De acceptatie van homoseksualiteit indoor etnische en religieuze groepen in Nederland

Transcriptie

1 De acceptatie van homoseksualiteit indoor etnische en religieuze groepen in Nederland Willem Huijnk BIJLAGEN Bijlage bij hoofdstuk Bijlage bij hoofdstuk Bijlage bij hoofdstuk Bijlage bij hoofdstuk Bijlage bij hoofdstuk Sociaal en Cultureel Planbureau Den Haag, november

2 Bijlage bij hoofdstuk 1 Toelichting op de gebruikte databestanden B1.1 Culturele veranderingen 2012 Doel en achtergrond Het onderzoek Culturele veranderingen in Nederland (CV) en SCP Leefsituatie Index (SLI) die gecombineerd werden uitgevoerd, is een 2-jaarlijks onderzoek dat in 2012 in een samenwerkingsproject werd uitgevoerd door het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Doel van CV is vaststellen welke opvattingen de Nederlander heeft over samenleving en cultuur en hoe deze in de loop der tijd zijn veranderd. Doel van SLI is het ontwikkelen van een indicator om de sociale leefsituatie van Nederland in kaart te brengen en het monitoren van de ontwikkeling van de sociale leefsituatie van de Nederlandse bevolking. De onderzoeken liggen aan de basis van veel onderzoek uit het werkprogramma van het SCP. Door het CBS zullen de data vooral worden gebruikt ten behoeve van het speerpunt Sociale Samenhang. CV is gestart in 1975, jaarlijks herhaald vanaf 1978 met uitzondering van 1982, 1984 en vanaf 2000 tweejaarlijks herhaald. CV2012 is het 27e onderzoek in de reeks, door het CBS uitgevoerd in samenwerking met het SCP. Dataverzameling De doelpopulatie van CV bestond uit alle Nederlands sprekende personen die 16 jaar of ouder waren, die in Nederland wonen, en die deel uitmaken van particuliere huishoudens. CV werd face-to-face uitgevoerd. Aan respondenten van CV van 18 jaar of ouder werd gevraagd of ze bereid waren om een schriftelijke vragenlijst voor SLI in te vullen. Het steekproefontwerp voor CV 2012 was een zelfwegend tweetrapssteekproef-ontwerp met deelgemeenten als primaire eenheden en personen als secundaire eenheden. De respons was 55,4%, terwijl de strenge respons 54,1% was. Met de strenge respons wordt de volledige respons gedeeld op de uitgezette steekproef, inclusief herbenaderingen en kaderfouten bedoeld. Het responspercentage op de schriftelijke vragenlijsten was 85,2%. De respons van CV vertoont enige selectiviteit naar een aantal achtergrondkenmerken. Met name mensen in leeftijdscategorieën 60 en 69 jaar, autochtonen, gehuwden, mensen in de hoogste inkomensgroep en degenen in de niet stedelijke gemeenten zijn oververtegenwoordigd. Om te corrigeren voor de selectiviteit in CV en SLI is er voor beide onderzoeksonderdelen een weegfactor gehanteerd. Aantal respondenten per groep < 40 jaar 40 jaar Tabel B1.1 Aantal respondenten Culturele veranderingen, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit en leeftijd, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, 2012 totaal tenminste wekelijks beslist naar de kerk religieus a niet-gelovig 1460 n.v.t. n.v.t room- katholiek PKN overige godsdiensten b totaal a Dit zijn de personen die op de vraag In hoeverre beschouwt u zich als een religieus mens? met de antwoordcategorieën (1) 'beslist niet religieus' tot (4) 'beslist wel religieus' aangaven beslist wel religieus te zijn. b Dit is een zeer diverse groep bestaande uit Boeddhisme (5), islam (19), en andere kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering (125). Bron: SCP (CV 12) Tabel B1.2 Aantal respondenten Culturele veranderingen, naar etnische groep, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, 2012 totaal eerste tweede < 40 jaar 40 jaar generatie generatie autochtoon westers Bron: SCP (CV 12) 2

3 Metingen van religie Beschouwt u zichzelf als behorend tot een kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering? 1 ja 2 nee Welk kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering is dat? 1 rooms-katholiek (RK) 2 protestantse Kerk in Nederland (PKN / Samen op Weg Kerken) 3 hindoe 4 islamitisch 5 boeddhistisch 6 Ander kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering Voor hindoes, moslims, joden etc.: tempel, moskee, synagoge in plaats van kerk. << Hoe vaak bent u gedurende het afgelopen half jaar naar de kerk geweest. Was dat: 1 eens per week of vaker, 2 eens per 2 weken, 3 eens per maand, 4 minder dan eenmaal per maand, 5 of nooit? In welke mate zou u zichzelf een religieus mens noemen. Is dat:-> 1 beslist wel religieus 2 enigszins religieus 3 nauwelijks religieus 4 beslist niet religieus Metingen van etnische herkomst De gegevens over de herkomst van de respondent zijn verzameld via een koppeling met GBA-gegevens. De herkomst is gebaseerd op het geboorteland van de ouders. Wanneer ten minste één ouder in het buitenland is geboren, is iemand allochtoon. Een westerse migrant heeft als herkomstgroepering een van de landen in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, of Indonesië of Japan. De antwoordcategorieën waren: 1 autochtoon 2 westerse allochtoon 3 niet-westerse allochtoon B1.2 Acceptatie van homoseksualiteit Doel en achtergrond De vragenlijst is grotendeels een herhaling van een eerder onderzoek naar de opinie over homoseksualiteit. Dataverzameling De doelgroep van het onderzoek in 2012 wordt gevormd door Nederlanders van 16 jaar en ouder. In opdracht van het SCP heeft Intomart GfK van 14 tot en met 28 mei 2012 het veldwerk van het opinieonderzoek homo- en biseksualiteit uitgevoerd. De studie is uitgevoerd aan de hand van een web enquête. Het totaal aantal respondenten in dit onderzoek bedraagt 1.016, er zijn in totaal personen uitgenodigd. De respons bedraagt 74%. De verzamelde onderzoeksgegevens zijn representatief gewogen voor de variabelen geslacht, leeftijd, opleiding, regio en etniciteit. De steekproef is getrokken uit het Intomart GfK online panel. Er zijn alleen panelleden geselecteerd die via representatief onderzoek als panellid zijn geworven. De verhoudingen hiervoor zijn afkomstig uit de Gouden Standaard

4 Aantal respondenten per groep Religieuze groepen Tabel B1.3 Aantal respondenten Acceptatie van homoseksualiteit gestapeld, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit en leeftijd, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, totaal tenminste wekelijks < 40 jaar 40 jaar naar de kerk niet-gelovig rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelische stroming overig christelijk overige godsdiensten totaal Bron: SCP (HOMO 09-12) Metingen van religie 'Hoe vaak bent u gedurende het afgelopen half jaar naar de kerk geweest? Onder kerk verstaan we ook tempel, moskee, synagoge'. 1 nooit 2 minder dan eenmaal per maand 3 eenmaal per maand 4 eenmaal per 2 weken 5 eens per week of vaker Kerkgenootschap of godsdienst? 1 rooms-katholiek 2 PKN 4 overig gereformeerd 5 evangelische stroming 6 overig christelijk 8 islam 9 overige godsdiensten 95 geen geloofsgemeenschap 1.3 Survey Integratie Minderheden 2011 Doel en achtergrond Op verzoek van de Directie Inburgering & Integratie (DI&I) van het voormalig ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (thans behorend tot het ministerie van BZK) is in 2011 de Survey integratie minderheden (SIM 11) uitgevoerd. Doel hiervan is om de positie van de vier grootste niet-westerse groepen in Nederland in kaart te brengen en, door aan te sluiten op eerder surveyonderzoek, de integratie van deze groepen over de tijd volgen. Thema s Doel van het SIM is om een breed overzicht te geven van integratie-indicatoren. Daarnaast wordt aandacht besteed aan hoe migranten tegen Nederland en autochtone Nederlanders aankijken, of ze discriminatie ervaren en hoe ze oordelen over hun woonbuurt. Ook zijn vragen opgenomen over gezondheid, sport en opvoeding Dataverzameling Het steekproefkader van de SIM 11 betreft alle in Nederland wonende personen met een Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse of autochtone herkomst van 15 jaar en ouder die staan geregistreerd in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Voor dit onderzoek heeft het CBS de steekproef getrokken. De steekproef is in twee stappen getrokken, waarbij eerst gemeenten zijn geselecteerd en vervolgens binnen die gemeenten de personen. 4

5 De vragenlijst voor de face-to-face afname in het mixed-mode onderzoek was identiek aan de vragenlijst in het hoofdonderzoek. Voor het afnemen van de vragenlijst per internet of telefoon (mixed-mode onderzoek) werd gebruik gemaakt van een verkorte versie van de vragenlijst. Dit laatste is noodzakelijk omdat een lange vragenlijst het risico op nonrespons en item nonrespons vergroot. In de verkorte vragenlijst is het blok over de opvoeding in het geheel geschrapt en is bij andere onderwerpen een selectie van vragen voorgelegd (zoals bij inburgering, arbeid en inkomen, taalvaardigheid en terugkeer). De volledige vragenlijst is op verzoek beschikbaar. De interviewers waren afkomstig van GfK en Labyrinth. Autochtone enquêteurs en enquêteurs uit de onderzochte etnische groepen hebben de interviews afgenomen. Aanvankelijk was het de bedoeling dat steekproefpersonen uit de migrantengroepen volledig benaderd zouden worden door een enquêteur uit de eigen groep. Bij de Turkse en Marokkaanse groep is dit inderdaad het geval geweest, bij de Surinaamse en Antilliaanse groep zijn ook autochtone enquêteurs ingezet (we lichten zo dadelijk de redenen toe). Alle interviews in het hoofdonderzoek werden uitgevoerd via Computer Assisted Personal Interviewing (CAPI). Het interview werd altijd op het woonadres van de steekproefpersoon afgenomen. Het was verboden om iemand anders aan het onderzoek te laten deelnamen dan de geselecteerde steekproefpersoon (geen proxy-interviews). Response In totaal hebben respondenten aan het hoofdonderzoek meegewerkt. Onderscheiden naar groep: 814 van Turkse, 834 van Marokkaanse, 790 van Surinaamse en 872 van Antilliaanse komaf en 815 autochtone Nederlanders. Voor de e uiteindelijke responspercentages per doelpopulatie is gecorrigeerd voor de oneigenlijke non-respons (foutief adres, verhuisd, overleden). De respons is het hoogste onder de autochtone groep (55%). Onder de migrantengroepen is de respons het hoogste onder de Turkse Nederlanders (54%), daarna volgt de Marokkaanse groep met 50%. Het responspercentage onder de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders is lager, namelijk respectievelijk 43% en 48%. Tabel B1.4 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit en leeftijd, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, 2012 totaal tenminste wekelijks < 40 jaar 40 jaar naar de kerk rooms-katholiek PKN Nederlands-hervormd overig gereformeerd evangelisch pinkstergemeente jehova s islamitisch Shiiet Soenniet Aleviet overig a hindoeïstisch overige godsdiensten b niet-gelovig totaal a Deze groep bestaat uit Ahmadiyya, Salafisten en een restgroep van moslims die zich beschouwen als algemeen/anders. b Deze groep bestaat uit boeddhisme, Joods, Sikh, Christen: algemeen/ anders en groep overige godsdiensten. Bron: SCP/ CBS (SIM 11) 5

6 Tabel B1.5 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit en leeftijd, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, 2012 totaal eerste tweede < 40 jaar 40 jaar generatie generatie Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans autochtoon totaal Bron: SCP/ CBS (SIM 11) Metingen van religie Rekent u zichzelf tot een bepaalde godsdienst of religie? 1 ja, godsdienst\religie 2 nee Welk geloof is dat? 1 Islam: Shi'ieten 2 Islam: Sunnieten 3 Islam: Alevieten 4 Islam: Ahmadiyya 5 Islam: Salafisten 6 Islam: algemeen\anders namelijk... 7 Christelijk: Rooms-Katholiek 8 Christelijk: Nederlands Hervormd 9 Christelijk: Gereformeerd 10 Christelijk: Protestantse Kerk Nederland 11 Christelijk: Evangelische Broedergemeenschap 12 Christelijk: Pinkstergemeente 13 Christelijk: Jehova s getuige 14 Christelijk: algemeen \ anders namelijk Hindoeïsme 16 Baha'i 17 Sikh 18 Joods 19 Zarathoustrianen 20 Confucianisme 21 Taoïsme 22 Boeddhisme 23 overige godsdienst, namelijk... Hoe vaak gaat u naar een godsdienstige bijeenkomst? Een godsdienstige bijeenkomst is bijvoorbeeld een kerkdienst, een bezoek aan de moskee of een gebedsdienst. 1 elke dag 2 elke week 3 elke maand 4 een paar keer per jaar 5 nooit\minder dan 1 keer per jaar 6

7 Metingen herkomst en generatie Herkomst en generatie zijn gebaseerd op het geboorteland van de respondent zelf en diens beide ouders. B1.4 Survey integratie nieuwe groepen SING 2009 Doel en achtergrond Het ministerie van VROM (Directie Inburgering & Integratie) wil met het onderzoek Survey integratie nieuwe groepen (SING) inzicht verkrijgen in de (sociaal-culturele) integratie van zes zogenoemde nieuwe groepen, te weten Iraniërs, Irakezen, Afghanen, Somaliërs, Polen en Chinezen. Daarnaast is een autochtone referentiegroep in het onderzoek betrokken. Het SING 2009-onderzoek is een vervolg op het SIM (Survey integratie minderheden)- onderzoek en het SPVA (Sociale positie en voorzieningengebruik van allochtonen)-onderzoek. In het SIM-onderzoek werden onder de vier grote minderheidsgroeperingen Turken, Marokkanen, Surinamers en Antillianen onder meer gegevens verzameld over opleidingen, werk, sociale contacten, integratie en vrijetijdsbesteding. Het SPVA-onderzoek was gericht op de sociale positie van allochtonen en op de informatievoorziening van de Rijksoverheid. In het SIM 2006-onderzoek werd in tegenstelling tot de SPVA-onderzoeken gebruik gemaakt van een personensteekproef en een landelijk gespreide steekproef. Hierdoor konden eventuele problemen ten aanzien van de generaliseerbaarheid worden voorkomen. Bovendien waren er meer achtergrondgegevens beschikbaar wat weer van belang was bij het al dan niet inzetten van allochtone interviewers. Thema s Er is een vragenlijst ontwikkeld waarin is ingegaan op, naast allerlei achtergrondgegevens, gegevens over opleidingen, werkervaring, attituden ten aanzien van werk, sociale contacten van mensen, integratie, mening over de eigen groep en andere etnische groepen, het gebruik van verschillende media, hun gevoel van veiligheid en sport- en andere vrijetijdsbesteding. Dataverzameling Ondervraagd zijn autochtone Nederlanders, Iraniërs, Irakezen, Afghanen, Somaliërs, Chinezen en Polen van 15 jaar en ouder. Het veldwerk is uitgevoerd via Computer Assisted Personal Interviewing (CAPI). De interviewers hebben van tevoren een uitgebreide instructie gekregen. Voor interviews met de allochtone respondenten zijn de vragenlijst, de introductiebrief en de folder vertaald in het Farsi, Arabisch, Dari, Somalisch, Chinees en Pools. Daarnaast zijn voor de benadering van respondenten die minder dan vijf jaar geleden in Nederland zijn gevestigd waar mogelijk interviewers van Iraanse, Irakese, Afghaanse, Somalische, Chinese en Poolse afkomst ingezet. Response Van de adressen uit de bruto steekproef zijn 1229 adressen niet uitgezet adressen zijn uitgezet bij de interviewers en hebben een introductiebrief ontvangen. Het aantal geslaagde interviews ligt op 6911 en het ongecorrigeerde responspercentage komt hiermee op 38%. Wanneer de oneigenlijke respons (geen woonadres, verhuisd, woont niet zelfstandig, overleden) wordt afgetrokken van het aantal benaderde adressen komt het gemiddelde gecorrigeerde responspercentage op 43%.Wanneer we de afzonderlijke herkomstgroepen bekijken is het beeld als volgt: 40% bij Iraanse groep, 48% bij de Iraakse groep, 49% bij de Afghaanse groep, 38% bij de Somalische groep, 38% bij de Chinese groep, 42% bij de Poolse groep en 46% bij de autochtone Nederlanders. 7

8 Aantal respondenten per groep Religieuze groepen Tabel B1.6 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit en leeftijd, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, 2012 totaal tenminste wekelijks < 40 jaar 40 jaar naar de kerk rooms-katholiek PKN Nederlands hervormd overig gereformeerd islamitisch Shiiet Soenniet Aleviet 11-7 overig a boeddhistisch overige godsdiensten b niet-gelovig totaal a Deze groep bestaat uit Ahmadiyya, Salafisten en een restgroep van moslims die zich beschouwen als algemeen/anders. b Deze groep bestaat met name uit de groep christelijk algemeen/ anders (153) en overige godsdiensten (116). Daarnaast omvat deze groep de volgende godsdiensten: Joods (7), Zarathoustrianen (7), Bahai, (21), Sikh (6), Hindoes (19), evengalisch (23), pinkstergemeente (16), Jehova s (22), confucianisme (3) entaoïsme (3). Bron: SCP / CBS (SING 09) Etnische groepen Tabel B1.7 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit en leeftijd, die een score hebben op de homoacceptatiemaat, 2012 totaal eerste tweede < 40 jaar 40 jaar generatie generatie Afghaans Iraaks Iraans Somalisch Pools Chinees autochtoon totaal Bron: SCP / CBS (SING 09) Metingen van religie Rekent u zichzelf tot een bepaalde godsdienst of religie? 1 ja, godsdienst\religie 2 nee 8

9 Welk geloof is dat? 1 Islam: Shi'ieten 2 Islam: Sunnieten 3 Islam: Alevieten 4 Islam: Ahmadiyya 5 Islam: Salafisten 6 Islam: algemeen\anders namelijk... 7 Joods 8 Zarathoustrianen 9 Baha'i 10 Sikh 11 Hindoeïsme 12 Christelijk: Rooms-Katholiek 13 Christelijk: Nederlands Hervormd 14 Christelijk: Gereformeerd 15 Christelijk: Protestantse Kerk Nederland 16 Christelijk: Evangelische Broedergemeenschap 17 Christelijk: Pinkstergemeente 18 Christelijk: Jehova s getuige 19 Christelijk: algemeen \ anders namelijk Confucianisme 21 Taoïsme 22 Boeddhisme 23 overige godsdienst, namelijk... Hoe vaak gaat u naar een godsdienstige bijeenkomst? Een godsdienstige bijeenkomst is bijvoorbeeld een kerkdienst, een bezoek aan de moskee of een gebedsdienst. 1 elke dag 2 elke week 3 elke maand 4 een paar keer per jaar 5 nooit\minder dan 1 keer per jaar Metingen herkomst en generatie Herkomst en generatie zijn gebaseerd op het geboorteland van de respondent zelf en diens beide ouders. B1.5 De Netherlands Longitudinal Lifecourse Study 2011 (NELLS 11) Doel en achtergrond Het doel van NELLS is in algemene zin om een panelstudie te creëren voor sociologisch onderzoek. Het onderzoek richt zich op drie thema s die centraal staan binnen de sociologie: cohesie, normen en waarden en ongelijkheid. De studie faciliteert het onderzoek naar deze thema s vanuit een levensloopperspectief. De studie kenmerkt zich door vijf belangrijke elementen: 1) het longitudinale karakter (3 waves, 3 jaar tussen de waves) 2) mixed-mode (zowel face-to-face als web 3) grootschalig (meer dan5000 respondenten in wave 1) 4) oversampling van migranten 5) publiekelijk toegankelijk 9

10 De eerste wave bestaat uit een sample van 5,312 respondenten van tussen de 15 en 45 jaar, waarbij Marokkaanse en Turkse migranten zijn oversampled. De data is via face-to-face en schriftelijk enquêtes uitgevoerd. Thema s De onderzochte thema s in NELLS zijn zeer divers: familie achtergond, sociaal-demografisch, sociaaleconomisch, sociale ongelijkheid, sociale cohesie, integratie, waarden, normen, attituden en vrijetijdsbesteding (o.a. sport, vrijwilligerswerk en mediagebruik). Dataverzameling Een tweetraps gestratificeerde sampling is toegepast. In de eerste fase zin 35 gemeenten quasi-random geselecteerd op basis van regio en urbanisatiegraad. In de tweede fase zijn respondenten via populatie registers random geselecteerd op basis van leeftijd en geboorteland van de ouders. Hierbij zijn respondenten van Marokkaanse en Turkse afkomst oversampled. Response De overall reponse rate van de survey was 52, wat ongeveer gemiddeld is face-to-face onderzoeken in Nederland. De response was bij autochtone Nederlanders 56%, bij Turkse Nederlanders 50% en bij de Marokkaanse Nederlanders het laagste, 46%. Weegfactor Om rekening te houdingen met afwijkingen is een weegfactor geconstrueerd op basis van geslacht, leeftijd, regio en urbanisatiegraad. Aantal respondenten per groep Religieuze groepen Tabel B1.8 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit, 2011 totaal tenminste wekelijks naar religieuze bijeenkomst mijn geloof is heel belangrijk rooms-katholiek PKN overige protestantse groepen islamitisch niet-gelovig Bron: UvT/RUN (NELLS 11) Etnische groepen Tabel B1.9 Aantal respondenten, naar etnische groepering en generatie totaal eerste tweede generatie generatie Turks Marokkaans overig niet-westers Westers autochtoon Bron: UvT/RUN (NELLS 11) Metingen van religie Rekent u zichzelf op dit moment tot een godsdienst of religie? 1. ja 2. nee 10

11 Welke godsdienst is dat? 1. Rooms-Katholiek 2. Protestantse Kerk Nederland (voorheen Hervormd) 3. Protestantse Kerk Nederland (voorheen Gereformeerd) 4. Protestantse Kerk Nederland (voorheen Luthers) 5. Overig Protestant 6. Islam Sunitisch 7. Islam Shiitisch 8. Islam overig 9. Jodendom 10. Hindoeïsme 11. Boeddhisme 12. Anders, nl.... [invullen] Hoe vaak gaat u naar een godsdienstige bijeenkomst in een kerk, moskee, synagoge, tempel, of schrijn? Is dat 1. nooit keer per jaar keer per jaar 4. 1 keer per maand keer per maand 6. iedere week 7. meerdere keren per week Metingen herkomst en generatie In navolging van het CBS is in NELLS de herkomstgroep gebaseerd op het geboorteland van de respondent en beide ouders. Er is een onderscheid gemaakt tussen de eerste en de tweede generatie. Als de persoon en één of beide ouders buiten Nederland is geboren wordt hij/ zij beschouwd als een eerste generatie allochtoon. Als de persoon in Nederland is geboren en één of beide ouders in het buitenland wordt hij/zij beschouwd als een tweede generatie allochtoon. B1.6 European Social Survey (ESS) Aantal respondenten per groep Religieuze groepen Tabel B1.10 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, kerkgang, mate van religiositeit, 2011 totaal tenminste wekelijks naar religieuze bijeenkomst rooms-katholiek PKN overige protestantse groepen islamitisch niet-gelovig Bron: UvT/RUN (NELLS 11) B1.7 Sociaal-culturele Ontwikkelingen in Nederland (SOCON) Aantal respondenten per groep Religieuze groepen 11

12 Tabel B1.11 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, 2005 a totaal rooms-katholiek 257 PKN 82 Nederlands-hervormd 63 gereformeerd 57 overig Christelijk 54 overige godsdiensten 28 niet-gelovig 804 Bron: RUN (SOCON 05) a SOCON is niet gebruikt om te kijken naar verschillen naar kerkgang B1.8 Familie-enquête Nederlandse Bevolking (FNB) Tabel B1.12 Aantal respondenten, naar religieuze groepering, 2009 a totaal tenminste wekelijks naar religieuze bijeenkomst rooms-katholiek Nederlands-hervormd gereformeerd Christelijk, anders overige godsdiensten 37 9 niet-gelovig Bron: RUN (FNB 09) Informatie over de volgende databestanden kun je opvragen bij de hoofdauteur World Value Survey (WVS) European Values Survey (EVS) European Social Survey (ESS) Netherland Kinship Panel Study (NKPS) Health Behaviour in School-Aged Children (HBSC) Sociale Veiligheid LHBT-jongeren (SVO) Nationaal Kiezersonderzoek (NKO) Leefsituatie Allochtonen Stedelingen (LAS) 12

13 Bijlage bij hoofdstuk 2 Tabel B2.1 Algemene aanvaarding, tenminste wekelijk bezoek religieuze bijeenkomst, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) seks tussen twee homoseksuele mannen vind ik walgelijk seks tussen twee lesbische vrouwen vind ik walgelijk homoseksuele mannen zijn eigenlijk geen echte mannen rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelische stroming Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.2 Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen, 2011 (in procenten, (helemaal) mee eens) a islamitisch (totaal) 58 sjiitisch 68 soennitisch 57 aleviet 67 a De groep die zich beschouwt als algemeen moslim is hier buiten beschouwing gelaten. Bron: SCP/CBS (SIM 11) Tabel B2.3 Adoptie door homoseksuele paren moet mogelijk zijn, 2008 (in procenten ( helemaal) mee eens) rooms-katholiek 62 PKN voorheen Nederlands-Hervormd 48 PKN voorheen gereformeerd 49 overig protestants 30 niet-gelovig 73 Bron: EVS (EVS 08) Tabel B2.4 Het is goed dat homoseksuelen met elkaar mogen trouwen, 2011 (in procenten (helemaal) mee eens) totaal islamitisch (totaal) 28 sjiitisch 41 soennitisch 26 aleviet 50 Bron: SCP/CBS (SIM 11) Tabel B2.5 Een lesbisch stel met een kinderwens moet via kunstmatige bevruchting een kind kunnen krijgen, 2005 (in procenten (helemaal) mee eens) totaal rooms-katholiek 60 Nederlands-Hervormd 50 gereformeerd 27 PKN 49 niet-gelovig 75 Bron: RUN (SOCON 05) 13

14 Tabel B2.6 Reacties op homoseksualiteit in de openbaarheid, tenminste wekelijks naar de kerk, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) ik vind het aanstootgevend als twee mannen in het openbaar ik vind het aanstootgevend als twee vrouwen in het openbaar zoenen ik vind het aanstootgevend als een man en een vrouw in het openbaar zoenen zoenen rooms-katholiek PKN overige gereformeerd evangelische stroming Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.7 Als ik een man en een vrouw hand in hand zie lopen heb ik daar minder moeite mee dan wanneer ik twee mannen hand in hand zie lopen, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) totaal ten minste wekelijks naar de kerk rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelische stroming niet-gelovig 22 - Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.8 Ik zou het een probleem vinden als mijn kind een vaste partner heeft van hetzelfde geslacht, 2011 (in procenten (helemaal) mee eens) totaal islamitisch (totaal) 75 sjiitisch 67 soennitisch 78 aleviet 50 Bron: SCP/CBS (SIM 11) Tabel B2.9 Ontwikkeling van algemene aanvaarding van personen die tenminste eenmaal per week een religieuze bijeenkomst bezoeken (in procenten (helemaal) mee eens) homoseksuelen moeten flink worden aangepakt homoseksuelen moeten uit de samenleving worden verwijderd homoseksuelen zo veel mogelijk vrijlaten rooms-katholiek Nederlands-hervormd gereformeerd Bron: SCP Interact (GIN 66); Uva (PenC 70); SCP (CV 75-97) Figuur B2.1 Homoseksuele paren moeten dezelfde rechten hebben als gewone paren bij het adopteren van kinderen, 2000 en 2009 (in procenten (helemaal) mee eens) rooms-katholiek Nederlands-Hervormd gereformeerd niet-kerkelijk Bron: RUN (FNB 00 en FNB 09) 14

15 Figuur B2.2 Homonegativiteit (maat van 11 items), 2006 en 2012 (in procenten) rooms-katholiek, wekelijks kerk PKN, wekelijks kerk Bron: SCP (CV 06) en SCP (CV 12) Tabel B2.10 Gelijke rechten, 2006 en 2012 (in procenten (helemaal) mee eens) homoseksuele paren moeten dezelfde rechten het homohuwelijk dient te worden afgeschaft hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren van kinderen rooms-katholiek rooms-katholiek, ten minste wekelijks kerk PKN PKN, ten minste wekelijks kerk niet-gelovig Bron: SCP (CV 06) en SCP (CV 12) Tabel B2.11 Adoptie door homoseksuele paren moet mogelijk zijn, 2006 en 2012 (in procenten (helemaal) mee eens)) rooms-katholiek Nederlands-hervormd gereformeerd PKN niet-gelovig Bron: NKO (NKO 06 en NKO 12) Figuur B2.3 Ik vind het aanstootgevend als twee vrouwen in het openbaar zoenen, 2006, 2010 en 2012 (in procenten (helemaal) mee eens) rooms-katholiek rk, wekelijks kerk PKN PKN, wekelijks kerk geen godsdienst Bron: SCP (CV 06-CV 10) en SCP (CV 12) 15

16 Figuur B2.4 Ik vind het aanstootgevend als twee mannen in het openbaar zoenen, 2006, 2010 en 2012 (in procenten (helemaal) mee eens) rooms-katholiek rk, wekelijks kerk PKN PKN, wekelijks kerk geen godsdienst Bron: SCP (CV 06-CV 10) en SCP (CV 12) Tabel B2.12 Reacties op homoseksualiteit in de directe omgeving, 2006 en 2012 (in procenten) (zeer) aanvaardbaar geantwoord op de stelling: Hoe aanvaardbaar is het als uw zoon of dochter woont samen met een vaste partner van hetzelfde geslacht (helemaal) mee eens met de stelling: Ik zou het een probleem vinden als mijn kind op school les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares rooms-katholiek rooms-katholiek, ten minste wekelijks kerk PKN PKN, ten minste wekelijks kerk niet-gelovig Bron: SCP (CV 06) en SCP (CV 12) Tabel B2.13 Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) < 40 jaar 40 jaar rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelisch niet-gelovig Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.14 Gelijke rechten naar leeftijd, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) homoseksuele paren moeten dezelfde rechten het homohuwelijk dient te worden afgeschaft hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren van kinderen < 40 jaar 40 jaar < 40 jaar 40 jaar rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelisch niet-gelovig Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) 16

17 Tabel 2.15 Ik vind het aanstootgevend als twee mannen in het openbaar zoenen, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) < 40 jaar 40 jaar rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelische stroming niet-gelovig Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.16 Reacties op homoseksualiteit in de openbaarheid, 2012 en gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) ik vind het aanstootgevend als twee vrouwen in het openbaar zoenen als ik een man en een vrouw hand in hand zie lopen heb ik daar minder moeite mee dan wanneer ik twee mannen hand in hand zie lopen' < 40 jaar 40 jaar < 40 jaar 40 jaar rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelische stroming niet-gelovig Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.17 Reactie op homoseksualiteit in de directe omgeving, gestapeld (in procenten (helemaal) mee eens) Uw zoon of dochter woont samen met een vaste partner a Ik zou het een probleem vinden als mijn kind op school les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares < 40 jaar 40 jaar < 40 jaar 40 jaar rooms-katholiek PKN overig gereformeerd evangelische stroming niet-gelovig a Het percentage verwijst naar het deel dat de stelling (helemaal) aanvaardbaar vindt. Bron: SCP (CV 12) en SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B2.18 Reacties op homoseksualiteit in de openbaarheid van scholieren, vindt geloof heel belangrijk, 2012/13 (in procenten (helemaal) mee eens) ik vind het vies als twee jongens met elkaar ik vind het vies als twee jongens met elkaar zoenen ik vind het vies als een jongen en een meisje met elkaar zoenen zoenen rooms-katholiek protestants islamitisch hindoeïstisch Bron: SCP (SVO 2012/ 13) enquête onder de leerlingen Tabel B2.19 Reacties op homoseksualiteit in de openbaarheid van scholieren naar onderwijstype, 2012/13 (in procenten (helemaal) mee eens) ik vind het vies als twee jongens met elkaar zoenen ik vind het vies als twee meisjes met elkaar zoenen basis voortgezet basis voortgezet rooms-katholiek protestants islamitisch hindoeïstisch niet-gelovig Bron: SCP (SVO 2012/ 13) enquête onder de leerlingen 17

18 Tabel B2.20 Als ik les zou krijgen van een homoseksuele docent of van een lesbische docente zou ik dat vervelend vinden van scholieren, naar schooltype, 2012/13 (in procenten (helemaal) mee eens) basisonderwijs voortgezet onderwijs rooms-katholiek protestants islamitisch hindoeïstisch niet-gelovig 14 8 Bron: SCP (SVO 2012/ 13) enquête onder de leerlingen 18

19 Bijlage bij hoofdstuk 3 Tabel B3.1 Reacties op homoseksualiteit in de openbaarheid, scholieren 9-17 jaar, a naar etnische herkomst, 2012/13 (in procenten (helemaal) mee eens) ik vind het vies als twee jongens met elkaar ik vind het vies als twee zoenen meisjes met elkaar zoenen Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans Indonesisch autochtoon a Het betreft scholieren in de laatste 2 jaar van het basis onderwijs en de eerste twee van het voortgezet onderwijs. Meer dan 95% van hen is tussen de 10 en 14 jaar oud. Bron: SCP (SVO 2012/ 13) enquête onder de leerlingen Tabel B3.2 Ik vind het vies als twee jongens met elkaar zoenen, scholieren jaar, a naar type onderwijs en etnische herkomst, 2009 (in procenten (helemaal) mee eens) basisonderwijs voortgezet onderwijs niet-westers totaal Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans - 63 overig niet-westers westers totaal westers rijk overig westers autochtoon a Dit betreft voornamelijk scholieren tussen de jaar (> 90%). Verder is het aantal respondenten van Surinaamse, Antilliaanse of overig westerse herkomst in het basisonderwijs te gering om hier te presenteren. Bron: Trimbos/UU/SCP (HBSC 09) Tabel B3.3 Ik vind het vies als twee meisjes met elkaar zoenen, scholieren jaar, a naar type onderwijs en etnische herkomst, 2009 (in procenten (helemaal) mee eens) basisonderwijs voortgezet onderwijs niet-westers totaal Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans - 32 overig niet-westers westers totaal westers rijk overig westers autochtoon a Dit betreft voornamelijk scholieren tussen de jaar (> 90%). Verder is het aantal respondenten van Surinaamse, Antilliaanse of overig westerse herkomst in het basisonderwijs te gering om hier te presenteren. Bron: Trimbos/UU/SCP (HBSC 09) 19

20 Tabel B3.4 Reacties op homoseksualiteit in de openbaarheid, scholieren 9-17 jaar, a naar onderwijstype, naar etnische herkomst, 2012/13 (in procenten (helemaal) mee eens) ik vind het vies als twee jongens met elkaar zoenen ik vind het vies als twee meisjes met elkaar zoenen basis voortgezet basis voortgezet Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans Indonesisch autochtoon a Het betreft scholieren in de laatste 2 jaar van het basis onderwijs en de eerste twee van het voortgezet onderwijs.97% is tussen de 10 en 14 jaar oud. Bron: SCP (SVO 2012/ 13) enquête onder de leerlingen Tabel B3.5 Ik zou het een probleem vinden als mijn kind op school les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares, naar etnische herkomst, 2004/2005 (in procenten (zeer) aanvaardbaar) Turks 28 Marokkaans 22 Surinaams 11 Antilliaans 15 autochtoon 2 Bron: SCP/CBS (LAS 04/ 05) Figuur B3.1 Homoseksuele jongens en lesbische meiden mogen tot mijn vrienden/vriendinnen behoren, scholieren jaar, a naar type onderwijs en etnische herkomst, 2009 (in procenten (helemaal) mee eens) niet-westers totaal Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans overig nietwesters westers totaal westers rijk 55 overig westers autochtoon basisonderwijs voortgezet onderwijs a Dit betreft voornamelijk scholieren tussen de jaar (> 90%). Verder is het aantal respondenten van Surinaamse, Antilliaanse of overig westerse herkomst in het basisonderwijs te gering om hier te presenteren. Bron: Trimbos/UU/SCP (HBSC 09) Tabel B3.6 Als ik les zou krijgen van een homoseksuele docent of van een lesbische docente zou ik dat vervelend vinden, scholieren 9-17 jaar, a naar onderwijstype en etnische herkomst, 2012/13 (in procenten (helemaal) mee eens) basis voortgezet Turks Marokkaans Surinaams Antilliaans Indonesisch autochtoon 15 9 a Het betreft scholieren in de laatste 2 jaar van het basis onderwijs en de eerste twee van het voortgezet onderwijs.97% is tussen de 10 en 14 jaar oud. Bron: SCP (SVO 2012/ 13) enquête onder de leerlingen 20

21 Bijlage bij hoofdstuk 4 B4.1 Toelichting op de metingen B4.1a Culturele veranderingen 2012 Homonegativiteit In CV 12 is de houding ten aanzien van homoseksualiteit gemeten aan de hand van de 11 items die samen de algemene maat van homonegativiteit vormen. De antwoordcategorieën variëren van (1) helemaal niet mee eens tot (5) helemaal mee eens. Voor de stellingen die positief gesteld waren over homoseksualiteit zijn de antwoordcategorieën omgedraaid (1=helemaal mee eens tot 5 = helemaal niet mee eens). Hierdoor komt voor ieder item en de algemene maat een hogere score overeen met meer negatieve opvattingen ten aanzien van homoseksualiteit. De 11 items zijn: Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen', Ik zou het een probleem vinden als mijn kind op school les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares, Ik vind het aanstootgevend als twee mannen in het openbaar zoenen, Seks tussen twee lesbische vrouwen vind ik walgelijk, Homoseksuele paren moeten dezelfde rechten hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren van kinderen, Homoseksuele mannen zijn eigenlijk geen echte mannen', Ik vind het aanstootgevend als twee vrouwen in het openbaar zoenen, Het homohuwelijk dient te worden afgeschaft, Seks tussen twee homoseksuele mannen vind ik walgelijk, Als ik een man en een vrouw hand in hand zie lopen heb ik daar minder moeite mee dan wanneer ik twee mannen hand in hand zie lopen, Denkt u zich eens in dat u een dochter of zoon hebt, die samenwoont met een vaste partner van hetzelfde geslacht. Hoe aanvaardbaar is dat?. Samen vormen de 11 items een betrouwbare school (Cronbach s alpha is.92). Religieuze items Aan respondenten is de vraag voorgelegd of ze zich beschouwen als lid van een kerkgenootschap of godsdienst. Vervolgens is aan de respondenten die hier positief op hebben geantwoord gevraagd welke religieuze denominatie dit betreft. De antwoordcategorieën waren rooms-katholiek, protestantse kerk in Nederland/ samen op weg kerken, hindoe, islamitisch, boeddhistisch en ander kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering. Uiteindelijk waren het aantal respondenten die zich als hindoe of boeddhist zien te gering om betrouwbare analyses uit te kunnen voeren. Het aantal moslims was wel groot genoeg (N=50), maar voor de analyse onder deze groep is het SIM, gezien de representativiteit, veel geschikter. De kerkgang is bepaald via de vraag Hoe vaak bezoekt u een religieuze bijeenkomst. De bijbehorende antwoordencategorieën zijn (1) nooit, (2) minder dan 1 keer per maand, (3) eens per maand, (4) eens per 2 weken en (5) ten minste wekelijks. De religieuze opvattingen zijn vastgesteld door middel van de gemiddelde score op 6 items: Gelooft u in het bestaan van hemel (1 = nee, 3.5= weet niet, 6 = ja), Gelooft u in het bestaan van hel (1 = nee, 3.5 = weet niet, 6 = ja), Gelooft u in het bestaan van duivel (1 = nee, 3.5 = weet niet, 6 = ja), Gelooft u in leven na de dood (1 = nee, 3.5 = weet niet, 6 = ja), Is de bijbel het woord van god (1 = nee, 3.5 = gedeeltelijk, 6 = ja), In hoeverre beschouwt u zich als een religieus mens (1 = beslist niet religieus, 2.66 = nauwelijks religieus, 4.33 = enigszins religieus en 6 = beslist wel religieus) en hoe sterk gelooft u in god (1 = ik geloof niet in god, 2 = ik weet niet of er een god is en ik geloof niet dat er een manier is om dat te weten te komen, 3 = ik geloof niet in een god die zich met ieder van ons persoonlijk bezighoudt, maar ik geloof wel in één of andere hogere machten, 4 = op sommige momenten geloof ik in God, op andere momenten niet, 5 = ik geloof in God, al heb ik mijn twijfels, 6 = ik geloof zonder twijfel dat God werkelijk bestaat. Deze items vormen samen een betrouwbare schaal (Cronbach s alpha is.89). Achtergrondkenmerken De etnische herkomst is ingedeeld in drie categorieën: autochtoon, westerse en niet-westerse migrant. Leeftijd is gemeten in aantal jaar. Vrouw geeft aan of de respondent (1) een vrouw is, of (0) een man. 21

22 De urbanisatiegraad verwijst naar de mate van stedelijkheid: (1) niet stedelijk, (2) weinig stedelijk, (3) matig stedelijk, (4) sterk stedelijk en (5) zeer sterk stedelijk. Het opleidingsniveau onderscheidt vijf niveaus, namelijk (1) basisonderwijs, (2) vmbo, (3) mbo/havo/vwo, (4) hbo/wo bachelor en (5) hbo/wo master. De variabele gelovig opgevoed geeft aan of iemand (1) wel gelovig is opgebracht of (0) niet gelovig is opgebracht. B4.1b HOMO-studies Homonegativiteit In de gestapelde homo-studies is de houding ten aanzien van homoseksualiteit gemeten aan de hand van de 11 items die samen de algemene maat van homonegativiteit vormen. De antwoordcategorieën variëren van (1) helemaal niet mee eens tot (5) helemaal mee eens. Voor de stellingen die positief gesteld waren over homoseksualiteit zijn de antwoordcategorieën omgedraaid (1=helemaal mee eens tot 5 = helemaal niet mee eens). Hierdoor komt voor ieder item en de algemene maat een hogere score overeen met meer negatieve opvattingen ten aanzien van homoseksualiteit. De 11 items zijn: Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen', Ik zou het een probleem vinden als mijn kind op school les krijgt van een homoseksuele leraar of lerares, Ik vind het aanstootgevend als twee mannen in het openbaar zoenen, Seks tussen twee lesbische vrouwen vind ik walgelijk, Homoseksuele paren moeten dezelfde rechten hebben als heteroseksuele paren bij het adopteren van kinderen, Homoseksuele mannen zijn eigenlijk geen echte mannen', Ik vind het aanstootgevend als twee vrouwen in het openbaar zoenen, Het homohuwelijk dient te worden afgeschaft, Seks tussen twee homoseksuele mannen vind ik walgelijk, Als ik een man en een vrouw hand in hand zie lopen heb ik daar minder moeite mee dan wanneer ik twee mannen hand in hand zie lopen, Denkt u zich eens in dat u een dochter of zoon hebt, die samenwoont met een vaste partner van hetzelfde geslacht. Hoe aanvaardbaar is dat?. Samen vormen de 11 items een betrouwbare school (Cronbach s alpha is.91). Religieuze items Aan respondenten is gevraagd: Hoe vaak bent u gedurende het afgelopen half jaar naar de kerk geweest? Onder kerk verstaan we ook tempel, moskee, synagoge'. De antwoordcategorieën waren (1) nooit, (2) minder dan eenmaal per maand, (3) eenmaal per maand, (4) eenmaal per 2 weken en (5) eens per week of vaker. Aan respondenten is ook de vraag voorgelegd of ze zich beschouwen als lid van een kerkgenootschap of godsdienst. De antwoordcategorieën waren rooms-katholiek, protestantse kerk in Nederland, overig gereformeerd, evangelische stroming, overig christelijk, islam, overige godsdiensten, ander kerkgenootschap of levensbeschouwelijke groepering of geen geloofsgemeenschap. Achtergrondkenmerken Of iemand al dan niet autochtoon is, is bepaald aan de hand van het geboorteland van de ouders. Als beide ouders in Nederland zijn geboren is een respondent autochtoon, in alle andere gevallen wordt hij/zij beschouwd als migrant. Leeftijd is gemeten in jaren. Vrouw geeft aan of de respondent (1) een vrouw is, of (0) een man. Urbanisatiegraad verwijst naar de mate van stedelijkheid: (1) niet (2) weinig (3) matig (4) sterk en (5) zeer sterk. Opleiding is gemeten op basis van zeven categorieën: 1 'geen onderwijs/ basisonderwijs' 2 'lbo, vmbo,vbo' 3 'mavo, vmbo, mulo' 4 'mbo' 5 'havo/vwo' 6 'hbo, wo bachelor' en 7 'wo-doctoraal master'. B4.1c SIM 2011 De homoacceptatie is bepaald aan de hand van de gemiddelde score op de volgende items 'Homoseksuele mannen en lesbische vrouwen moeten hun leven kunnen leiden zoals zij dat willen', 'Het is goed dat homoseksuelen met elkaar mogen trouwen', en 'Ik zou het een probleem vinden als mijn kind een vaste partner heeft van hetzelfde geslacht'. De schaal loopt van (1) helemaal mee oneens tot (5) helemaal mee eens, waarbij het item over de homoacceptatie bij een kind eerst is gehercodeerd. 22

23 Voor de analyses zijn alleen de respondenten uit het hoofdonderzoek gebruikt (n = 4125), omdat niet alle drie de attitudes zijn gevraagd in de mixed mode varianten. Religieuze items Aan de personen die positief hebben geantwoord op de vraag Rekent u zichzelf tot een bepaalde godsdienst of religie? is vervolgens gevraagd welk geloof dat is. In totaal kon er worden gekozen tussen 22 verschillende denominaties en de categorie overige godsdiensten. Bepaalde denominaties zijn samengenomen waardoor de volgende religieuze groepen overbleven: geen godsdienst, islam, rooms-katholiek, Nederlands-hervormd, PKN, evangelische broedergemeenschap, pinkstergemeente,, hindoeïsme en overig gereformeerd. Tevens is de kerkgang van gelovige personen bepaald door middel van de vraag hoe vaak gaat u naar een godsdienstige bijeenkomst?. Ze moesten aangeven of dit (1) nooit/ minder dan 1 keer per jaar, (2) een paar keer per jaar, (3) elke maand, (4) elke week, of (5) elke dag is. Ook zijn er vier stellingen over de religieuze beleving voorgelegd aan de personen die zichzelf tot een bepaalde godsdienst toerekenen, namelijk Het doet pijn als iemand iets slechts zegt over mijn geloof', 'dat ik gelovig ben, is iets waar ik vaak aan denk', en Mijn geloof is een belangrijk deel van mezelf'. De schaal loopt van 1 tot 5, waarbij een hogere score verwijst naar sterkere religieuze opvattingen. Migrantenkenmerken Tweede generatie is voor migranten bepaald aan de hand van het geboorteland. Als een migrant in Nederland is geboren wordt hij toegerekend tot de tweede generatie, is hij in een land buiten Nederland geboren is hij/ zij lid van de eerste generatie. Verblijfsduur is gebaseerd op het aantal jaren dat iemand in Nederland verblijft. De tweede generatie migranten heeft feitelijk geen verblijfsduur: zij zijn in Nederland geboren. Om toch tegelijkertijd generatie en verblijfsduur te bestuderen, heeft de tweede generatie migranten een verblijfsduur toegewezen gekregen die gelijk is aan hun leeftijd. Achtergrondkenmerken Het al dan niet autochtoon zijn is gebaseerd op het geboorteland van de beide ouders. Wanneer één van de beide ouders niet in Nederland is geboren, is iemand geen autochtoon. De leeftijd is gemeten in jaren. Vrouw geeft aan of iemand wel (1) of niet (0) een vrouw is. De urbanisatiegraad is vastgesteld aan de hand van de omvang van de gemeente waarin de respondent woont: (1) kleine gemeente< inwoners, (2) middelgrote gemeente inwoners of (3) in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag of Utrecht (de G4). Aan respondenten is gevraagd hoe vaak hun vader naar een godsdienstige bijeenkomst ging toen zij 15 jaar oud waren. De keuze was tussen de volgende categorieën: (1) (bijna nooit), (2) een paar keer per jaar, (3) elke maand, (4) elke week of (5) elke dag. De opleiding is bepaald aan het hoogst gerealiseerde opleidingsniveau met als categorieën: (0) geen opleiding, (1) maximaal basisonderwijs, (2) vbo, (3) mavo, 4 (mbo), (5) havo/vwo, (6) hbo of (7) wo. Het opleidingsniveau van de ouders is gebaseerd op het hoogste opleidingsniveau van de vader en de moeder. Dit opleidingsniveau is gebaseerd op dezelfde 7 categorieën als het opleidingsniveau van de respondenten zelf. 23

24 B4.2 t/m B4.7 aanvullende analyses Tabel B4.1 Bijdrage van factoren voor het verklaren van verschillen in homoacceptatie, 2012 (n = 2099) (n = 490) model 1 niet-gelovig (2.05) versus gelovig (2.71) model 2 rooms-katholiek (2.66) versus PKN (2.48) etnische herkomst -.04** -.03 leeftijd -.04*** -.01 vrouw.02*.00 urbanisatiegraad -.01* -.03 opleiding -.03** -.00 gelovig opgevoed -.05 kerkgang -.05* religieuze opvattingen -.21*** verschil totaal verklaard totaal onverklaard percentage verklaard 17 >100% Bron: SCP (CV 12) Tabel B4.2 Multivariate regressie voor homonegativiteit van religieuze groepen (voor model 1 en 2, n = 3891; voor model 3, n = 1336) model 1 model 2 model 3 ab B β B β B β religieuze groepen (niet-gelovig=ref.) rooms-katholiek.27*** *** -.12 ref PKN.43*** *** *** -.06 overige gereformeerd 1.25*** *** *** -.22 evangelische stroming 1.19*** *** *** -.15 kenmerken autochtoon *.05 leeftijd.01*** vrouw -.26*** ***.15 urbanisatiegraad -.03*** opleiding -.06*** ***.10 religie kenmerken kerkgang.14*** -.23 intercept verklaarde variantie a In 2009 is kerkgang niet bevraagd; dus dit betreft de respondenten uit B = regressiecoëfficiënt; Bèta = gestandaardiseerde regressiecoëfficiënt *p < 0,05; **p < 0,01; ***p < 0,001 (tweezijdig getoetst). b In model 3 is de rooms-katholieke groep de referentiecategorie. Bron: SCP/OCW (HOMO 09-12) 24

25 Tabel B4.3 Bijdrage van factoren voor het verklaren van verschillen in homoacceptatie, gestapeld (n = 3891) (n = 1052) (n = 1001) model 1 niet-gelovig (4.06) versus gelovig (3.63) model 2 rooms-katholiek (3.80) versus overig gereformeerd (2.85) model 3 rooms-katholiek (3.80) versus evangelisch (2.93) autochtoon leeftijd -.01*.05**.05** vrouw urbanisatiegraad -.01** opleiding -.01* kerkgang *** -.14** verschil totaal verklaard totaal onverklaard percentage verklaard Bron: SCP/OCW (HOMO 09-12) Tabel B4.4 Bijdrage van factoren voor het verklaren van verschillen in homoacceptatie, 2011 (n = 5102) (n = 3398) (n = 3846) (n = 2990) model 1 niet-gelovig (3.95) versus gelovig (3.07) model 2 niet-gelovig (3.95) versus moslim (2.73) model 3 moslim (2.73) versus overige kerkelijken (3.52) model 4 rooms-katholiek (3.70) versus moslim (2.73) autochtoon.12***.12***.08***.07*** leeftijd -.01** vrouw -.01*** ***.01** urbanisatiegraad opleiding.07***.10***.06***.04*** opleiding ouders.18***.16***.10***.09*** religie ouders -.00 kerkgang.02 religieuze opvattingen.34*** verschil totaal verklaard totaal onverklaard percentage verklaard Bron: SCP/CBS (SIM 11) 25