Paddenstoelenexcursie in het Warmonderbos
|
|
- Carla van de Brink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Paddenstoelenexcursie in het Warmonderbos Door: Maddi Ferket en Paul Venderbosch Als we op zaterdag 4 oktober verzamelen bij de ingang verzorgt Co Mesman eerst een inleiding. Hij vertelt de niet-leden wat over de vereniging en ook dat het droog is geweest en dat we daardoor waarschijnlijk niet zo heel veel paddenstoelen gaan zien. Tijdens een vorige excursie werden er op dezelfde plek maar circa 30 s oorten geteld nadat het droog was geweest. Paul Venderbosch vertelt over het jubileumboek dat is uitgegeven met het 20-jarig bestaan: Gebied en der Wijs. Daarin staan 24 natuurgebieden in De Bollenstreek beschreven. Het is verkrijgbaar bij KNNV afdeling Bollenstreek, ook via de website. Enkele deelnemers van de paddenstoelexcursie in het Warmonderbos (Jos van Schie) We staan eerst nog even stil bij de zwam bij de parkeerplaats aan de linkerkant in een Beuk, de Pruikzwam. Deze is erg indrukwekkend om te zien. Als we het bos inlopen zien we eerst een inktzwammetje, het is niet duidelij k te zien of het een Hazenpootje of een Plooirokje is. De Kleine aardappelbovist zien we, deze is zacht vergeleken bij de Gele aardappel bovist, die harder is. De Gele aardappelbovist lopen we even later tegen het lijf. Agaat raadt aan om het verschil tussen het hard en zacht van de aardappelbovisten even te voelen om het goed te kunnen onderscheiden. We zien een franjehoed, die inderdaad aan de hoed een franjeachtig randje heeft. Er wordt een mooie foto van gemaakt, een geplukte liggende naast een staande
2 franjehoed. Zo is op de foto in één opslag de boven- en onderkant te zien. Als we verder lopen zien we de Glimmerinktzwam, die zo heet omdat er in het jonge stadium een soort suikerkorreltjes op te zien zijn. Dan een tonderzwam, het is niet altijd goed te zien of het de Platte of de Dikrandtonderzwam is, dit is eigenlijk alleen goed te zien als je hem doorsnijdt. Op een boomstronk komen we verschillende soorten tegen, het Gewone elfenbankje met de buisjes, maar ook het Fopelfenbankje, die er van bovenaf hetz elfde uitziet, maar lamellen heeft. Deze twee soorten elfenbankjes komen uit verschillende families. Op dezelfde boomstronk is ook een korstzwam te vinden. We zien ook het Plooivlieswaaiertje. Dit heeft een geplooid hoedje. Op een andere dode boomstronk zien we het myc elium (zwamvlok) van de Honingzwam lopen, een parasiet. Je ziet dat het myc elium helemaal in de boom verweven is. Aan de buitenkant van een boom is vaak niks te zien, maar als de Honingzwam eenmaal bij een boom te zien is heeft hij met zijn mycelium de boom van binnen vaak al ontzettend aangetast. Het zijn meestal wel al zwakke of zieke bomen waar de Honingzwam vat op krijgt. De Honingzwam doodt meerdere soorten bomen. Co vertelt vervolgens een verhaal over het mycelium van de Honingzwam dat licht zou geven in het donker. Soldaten plakten het daarom vroeger op hun helm. Er ontstaan dan ideeën om een volgende excursie by night te doen in het Warmonderbos. Vervolgens zien we het Roestbruin kogelzwammetje, kleine ronde bruine balletjes op een stuk dood hout, en de Witte bultzwam die op het Elfenbankje lijkt. Dan komen we iets heel moois tegen waar we met zijn allen wel even bij stil staan. Het ei, ook wel heksenei genoemd, van de Grote stinkzwam. Co maakt er een mooie doorsnede van waarin je de stinkzwam in wording goed kan zien, omgeven door een gelei-laag. Hij stinkt nu overigens nog niet. De Scherpe collybia zien we, al weten we in eerste instantie niet zek er of het de scherpe is. Er wordt door een paar mensen geproefd en na even kauwen proef je inderdaad een peperachtige smaak, waardoor we kunnen vaststellen dat het de Scherpe coll ybia is. En de Paarse knopzwam (een beetje verdroogd) die met een loepje mooi te zien is. Ook zien we de Reuzenzwam op een omgevallen boom. Dit is een parasiet en hij komt vaak voor onderaan beuken. De vraag is of de boom is omgevallen door de komst van de zwam, of dat de zwa m in en op de boom is gekomen nadat hij omgevallen is? Het doet mij denken aan de kip of het ei. Dan de Grijze buisjeszwam en het Plooirokje. Er staan twee lieflijke Plooirokjes innig in elkaar gestrengeld langs de kant van het pad. Ook zien we de Hertenzwam. We komen een bosje Parelstuifzwammetjes tegen, Paul helpt de natuur een handje om de sporen te verspreiden en er komen aardige sporenwolkjes uit. Behalve de buisjeszwammen en de zwammen met lamellen heb je ook de bui kzwammen, die hun sporen in hun buik dragen, de gasteromyc eten. De Parelstui fzwam is er één van. We zien de Amethistzwam, die in streektaal ook wel Rodekoolzwam wordt genoemd. Alsof het nog niet moeilijk genoeg is al die namen, bestaat er in paddenstoelenland ook nog streektaal een hoop gezwam dus.
3 Jan vertelt dat de Amethist afhankelijk is van water voor zijn kleur, hij is hygro-faan. De Plooivoetstuifzwam, een flinke stuifzwam met onderaan de steel een plooi, dit is goed te zien. Deze zwammen beginnen wit en worden later bruin. De Prachtvlamhoed, een mooie zwam, rood gevlamd. Dan zien we een schimmel waarvan we vermoeden dat het de witte vorm van Heksenboter is. Heksenei van de Grote stinkzwam (Paul Venderbosch) Co vertelt dat zwammen vaak op dezelfde plaats weer terug komen, omdat het mycelium dat daar onder de grond leeft zijn vruchten steeds weer aflevert. Marco vraagt hoe het dan zit met de verspreiding via sporen, daardoor komen zwammen toch op verschillende plaatsen terecht? Co legt uit dat de meeste zwammen een erg kritische stamplaats hebben. Dat sporen vaak wel ergens terecht komen en dat zich daar dan een mycelium begint te vormen, maar dat het vaak ook weer dood gaat, doordat de plaats niet aan de voorwaarden voldoet om het mycelium te laten (over - )leven. We zien de Spekzwoerdzwam, de naam spreekt voor zich, als je hem ziet. Weer een boomstronk met het Elfenbankje, die herken je onder andere omdat het wit is aan de onderkant. Ook zien we het resupinaat, het beginstadium van het Elfenbankje. Agaat vertelt dat men vroeger nog niet wist hoe zwammen groeiden en dat ze in verband werden gebracht met bovennatuurlijke krachten, vandaar de namen heksenei, elfenbankje en heksenkring. Leuk om te weten. De Roodporiehoutzwam groeit ook op een stronk, ze kleurt rood als je druk uitoefent op de poriën. Je ziet goed dat de poriën langgerekt zijn. Dan zien we weer een knots
4 van een Tonderzwam met sporen erop en ernaast. De groene blaadjes er omheen zijn bruin gekleurd van de sporen. We horen verschillende theorieën over hoe het komt dat de sporen bovenop de zwam terecht komen. De ene luidt dat het door een vacuüm komt, de andere dat het door de luchtstroom komt. Hij materiaal van de zwam werd vroeger gebruikt als tondel (soort aanmaakblokje), voor het maken van vuur. Samen met vuurstenen werd hij meegenomen in de zogenaamde tondeldoos. Dan de Biefstukzwam een vlezige rode zwam. We zien er meerdere. Daarnaast zien we ook een roze bolletje, het beginstadium. De Biefstukzwa m is een zwam die vaak op wonden groeit, bijvoorbeeld op de wonden aan de voet van bomen die door maaimachines zijn veroorzaakt. Het hout van de boom waarop en waarin deze zwam groeit, wordt ook rood en werd weleens gebruikt i.p.v. mahoniehout. Tijdens onze tocht zien we ook enkele russula s. Er zijn ruim 120 soorten russula s en ze zijn moeilijk op naam te brengen. We zagen waarschijnlijk de Berijpte russula. De Vaalhoed met zijn vale kleur, hier zijn ook een aantal soorten van, waarvan het onderscheid vaak moeilijk te zien is. We zien een blauwe schimmel op een paddenstoel, ook dit komt voor. Waarschijnlijk was dit een Penicillium -soort. Een aardig weetje is dat sommige dieren giftige paddenstoelen eten. Als een paddenstoel giftig is voor een mens, wil dat nog niet zeggen dat dezelfde paddenstoel ook giftig is voor een dier. Je kunt dus best een giftige paddenstoel tegen komen die aangevreten is door een dier. We komen aan op een plek waar bijna elk jaar vliegenzwa mmen te zien zijn. Helaas zien we ze nu niet. Maar als we er weer weg lopen valt Paul zijn oog op twee eieren van de Vliegenzwam, verscholen tussen de bladeren, toch nog! Het zijn twee kleine eitjes naast elkaar, met bultjes erop, spierwit. De geur van de Grote stinkzwam wordt geroken, maar hij wordt niet gevonden. Toch zijn we niet voor niks de rand van het bos in gelokt door die geur, want we vinden verschillende exemplaren van de Kostgangerboleet! Deze is een parasiet die groeit op de Gele aardappelbovist. Schitterend om te zien. We zien een Pa nteramaniet. Degene met de bruin/roze vlekken is eetbaar en die met witte vlekken is dodelijk. Het lijkt er op dat deze bruin/roze vlekken heeft, we nemen het risico maar niet, het verschil is lang niet altijd goed te zien. In hetzelfde stukje bos komen we de Kastanjeboleet tegen. En dan de Zadelzwam, een prachtige zwam op hout die de vorm heeft van een ouderwets zadel. Co heeft een foto bij zich van zo een oud zadel en inderdaad, de vorm is zowat identiek. We zien nog de Bloedsteelmycena, met een bloedrood steeltje. Met het stengeltje van deze paddenstoel kun je schrijven, omdat er dan gekleurd vocht uit de paddenstoel komt. Op het einde van de excursie worden we nogmaals getrakteerd op een bundel supergrote Zadelzwammen, ze zijn werkelijk prachtig. Er staat een hele bos van op een stronk dood hout en we blijven er een hele poos vol bewondering naar staan kijken. Ook de druppels vocht onderaan de buisjes zijn schitterend. Daarnaast, op dezelfde stronk, zien we de Bloedweizwam, een aantal rode bolletjes die ook wel
5 blote billetjes worden genoemd. Iemand roept dat de term geslagen billetjes toepasselijker is. Als toetje nog een Porseleinzwam, met een glimmend hoedje en doorschijnende lamellen. En ook nog Heksenboter, dit is een zwam die zich verplaatst en zo bacteriën en algen tot zicht neemt. Hij laat dan een slijmerig spoor na. Deze soort is geel van kleur. Ik tel precies 44 soorten! We mogen dus niet klagen Terug bij de parkeerplaats wordt nog wat nagepraat en trakteert Paul ons op een kaart met wandelroutes van het wandelnetwerk Bollenstreek met knooppunten. Dit is qua opzet vergelijkbaar met de TOP-fietsroutes. Dank je wel Paul! Co en Agaat dank voor het organiseren en leiden van de mooie leerzame excursie!
Verslag paddestoelenexcursie Zurenhoek, 6 oktober Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker
Tekst: Kirsten Dekker Foto's: Joke de Visser, DirkJan Dekker Het waren er meer dan 30! Allemaal verschillende soorten paddestoelen in het bos van de Zurenhoek. Voor veel van de deelnemers was het onbekend
Nadere informatieinhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 6.
Paddenstoelen inhoud 1. Inleiding 3 2. Schimmel 4 3. De paddenstoel 5 4. Uit het leven van een paddenstoel 7 5. Soorten paddenstoelen 8 6. Schimmelweetjes 11 7. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Colofon en voorwaarden
Nadere informatiePaddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond!
Paddenstoelen De herfst is echt paddenstoelentijd. Vooral als het buiten lekker vochtig is schieten de paddenstoelen als paddenstoelen uit de grond! Raadseltje: Een stoel in een bakje zie ik in de koelkast
Nadere informatieLoof-en naaldbomen. Naam :
Loof-en naaldbomen Naam : Veel bomen maken een bos In een boomgaard staan soms honderden bomen, en toch is een boomgaard geen bos. Ook in een park kun je veel bomen zien, maar een park is beslist geen
Nadere informatieInleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen...
Inleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen... Kabouter Pinnemuts wipt zo uitbundig dat zijn paddenstoel breekt. Dit is het begin van een
Nadere informatieNATUURRIJK TESPELDUYN OKTOBER 2018
U kent dat wel, u heeft een fantastische afslag, maar ziet niet goed waar uw bal terecht kwam. U loopt erheen en ontwaart steeds mee witte ballen. Dichterbij gekomen blijken het geen ballen maar paddenstoelen
Nadere informatie1. Geheimen. 2. Zwammen
1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.
Nadere informatieDit boekje is van: Paddenstoelenpracticum
Dit boekje is van: Paddenstoelenpracticum Doorsnede van een paddenstoel 2 3 Tafel 1. Champignons bekijken en tekenen 1. De steel van de champignon is ---------------------- cm lang 2. De steel is ------------------
Nadere informatieInleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen...
Inleiding: Op een grote paddenstoel, rood met witte stippen... Zat kabouter Pinnemuts heen en weer te wippen... Kabouter Pinnemuts wipt zo uitbundig dat zijn paddenstoel breekt. Dit is het begin van een
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas. werkbladen
Paddenstoelen in de klas werkbladen Paddenstoelen bekijken 1 spiegeltje paddenstoelenzoekkaart iets om op te schrijven/tekenen (kleur)potloden Ga buiten op zoek naar paddenstoelen. Je vindt paddenstoelen
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: spechten Groepje 2: muizen Groepje 3: vossen Groepje 4: eekhoorns Groepje 5: egels Kleine beestjes + voedselketens
Nadere informatieklimaatstad herfst Paddenstoelen klimaatstad
herfst Paddenstoelen Schrijf hier je naam... Stad Gent Milieudienst Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen 2014 Driepikkelstraat 32 9030 Mariakerke ( 09 226 15 01 7 bourgoyen.educatie@gent.be geen gezwam...
Nadere informatiem a t e r i a a l z e n d i n g
m a t e r i a a l z e n d i n g Paddenstoelen ordenen 1 Kleurpotloden Schaar Lijm Kleur de paddenstoelen en knip ze uit. Plak ze op van klein naar groot. Stippen tellen 2 Kleurpotloden Kleur de paddenstoelen
Nadere informatieDuivelsei, satansboleet, heksenkring, elvenbankje en kabouters die wonen in de buurt van de vliegenzwam met rode stippen.
Kinderen van de nacht elven of kabouters Deze mysterieuze verschijnselen zijn in de geschiedenis verbonden met de duivel, kinderen van de nacht, kinderen der duisternis, met heksen, maar ook met elven
Nadere informatiePaddenstoelen kweken in de klas
Paddenstoelen kweken in de klas Werkbladen 1. Woordweb 2. Hoe groeien onze paddenstoelen? Werkbladen groep 5 t/m 8 3. Hoe ziet mijn paddenstoel eruit? Versie: groep 5/6 en versie: groep 7/8 4. Recept:
Nadere informatiede Nieuwkoopse Plassen.
Wandelen Paddenstoelenroute door Lusthof de Haeck, Nieuwkoopse Plassen 3.3 km Waar Nieuwkoopse Plassen Vertrekpunt Werkschuur de Kievit [https://maps.google.com/?q=52.1447,4.83218] Lusthof de Haeck is
Nadere informatie4-7 jaar Scharrelavontuur. 4-7 jaar Scharrelavontuur. Sterke geuren. Aardegeuren. Pluk een blaadje van een plantje.
Sterke geuren Pluk een blaadje van een plantje. Wrijf erover met je vingers, en verkreukel het blaadje een beetje. Ruik nu eens. Laat elkaar je blaadje ruiken. Waar ruikt het naar? Aardegeuren Ga op de
Nadere informatieNieuwsbrief 3 november 2014
Nieuwsbrief 3 november 2014 JNC-web JNC-facebook JNC seizoen 2014/2015 In deze editie verslagen van de Open middag 27 augustus Activiteit 1: Help de ringslangen van De Wieden 10 en17 september Activiteit
Nadere informatieHet is Raar maar waar! NatuurWijs lesbrief Paddenstoelen
Het is Raar maar waar! NatuurWijs lesbrief Paddenstoelen Wilt u eropuit met de kinderen om de wereld van de paddenstoelen te ontdekken met alle zintuigen? NatuurWijs heeft speciaal voor de kinderboekenweek
Nadere informatieEen bijzondere ontmoeting.
Een bijzondere ontmoeting. Op een warme herfstdag maakte ik een wandeling in een prachtig bos. De zon scheen en het leek of de vogels in voorjaarsstemming waren. De bomen hadden verschillende kleuren.
Nadere informatie7-12 jaar Scharrelavontuur. 7-12 jaar Scharrelavontuur
Geluiden Wees 1 minuut helemaal stil. Luister naar de geluiden om je heen. Hoeveel geluiden heb je gehoord? Welke geluiden heb je herkend? Je eigen geur maken Verzamel verschillende soorten blaadjes, mos,
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas! Docentenhandleiding & Lessuggesties
Paddenstoelen in de klas! Docentenhandleiding & Lessuggesties Introductie Als de bomen hun mooiste kleuren laten zien en de bladeren beginnen te vallen, schieten de paddenstoelen overal uit de grond. Dit
Nadere informatiePaddestoelen tocht op landgoed Sandwijck te De Bilt.
Paddestoelen tocht op landgoed Sandwijck te De Bilt. Op 23 oktober 2011 was het een mooie herfstdag met veel zon. Wij gingen naar landgoed Sandwijck te De Bilt waar een paddestoelentocht werd georganiseerd
Nadere informatieAan de wand hangen woordkaarten met betrekking tot de herfst.
Herfst Nog niet zolang geleden liepen we in korte broek, kon de jas thuis blijven en was de temperatuur zelfs hoog, te hoog voor dit seizoen. Maar nu waait het, het regent en vallen de blaadjes van de
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 19 december 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was ruim een maand geleden dat ik op de tuinen van De Wiershoeck en de Kinderwerktuin was. Er is in deze maanden
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Wie weet hoe ik heet Groep 6-7-8
Voorbereiding post 2 Wie weet hoe ik heet Groep 6-7-8 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 2: Wie weet hoe ik heet, voor groep 6, 7 en 8. Inhoud: Algemeen
Nadere informatieAuditieve oefeningen herfst. Hakken en plakken
Auditieve oefeningen herfst Hakken en plakken (hak de woorden in stukken, laat de kinderen het hele woord zeggen) eek-hoorn vlie-gen-zwam ka-stan-jes pad-den-stoel ka-bou-ter beu-ken-noot e-gel spin-nen
Nadere informatieNaam:...
Naam:... Wil je meer over paddestoelen weten? Vul de woorden in op de goede plaats. Kies uit: hoed herfst eetbaar steel giftig grotten In de... vind je in het bos veel paddestoelen. Ze groeien op dode
Nadere informatieBOOM de kampioen. vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom
BOOM de kampioen vertelt over de plek die alle bomen over de hele wereld in ons leven innemen. En in het leven van de dieren. Er zijn ontelbaar veel boomsoorten en soms heeft een boom ook nog eens familieleden
Nadere informatie䜀爀愀琀椀猀氀攀猀瀀愀欀欀攀琀倀愀搀搀攀渀猀琀漀攀氀攀渀
䜀爀愀琀椀猀氀攀猀瀀愀欀欀攀琀倀愀搀搀攀渀猀琀漀攀氀攀渀 漀渀搀攀爀搀攀攀氀甀椀琀栀攀琀戀漀攀欀 ᠠ 䄀氀攀欀椀渀搀攀爀攀渀渀愀愀爀戀甀椀琀攀渀 䄀愀渀最攀戀漀搀攀渀搀漀漀爀䬀一一嘀 ⴀ 唀椀琀最攀瘀攀爀椀樀攀渀愀甀琀攀甀爀猀瘀愀渀栀攀琀戀漀攀欀 ᠠ 䄀氀攀欀椀渀搀攀爀攀渀渀愀愀爀戀甀椀琀攀渀 » Het hele jaar door kun je paddenstoelen vinden, alleen
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Eend Inleiding Ik hou mijn werkstuk over eenden omdat ik het leuke dieren vind en ik wil er wat over leren. Dit wil ik er over weten: Wat doen eenden de hele dag? Wat eten eenden? Wat voor soorten eenden
Nadere informatieProeven doe je met je tong. Op je tong zitten allemaal smaakpapillen. Je herkent daardoor dat banaan zoet smaakt en citroen zuur.
Over de Tong Op heel veel scholen ga ik smaakproeven doen. Ook op jullie school! En jullie kunnen me daarbij helpen door aan mijn experimenten mee te doen. Als goede proefpersonen willen jullie je natuurlijk
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, maandag 24 november 2014. Beste natuurliefhebber/- ster,
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, maandag 24 november 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Ook deze keer heb ik voor de maandag gekozen om een paar uurtjes rond te kijken op de tuinen. Het was een zonnige,
Nadere informatieThemawandeling Herfst
Themawandeling Herfst Leerdoelen: De leerlingen tonen respect voor de natuur De leerlingen kunnen enkele typische herfstverschijnselen uit het bos verklaren De leerlingen kunnen op een aangepaste manier
Nadere informatieGebruiksaanwijzing leerdagboek
Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Sporen van schimmels Afdrukken pagina 2-21 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte
Nadere informatie( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL:
( DATUM) WAARNEMERS : SCHOOL: GROEP:.. BOOM IN DE HERFST waarneemvel 1 WAT IS DE NAAM VAN JULLIE BOOM?.. 1. KRUIS AAN WAT JE ZIET AAN JULLIE TAK Nog groene bladeren Gekleurde bladeren Kale takken Vruchten
Nadere informatieKennisnet community 5-6 / herfst 2006
HERFSTWEER Als de zomer voorbij is begint de herfst. Dat merk je niet direct. Er verandert wel steeds meer. Het wordt kouder. Je kunt niet meer zonder jas naar buiten. Er komen herfstbuien. Het waait en
Nadere informatieNachtvlinders. Glasvleugelpijlstaart. De sint-jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder
Nachtvlinders Wist je dat er 2 groepen vlinders zijn? De ene groep noemen we dagvlinders, de andere groep noemen we nachtvlinders. Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt heel simpel: dagvlinders
Nadere informatiePaddenstoelen in de klas alle groepen
Paddenstoelen in de klas alle groepen werkbladen Uitgave: ANMEC Paddenstoelen in de klas Werkbladen Redactie Paula Wanner Lay-out Jolanda van der Heijden Met dank aan: De Hortus, Centrum voor Natuur en
Nadere informatieOpa Vogel in het land van de neushoorns
Opa Vogel in het land van de neushoorns Opa Vogel, hebben jullie echt neushoorns gezien? Jazeker! Een heleboel zelfs, en nog héél veel andere dieren. En opa heeft veel foto s gemaakt, dus kijk maar gauw
Nadere informatieOpdrachten thema. Veluwe
en thema Totaal materialen heide Materialen per groepje 1A Sporen van grazers 3 Witte bakken 3 Pincetten Zoekkaart bos- en heideplanten 1B Dennen trekken Handschoenen voor elk kind Zoekkaart bos- en heideplanten
Nadere informatiePaddestoelen plukken
Centrum Basiseducatie Brusselleer Oefenmap lezen en schrijven p. 1 Herfst Paddestoelen plukken De herfst komt eraan. Nu is het de tijd van de paddestoelen. Eigenlijk kan je ze het hele jaar door vinden.
Nadere informatieMusical De Eendenclub verdwaalt
Pagina 1 van 9 Musical De Eendenclub verdwaalt Normale versie voor 3 typetjes (Otto/Elle/Izzi) Een eigen productie van Recrateam Zang: Leonie van Gent en Martijn Boer Stemmen op de cd-versie: Martijn Boer
Nadere informatieWaarom zijn er ongelukkige mensen?
Eerste Communieproject 8 Waarom zijn er ongelukkige mensen? De mensen doen niet wat God wil Je hebt gezien wat geluk is. Als mensen van jou houden, word je gelukkig. Niet iedereen is gelukkig. Als andere
Nadere informatieINHOUD. 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam Beuk Eik 06
Biotoop: het bos BOSPLANTEN INHOUD 1. Zwammen 02 - Vliegenzwam 03 - Eekhoorntjesbrood 03 - Aardappelbovist 04 - Stinkzwam 04 2. Beuk 05 3. Eik 06 Wereldoriëntatie: natuur: bosplanten VCS-M: L-6 JP: 2003-11-25-1
Nadere informatieWijs Worden. werkboek. deel 1 DAMON
Wijs Worden werkboek deel 1 DAMON WW wb deel 1 mei2009.indd 1 5/25/09 10:33:45 AM Hoofdstuk 1 Over wat echt belangrijk is Paragraaf 1 Inleiding Opdracht 1, p.8 Hieronder staan twaalf standpunten over wat
Nadere informatieHet is herfst in de poppenkast. door Nellie de Kok
Het is herfst in de poppenkast door Nellie de Kok 1 Het is herfst in de poppenkast door Nellie de Kok Samenvatting Jan en Katrijn gaan naar het bos om spullen te zoeken voor de herfsttafel. Als Jan in
Nadere informatieEr was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig
Nadere informatieExodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje
Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieAlgemene Excursie naar De Horsten op 29 september 2012
Algemene Excursie naar De Horsten op 29 september 2012 Om 13.00 uur treffen we elkaar en de IVN-gids Kees Pinster bij de ingang van De Horsten aan de Papeweg. Het weer is goed, zelfs een zonnetje. We slaan
Nadere informatieVoorbereiding post 3. Er was eens Groep 4-5-6
Voorbereiding post 3 Er was eens Groep 4-5-6 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 3: Er was eens..., voor groep 4, 5 en 6. Inhoud: Algemeen Verhaal Spel
Nadere informatieNiet in slaap vallen hoor!
Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:
Nadere informatieVissige russula s komen voor in alle kleuren van de regenboog? De geur is zeer kenmerkend.
Wandeling 13 september : Bakkerijschimmel : Neurospora Kwastschimmel : Aspergillus Een russula die normaal roze is maar door de droogte geelachtig tot kakigeel uitgebleekt is. Deze komt in veel vormen
Nadere informatie1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.
1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.
Nadere informatieCopyright Beertje Anders
Copyright Beertje Anders Beren hebben allerlei gevoelens. Kun jij zien hoe Beertje Anders zich nu voelt? Blij. Ik ben blij als ik jarig ben, als ik spelen mag met Beertje Bruin, als ik met de andere beren
Nadere informatieO-KAARTJES EXP 8B.indd 1 20-06-2005 10:56:1
O-KAARTJES EXP 8B.indd 1 20-06-2005 10:56:1 1 Schachten (Bovenkant van het bouwmodel. Je kunt niet alles zien) In het begin konden we de vuursteen zo uit het bos halen. Je hoefde maar even te graven en
Nadere informatieVolg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :...
Rode opdracht: bomen Pak de boomzoeker 1, 2 en 3 uit de werkmap Volg de aanwijzingen en ontdek met de cijfercode wat de naam van de boom is. Onze boom heet :... Kijk goed naar deze boom om te zien of het
Nadere informatieWaarvan leven paddenstoelen? Paddenstoelen (schimmels met vruchtlichamen dus) leven en groeien voornamelijk door organisch materiaal zoals takken,
Wat is een paddenstoel? zijn vruchtlichamen van schimmels. Eenvoudig voorgesteld is een paddenstoel van een schimmel wat een appel is voor een appelboom. Zoals een appelboom herkenbaar is aan zijn appels,
Nadere informatieHerfst in de kleuterklas
Herfst in de kleuterklas Versjes, woordenschat, voelspelletje Tekst en idee Rian Visser In de herfst kun je in het bos van alles vinden. Welke dingen ken je? Walnoot Eikels Hazelnoten Herfstbladeren Beukennootjes
Nadere informatieKleuren maken met Caran d Ache
Kleuren maken met Caran d Ache De kleuren van je huid maken met Caran d Ache is best lastig. Er zijn een aantal basisregels die je kunt gebruiken. Kom je er niet uit met de bestaande kleuren uit de pakjes,
Nadere informatieHier zien jullie alweer de een uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw.
Hier zien jullie alweer de een uitgave van ons jeugdblad. Nieuwsgierig wat de Oele nu weer heeft te vertellen. Lees maar gauw. De Specht Er zijn verschillende soorten spechten: de groene, de zwarte en
Nadere informatieLESPAKKET ECOLOGIE. Naam. Dierenrijk is onderdeel van
LESPAKKET ECOLOGIE HAVO / VWO Naam Docent Klas LEKKER BEESTEN TUSSEN DE DIEREN Dierenrijk is onderdeel van WELKOM IN DIERENRIJK ELAND Om ervoor te zorgen dat je een leuke en leerzame excursie hebt, volgen
Nadere informatiePasen. Vrolijke paaskaart Leuke kaart om te kleuren die je met Pasen aan iemand kan geven. Bijvoorbeeld je vader, moeder, opa of oma.
Pasen Hallo, Ik heb me alweer bezig gehouden met pasen en ben voor jullie op zoek gegaan naar leuke knutselwerkjes om thuis te gaan maken.ik hoop dat jullie er veel plezier mee zullen hebben. Zo vind je
Nadere informatieOntdekkingstocht duin, bos en strand
Ontdekkingstocht duin, bos en strand Opdracht 1 Het noorden van de kaart Start deze ontdekkingstocht op de parkeerplaats van Ecomare. Om te weten of je goed loopt, is het belangrijk dat je de kaart goed
Nadere informatieZwammen: 8 12 jaar (handleiding)
Handleiding: Doelgroep Zwammen 8 12 jaar Periode Duur van de activiteit 2 u 30 september - november Materiaal voor de begeleider Materiaal voor de kinderen Kledij Fiches en grote fotokaarten in map Gekweekte
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 10 oktober 2017 Beste natuurliefhebber/-ster, De weersverwachting voor dinsdag stemde niet optimistisch. Ik hield er zelfs rekening mee dat de excursie niet door zou
Nadere informatie2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.
Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,
Nadere informatieDe inhoud. 1. De inleiding. 2. De woordspin. 3. Het uiterlijk van de das. 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren?
De inhoud 1. De inleiding 2. De woordspin 3. Het uiterlijk van de das 4. Wat eet de das? 5. Waar wonen dassen? 6. Hoe wordt de das geboren? 7. De dassenwerkgroep Utrecht 8. De afsluiting 9. Bronnen 1.
Nadere informatieVoorbereiding post 2. Wie weet hoe ik heet Groep 4-5
Voorbereiding post 2 Wie weet hoe ik heet Groep 4-5 Welkom bij IVN Valkenswaard-Waalre Dit is de Powerpointserie als voorbereiding op post 2: Wie weet hoe ik heet, voor groep 4 en 5. Inhoud: Algemeen Borden
Nadere informatieNoach bouwt een ark Genesis 6-8
2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieantwoorden en uitleg bij Micropia-onderwijsmateriaal primair onderwijs (groep 7-8)
antwoorden en uitleg bij Micropia-onderwijsmateriaal primair onderwijs (groep 7-8) onzichtbaar leven In dit document vindt u de vragen uit het Micropia-opdrachtenboekje voor de bovenbouw van het primair
Nadere informatieExpeditie Boswachterscode
Boswachterscode Ontdek jij je zesde zintuig? Kinderen tussen de 7 en 10 jaar opgelet! Zet je zintuigen op scherp. Volg het spoor van Benno Buitenpret. Speciaal voor jou heeft hij zijn persoonlijke en buitengewoon
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken http://spreekbeurten.info
Kleuren Inleiding Hallo allemaal. Ik hou mijn spreekbeurt over kleuren omdat ik het een leuk en interessant onderwerp vind en ook omdat kinderen er niet zo snel op komen denk ik. Ik heb mijn spreekbeurt
Nadere informatieDe Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016. Beste natuurliefhebber/-ster,
De Wiershoeck-Kinderwerktuin, dinsdag 3 mei 2016 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was een heel aangename dag, maar er was minder te zien dan ik had gehoopt/verwacht. Twee dagen eerder waren we in de Hortus
Nadere informatieDeze gevoelens en emoties blijven bestaan totdat jij er aan toe bent om ze te uiten.
Ik wil EmoKnallen. Sjoelen en uiten van emoties en gevoelens met jongeren en volwassenen. Benodigdheden: een sjoelbak en sjoelschijven. Te spelen op school, in jongeren en opvangcentra, in het gezin, bij
Nadere informatie1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.
Nadere informatieSchimmels. http://www.soortenbank.nl/soorten.php?menuentry=quiz&soortengroep=paddenstoelen
Schimmels Waar zouden we zijn zonder de schimmel. Geen brood, bier, brie, champignons of penicilline. Ook ruimen ze planten- en dierenresten op (detritivoren). Jammer dat ze al aan planten en dieren beginnen
Nadere informatieTekst lezen en verwijswoorden begrijpen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en verwijswoorden begrijpen In veel zinnen in de tekst staan verwijswoorden. Een verwijswoord verwijst naar een ander woord. Bijvoorbeeld: hij, hem, zij, het, die, hun, daar,
Nadere informatieHoutaantasting onder water -stopt het ooit-
Houtaantasting onder water - stopt het ooit - René Klaassen 17 januari 2012 7 de nationale houten heipalendag Inleiding-1, tekst Beste mensen, Op de nationale houten heipalendag is houtaantasting natuurlijk
Nadere informatieinhoud Herfst 1. Het weer 2. Overal blad 3. Zaden 4. Paddenstoelen 5. De eekhoorn 6. De egel 7. Insecten 8. Vogels op reis 9. Filmpje Pluskaarten
Herfst inhoud Herfst 3 1. Het weer 4 2. Overal blad 5 3. Zaden 6 4. Paddenstoelen 7 5. De eekhoorn 8 6. De egel 9 7. Insecten 10 8. Vogels op reis 11 9. Filmpje 12 Pluskaarten 13 Bronnen en foto s 15 Colofon
Nadere informatieGedichten werkboekje. Naam: Groep:
Gedichten werkboekje Naam: Groep: Gedichten lezen 1. Wat valt je als eerste op bij dit gedicht? Bang Bang, dat ik het nooit vergeten zal. Ik zal het nooit vergeten. Ik zag hem daar voor het laatst in de
Nadere informatieLimburgs Landschap. natuurboekje van
Limburgs Landschap natuurboekje van herfst 2011 Hoi! Vroeger schreven de mensen brieven en boeken met een grote ganzenveer. Daar sneden ze met een mesje een scherpe punt aan. Die doopten ze dan in een
Nadere informatieOpstart modulen. Einde topografie oefenen
Start Topografie oefenen Opstart modulen Onderwerp kiezen Onderwerp uitvoeren Afsluit module Einde topografie oefenen Start opstart module Charlie zit Charlie gaat staan, gaat zwaaien met 1 hand en hij
Nadere informatieBlij, boos, verdrietig of sip Het zijn allemaal gevoelens van geboorte tot rip Als je gepest word ben je verdrietig De pestkoppen zijn daarom ook
Aarde 9 miljoen mensen zijn jarig op de zelfde dag als jij. Dan zijn er veel mensen op de wereld, Mensen zoals jij. Al die mensen, Staan op de aarde, Een aarde van 6000.000.000.000.000.000.000.000 kg.
Nadere informatiePasen met peuters en kleuters. Jojo is weg
Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?
Nadere informatieAmfibieën. Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker. 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen.
Amfibieën Les 1 Kenmerken amfibieën en de kikker Inhoud 1. De leerkracht vertelt dat de les gaat over hoe je amfibieën kunt herkennen. Hulpmiddel Prezi les 1: http://prezi.com/hwpatwdyvqpv/?utm_campaign
Nadere informatieDeze mooi gekleurde vogels hebben een grote snavel. Niemand weet precies waarom, maar hij lijkt handig om noten open te breken.
Jungle Een paar junglebewoners: Orang-oetang: Deze oranjeachtige apen zijn bijna uitgestorven omdat hun bomen worden gekapt. Ze kunnen dan moeilijk eten vinden en gaan dood. Orang-oetang betekent bosmens.
Nadere informatieKaart 15 Bollen en knollen
Kaart 15 Bollen en knollen Informatiekaart Werkblad Onderzoek: o Bollen en knollen o Narcissen op water Quiz: o http://natuur.ariena.com Voor de leerkracht: De kinderen leren de volgende begrippen: Bollenstreek
Nadere informatieRivierenhof. Handleiding. Opgesteld door de domeinwachters. >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar. Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst
Rivierenhof Handleiding Opgesteld door de domeinwachters >> Ontdekkingstocht voor het 4, 5 en 6 leerjaar Tjakkie de specht Ontdekt de Herfst INLEIDING Het zelf -doe pakket bestaat uit een bewegwijzerde
Nadere informatieDino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen.
Dino en het ei Bibliografie: Demyttenaere, B. (2004). Dino en het ei. Antwerpen: Standaard. Thema: niet alles is steeds wat het lijkt, illusies Korte inhoud: Elke nacht staat er een groot wit ei tussen
Nadere informatieZonder zintuigen weet je niet wat er om je heen gebeurt. Daarom gebruik je oren, je ogen, je neus, je huid en je tong.
Naam: DE ZINTUIGEN OOG, NEUS EN MOND Zintuigen. Doe je ogen eens dicht. Doe eens oordopjes in je oren. Weet je nu nog wel waar je bent? Ben je binnen of buiten? Schijnt de zon? Of regent het? Dat kun je
Nadere informatieAchtergrondinformatie voor groep 3/4. Even voorstellen. Hier wonen ze. Echte natuur. Zo herken je hem
Overname en dupliceren van dit materiaal is alleen toegestaan voor educatieve en niet-commerciële doeleinden en alleen als het materiaal is voorzien van een bronvermelding. Vogelbescherming Nederland,
Nadere informatieToets informatieve en andere teksten Niveau AA Toets 2 (februari), deel 2
Voordat je de toets maakt Je gaat een toets maken. Deze toets bestaat uit twee delen. Dit is deel 2. Je krijgt drie teksten en 10 opdrachten. Geef altijd een antwoord! Succes! pagina 1 van 8 Tekst 1 Hotel
Nadere informatieEen beeldverslag van de pop-up paddenstoelenexcursie in de Brettenzone op , geleid door Christiane Baethcke
KNNV Amsterdam Een beeldverslag van de pop-up paddenstoelenexcursie in de Brettenzone op 10-11-2016, geleid door Christiane Baethcke Voor deze pop-up excursie koos Christiane het stukje Brettenzone tussen
Nadere informatieDe Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 januari 2014
De Wiershoeck- Kinderwerktuin, dinsdag 14 januari 2014 Beste natuurliefhebber/- ster, Natuurlijk was ik ook afgelopen dinsdag weer op fotosafari op De Wiershoeck en de Kinderwerktuin. Het was relatief
Nadere informatieThema Zintuigen. BSO in 2 nature Bushraft activiteit. www.in2nature.eu info@in2nature.eu. stichting in2nature. www.in2nature.eu info@in2nature.
BSO in 2 nature Bushraft activiteit www..eu info@.eu Thema Zintuigen www..eu info@.eu Johan en Sandra Van der Wielen Verbindingsweg 22 3921DM Elst (ut) 0318-471974 Triodos: 390288675 KvK: 30264584 Inleiding
Nadere informatieMamma vliegt steeds hoger.
MEEUWTJE Meeuwtje is het verhaal van een jonge meeuw die zijn leefwereld verkent. Zijn moeder helpt hem daarbij, vooral door aan het eind van de dag nog eens na te gaan wat er allemaal voor dieren, kleuren
Nadere informatie