecht voor kinderen. Naam: Sara Veerman Studie: Rechtsgeleerdheid Datum: Scriptiebegeleider: Helen Hamzei Woorden: 4985 Pagina s: 17

2 Inhoudsopgave Pagina 1. Inleiding 3 2. Wat is een kind onder het IVRK? 4 3. Wat is een individueel klachtrecht? 4 4. In hoeverre heeft een kind rechtsbekwaamheid? 4 Rechtsbekwaamheid in Nederland 5 Rechtsbekwaamheid onder het internationale recht Waarom zou een individueel klachtrecht nodig zijn? 7 6. Bestaande individuele klachtrecht mechanismes. 7 IVBPR 7 EVRM 8 7. Tegenargumenten 8 Het Comité heeft onvoldoende uitrusting. 9 Te weinig gebruik van andere bestaande klachtrecht mechanismes. 9 Kinderen hebben te weinig kennis en middelen om een klacht in te dienen. 10 Nationale middelen zijn toereikend genoeg. 10 De uitspraken zijn niet bindend Voorargumenten 11 Kinderen kunnen hun klachten aan een deskundig Comité voorleggen. 11 Extra druk op staten is goed voor een dynamische rechtsontwikkeling Een individueel klachtrecht bij het Internationaal Strafhof Nadeel 12 Kinderrechten vallen niet onder de jurisdictie van het ISH Voordelen 13 Minder grove schendingen worden dan ook beoordeeld. 13 Uitspraken van het ISH zijn bindend. 13 Proceskostenvergoeding Conclusie Literatuurlijst 15 2

3 Inleiding In de afgelopen tien jaar alleen al zijn tijdens gewapende conflicten naar schatting twee miljoen kinderen om het leven gekomen, daarnaast zijn zes miljoen kinderen lichamelijk verminkt. Door conflicten verliezen kinderen hun ouders en andere verzorgers. Veel kinderen worden ontvoerd of overgehaald om deel te nemen aan deze conflicten, de zogenaamde kindsoldaten. 1 Een voorbeeld van een voormalig kindsoldaat is Santa. Santa was 11 toen zij uit haar huis werd ontvoerd. Zij moest toe zien hoe leeftijdsgenootjes voor haar ogen gedood werden om zo de andere kinderen af te schrikken. Haar ouders werden gedood in een schietpartij. Santa was gedwongen om op plundertochten mee te gaan. Tijdens haar militaire training werd zij als vrouw aan de aan de commandant gegeven. Zij zou de komende jaren één van zijn zeven seksslaven zijn. Uiteindelijk werd zij gepakt door het regeringsleger, waarna zij gelukkig naar school kon gaan. 2 Santa heeft op grond van het Internationaal Verdrag voor de Rechten van het Kind (IVRK) heel veel materiële rechten, deze staan in artikel 1-41 IVRK. Staten zijn verplicht deze rechten te waarborgen. 3 Maar wat als de Staat deze rechten van Santa niet heeft gewaarborgd? Hoe moet zij dan haar rechten afdwingen bij de Staat. Santa kan bepaalde rechten af dwingen bij het Internationaal Strafhof. Zo kan zij naar het Internationaal Strafhof stappen als zij slachtoffer is van verkrachting, gedwongen prostitutie, seksuele slavernij, oorlogsmisdaden en misdaden van grensoverschrijdende of binnenlandse agressie. 4 Het recht van een kind op een zelfstandige toegang tot de rechter is een onderwerp dat op nationaal niveau moet worden bepaald. 5 Op grond van artikel 4 IVRK moeten staten namelijk hun nationale wetgeving zo veel mogelijk in overeenstemming met het IVRK brengen, maar dit betekent niet het in strijd met het IVRK is als een kind wettelijke vertegenwoordiging nodig heeft om te kunnen procederen. 6 Het Internationaal Strafhof is complementair aan nationale gerechten (artikel 1 Statuut van Rome). Dit betekent dat het Internationaal Strafhof alleen tot berechting zal overgaan als een staat afziet van nationale vervolging of onwillig is om te vervolgen (artikel 17 Statuut van Rome). Dit houdt in dat het nationale recht niet van toepassing is en dat het recht op een zelfstandige toegang door het Internationaal Strafhof zelf wordt bepaald. Maar kan zij dit zelfstandig doen? Een wettelijke vertegenwoordiger zoeken is voor Santa een groot probleem nu haar ouders niet meer leven. Santa zou dus een zelfstandig recht tot klagen moeten krijgen, zodat het mogelijk is zonder wettelijke vertegenwoordiger een klacht kan indienen Belgische Senaat ZITTING JULI Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE AANGELEGENHEDEN. Wetgevingsstuk nr /3. 4 Meuwese, Blaak en Kaandorp 2005 p Meuwese, Blaak en Kaandorp 2005 p CRC/GC/2002/ Pre-trial Chamber I 3

4 De vraag die ik ga beantwoorden is dan ook: is een individuele klachtrechtprocedure onder het IVRK een zinvol rechtsmiddel voor kinderen? Allereerst zal ik de situatie, voor kinderen die willen procederen, zoals hij nu in Nederland is laten zien en dit vergelijken met het Internationaal recht, meer specifiek met het Internationaal Strafhof en de rechtspositie onder het IVRK. Aan de hand van voor- en tegen argumenten ga ik laten zien dat een klachtrecht onder het IVRK hoognodig is en daar beter op zijn plaats is dan onder het ISH. Wat is een kind onder het IVRK? In artikel 1 van het IVRK wordt een kind omschreven als elke persoon onder de leeftijd van 18 jaar, tenzij de nationale wet beslist dat meerderjarigheid wordt bereikt op een vroegere leeftijd. Wat is een individueel klachtrecht? Een individuele klachtrecht procedure zorgt ervoor dat individuen, groepen of hun vertegenwoordigers die menen dat hun rechten zijn geschonden door een staat dat partij is bij een verdrag of overeenkomst, die klacht kunnen indienen bij de bevoegde commissie, het kinderrechtencomité van het IVRK of bij het Internationaal Strafhof. Voorwaarde is wel dat de Staat de bevoegdheid daarvan heeft erkend. 7 De klachten kunnen worden ingediend door het kind zelf, maar ook namens het kind. Bij jonge kinderen is geen toestemming nodig als de ouders de klacht indienen. Deze toestemming is ook niet nodig als het kind in de gevangenis zit en geen contact mag hebben met de buitenwereld. 8 Ook bij kinderen die zijn overleden hebben de ouders geen toestemming meer nodig. Zij zijn namelijk volgens the Pre-trail Chamber I geen natuurlijk persoon meer. 9 Onder de verdragen die al een individuele klachtrecht procedure hebben is het niet nodig om een advocaat te nemen, alhoewel het wel handiger is voor het begrip en de voortgang van het proces. Er worden bij de bestaande individuele klachtrecht procedures geen proceskosten vergoed. 7 In hoeverre heeft een kind rechtsbekwaamheid? Een natuurlijk persoon kan een beperkte internationale rechtssubjectiviteit hebben, dat wil zeggen dat hij of zij de juridische bekwaamheid heeft om binnen de internationale rechtsorde deel te nemen aan het rechtsverkeer. 10 In de praktijk betekent dit dat 7 Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail ICC-02/ Corr , p. 18. Pre-trial chamber I 10 Nollkaemper 2009 p.48. 4

5 natuurlijke personen in een aantal gevallen ook de procedurele mogelijkheid hebben om hun rechten zelf op internationaal niveau te kunnen afdwingen. 11 Rechtsbekwaamheid in Nederland. De internationale rechtsubjectiviteit van natuurlijke personen verschilt echter veel van die in onze nationale rechtsorde. In Nederland hebben natuurlijke rechtspersonen van rechtswege rechtssubjectiviteit, op het moment van hun geboorte. (artikel 1:1 BW) 12 In het internationale recht is hun rechtssubjectiviteit afhankelijk van de verdragen waar de staten lid van zijn. Een voorbeeld hiervan is het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Natuurlijke personen waarvan de rechten van het EVRM van zijn geschonden zijn bekwaam om bij het Europees Hof van de rechten van de Mens een zelfstandige procedure tegen de verantwoordelijk staat beginnen. 6 Maar als de Staat niet lid is van het EVRM is er geen mogelijkheid tot een procedure op grond van het EVRM. Kinderen hebben in Nederland beperkte handelingsbekwaamheid. 13 In de meeste gevallen heeft de minderjarige toestemming van zijn wettelijke vertegenwoordigers nodig, maar bij alledaagse handelingen zoals het kopen van consumptie artikelen wordt die toestemming geacht gegeven te zijn. (artikel 1:234 BW) 14 Alhoewel het in de wet nergens uitdrukkelijk wordt bepaald, wordt er over het algemeen aangenomen dat een minderjarige niet zonder vertegenwoordiger kan procederen. Dit kan worden afgeleid uit artikel 1:253 i, lid 1 BW. Hier wordt bepaald dat ouders kinderen vertegenwoordigen in burgerlijke handelingen. 15 Maar in bepaalde gevallen kan een kind wel zelfstandig procederen ( o.a. artikel 1:227 lid 5, 1:235 lid 4, 1:253ha lid 5 en 7:447 lid 3 BW). In het administratieve recht kan een kind zelfstandig procederen als hij in staat is tot een redelijke waardering van hun belangen (artikel 8:21 lid 2 AWB). In de praktijk blijkt dat bij een kortgeding kinderen regelmatig als zelfstandige procespartij te mogen optreden, als gedaagde of als eiser. 16 Als een kind niet zelfstandig kan procederen kan er een bijzondere curator worden benoemd (artikel 1:250 BW). Die behartigt dan de belangen van het kind. In een aantal gevallen kan het kind de rechter ook informeel inschakelen (artikel 1:251a en 1:337g BW). 17 Als een minderjarige als procespartij optreedt, alleen of met vertegenwoordiger, dan komt hij in beginsel in aanmerking voor gefinancierde rechtsbijstand. Of het kind dan toch nog een deel moet zelf betalen wordt mede bepaald door het inkomen en vermogen van de ouders (artikel 35 lid 1 J o artikel 34 lid 1 Wet op de rechtsbijstand). Dit geldt niet als de minderjarige ouder dan 16 jaar en uitwonend is, als de minderjarige thuis woont en 11 Nollkaemper 2009 p Nollkaemper 2009 p Doek en Vlaardingerbroek 2009 p Doek 2004 p Doek en Vlaardingerbroek 2009 p Doek en Vlaardingerbroek 2009 p.242. Voorbeelden van uitspraken zijn: Pres. Rb. Alkmaar , KG 1981,4 en Hof Amsterdam , NJ 1992, Doek 2004 p.13. 5

6 de ouders geen kinderbijslag krijgen voor het kind of als het om een geschil met de ouder(s) gaat. 18 Rechtsbekwaamheid onder het internationale recht. Onder het internationale recht heeft het kind heel veel rechten. Het IVRK bevat een uitgebreide lijst van die rechten. Het IVRK is opgebouwd uit drie delen. Allereerst de inhoudelijke rechten van kinderen (artikelen 1-41), zoals bijvoorbeeld het recht van onderwijs, het recht op gezondheidszorg en het recht op voedsel. In artikel 12 IVRK is het participatie recht van kinderen opgenomen. Dit houdt in dat kinderen het recht hebben vrij hun mening te geven in zaken waar het om hun belangen gaat. 19 Het tweede deel bevat de artikelen over toezicht en verslaggeving van kinderrechten (artikelen 42-45). Het laatste deel bevat artikelen over de toepassing van kinderrechten (artikelen 46-54). 20 Maar ook onder andere verdragen hebben kinderen rechten, zoals onder het Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (IVBPR). Op grond van artikel 24 van het IVBPR hebben kinderen recht op een nationaliteit en mogen ze niet gediscrimineerd worden. Ook Europees verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) is van toepassing op kinderen. Hierin wordt direct en indirect in de artikelen naar kinderen verwezen. Direct wordt er naar kinderen verwezen in twee artikelen, namelijk inzake de vrijheidsberoving (artikel 5) en inzake de bijzondere bescherming bij de openbaarheid van processen (artikel 6 lid 1). Indirect wordt er in meerdere artikelen verwezen naar kinderen, zoals het artikel inzake het recht op privé leven (artikel 8 lid 1). 21 Op grond van het IVRK heeft het kind rechtssubjectiviteit. Het kind is een drager van rechten en heeft het recht om te participeren bij belangrijke beslissingen. 22 Echter het kind heeft geen processuele bekwaamheid onder het IVRK, aangezien een kind deze rechten niet zelfstandig kan afdwingen. Ook kan een kind niet zelfstandig een klacht indienen bij het Internationaal Strafhof. Als een kind naar het Internationaal Strafhof wil gaan heeft hij een vertegenwoordiger nodig, artikel 89 lid 3 van de Rules of Procedure and Evidence. Echter dit artikel geeft geen verplichting tot vertegenwoordiger. In de praktijk blijkt dat dit wel wordt verwacht. Uitspraken van de chamber geven aan dat het gebruikelijk is dat een minderjarige vertegenwoordigd wordt. 23 In the zaak Lubunga werd er door de office of public counsel for the defence gevraagd aan de Pre-trial chamber om een wettelijke vertegenwoordiger te gebieden voor de slachtoffers. 24 Maar ook in een zaak over Uganda vindt de rechter dat het nodig is voor de voortgang van het proces dat de slachtoffers om een wettelijke vertegenwoordiger nemen. 25 Voor deze vertegenwoordiging is wel een toestemming nodig van de minderjarige, als dat kan. 18 Doek en Vlaardingerbroek 2009 p CRC/C/GC/12, 20 July 2009The right of the child to be heard. P Internationaal Verdrag inzake de rechten van het Kind. 21 Verhellen 2005 p Buck 2005 p ICC-01/04-01/ Anx Trial Chamber I.P ICC-01/04-OA4 OA5 OA6, The Pre-trial Chamber. 25 ICC-02/04-01/ Pre-trail chamber II 6

7 Uit artikel 89 lid3 komt voort dat de vertegenwoordiger geen vader of moeder of een wettelijke voogd hoeft te zijn, want de the person acting is ongedefinieerd en onbeperkt. 26 Volgens de Trail Chamber I houdt dit in dat de vertegenwoordiger geen familielid of wettelijke vertegenwoordiger hoeft te zijn. Waarom zou een individueel klachtrecht nodig zijn? Het IVRK is het enige mensenrechten verdrag dat een systeem waar schendingen verplicht aangegeven moeten worden, maar niet ter aanvulling daarvan een individueel klachtrecht heeft. 27 Dit vormt een probleem omdat staten verplicht zijn om in hun rechtssysteem de rechten van kinderen te waarborgen 28, maar als staten dit niet doen dan hebben kinderen geen mogelijkheid om naar een instantie te gaan om een klacht in te dienen. Kinderen moeten eerst de nationale rechtsmiddelen uitputten. Omdat kinderen over het algemeen in de meeste landen niet procesbekwaam zijn, kunnen kinderen niet zonder vertegenwoordiger naar de rechter toe te stappen. 15 Voor oorlogssoldaatjes als Santa levert dit grote problemen op. Vaak hebben zijn, net als Santa, geen ouders meer. Met als gevolg dat zij met hun klachten niet naar een rechter kunnen. Waar moeten kinderen als Santa zonder vertegenwoordiger dan heen? Het individueel klachtrecht biedt hier een oplossing voor. Daarmee kunnen zij zonder vertegenwoordiger toch naar een internationale rechter. Verslagen van het IVRK, UNICEF, andere VN agentschappen, NGO s en mensenrechten instituties laten zien dat er in elk land van de wereld nog steeds wijdverbreid en vaak ernstige schendingen van de rechten van kinderen zijn. 29 Juist omdat er nog zoveel schendingen van kinderrechten zijn is het nodig om daar wat aan te doen door middel van een individueel klachtrecht. Bestaande individuele klachtrecht mechanismes. Twee voorbeelden, het IVBPR en het EVRM, laten zien hoe individuele klachtrecht procedures waar kinderen een beroep op kunnen doen in praktijk werken. Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten (IVBPR) Artikel 2 van het optioneel protocol behorend bij IVBPR geeft aan burgers een individueel klachtrecht, indien staten lid zijn van dat optioneel protocol. Kinderen hebben dus ook een individueel klachtrecht. Deze klachten worden behandeld door Mensenrechtencomité. Dit Comité behandeld ook de verslagen van de staten en beoordeeld deze (artikel 41). De uitspraken die het Mensenrechtencomité over de 26 ICC-01/04-01/ Anx Trial Chamber I P Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail Belgische Senaat ZITTING JULI Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE AANGELEGENHEDEN, Wetgevingsstuk nr /3. 29 Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/

8 klachten doet zijn niet bindend. Het maakt alleen zijn inzichten bekend aan de desbetreffende staat die partij is een aan de klager (artikel 5 lid 4). Maar in praktijk worden de uitspraken van het Mensenrechtencomité door de aangeklaagde staten gerespecteerd. 30 Wel moeten burgers die een klacht willen indienen eerst alle nationale middelen uitputten (artikel 5 lid 2 sub b van het facultatief protocol). Uit onderzoek van 2009 is gebleken dat er sinds het klachtrecht van het IVBPR bestaat, er meer dan 1800 klachten zijn geweest. In 2008 waren dat er 70, waarvan er 6 werden ingediend door kinderen. Deze klachten werden wel door vertegenwoordigers ingediend. Dit laat wel zien dat er weinig klachten door kinderen zelfstandig worden ingediend bij het IVBPR. 31 Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM) Artikel 34 EVRM bevat het individueel klachtrecht onder het EVRM. De klachten worden voor het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) gebracht. Het EHRM is ook bevoegd adviezen te geven en klachten tussen staten over de naleving van het EVRM te behandelen (artikel 32 EVRM). Dit klachtrecht is voor ieder individu, minderjarigen zijn daarvan niet uitgesloten. 32 Eerst moeten alle nationale rechtsmiddelen worden uitgeput (artikel 35). Hierdoor hebben kinderen toch een vertegenwoordiger nodig, maar als hun beroep wordt afgewezen kunnen zij alsnog zelfstandig een klacht indienen bij de Europese Commissie in Straatsburg. 33 In tegendeel tot het IVBPR zijn de uitspraken van het EHRM wel bindend. Het individueel klachtrecht namelijk niet opgenomen in een facultatief protocol, maar in het EVRM zelf. Dit zorgt er ook voor dat burgers tegen alle staten die lid zijn van het EVRM kunnen klagen. Alhoewel het EVRM meer klachten heeft ontvangen van kinderen dan het IVBPR blijft het getal toch klein. 34 Veel klachten van kinderen worden ingediend door vertegenwoordigers, maar er zijn ook kinderen die zelfstandig klagen. 35 Tegenargumenten Er zitten heel wat bezwaren aan een individueel klachtrecht, niet alleen aan het klachtrecht zelf maar ook aan de mogelijkheid om het individueel klachtrecht onder het Comité voor de rechten van het Kind te laten vallen. 30 Prakken en Spronken 2009 p Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/ Vlaardingenbroek, Blankman, Heide, van der Linden, Punselie en Raak-Kuiper 2008 p ECRM 16 December 1974, Sosjale Joenit, D&R volume 2 (1975) p.118. NJ 1975, 474. M.nt. EEA. 34 EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS statistics 1/1-30/4/ Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/2009. Voorbeelden van zaken waar kinderen zelf procedeerden: Tyrer v UK, 1978, Nielsen v Denmark, 1988 en D.G. v Ireland,

9 Het Comité heeft onvoldoende uitrusting. Zo is het kinderrechtecomité onvoldoende uitgerust om een individuele klachtrecht procedure aan te kunnen. 36 Het Comité heeft gewoonweg te weinig capaciteit om boven op hun huidige werk ook nog de klachten van de individuele klachtrecht procedure te verwerken. 37 Dit zorgt ervoor dat het Comité minder tijd over houdt om het IVRK te promoten. Onafhankelijke instituties die individuele zaken en klachten moeten behandelen hebben dit ook al aangegeven. 38 Dit zou betekenen dat het kinderrechtencomité daarvoor uitgebreid moet worden. 39 Het Comité heeft al eerder bewezen opgewassen te zijn tegen een uitbreiding. Na de eerste twee optionele protocollen 40 is het Comité ook succesvol uitgebreid. Daarnaast zouden er een tijdelijk tweekamer systeem en andere aanvullende middelen kunnen worden ingezet om de achterstand weg te werken. 41 Het IVBPR laat zien dat het voor een comité mogelijk is om ook klachten te verwerken. Te weinig gebruik van andere bestaande klachtrecht mechanismes. Ook heeft de NGO groep van de IVRK klachtrecht mechanisme werkgroep onder al bestaande individuele klachtrechtmechanismes op grond van andere internationale of nationale mensenrechtenverdragen gekeken naar zaken waar kinderen de aanvragers waren. Hieruit blijkt dat er weinig gebruik van deze bestaande klachtrecht mechanismes wordt gemaakt door kinderen of door vertegenwoordigers van kinderen. Zo heeft bijvoorbeeld het Comité van het IVBPR heeft in het jaar 2008 maar 6 klachten 42 van kinderen gekregen, waarvan er 5 teruggestuurd werden naar de nationale rechter omdat de nationale rechts middelen niet waren uitgeput. Maar volgens het onderzoek kregen ook het EVRM en andere onderzochte individuele klachtrecht procedures kregen weinig klachten van kinderen. 43 Dit kan betekenen dat er geen vraag is naar een nieuw klachtrecht onder het IVRK. Echter dit wil niet zeggen dat kinderen en hun vertegenwoordigers niet geneigd zijn om klachten in te dienen. Meestal weten kinderen en vertegenwoordigers niet van de 36 Belgische Senaat ZITTING JULI Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE AANGELEGENHEDEN, Wetgevingsstuk nr /3. 37 Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail UNICEF, Summary Report: STUDY ON THE IMPACT OF THE IMPLEMENTATION OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD. 39 ICC-01/04-01/ Anx Trial Chamber I P Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de rechten van het kind inzake de betrokkenheid van kinderen bij gewapende conflicten. 2. Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van het Kind betreffende de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie. 41 Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail Voorbeelden klachten van kinderen: Communication No. 1496/2006, Communication No. 1513/2006, Communication No. 1513/ Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/2009. Voorbeeld in naam van het kind : Application no /94. Voorbeelden van zaken waar kinderen zelf procedeerden: Tyrer v UK, 1978, Nielsen v Denmark, 1988 en D.G. v Ireland,

10 bestaande klachtrechten af. Daarnaast laat de rapportage procedure van het IVRK zien dat veel kinderen en hun vertegenwoordigers niet de middelen hebben om op nationaal niveau tegen schendingen op te komen. 31 Deze kinderen kunnen geen kant meer op nu ze niet de nationale rechtsmiddelen kunnen uitputten, hetgeen een vaak voorwaarde is om op internationaal niveau een klacht in te dienen. Het probleem is dus niet dat kinderen geen klacht in willen dienen, maar geen klacht in kunnen dienen, wegens onwetendheid of een beperkend nationaal rechtsstelsel. Kinderen hebben te weinig kennis en middelen om een klacht in te dienen. Lucy Smith, een lid van het VN-Comité voor de rechten van het kind, denkt dat het probleem van de onbekendheid en de onvermogendheid van kinderen, om een klacht in te dienen, ook bij een individueel klachtrecht onder IVRK zal voorkomen. Wat er dan waarschijnlijk gaat gebeuren is dat alleen de vindingrijke ouders klachten gaan indienen en niet alleen in het belang van hun kind, maar ook in hun eigen belang. 44 Dit is ook als probleem uit het onderzoek van de IVRK klachtrecht mechanisme werkgroep voortgekomen. Dit komt bijvoorbeeld voor bij scheidingszaken, waar ouders hun eigen belang nastreven. 45 Maar hier draagt Lucy Smith zelf al een mogelijke oplossing voor aan, namelijk dat kinderen niet alleen door hun ouders of wettelijke vertegenwoordigers vertegenwoordigd hoeven te worden, maar ook een ander land of een organisatie vertegenwoordigd kunnen worden. 46 Nationale middelen zijn toereikend genoeg. Verder hebben volgens Lucy Smith de nationale toezichtsmiddelen van de staten, zoals een kinderombudsman, opleiding van professionelen en ouders, en bewustmaking, meer effect dan internationale middelen. Ook legt het VN-Comité herhaaldelijk de nadruk op het belang van nationaal individueel klachtrecht voor kinderen en heeft het staten aangemoedigd om zulke procedures te ontwikkelen in hun nationale rechtsorde. Maar vooralsnog blijven de rechten van kinderen veelvuldig geschonden worden zoals verslagen van het IVRK, UNICEF, andere VN agentschappen, NGO s en mensenrechten instituties laten zien. 47 Blijkbaar helpen nationale toezichtsmiddelen niet genoeg om ervoor te zorgen dat de rechten van kinderen niet meer geschonden worden. Een individueel klachtrecht voor kinderen zorgt ervoor dat kinderen een rechtsmiddel tegen de schendingen hebben. 44 Alfredsson, Grimheden, Ramcharan en Zayas 2009 p Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/ Smith 2009 p Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/

11 Kinderen hebben al een individueel klachtrecht onder andere verdragen. Doordat kinderen al terecht kunnen bij het individueel klachtrecht onder andere verdragen zoals het IVPBR en het EVRM zal een nieuw individueel klachtrecht onder het IVRK deze systemen verdubbelen. 48 Alhoewel kinderen inderdaad al een individueel klachtrecht hebben en deze klachtrechten deels overlapt zouden worden door een individueel klachtrecht onder het IVRK, heeft een individueel klachtrecht onder het IVRK wel een hele grote meerwaarde. Al die andere verdragen bevatten namelijk niet alleen rechten voor kinderen, maar het IVRK wel. Het IVRK geeft kinderen veel aanvullende rechten die niet onder andere verdragen worden beschermd. Die aanvullende rechten moeten kinderen ook kunnen afdwingen. Daarom is het onder het IVRK ook nog individueel klachtrecht nodig. De uitspraken zijn niet bindend. Dan als laatste, de uitspraken van het Comité zullen niet bindend zijn, net als bij het IVBPR die het individueel klachtrecht ook heeft opgenomen in een facultatief protocol. De concluding observations van het Comité zijn ook niet bindend voor de staten 49, met als gevolg dat niet iedere staat zich aan de aanbevelingen houdt. 50 Als zij zich al niet aan de aanbevelingen houden, gaan zij zich al helemaal niet aan de uitspraken over schendingen houden. Echter ondanks dat het Mensenrechtencomité van het IVBPR ook geen bindende uitspraken kan doen, worden de uitspraken toch door de schendende staten gerespecteerd. Bovendien is het voor een staat ook niet goed om bekend te staan als een schender van mensenrechten. 51 Volgens de Centrale Raad van Beroep kunnen uitspraken van een Mensenrechtencomité in het algemeen als een gezaghebbend oordeel worden aangemerkt, waar alleen van afgeweken kan worden als er sprake is van zwaarwegende redenen. 52 Voorargumenten Naast al deze tegenargumenten, die allemaal weerlegd kunnen worden, zitten er ook grote voordelen aan een individueel klachtrecht. Kinderen kunnen hun klachten aan een deskundig Comité voorleggen. Als eerste kunnen kinderen met een individueel klachtrecht onder het IVRK hun klachten voorleggen aan een deskundig Comité, met speciale kennis op het gebied van kinderrechten. Dit is nu nog niet mogelijk is. 53 De taak van het Comité is nu de verslagen van staten over de implementatie van het IVRK behandelen. Het Comité onderzoekt elk verslag en geeft aanbevelingen en spreekt haar bezorgdheid uit naar de staten door 48 Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail Bouchet-Saulnier, Brav en Olivier 2007, p Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail Kooijmans en Brus 2008, p Hoogenboom, van der Kade, de Vries en Rog 2007, p Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail

12 middel van concluding observations. 54 Het Comité moet zich bij een individueel klachtrecht ook gaan richten op de klachten van kinderen. Hierdoor wordt het Comité een orgaan met inhoudelijke kennis van de kinderrechten. Bij andere verdragen waar kinderen ook een klacht kunnen indienen, zijn de klachtbehandelende organen niet gespecialiseerd in kinderrechten. Extra druk op staten is goed voor een dynamische rechtsontwikkeling. Ook legt een individueel klachtrecht een extra druk op staten om het IVRK te implementeren. Daarnaast legt het ook meer druk om het IVRK na te leven. Kinderen en vertegenwoordigers kunnen dan hun klacht voorbrengen voor een commissie. Deze extra controle kan ervoor zorgen dat staten zich aan de verplichtingen van het IVRK houden. 55 Staten hebben er belang bij als andere staten zich ook aan de verplichtingen van verdragen houden. Maar wanneer een staat het verdrag schendt maakt hij vaak geen inbreuk op de rechten van een andere staat. Deze staten blijken in praktijk de schendende staten bijna niet te willen aanspreken op de schending, ook al zouden daarvoor juridische gronden zijn. Het is dus van belang dat kinderen hun eigen schendingen kunnen aangeven door een klacht in te dienen. Daarnaast kan het ook zo zijn dat de nationale rechter in toekomstige gevallen met zo n uitspraak van het Comité rekening zal houden en uitspraak doet tegen de staat. 56 Ook in Nederland heeft een uitspraak over een individuele klacht wel eens geleid tot een verandering in de jurisprudentie, in de zaak Derksen en Bakker. 57 Een individueel klachtrecht is dus goed voor een dynamische rechtsontwikkeling. 58 Een individueel klachtrecht bij het Internationaal Strafhof. Alhoewel het een nieuw individueel klachtrecht waarschijnlijk bij het Comité van de rechten van het kind ondergebracht wordt, is er ook een mogelijkheid om het bij het ISH onder te brengen. Een individueel klachtrecht bij het ISH in plaats van bij het kinderrechtecomité heeft zijn voor- en nadelen. Nadeel Kinderrechten vallen niet onder de jurisdictie van het ISH. Het ISH behandeld zaken betreffende genocide, misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden en misdaden van agressie (artikel 5 lid 1 statuut van Rome). Deze beperkte jurisdictie is een groot nadeel. In artikel 68 lid 3 van het Statuut van Rome staat dat een slachtoffer die in zijn persoonlijke belangen is getroffen, zijn mening en wensen te kennen kan geven tijdens een zaak. Alleen slachtoffers van geschonden rechten door één van de misdaden die binnen de jurisdictie van het ISH vallen, kunnen hun mening en 54 Publication (general), Committee on the Rights of the Child, 04/08/ Members news van de Kindernothilfe (Africa Representation Office), KENYA: The Draft Optional Protocol to the UNCRC with an Individual Complaints Procedure, 08/08/ Nollkaemper 2009 p Comité voor de Rechten van de Mens, 1 april 2004, nr. 976/2001, NJCM-Bulletin, jrg. 30 (2005), nr. 2, blz. 186 e.v. 58 Hoogenboom, van der Kade, de Vries en Rog 2007, p

13 wensen te kennen geven (artikel 85 sub a van de Rules of Procedures and Evidence). Dat slachtoffer kan ook een kind zijn (artikel 88 lid 1 van de Rules of Procedures and Evidence). Echt veel van de kinderrechten van het IVRK worden niet door het ISH beschermt, want alleen de rechten die onder de jurisdictie van het ISH vallen worden door het ISH beschermd. Dit zou betekenen dat wanneer het ISH een klachtrecht voor kinderen zou krijgen het zijn jurisdictie zo zou moeten uitbreiden zodat het ISH ook de kinderrechten van het IVRK beschermd. Voordelen Minder grove schendingen worden dan ook beoordeeld. Omdat het ISH alleen zaken van genocide, oorlogsmisdaden, misdaden tegen de mensheid en daden van agressie beoordeeld, behandelt het ISH dus alleen grove schendingen van mensenrechten. Dit zorgt ervoor dat de minder grove schendingen niet worden beoordeeld. 59 Een voordeel is dus dat met een individueel klachtrecht ook die minder grove schendingen beoordeeld kunnen worden. Uitspraken van het ISH zijn bindend. Daarnaast kan het ISH in tegenstelling tot het kinderrechtencomité wel bindende uitspraken doen. Als een staat zich aansluit bij het Statuut van Rome, aanvaardt hij automatisch de jurisdictie van het ISH (artikel 12 lid 1 Statuut van Rome). Zonder deze aanvaarding van een staat kan het ISH niks beginnen (artikel 12 lid 2 Statuut van Rome). Als staten de jurisdictie van het ISH hebben aanvaard, zijn zij ook gebonden aan de uitspraken van het ISH. De burgers en staten moeten zich dus houden aan uitspraken van het ISH. Dit zorgt ervoor dat staten zullen oppassen dat de rechten van kinderen in hun staat niet geschonden worden. Proceskostenvergoeding Als laatste bestaat er bij bestaande individuele klachtrecht procedures geen proceskostenvergoeding. 60 Echter bij het ISH worden de kosten van het proces wel vergoed, zowel voor de aangeklaagden als de slachtoffers. (artikel 83 lid 1 en 2 Regulations of the Court). Het ISH vergoedt alle kosten die redelijkerwijs nodig zijn voor een effectieve verdediging van de aangeklaagde. Voor het slachtoffer vergoedt het ISH de kosten van de advocaat. Veel kinderen hebben het geld niet om een klacht in te dienen. Proceskosten vergoeding zal ervoor zorgen dat kinderen dat makkelijker kunnen doen. Conclusie Kinderrechten worden nog steeds geschonden. Kinderen worden nog steeds beperkt om hun rechten voor een rechter af te dwingen. Dit komt doordat het moeilijk is voor kinderen om de nationale rechtsmiddelen uit te putten en kinderen niet zelfstandig kunnen procederen. Door een individueel klachtrecht kunnen kinderen wel zelfstandig naar een rechter toe stappen. 59 Kleffner en Zegtveld 2000, p

14 Een individueel klachtrecht kan ondergebracht worden bij het IVRK, oftewel bij het kinderrechtencomité, of onder het Internationaal Strafhof. Beiden organen hebben vooren nadelen. Zo kan het ISH wel bindende uitspraken doen en het Comité niet. Maar de expertise van het Comité dat zij heeft over kinderrechten is veel beter dan de kennis van het ISH over kinderrechten. Het zou waarschijnlijk beter zijn om het Comité de klachten van kinderen te laten behandelen. Zij hebben al bewezen dat zij in staat zijn om uit te breiden en zij hebben al kennis over kinderrechten. Alhoewel er veel nadelen aan een individueel klachtrecht zitten, wegen zij niet op tegen de voordelen. Een individueel klachtrecht zorgt ervoor dat kinderen met hun klacht naar een deskundig Comité kunnen gaan. Daarnaast zal een individueel klachtrecht de nodige druk op staten leggen zodat staten minder geneigd zijn om kinderrechten te schenden. Santa moet de mogelijkheid krijgen om, ondanks haar verschrikkelijke jeugd, toch een nieuw leven op te bouwen. De staat moet haar deze mogelijkheden zoveel mogelijk geven. Hiernaast moet Santa gerechtigheid kunnen krijgen voor al de gruweldaden die zij heeft ondervonden. Door een individueel klachtrecht kan zij die gerechtigheid krijgen. 14

15 Literatuurlijst: Boeken Bouchet-Saulnier, Brav en Olivier 2007 F.Bouchet-Saulnier, L.Brav, C. Olivier, The practical guide to humanitarian law, Verenigde Staten: Rowman en Littlefield Publishers Inc Buck 2005 T. Buck, International Child Law. London: Cavendisch Publishing Limited Doek 2004 J.E Doek, Rechten van kinderen : some concluding observations and recommendations. Amsterdam: VU Boekhandel Uitgeverij Doek en Vlaardingerbroek 2009 J.E. Doek, P. Vlaardingerbroek, Jeugdrecht en Jeugdzorg, 6 e druk. Amsterdam: Elsevier Juridisch Kooijmans en Brus 2008 P.H. Kooijmans, M. M. T. A. Brus, Internationaal publiekrecht in vogelvlucht, Deventer: Kluwer Meuwese, Blaak en Kaandorp 2005 S. Meuwese, M. Blaak, M. Kaandorp, Handboek Internationaal Jeugdrecht. Nijmegen: Ars Aequi Libri Nollkaemper 2009 A. Nollkaemper, Kern van het international publiekrecht. 4 e druk. Den Haag: Boom Juridische uitgevers Prakken en Spronken 2009 T. Prakken, T. Spronken, Handboek verdediging, 2 e druk. Deventer: Kluwer 2009 Verhellen 2005 E. Verhellen, Verdrag inzake de rechten van het kind. Achtergrond, motieven, strategieën, hoofdlijnen. 5 e druk. Antwerpen/Apeldoorn: Garant 2005 Vlaardingenbroek, Blankman, Heide, van der Linden, Punselie en Raak-Kuiper 2008 P.Vlaardingenbroek, K. Blankman, A.Heida, A.P. van der Linden, E.C.C. Punselie, J.A.E. van Raak-Kuiper, Het hedendaagse personen en familierecht, 5e druk. Deventer: Kluwer

16 Hoogenboom, van der Kade, de Vries en Rog 2007 T. Hoogenboom, M. M. van der Kade, T. L. de Vries en B. C. Rog, In vele kwaliteiten. Ter gelegenheid van het afscheid van mr. H. van Leeuwen Utrecht: Centrale Raad van Beroep 2007 Artikelen Kleffner en Zegtveld 2000 J.K. Kleffner en L. Zegtveld, Establishing an individual complaints procedure for violations of the humanitary law, in H. Fischer, Yearbook of International Humanitarian Law volume 3, Den Haag: T.M.C. Asser Press 2000, P Smith 2009 L. Smith, Monotoring the CRC, in G. Alfredsson, J. Grimheden, B.G. Ramcharan, A. Zayas, International human rights monitoring mechanisms. Essays in honour of Jakob Th. Moller. Copyright: Leiden: Koninklijke Brill 2009, P Uitspraken Comité voor de Rechten van de Mens, 1 april 2004, nr. 976/2001, NJCM-Bulletin, jrg. 30 (2005), nr. 2, blz. 186 e.v. ECRM 16 December 1974, Sosjale Joenit, D&R volume 2 (1975) p.118. NJ 1975, 474. M.nt. EEA. Internationaal Strafhof: ICC-01/04-OA4 OA5 OA6, The Pre-trials Chamber Internationaal Strafhof: ICC-01/04-01/ Anx Trial Chamber I Internationaal Strafhof: ICC-02/04-01/ Pre-trail Chamber II Internationaal Strafhof: ICC-02/ Corr Pre-trial Chamber I Internationaal Strafhof: CRC/GC/2002/ Pre-trial Chamber I. Wetgeving 1953 Europees Verdrag inzake de Rechten van de Mens, 213 UNTS Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, 1577 UNTS Internationaal Verdrag inzake Burgerlijke en Politieke Rechten, 99 UNTS 171 Regulations of the Court van het Internationaal Strafhof Rules of Procedures and Evidence van het Internationaal Strafhof 2002 Statuut van Rome inzake het Internationaal Strafhof, 2187 UNTS 90 16

17 Publicaties Belgische Senaat ZITTING JULI Rechten van het kind. AANBEVELINGEN VAN DE VERENIGDE COMMISSIES VOOR DE JUSTITIE EN VOOR DE SOCIALE AANGELEGENHEDEN, Wetgevingsstuk nr /3. Briefing Paper. Children s use of international and regional human rights complaints/communications procedures. 11/02/2009. General comment IVRK: CRC/C/GC/12, The right of the child to be heard. Members news van de Kindernothilfe (Africa Representation Office), KENYA: The Draft Optional Protocol to the UNCRC with an Individual Complaints Procedure, 08/08/2007. Publication (general), Committee on the Rights of the Child, 04/08/2100. Task/Tekst campaign for a CRC complaints mechanism. Crinmail UNICEF, Summary Report: STUDY ON THE IMPACT OF THE IMPLEMENTATION OF THE CONVENTION ON THE RIGHTS OF THE CHILD. Websites Amnesty < Bijgewerkte versie van de RICHTSNOEREN VAN DE EU OVER KINDEREN EN GEWAPENDE CONFLICTEN < Child Rights Information Network < help de ex-kindsoldaten < Office of the United Nations Commissioner for Human Rights 23 FAQ about Treaty Body complaints procedures <www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/individual.htm#against> United Nations Chapter Three: Monitoring the Convention and the Optional Protocol < 17