DE BIJZONDERE CURATOR TEN AANZIEN VAN DE INTERNATIONALE JURIDISCHE VOORWAARDEN

Transcriptie

1 DE BIJZONDERE CURATOR TEN AANZIEN VAN DE INTERNATIONALE JURIDISCHE VOORWAARDEN Afstudeer scriptie Een onderzoek naar de Nederlandse rechtsfiguur bijzondere curator genoemd in artikel 1:250 BW en hoe dit zich verhoudt tot de internationale juridische voorwaarden. Auteur: Fatima Aarbaj ANR: Accent: privaatrecht Begeleider: V.M. Smits Afstudeerdatum: 30 oktober 2014

2 Voorwoord In september 2012 ben ik begonnen met de opleiding master rechtsgeleerdheid aan de universiteit te Tilburg. Ter afsluiting van deze opleiding dient er een scriptie te worden geschreven. Voor u ligt een verslag van een onderzoek dat ik in het kader van mijn afstuderen heb verricht. Het onderzoek is gericht op de rechtsfiguur bijzondere curator genoemd in artikel 1:250 BW. Deze bijzondere curator kan belangrijk zijn in het leven van het minderjarige kind. Het internationale recht heeft hier regels over gesteld. In dit onderzoek worden de internationale juridische voorwaarden beschreven en vergeleken met de nationale rechtsfiguur bijzondere curator genoemd in artikel 1:250 BW. Tot slot worden er aanbevelingen gedaan. Ik wil graag mijn scriptie begeleidster, mevrouw V.M. Smits van de universiteit Tilburg, bedanken voor haar expertise. Fatima Aarbaj 1

3 Inhoudsopgave Voorwoord... 1 Afkortingenlijst... 5 Hoofdstuk 1: Inleiding bij het onderzoek en verantwoording van de opbouw Aanleiding onderzoek Hoofdvraag Opzet Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie... 8 Hoofdstuk 2: De internationale juridische voorwaarden Inleiding De werking van het internationaal recht Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind Inleiding Het belang van het kind Realiseren van kinderrechten Rol van de ouders bij de begeleiding en ontwikkeling van het kind Scheiding kind en ouders Participatie en hoorrecht Recht op informatie Verantwoordelijkheid van de ouders Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Handvest grondrechten van de Europese Unie European Convention on the Exercise of Children's Rights Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child friendly justice Deelconclusie Hoofdstuk 3: De bijzondere curator Inleiding Het belang van het kind De ouderlijke verantwoordelijkheid Het horen van het kind Recht op informatie De processuele onbekwaamheid van het minderjarige kind Optreden in rechte zonder bijzonder curator De bijzondere curator De aangelegenheden Voorwaarden voor benoeming

4 3.4.3 Jurisprudentie Taak bijzondere curator Einde taak Ontslag of vervanging van bijzondere curator Wie kan er bijzonder curator worden? Opleiding van een bijzondere curator Financiering bijzonder curator Toezicht en onderzoeken Verwey- Jonker onderzoek De Kinderombudsman Onderzoek Kinderombudsman Reactie minister van justitie Deelconclusie Hoofdstuk 4: Samenvatting en conclusies Inleiding knelpunten ECECR is niet ondertekend en geratificeerd Geen zelfstandig rechtsingang De bijzondere curator is niet conform artikel 12 IVRK Onvolledige financieringsregeling en kwalificatie- opleidingseisen Vertegenwoordiging van de mening van het kind Onbekendheid bijzondere curator Ontbreken van regels en informatie over de bijzondere curator Conclusie Hoofdstuk 5: Aanbevelingen Ondertekenen en ratificeren van het ECECR Verantwoordelijkheid van de overheid Register voor bijzondere curatoren Realiseren landelijke benoemingsprotocol Realiseren instrument omtrent opleiding, integriteit, klacht of tuchtrecht Tot slot Hoofdstuk 6: Literatuurlijst Boeken Artikelen Rapporten Jurisprudentie

5 6.5 Wetten Stukken van de Tweede Kamer van de Staten Generaal Handelingen Internet bronnen Overige bronnen

6 Afkortingenlijst A-G Advocaten Generaal BW Burgerlijk wetboek EB Tijdschrift voor scheidingsrecht ECRM Europese Commissie van de rechten van de mens EHRM Europese Hof voor de rechten van de mens EVRM Europese verdrag van de rechten van de mens ECECR European Convention on the Exercise of Childrens Right FJR Tijdschrift voor Familie en jeugdrecht GS Groene Serie Guidelines Guidelines of the committee of Ministers of the Council of Europe on child friendly justice Gw Grondwet Handvest Handvest Grondrechten van de Europese Unie HR Hoge Raad Hof Hof Nederland ILO International Labour Organisation IVRK Internationale verdrag van de rechten van het kind Jo. Juncto Ktr. Kantonrechter LJN Landelijke Jurisprudentie Nummer M.I. Mijns inziens M.nt. met noot van MvT Memorie van toelichting n.a.v. Naar aanleiding van NJ Nederlandse Jurisprudentie Nl. namelijk NJB Nederlandse Juristen Blad Nr. nummer O.a. onder andere Ots Ondertoezichtstelling P. pagina Rb. Rechtbank R.o. Rechtsoverweging Rv Rechtsverordeningen RvS Raad van State Stb. Staatsblad T&C Tekst en Commentaar Trb. Tractatenblad van het koninkrijk der Nederlanden UNICEF United Nations Child Emergency Fund VN Verenigde Naties Wjz Wet op de jeugdzorg 5

7 Hoofdstuk 1: Inleiding bij het onderzoek en verantwoording van de opbouw 1.1 Aanleiding onderzoek De rechten van het kind hebben in de afgelopen decennia veel meer vorm gekregen. Kinderen werden voor de twintigste eeuw gezien als een rechtsobject. 1 Zij waren onderworpen als voorwerp van rechten en plichten aan een rechtssubject. 2 In de loop der jaren kreeg het kind een plaats in de samenleving. Zo veranderde de positie van het kind van rechtsobject naar rechtssubject: een drager van rechten en plichten. 3 Sinds het begin van het twintigste eeuw, werd er meer aandacht besteedt aan het kind op het gebied van welzijn, ontwikkeling en andere rechten. 4 Zo werd in het jaar 1902 in het verdrag tot regeling voogdij van minderjarigen het belang van het kind als uitgangspunt gebruikt. Er werden ook regels gemaakt ter bescherming van het kind. In 1919 werd er door de International Labour Organisation (ILO) een verdrag opgericht om een minimumleeftijd te hanteren voor kinderen om te werken in de industrie. 5 In 1924 werd het eerste internationale mensenrechteninstrument op het gebied van de rechten van het kind opgericht: het verdrag van Genève. 6 Dit verdrag is opgericht naar aanleiding van alle ellende die de kinderen in de Eerste Wereldoorlog hebben meegemaakt. 7 In 1945 werd de Verenigde Naties (VN) opgericht en die richtte de United Nations Childrens Emergency Fund (UNICEF) op. 8 UNICEF ziet erop toe dat alle staten de rechten van het kind respecteren en naleven. 9 UNICEF werft fondsen, ontwikkelt beleid, geeft voorlichting en werkt op het gebied van kinderrechten samen met de staten. 10 In 1948 heeft de VN de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) opgesteld. In 1959 is de Verklaring van de Rechten van het Kind opgesteld. Deze verklaring bevat betere en specifieke rechten voor het kind. 11 Als resultaat hiervan is in 1989 het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) opgesteld. Nederland dient als verdragsluitende partij, de in het IVRK genoemde rechten van het kind te respecteren. 12 Indien er sprake is van een schending van de rechten van het kind, kunnen kinderen ondanks dat zij diverse rechten genieten, in beginsel niet zelfstandig opkomen voor hun rechten. Volgens het nationale recht worden kinderen processueel onbekwaam geacht op grond van artikel 1:247 jo. 1:245 lid 4 BW. 13 De Nederlandse wetten zijn op het gebied van mensen en kinderrechten geïnspireerd door en gefundeerd op internationale verdragen, zoals het IVRK en het EVRM. 14 De processuele onbekwaamheid van de minderjarige is derhalve niet absoluut: eenieder heeft recht op een eerlijke proces en vertegenwoordiging, zoals vermeld staat in artikel 6 EVRM. 1 G. Vermeulen, Privacy en strafrecht. Nieuwe en grensoverschrijdende verkenningen, Antwerpen-Apeldoorn: Maklu, 2007, p F. Swennen, Personenrecht in kort bestek, Antwerpen-Oxford: Intersentia: 2005, p E. Verhellen, Verdrag inzake de rechten van het kind, Antwerpen: Garant 2008 p. 84 en P. Vlaardingenbroek, Rechtspositie van de ongeborene, GS Personen en Familierecht aant J.E. Doek, Rode draad minderjarigen in het Recht, AA 2000/1, p E. Verhellen, Verdrag inzake de rechten van het kind, Antwerpen: Garant 2008, p T. Buck, International child law, Canada: Routledge 2011, p E. Verhellen, Verdrag inzake de rechten van het kind, Garant: Antwerpen, 2008, p T. Buck, International child law, Canada: Routledge 2011, p Unicef, Jaarbericht kinderrechten 2011, 2011 < 10 M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defece for children, 2012 p M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defence for children, 2012 p Internationale verdrag inzake de rechten van het kind, Trb. 1990, M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defence for children 2012, p A.M. Renneman, Het Kinderrechtenverdrag krijgt tanden, A&MR 20 nr.8, p

8 Dit algemeen rechtsbeginsel dient ook voor minderjarige kinderen gewaarborgd te worden. 15 In beginsel wordt er van de wettelijke vertegenwoordigers verwacht dat zij hierin de verantwoordelijkheid nemen door passende begeleiding aan het kind te geven, op grond van artikel 5 IVRK. Zij hebben het (gezamenlijke ouderlijke) gezag en vertegenwoordigen het kind zowel in als buiten rechte. Naast deze manier van vertegenwoordiging, kan het kind zich ook door een ander laten bijstaan. Artikel 12 IVRK bepaalt dat elk kind het recht heeft om te participeren in aangelegenheden en procedures die het kind betreffen, hetzij rechtstreeks of via een vertegenwoordiger. Tevens bepalen artikel 4 en 9 European Convention on the Exercise of Children's Rights (hierna ECECR) dat kinderen recht hebben op eigen vertegenwoordiging, die op grond van artikel 2 ECECR een natuurlijke persoon, een rechtspersoon of de Raad van de kinderbescherming kan zijn. In 2012 is er door de Raad van Europa de Richtlijnen On Childs- Friendly Justice vastgesteld (hierna: Guidelines). Deze richtlijnen, weliswaar niet bindend, gaan gedetailleerd in op de juridische vertegenwoordiging en het recht op bijstand dat van toepassing is op het minderjarige kind. In Nederland is er de rechtsfiguur bijzondere curator genoemd in artikel 1:212 en 1:250 BW. Op grond van artikel 1:250 BW wordt de bijzondere curator op verzoek of ambtshalve benoemd, door de rechter die de zaak behandeld, wanneer er sprake is van een belangenstrijd tussen het kind en de ouders. 16 Het goed functioneren van een bijzondere curator is van cruciaal belang. Zo is er in 2003 dossieronderzoek verricht door het Jong-Verwey instituut. In het rapport van 2003 zijn de resultaten van dit onderzoek over de bijzondere curator vastgesteld en is er ook onderzoek verricht naar de wenselijkheid van een zelfstandige rechtsingang. 17 In 2012 is er door de Kinderombudsman een onderzoek verricht naar het functioneren van de bijzondere curator. 18 De Kinderombudsman is n.a.v. dit onderzoek tot de conclusie gekomen, dat de stem van het kind in Nederland onvoldoende wordt gehoord bij beslissingen die hen aangaan. Tevens stelt de Kinderombudsman dat de ouders, het kind en de rechters te weinig kennis hebben over wat de mogelijkheden zijn voor het kind om hun rechten uit te oefenen. Hierdoor zijn de belangen onvoldoende gewaarborgd in het Nederlandse personen en familierecht. 19 In dit rapport worden er diverse aanbevelingen gedaan. Zo wordt er o.a. geadviseerd om een benoemingsprotocol en kwaliteitsnormen voor de bijzondere curator op te stellen. 20 Tevens wordt er gepleit voor meer bekendheid van de rechtsfiguur bijzondere curator. De bekendheid is een knelpunt wat reeds in 2003 is vastgesteld door het Jong-Verwey instituut. De rechtsfiguur bijzondere curator voldoet op dit moment niet aan het beoogde doel. Voor mij is dit de aanleiding om te onderzoeken wat er precies op internationaal niveau is vastgesteld. Met dit onderzoek wil ik in kaart brengen wat de internationale juridische voorwaarden zijn waaraan Nederland minimaal dient te voldoen. De uitkomsten hiervan worden vergeleken met de rechtsfiguur bijzondere curator vermeld in artikel 1:250 BW. Er zullen ten slotte ook aanbevelingen worden gedaan. 15 T. Robert, De Burgerrechtelijke procesbekwaamheid van de minderjarige, Antwerpen-Oxford: Intersentia 2006, p. 41 en G. de Cock, Jeugdadvocatuur in Vlaanderen, FJR 2011/ Bij wet van 27 november 2008, Stb. 500 (i.w.tr. 9 maart 2009) is nu ook de rechtbank bevoegd. 17 Kamerstukken II, 2003/ nr De Kinderombudsman, De bijzondere curator een lot uit de loterij?, Den Haag: de kinderombudsman 2012, p De Kinderombudsman, De bijzondere curator een lot uit de loterij?, Den Haag: de kinderombudsman 2012, p De Kinderombudsman, De bijzondere curator een lot uit de loterij?, Den Haag: de kinderombudsman 2012, p

9 1.2 Hoofdvraag De hoofdvraag die in dit onderzoek centraal staat: In hoeverre is de rechtsfiguur bijzondere curator, genoemd in artikel 1:250 BW, in overeenstemming met de internationale juridische voorwaarden die van toepassing zijn op de vertegenwoordiging van de belangen en rechten van het minderjarige kind in een familierechtelijke procedure en hoe kan dit eventueel worden verbeterd? 1.3 Opzet Om tot de beantwoording van de hoofdvraag te komen, wordt er in de hoofdstukken het volgende besproken: In hoofdstuk 2 worden de internationale juridische voorwaarden uiteengezet. In hoofdstuk 3 wordt de rechtsfiguur bijzondere curator, de onderzoekresultaten van het Jong-Verwey instituut en die van de Kinderombudsman behandeld. In hoofdstuk 4 zal het antwoord op de hoofdvraag worden gegeven en in hoofdstuk 5 de aanbevelingen. Ik zal voornamelijk gebruik maken van literatuurstudie waaronder juridische literatuur, zowel de normstellende (rechtsbronnen) als de beschouwende (wetenschappelijke) literatuur. Ik zal de relevante internationale en Europese bronnen toelichten, waaronder het IVRK en de General Comments. De General Comments zijn van belang, omdat deze een beter beeld geven van hoe bepaalde artikelen uit verdragen geïnterpreteerd dienen te worden. Op Europees gebied zal ik het EVRM, ECECR en de Guidelines bespreken. Jurisprudentie en overig wetenschappelijk onderzoek zijn hierbij in begrepen. In dit onderzoek wordt ook de Nederlandse wetgeving besproken, zoals het Burgerlijk Wetboek 1 (BW 1) en het wetboek van burgerlijke rechtsvorderingen (Rv). Tevens zal ik gebruik maken van empirische studie. Dit zijn onderzoeken die zijn verricht door het Jong-Verwey instituut (2003) en het onderzoek van de Kinderombudsman (2012). Ik ga zelf geen empirisch onderzoek verrichtten. 1.4 Maatschappelijke en wetenschappelijke relevantie Dit werk is maatschappelijk relevant voor het minderjarige kind, de ouders en diens familieleden (belanghebbenden). De belangen en rechten van het kind dienen te worden vertegenwoordigd. Als de wettelijke vertegenwoordigers hun verantwoordelijkheid hierin niet nemen (behoudens uitzonderingen), kunnen kinderen niet zelfstandig een procedure starten. In dit geval is de bijzondere curator van belang, omdat deze rechtsfiguur de belangen van het kind in en buiten rechte kan vertegenwoordigen. Uit onderzoek van het Jong-Verwey instituut (2003) en van de Kinderombudsman (2012) blijkt dat het functioneren van deze rechtsfiguur, meerdere gebreken vertoont. De wetenschappelijke relevantie van dit onderzoek is dat de internationale en Europese voorwaarden uit de verdragen worden getoetst aan het Nederlandse systeem van de bijzondere curator. Op basis van deze bevindingen zullen er aanbevelingen worden gedaan ter verbetering van de werking van de internationale juridische voorwaarden. 8

10 Hoofdstuk 2: De internationale juridische voorwaarden 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk komt zowel het internationaal als Europees recht aan bod. Onder het internationaal recht valt het Internationale Verdrag van de Rechten van het Kind (IVRK). Dit is hét verdrag op het gebied van de rechten van het kind. Ik bespreek ook de General Comments. Deze zijn van belang, omdat hiermee een beter beeld wordt gegeven hoe bepaalde artikelen van het IVRK geïnterpreteerd dienen te worden. Daarnaast zal ik gebruik maken van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM). Verder zal ik ook het Handvest Grondrechten van de Europese Unie (Handvest), hét Europese kinderrechtenverdrag European Convention on the Exercise of Childs Right (ECECR) en tot slot de Europese richtlijnen Guidelines of the Committee of Ministers of the Council of Europe on child-friendly justice (Guidelines) bespreken. In dit hoofdstuk bespreek ik de bepalingen van deze verdragen en richtlijnen om zo de juridische voorwaarden vast te stellen. De verdragen en richtlijnen zullen volgens bovengenoemde volgorde worden behandeld De werking van het internationaal recht Internationale wetgeving bestaat onder andere uit verdragen. Verdragen zijn overeenkomsten waarbij staten zich tot iets verbinden. Deze worden door de partijen vrijwillig ondertekend en geratificeerd. Het is daarmee een bindende afspraak. De bepalingen in verdragen scheppen rechten voor de burger en plichten voor een staat. 21 In de Nederlandse Grondwet (Gw) zijn twee artikelen opgenomen die aangeven wat de waarde van verdragsrechtelijke bepalingen kunnen zijn en hoe deze (door)werken in het nationaal recht. Deze bepalingen kunnen een rechtstreekse werking hebben of onder bepaalde voorwaarden een beroep hierop mogelijk maken. Artikel 93 Gw geeft de verbindende kracht van bepalingen aan voor verdragen en van besluiten van volkenrechtelijke organisaties, die naar haar inhoud een ieder kunnen verbinden, na bekendmaking hiervan. Voor de rechtszekerheid is publicatie van belang alvorens deze bepalingen toegepast kunnen worden. Hiermee kan de rechtszekerheid gewaarborgd worden, welke relevant is wanneer een verdragsbepaling rechten voor burgers in het leven roept en tegelijkertijd nauwkeurig is geformuleerd, zodat deze plichten zonder tussenkomst van de wetgever tegengeworpen kunnen worden. 22 Of een bepaling rechtstreekse werking heeft, hangt af van de interpretatie van die bepaling. 23 De bevoegdheid om een verdragsbepaling te toetsen, bestaat enkel indien de verdragsbepaling onder artikel 93 Gw valt. Is het artikel eenieder verbindend met het oog op hetgeen in artikel 93 van de Grondwet is bepaald? Dan behoort deze tot de bepaling van artikel 93 Gw. 24 Dit zijn voornamelijk rechten van burgers, in het bijzonder de mensenrechten verdragen, zoals het EVRM en het IVRK. Uit jurisprudentie blijkt ook dat de bepalingen van het EVRM in het algemeen een ieder verbindend zijn. 25 Hieruit kan worden geconcludeerd dat verdragsrechtelijke bepalingen rechtstreekse werking kunnen hebben en bij schending van een van deze rechten Nederland verplicht is dit ongedaan te maken. Zo kan ook op grond van artikel 94 GW geen enkele nationale bepaling worden toegepast, indien deze niet verenigbaar is met verdragsrechtelijke bepalingen. Hier ontstaat dus ook de plicht voor Nederland om schendingen van deze rechten te voorkomen EHRM 5 januari 1963, NJ 1964, 202 (Van Gend en Loos). 22 P.H. Kooijmans, Internationaal publiekrecht, Kluwer: Deventer 2008, p P.H. Kooijmans, Internationaal publiekrecht, Kluwer: Deventer 2008, p HR 30 mei1986, NJ 1986, D.J. Elzinga en R. De Lange, Handboek van het Nederlands staatsrecht, Kluwer: Deventer 2006, p W.J.M. Voermans & J.H. Gerards, Juridische betekenis en reikwijdte van het begrip rechtsstaat in de legisprudentie en jurisprudentie, Den Haag: Raad van state 2011 en Kamerstukken II , nr

11 2.2 Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind Inleiding Het IVRK is op dit moment het meest geratificeerde internationale mensenrechten verdrag en tevens het meest breed geaccepteerde mensenrechteninstrument ter wereld op het gebied van kinderrechten. 27 Het bundelt alle rechten van het kind in één verdrag. Artikel 1 IVRK bepaalt de reikwijdte van het verdrag en stelt vast wie als kind wordt beschouwd. Volgens het IVRK is een kind een persoon onder de achttien jaar, tenzij volgens geldend recht de meerderjarigheid eerder wordt bereikt. 28 Hiermee wordt aangegeven tot welke leeftijd het IVRK van toepassing is. In het IVRK staan de rechten van het kind centraal en de personen die in het leven van het kind hierbij een belangrijke rol spelen. In de preambule van het IVRK wordt verwezen naar het gezin als de kern van de samenleving en natuurlijke omgeving voor de ontplooiing en welzijn van alle leden, in bijzonder het kind. 29 Het kind dient niet te worden gezien als een bezit van de ouders, de staat of als een object. 30 Nederland heeft het IVRK ondertekend en geratificeerd. Dit verdrag trad in Nederland in werking op 2 september Het IVRK werkt door in de Nederlandse rechtspraak. 32 Van de ouders wordt er verwacht dat zij het kind vertegenwoordigen. Indien de ouders niet namens het kind handelen en er geen bevoegde overheidsinstantie is die een procedure op gang zet, hebben kinderen geen enkele mogelijkheid om voor hun rechten op te komen. Indien de ouders hiertoe niet in staat zijn of dit nalaten, is de overheid verplicht een voorziening hierin te treffen. Volgens het VNkinderrechtencomité zijn er veel belemmeringen voor het kind die de toegang tot de rechter verhinderen. Het gebrek aan juridische capaciteiten zijn waarschijnlijk een van de meest belangrijkste. 33 In het kader van dit onderzoek zijn de volgende artikelen uit het IVRK van belang: 3, 4, 5, 9, 12, 13, 17 en 18 IVRK. Al deze artikelen zullen nader worden verklaard. Deze bepalingen zullen worden onderbouwd met o.a. de General Comments om zo meer duidelijkheid te verschaffen over hoe deze artikelen in praktijk dienen te werken. 27 M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defence for children 2012, p Vergelijkbaar met artikel 1:233 BW. 29 Verenigde Naties, Report of the Committee on the Rights of the Child, New York A/63/41, 2008, p C.W. Maris, Rechtsvinding en de grondslagen van het recht, Assen: Koninklijke van Gorcum BV 2003, p Verdrag inzake de rechten van het kind, Trb. 1990, Rechtspraak, IVRK werkt vaker door in Nederlandse rechtspraak, < 33 VN-Kinderrechtencomité, Children s right in juvenile justice, CRC/C/GC/10, 2007 p. 18 en

12 2.2.2 Het belang van het kind In artikel 3 IVRK is bepaalt dat bij alle maatregelen die het kind betreft, de belangen van het kind de eerste overweging vormen. Dit beginsel is fundamenteel voor de implementatie en interpretatie van het IVRK. 34 Dit artikel bevat diverse elementen die van belang zijn voor het verwezenlijken van de rechten van het kind. Het begrip het belang van het kind wordt niet verder in het IVRK uitgelegd. De betekenis die de overheid en individuen aan dit beginsel geven, is afhankelijk van de context waarin dit wordt toegepast. Dit biedt de mogelijkheid om in elk situatie recht te doen aan die omstandigheden die op dat moment van toepassing zijn. Het belang van het kind is bedoeld om een volle en effectieve werking van de rechten, genoemd in het IVRK, te garanderen. Wanneer de rechter wordt ingeschakeld om het belang van het kind vast te stellen, dient het kind te worden bijgestaan door haar wettelijke vertegenwoordigers. 35 Juridische vertegenwoordiging bij de vaststelling van het belang van het kind is pas noodzakelijk als het kind wordt verwezen naar een administratieve of gerechtelijke procedure en wanneer er sprake is van een potentieel conflict tussen de partijen in de beslissing. Dit wil niet zeggen dat er sprake moet zijn van een conflict tussen de ouders en het kind, dit kan ook een conflict zijn tussen de ouders onderling Realiseren van kinderrechten Artikel 4 IVRK verplicht staten tot het nemen van de nodige maatregelen om alle rechten uit het verdrag te kunnen implementeren. Het gaat erom dat niet alleen de bewoordingen van de nationale wetgeving in overeenstemming zijn met de bepalingen van het IVRK, maar ook in praktijk goed functioneren. Om dit te realiseren, is het VN-Kinderrechtencomité tot de conclusie gekomen dat er maatregelen nodig zijn om het verdrag te implementeren. Om de wetgeving in overeenstemming te krijgen met het IVRK, dienen er coördinerende en controlerende mechanismen te worden opgericht. Hier wordt gedoeld op het oprichten van beleid met voorzieningen en projecten. 37 Het VN- Kinderrechtencomité adviseert dat er in een klachtrecht wordt voorzien. Een voorbeeld is de mogelijkheid voor het kind om een ombudsman te kunnen benaderen. 38 Ter versterking van de positie van het kind is er ook een derde Facultatief Protocol van het Kinderrechtenverdrag opgesteld. Dit protocol geeft aan kinderen, jongeren en hun vertegenwoordigers, de mogelijkheid om schendingen van kinderrechten aan te kaarten bij het VN-Kinderrechtencomité, indien de staat nalaat te reageren op de schendingen. Dit protocol is op 14 januari 2014 door tien staten ondertekend, welke na drie maanden in werking is getreden. Hoewel instanties zoals Unicef, Defence for Children dit protocol ter ondertekening hebben aangeboden, ontbreekt tot op heden nog een handtekening van Nederland. 39 Via deze weg kan het VN-Kinderrechtencomité ook de General Comments gebruiken om verdere inrichting te geven aan de kinderrechten. Op deze manier kunnen er passende maatregelen genomen worden om de rechten in het IVRK te verwezenlijken VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration, CRC/C/GC/ , p VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration, CRC/C/GC/ , p VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration, CRC/C/GC/ , p VN-Kinderrechtencomité, General measures of implementation of the Convention on the Rights of the Child, CRG/GC/2003/5, p E. Mink, Loopt Nederland in de pas met de internationale regelingen?, EB 2012/ Defence for children, Kinderen kunnen met klacht naar de Verenigde Naties, DFC < 40 T. Liefaard, 25 jaar IVRK, FJR 2014/27. 11

13 2.2.4 Rol van de ouders bij de begeleiding en ontwikkeling van het kind Het gezin is essentieel voor de natuurlijke ontwikkeling en welstand van het kind. Het kind dient de nodige bescherming en bijstand te ontvangen, zodat het uiteindelijk de verantwoordelijkheid binnen de gemeenschap kan dragen. De rol van de ouders is in deze essentieel. De vertegenwoordigers van het kind zijn in beginsel zij die het gezag hebben over het kind. In veel gevallen zal dit het ouderlijk gezag betreffen. Artikel 5 IVRK onderstreept de verantwoordelijkheid van de ouders. 41 Deze zijn onmisbaar voor het kind. Zij spelen een cruciale rol in het leven van het kind. 42 De ouders dienen zich voortdurend aan te passen aan het kind en te begeleiden. Hier wordt ervan uitgegaan dat het uitoefenen van het ouderlijk gezag derhalve altijd in belang van het kind gebeurd. 43 Artikel 5 IVRK richt zich ook op het uitgangspunt dat naarmate het kind meer competenties en capaciteiten ontwikkelt, de ouders het kind de vrijheid moeten bieden om zelf beslissingen te kunnen nemen. Het kind heeft hier recht op verschillende gradaties van bescherming. Deze bestaan uit vier niveaus. 44 Naarmate het kind ouder wordt of meer vrijheid/bevoegdheden krijgt, dient het kind steeds een grote rol te spelen in de uitoefening van zijn rechten. Het hoogste niveau is uiteindelijk dat het kind zelf beslist of meebeslist. Gelet op het vereiste van artikel 3 en 5 IVRK dienen de ouders het belang van het kind te vertegenwoordigen. De vraag is hoe zwaar de vertegenwoordiging van de belangen van het kind wegen? Het VN-Kinderrechtencomité heeft duidelijk gemaakt dat de zich ontwikkelende vermogens, genoemd in artikel 5 IVRK, in overweging genomen dienen te worden wanneer het belang van het kind wordt vastgesteld en het recht om gehoord te worden in het geding staan. Hoe meer het kind ontwikkelt, hoe meer de ouder, de voogd of juridische vertegenwoordiger de verantwoordelijkheid heeft hieraan gehoor te geven. Hierin ligt een verplichting voor de staat om te zorgen voor een passende regeling, inclusief vertegenwoordiging, voor de beoordeling van de belangen van het kind. Dit geldt ook voor kinderen die zelf niet in staat of bereid zijn om een mening te geven Scheiding kind en ouders Artikel 9 IVRK heeft betrekking op nationale situaties van scheiding tussen het kind en de ouders. In artikel 9 lid 2 IVRK is vastgelegd dat alle betrokken partijen, dus ook kinderen van alle leeftijden, in een echtscheidingsprocedure de gelegenheid dienen te krijgen om aan de procedure deel te nemen en om zo hun standpunt naar voren te kunnen brengen. De vraag is wat er onder het deelnemen aan een procedure wordt verstaan? Het VN-Kinderrechtencomité geeft meer duidelijkheid hierover. Indien het kind terechtkomt in een echtscheidingsprocedure, dient de staat te garanderen dat het kind de mogelijkheid krijgt om diens mening naar voren te brengen. Dit dient voldoende te worden vastgelegd en waar nodig, onder leiding van een multidisciplinaire team van goed getrainde professionals, met passende inschakeling van rechtelijke instanties. 46 Hieruit kan worden opgemaakt dat het kind altijd begeleiding dient te ontvangen van een professional. 41 Verenigde Naties, Report of the Committee on the Rights of the Child, New York A/63/41, 2008 p Verenigde Naties, Report of the Committee on the Rights of the Child, New York A/63/41, 2008 p M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek international jeugdrecht, Leiden: Defence for children p. 190 en Verenigde Naties, Report of the Committee on the Rights of the Child, New York A/63/41, 2008 p M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defence for children 2012 p. 185 en G. Landsdown, Can you hear me?, Den Haag: Bernard van Leer foundation, 2005 p VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interest taken as a primary consideration, CRC/C/GC/ , p VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration, CRC/C/GC/ , p

14 2.2.6 Participatie en hoorrecht Kinderen worden gezien als waardevolle burgers die in staat zijn om een betere toekomst te kunnen bouwen. 47 Het recht van het kind om zich uit te drukken en deel te nemen in alle aangelegenheden die het kind betreft, dienen te worden gerespecteerd in samenhang met de leeftijd en rijpheid van het kind. 48 Het VN-Kinderrechtencomité stelt dat er in beginsel vanuit moeten worden gegaan dat alle kinderen in staat zijn om hun mening te uiten. 49 Dit betekent dat er geen sprake is van een leeftijdsgrens en dat het niet aan het kind is om te bewijzen dat hij in staat is om een weloverwogen mening te vormen. Integendeel, het gaat hier om de capaciteit van het kind die open staat voor een beoordeling, zodat er een passend belang kan worden gehecht aan de mening van het kind. Artikel 12 IVRK gaat ervan uit dat een staat de verantwoordelijkheid draagt om te garanderen dat het kind zijn mening vrijelijk kan uiten in all matters affecting the child en gerechtigd is tot een eigen mening ingevolge artikel 13 IVRK in gerechtelijke procedures. Het Freely uiten van zijn mening houdt volgens het VN-Kinderrechtencomité in dat het kind zijn recht kan uitoefenen en gehoord wordt. Ook de Verenigde Naties 50 hebben vastgesteld dat de mening van het kind belangrijk is. Hier moet men waken voor manipulatie of dat de mening van het kind wordt beïnvloedt. De mening van het kind is onlosmakelijk verbonden met het kinds eigen perspectief: het kind heeft het recht om zijn of haar eigen mening te uiten en niet de standpunten van anderen. 51 Er wordt geen minimumleeftijd genoemd in dit artikel, 52 omdat het meer om het vermogen van het kind gaat. Er wordt uitgegaan van een materieel criterium. 53 Hiermee wordt er aan elk kind de mogelijkheid geboden om te kunnen participeren. Wat precies onder participatie moet worden verstaan blijkt niet uit het verdrag, maar het VN- Kinderrechtencomité omschrijft participatie als een proces van wederzijds respect, informatiedeling en dialoog tussen het kind en de ouders. 54 Dit vereist goed ouderschap en de zorg dat de rechten van het kind gegeven en gerespecteerd worden om de mening van het kind te verzekeren. 55 Om dit te kunnen realiseren, worden er vijf stappen 56 genoemd. 57 Hier is voorbereiding noodzakelijk. Het kind dient de nodige informatie en advies te krijgen om uiteindelijk een beslissing te kunnen nemen. Het kind dient geïnformeerd te worden omtrent de (mogelijke) impact die deelname aan een procedure kunnen hebben. Het kind dient ook geïnformeerd te worden over de mogelijkheden om diens zienswijze via een vertegenwoordiger naar voren te laten komen, waar en wanneer de zitting zal plaatsvinden en wie de andere deelnemers zullen zijn. 58 Het kind dient ook te weten dat hij het recht heeft om af te zien van het hoorrecht. 59 Kinderen moeten aangemoedigd worden om vrijelijk (zonder druk of beïnvloeding) te spreken, door het in een kindvriendelijke omgeving te laten plaatsvinden VN Algemene Vergaderingen, A world fit for children, A/RES/S-27/2, 2002 p VN Algemene Vergaderingen, A world fit for children, A/RES/S-27/2, 2002 p M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek Internationaal Jeugdrecht, Leiden: Defence for Children 2012, p VN Algemene Vergaderingen, A world fit for children, A/RES/S-27/2, 2002 p VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, p E. Mink, Loopt Nederland in de pas met de internationale regelingen, EB 2012/ I. Pieters, Waar staat de bijzondere curator in het huidige rechtsbestel?, FJR 2012/ VN-Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard 2009, CRC/C/GC/12, nr VN-Kinderrechtencomité, Official Records Sixty-third Session Supplement, A/63/41, 2008 p VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, nr VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, nr VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, nr VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, nr VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, nr

15 Het VN-Kinderrechtencomité 61 benadrukt tevens hoe belangrijk het is dat de mening van het kind voorafgaand aan elke beslissing wordt meegenomen. De rechter dient derhalve te controleren of het kind in de gelegenheid is gebracht om diens mening te geven en/of de afwezigheid van de mening van het kind gerechtvaardigd kan worden. In die zin dat het kind heeft afgewezen zijn mening te geven, of dat is gebleken dat het kind niet het vermogen of verstand heeft om een weloverwogen mening te kunnen geven. Bovendien is het ook van belang dat er de mogelijkheid wordt gegeven dat het kind rechtstreeks of door tussenkomst van een vertegenwoordiger wordt gehoord, in overeenstemming met de procedure van het nationaal recht. Het enkel luisteren naar de mening van het kind is dus onvoldoende in het licht van artikel 12 IVRK. Die mening moet serieus overwogen worden. 62 De verplichting is om een passend belang aan de mening van het kind toe te kennen in overeenstemming met de leeftijd en rijpheid van het kind, welke nauw samenhangt met het concept de zich ontwikkelde vermogens van het kind genoemd in artikel 5 IVRK. Op grond van artikel 12 IVRK rust op de staten een positieve verplichting om in de nationale wetgeving mogelijk te maken dat kinderen ten volle van het recht kunnen genieten. Uit de General Comments blijkt ook dat er aan de staten geen ruimte is gelaten om artikel 12 IVRK zelf te interpreteren. Indien er sprake is van strijdigheid van belangen tussen het kind en de wettelijke vertegenwoordiger(s), moet er een regeling worden getroffen zodat het kind alsnog de mening kan geven via een andere vertegenwoordiger. 63 Deze vertegenwoordigers dienen volgens het VN- Kinderrechtencomité in gerechtelijke en administratieve procedures te worden opgeleid inzake de implicaties van artikel 12 IVRK. 64 Artikel 3 en artikel 12 IVRK zijn nauw met elkaar verbonden volgens het VN-Kinderrechtencomité. Artikel 3 lid 1 IVRK kan niet correct worden toegepast indien aan de vereisten van artikel 12 IVRK niet is voldaan. Evenzo, versterkt artikel 3 lid 1 IVRK de werking van artikel 12 IVRK, door de essentiële rol van kinderen te benoemen in de aangelegenheden die het kind betreft. 65 In het handboek van UNICEF, is in het kader van de rechten van het kind het volgende vastgelegd over artikel 3, 9 en 12 IVRK. Artikel 12 IVRK kent niet specifiek toe dat het kind het recht heeft op vertegenwoordiging, maar staten dienen een passend regeling hiervoor te treffen. Om de behartiging van de belangen van het kind noodzakelijk te maken, is het belangrijk dat er aan het kind legal representative moet worden aangeboden when necessary. 66 Staten moeten dit erkennen en een regeling treffen om de tussenkomst van een juridische vertegenwoordiger mogelijk te maken. 67 Het kind dient derhalve ook in de gelegenheid te worden gesteld om zijn mening te geven of om gehoord te worden, in de aangelegenheden die het kind betreft, hetzij rechtstreeks of via een vertegenwoordiger. 68 Indien de mening van de professional niet overeenkomt met die van het kind, dan dient de mening van het kind gevraagd te worden VN Kinderrechtencomité, Children s right in juvenile justice, CRC/C/GC/10, 2007 p VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, nr VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration, CRC/C/GC/14, 2013, p VN-Kinderrechtencomité, Children s Rights in Juvenile Justice, CRC/C/GC/10, 2007, p VN-Kinderrechtencomité, On the right of the child to have his or her best interests taken as a primary consideration, CRC/C/GC/14, 2013, p UNICEF, Implementation handbook for the convention of the rights of the child, UNICEF: Zwitserland 2007, p UNICEF, Implementation handbook for the convention of the rights of the child, UNICEF: Zwitserland 2007, p VN- Kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009, p UNICEF, Implementation handbook for the convention of the rights of the child, UNICEF: Zwitserland 2007, p

16 2.2.7 Recht op informatie Artikel 17 IVRK verplicht de staat om ervoor te zorgen dat het kind niet wordt overvallen door informatie in de jaren dat het kind zich ontwikkelt. Het kunnen participeren, hangt samen met het recht op informatie, zoals gesteld in artikel 17 IVRK. Het recht hebben op informatie hangt weer nauw samen met het recht hebben op een eigen mening (i.c.m. artikel 12 en 13 IVRK). Een kind kan geen mening vormen zonder de nodige informatie. Zodoende dat het kind toegang dient te hebben tot informatie en materiaal uit een verscheidenheid van nationale en internationale bronnen, in het bijzonder informatie en materiaal gericht op het bevorderen van de sociale, psychische en morele welzijn en lichamelijke en geestelijke gezondheid zoals staat vermeld in artikel 17 IVRK. Dit is heel breed, maar zeker van toepassing op een administratieve en juridische procedure. 70 Het kind dient immers, voorafgaand aan het horen, geïnformeerd te worden dat het recht heeft om zijn mening te geven en hierover uitleg te krijgen. 71 Het recht op informatie omvat verder ook uitleg krijgen over de rechten en de instrumenten die het kind kan inzetten om andere rechten te kunnen uitoefenen. Staten dienen de nodige voorzieningen te treffen op het gebied van informatie en advies en indien nodig, toegang tot de rechter mogelijk maken en het kind voorzien van de nodige informatie en juridische vertegenwoordiging of ondersteuning. 72 Een tokenistic approach oftewel een aanpak gericht op het kind. 73 Dit is een belangrijk onderdeel in de uitoefening van de rechten van het kind. Zonder de nodige informatie kan het kind niet participeren. Dit heeft als doel dat het kind bekend is met het bestaan van dergelijke mechanismen. 74 Hier kan geconcludeerd worden dat er zeker een plicht is voor zowel de staat als degene die met het kind te maken krijgen, om het kind regelmatig te informeren. Alleen dan kan er worden gezorgd dat het kind niet wordt overvallen door informatie en voldoende ruimte krijgt om deze informatie te verwerken en (zelf) toe te passen in de praktijk Verantwoordelijkheid van de ouders Artikel 18 IVRK houdt in dat de ouders de primaire verantwoordelijkheid dragen voor de opvoeding en de ontwikkeling van het kind. 75 Ingevolge artikel 5 en 18 IVRK dienen de (wettelijke) vertegenwoordigers in het belang van het kind te handelen: the best interests of the child will be their basic concern. 76 Als deze verantwoordelijkheden door de ouders niet kunnen worden uitgevoerd, dan dient de overheid hier een taak te vervullen door adequate hulp, bijstand en ondersteuning te bieden. 77 Artikel 18 IVRK is nauw verbonden met artikel 5 IVRK, omdat hier de verantwoordelijkheid en de rol van de ouders voor de opvoeding van het kind wordt besproken. Hier wordt duidelijk een grens aangegeven tot hoever de ouderlijke verantwoordelijkheden gaan. Artikel 5 IVRK is de paraplubepaling, omdat dit van toepassing is op iedereen die het kind verzorgt en opvoedt. Artikel 18 IVRK is gericht op de ouderlijke verantwoordelijkheid ten opzichte van het kind VN-kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009 p VN-kinderrechtencomité, The right of the child to be heard, CRC/C/GC/12, 2009 p. 41 en M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defence for children, 2012, p UNICEF, Implementation handbook for the convention of the rights of the child, UNICEF: Zwitserland 2007, p UNICEF, Implementation handbook for the convention of the rights of the child, UNICEF: Zwitserland 2007, p UNICEF, Implementation handbook for the convention of the rights of the child, UNICEF: Zwitserland 2007, p VN-Kinderrechtencomité, Official Records Sixty-third Session Supplement No. 41, New York A/63/41, 2008 p VN-Kinderrechtencomité, Official Records Sixty-third Session Supplement No. 41, New York A/63/41, 2008 p VN-Kinderrechtencomité, Implementing child rights in early childhood, CRC/C/GC/7/Rev , p M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal jeugdrecht, Leiden: Defence for children p. 161 en

17 2.3 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Het EVRM is een Europees verdrag dat doorwerkt in de Nederlandse wetgeving. Elke nationale rechter dient het EVRM direct toe te passen. Ook het EVRM is van toepassing op kinderen. Artikel 1 EVRM stelt namelijk dat de verdragsluitende partijen een ieder verzekeren die onder hun rechtsmacht verblijven, de rechten en vrijheden welke in het verdrag zijn vastgesteld. Het EVRM richt zich op een ieder en niet zoals het IVRK op ieder mens jonger dan achttien jaar. Derhalve zijn de bepalingen uit het EVRM ook van toepassing op het kind. Het Europese Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) gebruikt bij de toepassing van EVRM-bepalingen ook het IVRK. Uit vaste rechtspraak is bepaald dat het EVRM wordt gezien als een levend instrument, dat geïnterpreteerd dient te worden in het licht van de huidige omstandigheden. 79 Het IVRK kan worden gebruikt om de rechten van het EVRM te interpreteren. In dit onderzoek is artikel 6 EVRM van belang. Het in artikel 6 EVRM gewaarborgde recht op een eerlijk proces, omvat het recht op toegang tot de rechter en het recht om in burgerlijke zaken een geschil op te starten. 80 Artikel 6 EVRM is van toepassing op het kind, omdat artikel 1 en 14 EVRM bepalen dat kinderen behoren tot de algemene groep van rechtsdragers. 81 Het recht op toegang tot de rechter, is ook van toepassing op minderjarigen. 82 Ook het EHRM heeft zich over de toepassing van dit artikel gebogen. 83 In deze zaak was een minderjarige kind van mening dat hij geen eerlijk proces had gekregen, omdat hij niet effectief had kunnen participeren. Het EHRM heeft bepaald dat het EVRM gezien moet worden als een levend instrument dat met de tijd mee moet blijven gaan en dat artikel 6 lid 1 EVRM is geschonden. 84 Hiermee is het gegeven dat de bepalingen van het EVRM van toepassing zijn op kinderen, in het bijzonder artikel 6 EVRM. Zo blijkt ook uit dezelfde uitspraak dat artikel 6 EVRM niet absoluut is en dat het is toegestaan om beperkingen op te leggen. Zolang deze niet de kern van het recht aantasten, het een legitiem doel dient en de eis van proportionaliteit doorstaat, zijn dergelijke beperkingen toegestaan. 85 Artikel 6 EVRM geeft niet het recht aan het minderjarige kind om zich zelfstandig tot de rechter te wenden. 86 Voor wat betreft het kunnen deelnemen aan een procedure, is door diverse onderzoekers vastgesteld dat indien het kind geen eigen rechtsingang heeft op het gebied van omgang, dit in strijd is met artikel 6 EVRM. Dit artikel bepaalt immers dat eenieder in beginsel recht heeft op toegang tot de rechter voor de vaststelling van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen en recht heeft op bijstand. 87 Dit betekent, gezien de positie van het kind, dat het kind ook recht heeft op vertegenwoordiging. Immers, het kind dient ingevolge het IVRK te allen tijde worden bijgestaan door hetzij de ouders of een juridische vertegenwoordiger, gezien zijn processuele onbekwaamheid. 79 Mr. A.A. al Khatib, Het originalisme, een potentiële legitimiteitsbron voor Straatsburg? NJB 2013/ EHRM 9 december 1994, Holy Monasteries t. Griekenland. 81 J. Noppe e.a., Mensenrechten en politie, Antwerpen en Apeldoorn: Maklu: 2013, p. 151 en E. van der Mussule, Procesbekwaamheid van de minderjarige, Intersentia: Antwerpen-Oxford: 2006, p EHRM 25 april 1978, Tyrer v. Verenigd Koninkrijk. 84 EHRM 25 april 1978, Tyrer v. Verenigd Koninkrijk, r.o EHRM 21 februari 1975, Golder t. Verenigd Koninkrijk en EHRM 24 oktober 1997, Winterwerp t. Nederland 86 E.A. Mink, De procespositie van de minderjarige in een civiele procedure, EB 2012/ M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal recht, Leiden: Defence for children, 2012 p

18 In het kader van het recht op een daadwerkelijke rechtsmiddel, heeft het EHRM beslist dat artikel 13 EVRM geen mogelijkheid biedt aan het kind (in casu 12 jarig) 88 om zelfstandig een procedure te voeren tegen de oplegging van een kinderbeschermingsmaatregel. 89 Het is geen zelfstandig recht dat aan het kind toekomt, maar het kind kan zich wel laten vertegenwoordigen door in beginsel zijn wettelijke vertegenwoordigers. 90 Indien er geen daadwerkelijk nationaal rechtsmiddel openstaat, kan het kind zich toch wenden tot het EHRM door een individueel verzoekschrift in te dienen, zoals staat vermeld in artikel 34 EVRM. Voor het minderjarige kind geldt dat het een procedure kan starten op grond van artikel 35 EVRM, indien eerst de nationale rechtsmiddelen zijn uitgeput. Wanneer er sprake is van een schending van een bepaling uit het EVRM en de wettelijke vertegenwoordiger weigert te procederen, dan kan het kind worden vertegenwoordigd door een andere juridische vertegenwoordiger. Weigert de nationale rechter deze te benoemen, dan staat de mogelijkheid open om rechtstreeks een klacht in te dienen bij de Europese Commissie. 91 In de Sosjale Joenitszaak is dit tevens bevestigd door de Europese Commissie van de rechten van de mens (ECRM). Het kind kan zonder tussenkomst van een wettelijke vertegenwoordiger, een klacht indienen bij tegenstrijdige belangen. Het kind zal niet vanwege deze grond niet-ontvankelijk worden verklaard. 92 Door het EVRM wordt voornamelijk de rechtspositie van minderjarigen versterkt. Het EVRM bespreekt de juridische mogelijkheden van het minderjarige kind om op te komen voor schendingen van de rechten genoemd in het EVRM. In de literatuur wordt wel aangehaald dat de nationale wetgeving het mogelijk dient te maken dat het kind kan deelnemen aan een procedure op het gebied van omgang, gelet op artikel 6 EVRM. Dit artikel bepaalt immers dat eenieder in beginsel recht heeft op toegang tot de rechter voor de vaststelling van zijn burgerlijke rechten en verplichtingen. 93 Dit betekent dat het kind ook recht heeft op vertegenwoordiging. 88 EHRM 25 februari 1992, Andersson. 89 De Bruijn-Lückers, commentaar op artikel 6 EVRM, T&C Personen en familierecht, J.E. Doek en P. Vlaardingerbroek, Jeugdcriminaliteit, FJR 2001/9, p De Bruijn-Lückers, Uitleg bij: Europees verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, T&C Gezondheidsrecht ECRM 16 december 1974, NJ 1975,474, Sosjale Joenitszaak. 93 M.R. Bruning, M. Eijgenraam & M. Kaandorp, Handboek internationaal recht, Leiden: Defence for children, 2012 p