Een rendabele winter met bewaarteelt Storema RZ Dexter RZ bewijst zich voor verse markt én industrie Resima RZ veelbelovende nieuwe rodekool

Transcriptie

1 brassica decem ber 2009 Een rendabele winter met bewaarteelt Storema RZ Dexter RZ bewijst zich voor verse markt én industrie Resima RZ veelbelovende nieuwe rodekool RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:18

2 Inhoud Edwin de Wit uit Andijk: Stabilis RZ vooruitgang in teelt én kwaliteit... 3 Uitgelicht De volgende stappen Bert de Feijter uit Emmeloord: Dexter RZ biedt meerwaarde in mijn teeltplan... 4 Martin & Marino Leeman uit Merkem, België: Het volste vertrouwen in Dexter RZ... 4 en 5 Jan Bokdam uit Biddinghuizen: Dexter RZ behoudt zijn harde en vaste roosjes... 5 Carlo Dejaegher uit Oostvleteren, België: Cercy RZ geeft een hele witte en vaste kool... 6 Maatschap Groot-Tops uit Wieringerwerf: Storema RZ is een zeer productief ras... 7 Resima RZ veelbelovende nieuwe rodekool... 8 Dirk en Kees Kee uit Opperdoes: Kwaliteit en opbrengst hand in hand bij Futurima RZ... 9 Tom Noordermeer uit Abbenbroek: Mucsuma RZ komt zéér gezond uit bewaring... 9 Tourima RZ is sterk tegen barsten Succesvolle rassen voor de industrie Schaalvergroting zet door in Britse teelt van brassica's Internationale belangstelling voor brassica's Rijk Zwaan...12 en 13 Duitse koolteler rekent met stikstofcijfers Colofon, adressen en telefoonnummers Kortom Vindt u de tijd ook zo hard gaan? Het internationale Brassica Year 2008 ligt al weer bijna een jaar achter ons. In het afgelopen jaar heeft u gewoon weer mooie producten geteeld, maar heeft ook Rijk Zwaan niet stilgezeten. We zijn er altijd duidelijk over geweest: het Brassica Year was geen doel op zich, maar een tussenstap. Een springplank om onze ambities in sluitkool, bloemkool en broccoli waar te maken via betrouwbare en succesvolle rassen. En dat is precies hoe het is uitgepakt. We merken dat er groeiende interesse is in onze rassen en vanuit veredeling blijven zich veelbelovende noviteiten aandienen. Deze Seeds & Services doet verslag van deze ontwikkelingen. Zo zien we bijvoorbeeld dat de bloemkool rassen Dexter RZ en het wittekoolras Storema RZ uitgroeien tot vaste waarden, bij teler én afnemer. We belichten ook een aantal nieuwkomers en we nemen een kijkje over de grens. Dat deze gehele uitgave in het teken van brassica staat, is hierbij geen toeval. Een verdere specialisatie is één van de volgende stappen die we bewust zetten als volwaardig brassicabedrijf. We blijven dan ook vooruitkijken en zetten samen met u graag een volgende stap. Voor u het weet is er weer een jaar voorbij. John Coremans Salesmanager Rijk Zwaan Nederland RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:33

3 Edwin de Wit uit Andijk: Stabilis RZ vooruitgang in teelt én kwaliteit Edwin de Wit merkte dat Stabilis RZ ondanks zijn snelheid een relatief zware kool geeft. Edwin de Wit kan na 14 jaar ervaring met recht een ervaren bloemkoolteler worden genoemd. Omdat hij zich in de winter richt op tulpen, duurt zijn bloemkoolseizoen relatief kort en wil hij het maximale eruit halen. Met Stabilis RZ heeft hij daarvoor een prima ras. Het opgerichte blad is een enorm voordeel. In totaal heeft Edwin ongeveer 27 hectare grond ter beschikking, waarop hij regelmatig nieuwe rassen uitprobeert. Zo plantte hij in 2008 twee trays Stabilis, toen nog RZ. Het resultaat stelde hem alles behalve teleur. De verbetering zat er vooral in dat we minder problemen hadden met verbrand hartblad. Verder viel op dat het ras ondanks zijn snelheid een relatief zware kool geeft én beter zelfdekkend is dan de hoofdrassen in die periode. Geen gescheurde rozen Reden genoeg om de teelt van Stabilis dit jaar op serieuze schaal voort te zetten. In week 19 en 20 plantte Edwin twee keer stuks. We hadden tot dan toe vaak problemen met de plantingen in de weken 18 tot en met 20, omdat de hoofdrassen in die periode gescheurde rozen geven. Stabilis voldoet in die periode juist uitstekend. Het ras is sneller dan andere rassen en kan naar mijn idee prima tot en met week 24 worden geplant. Belangrijk is overigens wel dat je met een sterk gewas start, omdat dit anders wat open kan worden. Op grotere schaal voldeed de kwaliteit van dit ras eigenlijk nog beter dan vorig jaar in de proeven. Tijdens de teelt viel het de teler op dat Stabilis bij warme nachten minder gevoelig is voor uitstel en bovendien minder dubbelen geeft. Edwin: Ook geeft het ras superveel blad, waardoor we voorzichtig zijn met de stikstofgift. De kleur van het blad is echt groen en dat is voor ons prima. Het belangrijkste vind ik de kleur van de kool, die is echt witter dan bij andere rassen! Ook op gebied van arbeid betekent Stabilis een vooruitgang. De groei is opvallend opgericht, wat makkelijk is bij het Stabilis RZ Zaaidatum: 9 feb. en 5 mrt Plantdatum: 6 mei en 13 mei 2009 Plantafstand: Oogstperiode: Grondsoort: Edwin de Wit t e l e r t e a n d i j k 75 x 48 cm rond half juli klei, 20-40% afslibbaar dekken. En omdat het ras weinig last heeft van verbrand hartblad, gaat ook het oogsten veel sneller dan bij andere rassen. Proefzaad beschikbaar Stabilis RZ is een veelbelovend nieuw ras voor de zomer en vroege herfst. Stabilis is niet alleen in de Benelux goed ontvangen, ook in andere landen wordt het ras zeer gewaardeerd. De naam Stabilis is dan ook gerechtvaardigd. Het wereldwijde succes houdt echter wel in dat de hoeveelheid proefzaad wereldwijd verdeeld moet worden. Er is weliswaar ruim proefzaad beschikbaar, maar niet onbeperkt. Bent u geïnteresseerd om het ras komend seizoen te beproeven, neem dan contact op met uw Rijk Zwaan-teeltadviseur RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:36

4 Dexter RZ biedt meerwaarde in mijn teeltplan Ik heb h et vertrou we Dexte r R Eigenlijk heeft Bert de Feijter de kwaliteiten van Dexter RZ per toeval ontdekt. Het ras was als enige voorhanden toen hij deze zomer met een plantentekort zat. Maar het kan raar lopen: Dexter beviel namelijk uitstekend. Komend jaar wil ik hem veel breder in gaan zetten. Sinds de gebroeders Leeman in 2007 hun eerste e groeide het areaal als kool. Dit jaar plantten de te wordt verder opgeschaald naar , waarmee grootste ras is. Het lijkt me duidelijk dat ik over D Sinds De Feijter in 2000 bloemkool is gaan telen voor Bakker Barendrecht, is zijn areaal gestaag gegroeid. Inclusief huurgrond teelt hij nu op 43 hectare bloemkool, waarvan zo n 60 procent op contractbasis. Bakker Barendrecht hecht veel waarde aan kwaliteit. Er is een aantal vaste criteria opgesteld waar de kool aan moet voldoen en we doen regelmatig kwaliteitsprojecten, waarin we als telers onze eigen producten beoordelen. Dexter komt er dan goed uit, onder meer door zijn witte kleur en Bert de Feijter t e l e r t e e m m e l o o r d Dexter RZ Aantal planten: Plantdatum: 15 juli 2009 zijn makkelijke groei. Een aantal jaren geleden is de supermarkt waar ik voor teel namelijk overgestapt van achten naar zessen. Op onze groeikrachtige grond kan Dexter daar prima aan voldoen. Weinig oogstbeurten Naast de kwaliteit en de omvang, is ook de betrouwbaarheid een belangrijke reden waarom Dexter zo goed in de smaak valt. Omdat mijn bloemkool op contract naar supermarkten gaat, wil mijn afnemer een stabiele productie. Dit jaar hadden mijn andere herfstrassen best wat last van uitstel, terwijl ik met Dexter al na 80 dagen met gemak de helft van het veld zessen kon snijden. Door zijn snelheid zit er wel wat meer dekwerk in, maar dat wordt ruimschoots gecompenseerd: hij snijdt makkelijker en heeft minder oogstbeurten nodig. Dit jaar was ik er met twee keer doorheen. Een jaar of drie terug had De Feijter Dexter al in een proef staan, zodat hij het ras nu eigenlijk herontdekt heeft. Op dat moment had hij voor mij nog geen meerwaarde, maar nu ik steeds groter word zoek ik bewuster naar spreiding en ben ik heel blij met Dexter. Komend seizoen ga ik hem dan ook verder beproeven en wil ik hem ook wel eens in vroegere plantingen zien. De hoofdteelt van Martin en Marino Leeman is courgette. Na de oogstperiode van juli tot september, is een tweede vrucht bloemkool de perfecte teelt om het seizoen van de Poolse arbeidskrachten te verlengen. Martin Leeman: Meestal kiezen we voor vier verschillende rassen met een verschillend aantal groeidagen. Dexter past hier door zijn snelheid prima bij. We hebben dat ras op 8 en 10 juli geplant en konden op 10 oktober de eerste bloemkool oogsten. Dat ging heel efficiënt, want twee oogstbeurten waren Martin & Marino Leeman t e l e r t e m e r k e m (b ) Dexter RZ Aantal planten: Plantdatum: 8 en 10 juli 2009 Oogstperiode: 3 e en 4 e week sept Oogstperiode: 14 tot 20 okt in 2 keer Plantafstand: 75 x 55 cm Plantafstand: 70 x 52 cm Grondsoort: klei Grondsoort: zandleem RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:38

5 h et volste u wen in e r RZ Dexter RZ behoudt zijn harde en vaste roosjes eerste ervaringen opdeden met Dexter RZ, tten de telers stuks en volgend jaar waarmee het in hun planning verreweg het t ik over Dexter erg tevreden ben. Op zijn biologische bedrijf in Biddinghuizen teelde Jan Bokdam dit jaar 8 gewassen. Hij besteedt dus veel aandacht aan vruchtwisseling, maar teelt bovenal wat de markt vraagt. Ook de juiste rassenkeuze is hierbij van belang. Zoals het er nu uitziet, wordt Dexter in 2010 één van mijn hoofdrassen. genoeg. Ook het oogsten zelf gaat bij Dexter vlot, omdat hij vrij hoog van de grond groeit. Makkelijk op gewicht Naast zijn prima oogstprestaties, kenmerkt Dexter zich ook door een goed gewicht én een mooie kwaliteit. Hij kwam met gemak aan een nettogewicht van gram, met mooie kleine roosjes en een goede vaste structuur. En dat op een perceel waar we niet konden beregenen! Het uitblijven van beregeningskosten in combinatie met de prima opbrengst, zorgde voor een fikse kostenbesparing per hectare. Maar dat is niet de enige reden waarom Dexter een efficiënt ras is. Het is van zichzelf een makkelijke groeier, zodat je minder stikstof nodig hebt. Verder gebruik ik een relatief kleine boor, van 50 millimeter, waardoor ik minder gewicht hoef weg te snijden. En tenslotte is het ras heel goed zelfdekkend. Dexter heeft dan ook het volledige vertrouwen van de broers, maar ook volgend jaar willen ze voldoende spreiding hebben. Met het areaal Dexter zitten we dan wel aan onze limiet. Daarom kiezen we voor verschillende plantdata en planten we in zowel perspotten als trays. Tenslotte denken ze dat er via de plantdichtheid nog extra rek zit in de opbrengst per hectare. Door zijn opgerichtheid planten we Dexter nu al wat dichter dan de rest, maar volgend jaar willen we zelfs een stukje 70 x 48 centimeter proberen! Jan Bokdam runt zijn 88 hectare grote bedrijf met zijn vrouw Gerda, en in de toekomst wellicht met zijn zoons Stefan, Jeroen en Thomas. Na de omschakeling naar bio in 1997 maakte bloemkool al snel deel uit van het assortiment. Via Green Organics in Dronten leveren we alles aan de industrie. Tijdens de tweede vrucht, van half oktober tot half november, hebben we het met de andere gewassen wat rustiger en kunnen we in korte tijd een flink areaal bloemkool oogsten. Samen met mijn collega Ben Steeghs deel ik dan een oogstmachine en spreiden we de risico s. Bemesten doe ik met rundveedrijfmest en voor de grondbewerking en het planten maken we gebruik van een RTK-GPS-systeem, zodat we altijd in onbereden grond planten. Groot oogstgemak Naast zijn drie hoofdrassen staat de teler altijd open voor veelbelovende, nieuwe bloemkoolrassen. Dit jaar teelde hij voor het eerst Dexter, een ras dat zich in de gangbare teelt al ruimschoots had bewezen. Het meest opvallende is dat hij mooi dunne blaadjes om de kool vormt, net als bij een krop ijsbergsla. Daardoor blijft de kool mooi wit, maar kun je toch gemakkelijk zien welke kool oogstbaar is. Omdat we maar gedurende een korte tijd bloemkool telen, hebben we vaak te maken met onervaren personeel. Dan is dat oogstgemak een heel groot voordeel! Het doel is om in vier weken tijd alle bloemkool geoogst te hebben, vervolgt Bokdam. Ik zoek dan ook rassen die qua groeiduur bij elkaar in de buurt zitten en varieer zo nodig met de plantdata. Dexter was wat trager dan ik gedacht had, maar paste prima in mijn teeltplan. Ik kon het ras netjes in twee keer wegoogsten, omdat de roosjes mooi hard en vast bleven. De veldhoudbaarheid is dus goed. Overigens, zonder dat het oogstgewicht er onder lijdt, want ook dat is bij Dexter prima! Jan Bokdam t e l e r t e b i d d i n g h u i z e n Dexter RZ Aantal planten: Plantdatum: 20 juli 2009 Oogstperiode: 3 e en 4 e week okt Plantafstand: Grondsoort: 75 x 49 cm zavelgrond, 15% afslibbaar RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:40

6 C a r l o D e j a e g h e r uit Oostvleteren, België: Cercy RZ geeft een hele witte en vaste kool Carlo Dejaegher streeft ernaar alle bloemkool binnen korte tijd weg te oogsten. Carlo Dejaegher runt samen met zijn echtgenote een traditioneel familiebedrijf. Naast een gemengde veestapel, verbouwen ze onder meer aardappelen, tarwe en spruiten. Ook bloemkool maakt al meer dan 30 jaar deel uit van het assortiment. Cercy RZ past perfect bij onze bedrijfsvoering. Cercy RZ Een gemengd bedrijf is voor de familie Dejaegher de beste manier van ondernemen, vertelt Carlo. Het zorgt natuurlijk voor de nodige risicospreiding, maar biedt ook veel mogelijkheden tot vruchtwisseling. Hoewel we de laatste jaren ook wel wat roteren met de buren, om knolvoetproblemen te voorkomen. Al sinds de vader van Carlo 30 jaar geleden begon met bloemkool telen, wordt het product louter afgezet voor de industrie. Dat is toch wat minder arbeidsintensief dan afzet via de veiling en geeft over het algemeen meer rust op het Aantal planten: Plantdatum: 14 april 2009 Oogstperiode: 26 juni t/m 1 juli 2009 Plantafstand: Grondsoort: Carlo Dejaegher t e l e r t e o o s t v l e t e r e n (b) 75 x 45 cm zware zandleem bedrijf. In de teelt ben je flexibeler en de vaste inkomsten geven zekerheid. Vroeg planten In het najaar van 2008 teelde Carlo voor het eerst een bloemkoolras van Rijk Zwaan. Voor de tweede vrucht hebben we toen planten Dexter RZ geplant. Dat ras beviel prima, door de witte kleur én de prima opbrengst. Op advies van zijn teeltadviseur Filip Hermans besloot Carlo vervolgens voor de eerste vrucht het ras Cercy te beproeven, dat zich net als Dexter kenmerkt door een opgerichte groei. Net als Dexter past Cercy heel goed bij ons bedrijf. We kiezen bewust voor een combinatie van rassen met een vergelijkbare groeiduur. Daardoor kunnen we in een korte periode de bloemkool oogsten en daarna onze aandacht weer richten op de andere bedrijfsactiviteiten. Ondanks onze relatief zware bodem kiezen we daarom ook voor een vrij vroege plantdatum. Daardoor hebben we minder kans op duivenschade en kunnen we op hetzelfde perceel nog een volgteelt inplannen. Maar we planten nooit bloemkool na bloemkool. Goede formaat roosjes Voor de eerste vrucht werd dit jaar geplant op 14 april, met een voorraad-bemesting van 30 ton varkensdrijfmest. Vijf weken na planten werd bijbemest met 104 kilo zuivere stikstof per hectare, waarvan 81 eenheden als ammoniumnitraat en 23 eenheden in de vorm van kalknitraat. Op 26 juni hebben we de eerste bloemkool gesneden en in 6 dagen was alles weg. Ook Cercy hebben we in drie keer weg kunnen oogsten: hij was heel uniform. Met gram per stuk gaf hij een prima opbrengst en de bolronde kool bleef mooi vast. Belangrijk is ook dat hij het goede formaat roosjes geeft. Onze afnemer heeft zijn eisen afgelopen jaar aangescherpt, zodat alle roosjes nu een diameter tussen de 2 en 6 centimeter moeten hebben. Cercy voldoet daar prima aan. Ook de zelf dekkendheid is precies goed en ten slotte is de kool heel mooi wit van kleur! Net als Dexter lijkt ook Cercy nu een vaste waarde te worden in het teeltplan van Carlo. Komende zomer ga ik hem weer telen en hoop ik op net zo n prettig seizoen als afgelopen jaar. We konden droog planten en ook de vier weken daarna heeft het niet geregend. Dat is eigenlijk ideaal. Te droog is natuurlijk ook niet goed, maar we hadden het geluk vlak voor het oogsten een flinke bui te krijgen. En tenslotte is het gewas heel gezond gebleven, van insecten hebben we geen last gehad! RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:41

7 M a a t s c h a p G r o o t - T o p s uit Wieringerwerf: Storema RZ is een zeer productief ras Een bewaarteelt sluitkool past goed bij het moderne bedrijf van maatschap Groot. De maatschap Groot-Tops heeft in het verleden een groot aantal verschillende teelten gehad, variërend van courgette tot radicchio. Inmiddels heeft het bedrijf zich op een nieuwe boerderij gespecialiseerd in broccoli, maar vindt er voor de wintermaanden onder meer nog een bewaarteelt sluitkool plaats. Storema RZ draagt bij aan een rendabele winter. Het bedrijf in Wieringerwerf bestaat uit Theo en Trudi Groot en hun twee oudste zoons Joop en Tim. Theo was vroeger leraar biologie en scheikunde maar combineerde het leraarschap vanaf 83 al met de trek van witlof, in een kasje in Slootdorp. In de loop der tijd werden verschillende gewassen geteeld en verhuisde het bedrijf nog twee keer. Zoons Joop en Tim zijn beiden afgestudeerd in een managementrichting. Theo: Door hun komst in het bedrijf en door het relatief korte oogstseizoen van broccoli, kiezen we voor een aantal aanvullende teelten om de wintermaanden rendabel te maken. Een bewaarteelt sluitkool is voor ons een logische keuze, omdat we al beschikken over koelruimte, koolboxen en een machinepark én de kennis van de koolteelt. Bovendien vormt de kleigrond van procent afslibbaar een prima basis voor goede bewaarresultaten. Efficiënt planten Sinds 2008 wordt er 5 hectare wittekool geteeld. Aangezien het plantseizoen voor de broccoli al weer vroeg begint, is het de bedoeling de kool niet veel langer dan tot begin april te bewaren. Het planten gebeurt met een Ferrari Maxi Multipla plantmachine op 75 x 40 centimeter. Theo Groot: Deze machine plant twee rijen per persoon. Het is niet eens onze bedoeling om hiermee sneller te werken, maar we kunnen wél met minder mensen. Na het planten is voor het aanslaan één maal 15 millimeter beregend. De basisbemesting bestond uit 200 kilo N per hectare in de vorm van Anasol, een oplossing van ammoniumnitraat en ammoniumsulfaat met een N-gehalte van 15,6 procent. Toediening hiervan gebeurt met een spaakwielbemester. Theo: Deze meststof wordt in de Wieringermeer veel gebruikt op wintertarwe. Het is goedkoper dan KAS en het inbrengen hoeft niet zelf te worden gedaan. In augustus is er tenslotte nog een keer 40 kilo N per hectare gestrooid in de vorm van KAS. Omdat de mechanisatie is afgestemd op een rijenafstand van 75 centimeter, kiest Groot bewust voor grovere maten kool. Lange bewaring In 2009 werd 1,5 hectare Storema en 1,5 hectare Kalorama RZ geplant, waarbij gebruik kon worden gemaakt van vers land. Omdat het kopeggen in één werkgang met het planten gebeurt, en er dus op onbereden land geplant wordt, was een hoge opbrengst mogelijk. Storema kwam uit op een gemiddeld koolgewicht van 3,5 kilo per stuk. Kalorama is wat nauwer geplant en kwam uit op 2,5 kilo per stuk. Deze kolen zullen het eerst worden afgezet. Theo toont zich tevreden: Storema is voor mij een nieuw ras, maar de kleur is mooi groen en de gezondheid is in orde, ondanks dat we dit jaar veel problemen met het koolmotje hebben gekend. Sowieso gaan we Storema gebruiken voor de langere bewaring. Als ik omreken hoeveel ton kool er van een hectare afkomt, kan ik niet anders dan tevreden zijn. Machinaal oogsten Voor het eerst oogst Theo Groot dit jaar een deel van de sluitkool machinaal. Dit gebeurt met een één-rijige aangepaste industriemachine en heeft als belangrijkste doel om lichter te kunnen werken. De Poolse werknemers op het bedrijf vinden broccoli oogsten namelijk prima, maar zijn veel minder enthousiast over de sluitkooloogst. Theo Groot kon bij Storema met deze machine en vier man personeel ruim 56 ton kool per dag oogsten. Met de oogstband en zes man personeel was dit 50 ton RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:43

8 Resima RZ veelbelovende nieuwe rodekool Resima RZ F1 ( RZ) is een nieuwe, ronde rodekool met uitstekende bewaareigenschappen. De groeitijd vanaf planten bedraagt ongeveer 130 dagen en het ideale koolgewicht is 1 tot 2 kilo bij plantdichtheden van planten per hectare. Resima valt op door de prachtige, donkerrode uitwendige kleur en de zeer mooie waslaag. Verder is de sortering uniform en is de kool gemakkelijk te oogsten en schoon te maken. Resima loopt dit seizoen mee in de proeven van het sluitkoolplatform Noord-Holland en in de biologische proeven van proeftuin Zwaagdijk. Net druifjes René en Eric Bakker uit Waarland (NH) De broers Eric en René Bakker telen 10 ha bewaarkool, waarvan 1 ha rodekool. Dit jaar plantten ze op ruim een halve hectare Resima, op een plantafstand van 50 x 40 centimeter. Er werd geplant in de eerste week van mei en geoogst op 10 oktober. Eric: In Noord-Holland had de extreme droogte dit jaar een grote invloed. De scheuren in het land waren zó groot, dat je je portemonnee kwijt was als die uit je zak viel. Maar ondanks dat konden we met Resima toch 60 ers oogsten. De meest opvallende eigenschappen waren daarbij de zuiverheid en de uniformiteit. En natuurlijk die mooie waslaag: het zijn net druifjes zo mooi! De kool die we dit jaar teelden leent zich uitstekend voor de afzet in dozen, maar volgens ons is Resima ook goed te telen op 50 x 50 centimeter voor een wat grovere sortering. Weinig rottigheid Ad Danenberg uit Waarland (NH) Ad Danenberg teelt op 6 ha sluitkool, waarvan ongeveer een derde rodekool. Het afgelopen seizoen had hij een kwart hectare Resima naast twee andere rodekoolrassen, op een afstand van 50 x 48 centimeter op een zavelgrond van 17 procent afslibbaar. Half april werd al geplant en begin oktober geoogst. Ad: Opvallend in dit droge seizoen was dat er in Resima minder rottigheid zat dan in m n andere twee rassen. Verder zie ik de waslaag als een pluspunt en is het ras gemakkelijk te oogsten, doordat de kool zich goed laat zien. We hebben dit jaar alleen een basisbemesting uitgevoerd, vanwege de slechte prijsvorming. Maar ook zonder overbemesting viel de opbrengst niet tegen. We oogstten hoofdzakelijk vierponders en soms een enkele 36 er. Resima heeft mij voldoende vertrouwen gegeven om hem volgend jaar weer te telen. Zuivere kool Joris Kollewijn uit Sint Maarten (NH) Joris Kollewijn runt in een maatschap met Jan Schrijver en Inge de Roos het ruim 40 hectare grote biologisch-dynamische bedrijf De Lepelaar. Van de 6 ha sluitkool bestaat de helft uit rodekool. In de eerste week van mei plantte hij Resima als proef op 50 x 38 centimeter. Joris: In de biologische teelt zijn nog steeds bedrijven die dooroogsten om tot de gewenste kilokooltjes te komen. Wij zoeken een ras waarvan je de kolen op één moment allemaal in de goede maatsortering kunt oogsten en dat ook nog eens goed bewaarbaar is. Resima beviel ons in dat opzicht goed, hoewel hij af en toe nog wel eens een te groot kooltje gaf, zodat ik hem volgend jaar wat nauwer wil planten. Maar hij krijgt dan zeker weer een plek, want de mooie waslaag en de zuiverheid van de kool zijn grote voordelen. Bovendien is het een goede groeier én is hij weinig gevoelig voor trips en koolmot RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:45

9 Kwaliteit en opbrengst hand in hand bij Futurima RZ De broers Dirk en Kees Kee uit Opperdoes telen, naast uien en aardappelen, op 17 hectare kool. Een derde van de kool, wit en rood, gaat naar de industrie. Door de goede resultaten hebben we het areaal Futurima RZ steeds verder uitgebreid. Het bedrijf is gespecialiseerd in de teelt van de grovere maten kool. Met een kleinste afstand in de rij van 40 centimeter bij een rijafstand van 75 betekent dit slechts planten per hectare. Twee van de drie hectare rodekool vullen de broers Kee in met Futurima, die zij oogsten met een Bleinroth-machine. Kees Kee: Op in- en uitwendige kleur geef ik dit ras een dikke 8. Verder ben ik erg tevreden met de zeer hoge opbrengst van Futurima. Tabaksblad heb ik gelukkig nog nooit gehad, terwijl ik per hectare toch altijd zo n 50 kolen doorsnijd. Het lange oogsttraject is voor ons ook erg belangrijk, omdat we op afroep aan de fabriek moeten leveren. Soms gaan de laatste pas begin december weg, maar ook dan moet de kwaliteit nog goed zijn. Vloeibare mest In 2009 zijn de gebroeders Kee helemaal overgestapt op vloeibare bemesting. Met 20 procent minder N kon een minimaal gelijkwaardig of soms zelfs een beter product worden geteeld. Ondanks de iets tragere weggroei bleef het gewas, en dan vooral de kleur, beter dan bij normale bemesting. Ook in de droge, warme weken en tot het einde aan toe. Beregenen doen we tegenwoordig niet meer; de kool moet groeien van de meststoffen en het vocht uit de bodem, aldus een vastberaden Kees Kee. Mucsuma RZ komt zéér gezond uit bewaring Tom Noordermeer uit Abbenbroek is een van die telers waar de specialisatie nog niet heel ver is doorgevoerd. Toch is hij met zijn 65 hectare grote bedrijf geen kleine jongen. Naast zijn hoofdgewas boerenkool teelt hij nog 12 producten, waaronder sluitkool die grotendeels naar een groentesnijderij gaat. Noordermeer zag Mucsuma vorig jaar in Duitsland voor het eerst op de kooldagen in Marne in het kader van het Rijk Zwaan Brassica Year. Het ras voldoet aan de belangrijkste eisen die ik en mijn afnemer eraan stellen: een gezonde kool, het ideale gewicht van rond de 3,5 kilo per stuk en een korte pit. Vorig seizoen had hij het ras voor het eerst zelf in een proef en was het meteen zijn beste kool. Dit jaar had hij ongeveer 1 hectare en Mucsuma stak er weer bovenuit, ondanks dat alle kool dit jaar door de droogte wat kleiner gebleven is. Dat ras komt zeer gezond uit de bewaring en is één van de mooiste qua kleur. Verder heeft hij een belangrijk voordeel: hij barst niet op de struk bij het snijden. Makkelijk klaarmaken Tom Noordermeer plant op 75 x 42 centimeter op land van 35 procent afslibbaar. Dit jaar was dat half mei en viel de oogst in de laatste week van oktober. Als bemesting wordt 250 kilo N per hectare gegeven. Vóór het planten in de vorm van kilo van een spruiten -meststof: procent SO 3. Eind juni wordt er vervolgens nog een keer overbemest met 60 kilo N in de vorm van KAS. Dit jaar is er twee keer beregend: eind juli en augustus, zo n 25 millimeter per beurt. Ook de Poolse werknemers zijn tevreden met Mucsuma. Die maken ze het liefste klaar. Het blazen ervan gaat zo makkelijk dat ze eerder klaar zijn met hun werk RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :54:49

10 Tourima RZ is sterk tegen barsten De frisgroene Tourima RZ ( RZ) is een nieuw spitskoolras voor de verse markt. Een aantal karakteristieke eigenschappen maken het ras tot een prima aanvulling op het assortiment. Tourima kenmerkt zich door een fijne inwendige structuur met een mooie verdeling van groen, geel en wit. Het ras heeft een prima gesloten punt en een fijne rib. Boven koolgewichten van 1 kilo vult de kool zich van onderuit. Tourima is in vergelijking met Sonsma RZ ongeveer één week later. Het aantal groeidagen is 65 tot 70. Wij adviseren te planten vanaf begin april tot en met de derde week van juli. Verder is Tourima geschikt voor hoge plantgetallen, zodat ook de teelt van minikool tot de mogelijkheden behoort. Afhankelijk van de plantafstand kan met Tourima kool geteeld worden van 750 gram tot 1,5 kilo per stuk. Wij adviseren plantdichtheden van planten per hectare. Tourima is geschikt voor korte bewaring en niet gevoelig voor de bekende zwarte spikkels. Lang oogstvenster Opvallend aan Tourima is de goede veldhoudbaarheid. Doordat de kool sterk is tegen barsten, heeft het ras een heel lang oogstvenster. Succesvolle rassen voor de industrie Sufama RZ ( RZ) In het segment Alfama RZ/Oklahoma RZ is Sufama RZ een veelbelovend nieuw ras voor de industrie. Oogsten kan van oktober tot november na 135 tot 150 groeidagen. Het ras geeft een groeikrachtige plant met sterk omblad en een goede bodembedekking. De ronde kool bereikt een gewicht van 4 tot 8 kilo en is gemakkelijk te oogsten en te schonen. Andere kenmerken zijn een vaste en fijne inwendige structuur, een goede opbrengst en een hoogwaardige kwaliteit zuurkool. We adviseren Sufama voor plantingen van eind april tot half mei, met een plantgetal van planten per hectare. Zuleima RZ Wittekool Zuleima RZ is geschikt voor de verwerking tot zuurkool, cole slaw en koolrollade. Salonava days Oogsten kan van eind augustus tot eind oktober na 100 tot 135 groeidagen. De grote, platronde kool geeft, afhankelijk van de teeltwijze, los gelaagde kool van 2,5 tot 3,5 kilo of een vaste kool van 6 kilo. De fijne structuur maakt een zuiver witte zuurkool met lange houdbaarheid mogelijk. De prima groeikracht zorgt ook onder droge klimaatomstandigheden voor hoge opbrengsten. We adviseren Zuleima voor plantingen van half april tot half mei, met een plantgetal van planten per hectare. Morama RZ Morama RZ is een tussentype savooiekool met gladdere bladeren dan de traditionele savooiekool. Oogsten kan van augustus tot november na 100 tot 120 groeidagen. Morama kenmerkt zich door een grote plant en een ronde kool van 1,5 tot 4 kilo. Ook het sterke, frisgroene omblad en de aantrekkelijke groen/gele inwendige kleur vallen op. De zeer gezonde groeier is sterk tegen trips en vanwege het hoge drogestofgehalte een interessant ras voor de verwerkende industrie. We adviseren Morama voor plantingen van april tot eind juni, met een plantgetal van planten per hectare RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:0

11 RZOver de grens Engeland Schaalvergroting zet door in Britse teelt van brassica s Keith Stephen is brassica-specialist voor de Engelse markt. Af en toe mogen Nederlandse bloemkool- en sluitkooltelers leveren aan de Engelse markt, maar meestal zijn we slechts gaatjesvullers. Zoals twee jaar geleden, toen extreme neerslag in Engeland zorgde voor een flinke stagnatie in de eigen productie. Rijk Zwaan's brassica-specialist Keith Stephen vertelt hoe de Engelse markt in elkaar steekt. In Engeland concentreert de teelt van brassica s zich in Lincolnshire. Dat is aan de Noordzeekust van Midden- Engeland, op ongeveer dezelfde breedtegraad als het Noord-Hollandse koolgebied. Keith: Hier staat zo n 60 procent van de bloemkool en 80 procent van de sluitkool in het Verenigd Koninkrijk. In Cornwall, in het uiterste zuidwesten en op de Kanaal-eilanden vindt vooral winterproductie van kool plaats, hoewel die de laatste tijd geleidelijk wat meer naar Lincolnshire verhuist. Broccoli tenslotte is voornamelijk in Lincolnshire en Schotland te vinden. Het areaal bloemkool is de laatste jaren geleidelijk teruggelopen naar zo n hectare en ook voor 2010 verwachten we een inkrimping van 5 tot 10 procent. De arealen broccoli en sluitkool blijven waarschijnlijk redelijk stabiel: beide op ruim hectare. Wel zien we een verschuiving bij savooiekool: minder Tundra-types (winterharde semi-savooi) en een kleine uitbreiding in wintersavooiekool. Het aandeel rodekool blijft met zo n 10 procent stabiel. Leveringsplicht In Engeland zijn de vijf grootste bedrijven, die vaak verschillende brassicagewassen telen, goed voor 80 procent van de omzet. Keith: Deze bedrijven zijn zowel teeltbedrijf als verpakker, leveren direct aan de supermarkt en blijven verder doorgroeien. LFP (Lincolnshire Field Products) in Spalding bijvoorbeeld heeft, inclusief contractteelten bij kleinere telers, nu een teeltoppervlakte van meer dan hectare. Middelgrote bedrijven kunnen nog altijd 500 hectare groot zijn en leveren bijvoorbeeld aan Aldi en Lidl. Kleine bedrijven vormen een minderheid en leveren aan de locale markt, groothandelsmarkten en de biomarkt. De coöperatieve bedrijven zijn verdwenen. Prijzen onder druk In Groot-Brittannië blijft 90 procent van de productie in eigen land, weet Keith. Broccoli is 7 maanden uit eigen productie te krijgen en bloemkool zo n 11 maanden. In de winter vindt er import uit Spanje plaats van broccoli, bloemkool en spitskool. Supermarkten bepalen de prijzen en die staan zoals overal onder druk. De verpakkers hebben leveringsplicht en telen daarom ruim hun gecontracteerde productie. Komen zij toch nog product tekort, dan moeten ze bijkopen. En daar kan bijvoorbeeld Nederland van profiteren. In Engelse supermarkten liggen bijna alle groenten verpakt, dus ook de bloemkool. Keith: De achten worden met wat hartblad verkocht in een plastic zakje, voorbedrukt met een streepjescode die de oogstdatum bevat. Soms wordt hierop ook de teler afgebeeld, zodat die ondanks de grootschalige teelt toch een gezicht krijgt voor de consument. De zessen worden in krimpfolie verpakt, met nauwelijks omblad, en vormen in Engeland slechts een kleine markt. Bij sluitkool zie je dat krimpfolie voornamelijk voor kilokool wordt gebruikt, maar soms ook voor een grote in tweeën gesneden kool. Tenslotte wordt ook broccoli steeds vaker in krimpfolie verpakt, in plaats van los. Eigen groente telen Hoewel brassica's in Groot-Brittannië nog steeds veel gegeten worden, loopt de consumptie ervan terug. Vooral ouderen eten nog verse sluitkool en bij jonge gezinnen is broccoli populair. Luxere supermarkten als Sainsbury en Marks & Spencer verkopen verschillende types babykool, maar door de economische crisis zit daar momenteel geen groei in. Een trend is nu om je eigen groenten te telen. Dat past bij de Britse traditie van tuinieren, maar wordt ook gestimuleerd door de vele televisieprogramma s over tuinieren en koken. Door het sluiten van veel pubs wordt de volkstuin bovendien als sociaal gebeuren gezien. Ook opvallend veel jonge mensen doen hier aan mee RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:2

12 Internationale belangstelling voor brassica s Rijk Zwaan Tijdens verschillende open dagen heeft Rijk Zwaan dit jaar weer haar brassica-assortiment getoond aan een internationaal publiek. Ons eigen demonstratieveld in Opperdoes was tweemaal de locatie: in juni voor bloemkooltelers en in september, tijdens de internationale brassicadagen, voor zowel bloemkool- als sluitkooltelers. In Fijnaart werden van half september tot eind oktober rondleidingen gegeven op afspraak. Engeland ten slotte organiseerde half oktober open dagen, met aandacht voor bloemkool, broccoli en sluitkool. Op deze pagina's geven we u een impressie van onze veldbijeenkomsten in RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:11

13 RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:19

14 Duitse koolteler rekent met stikstofcijfers In Dithmarschen (Duitsland) wordt net als in de Noord-Hollandse regio Langedijk veel kool bewaard. En dus is stikstofbemesting ook daar een belangrijk onderwerp. In dit artikel bekijken we welke bemestingstrategie de Duitse telers kiezen voor hun bewaarteelt. Om de totale stikstofbehoefte per 10 ton product te bepalen, kijken we eerst naar het eiwitgehalte van sluitkool: rond de 2 procent. Aangezien 16 procent van het eiwit uit stikstof bestaat, is de stikstofafvoer per 10 ton kool 32 kilo N per hectare. Voor de gewasresten (omblad, stronk en wortels) moet nog eens 20 procent extra worden gerekend. Voor het beste bewaarresultaat is het noodzakelijk dat de kool nog in de actieve groeifase geoogst wordt. Daarom moet er tot de oogst nog 60 tot 80 kilo N per hectare in de bodem beschikbaar blijven. Kortom, voor 10 ton kool, is bijna 45 kilo stikstof nodig. Toevoer De vraag is hoe de telers in Dithmarschen aan deze stikstofbehoefte voldoen. Van belang is uiteraard de nalevering die tijdens het teeltseizoen vanuit de bodem plaatsvindt én de toevoer uit lucht, neerslag (inclusief beregening) en stijgend grondwater. Talrijke studies in Dithmarschen hebben aangetoond, dat onder gemiddelde omstandigheden ongeveer 120 kilo N per hectare gedekt kan worden door naleveringen. De geringe invloed van de voorvrucht op deze waarde, wordt veroorzaakt door de demineralisatieverliezen tijdens de winter, in een niet bevroren en met water verzadigde bodem. Na een winter met weinig neerslag is er minder demineralisatie en de nalevering van de voorvrucht dus hoger. Als de bodemstructuur voor het planten niet optimaal is, moet de naleverende waarde naar beneden bijgesteld worden. Van belang zijn ook de verschillen die van perceel tot perceel optreden in het organische stofniveau. Gedurende de koolteelt vindt een sterke afbraak van organische stof plaats, waardoor aanzienlijke hoeveelheden stikstof beschikbaar komen. Dit is ook de reden waarom kool op gescheurd grasland met een standaardbemesting vaak overbemest raakt. De opbrengst is dan weliswaar hoger, maar de bewaarresultaten zijn vaak teleurstellend. Bemestingstrategie In Dithmarschen wordt 50 procent van de bemestingsbehoefte vóór het planten gegeven en de volgende 30 procent drie weken ná het planten. Het resterende deel wordt gegeven wanneer het gewas zich sluit en de koolvorming begint. Deze laatste bemesting wordt aangepast aan de opbrengstverwachting. Bijbemesting is nodig na lang-durige droogte of zware neerslag. In het eerste geval is er een lagere nalevering uit de bodem, terwijl na hevige regenval verzwakte wortelgroei en uitspoeling dreigen. Zijn de omstandigheden echter gunstig, dan wordt als gevolg van de hogere nalevering juist minder bijbemest. Soort kunstmest Ook in Dithmarschen is de kunstmestsoort een punt van discussie. De hierboven beschreven verdeling is gebaseerd op het gebruik van kalkammonsalpeter (KAS). Voor de eerste gift worden echter ook wel langzaam werkende meststoffen geadviseerd. Het op het juiste moment beschikbaar komen is afhankelijk van het weer en dat loopt niet altijd parallel met de gewasbehoefte. Juist aan het einde van de vegetatieve groei kan dit effect heel duidelijk worden. Voor de tweede gift wordt als alternatief voor KAS, ondanks de meerprijs, ook wel kalkstikstof gebruikt, mede vanwege de herbicide- en fytosanitaire werking. Voor de derde gift is ASS (ammoniumsulfaatsalpeter: 26 procent N en 13 procent S) een alternatief. Bovendien wordt hiermee de zwavellevering zeker gesteld tot de oogst begint RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:20

15 Rijk Zwaan Nederland B.V. Jeu Craenmehr, Broekhuizen (L) Mobiel +31 (0) Daan Heidema, Bergentheim (Ov) Mobiel +31 (0) Colofon Rijk Zwaan Nederland biedt haar klanten Seeds & Services. Seeds staat voor de groenterassen die Rijk Zwaan ontwikkelt voor de professionele teler. Services verwijst naar het groeiend pakket diensten voor partners in de voedselketen, zoals teeltbegeleiding, teeltregistratie, ketenmanagement, 4-seasons concepten en point-of-sale checks. Tekst en redactie: Rijk Zwaan Fotografie: Rijk Zwaan, Leo Duijvestijn Vormgeving: Do Company, Rotterdam Drukwerk: Drukkerij Van Deventer Oplage: 2000 stuks John Buijsman, Grootebroek (NH) Dick van Pelt, Hoorn (NH) Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Maarten van Geest, De Lier (ZH) Arno van Oers, Oudenbosch (NB) Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) Zaadhandel Hollandia NV België Filip Hermans, Moerzeke-Kastel Koen T Syen, Tielen Mobiel +32 (0) Mobiel +32 (0) f.hermans@hollandia.be k.tsyen@hollandia.be Overname met bronvermelding is toegestaan. RZ Seeds & Services is met grote zorg samengesteld, niettemin kan geen aansprakelijkheid worden aanvaard voor mogelijk onjuiste berichtgeving. De teeltadviezen die in deze uitgave staan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en de praktijk, maar zijn vrijblijvend. Rijk Zwaan aanvaardt in geen enkel geval aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product waarop een teeltadvies betrekking heeft. De teler dient zelf te beoordelen of een teeltadvies geschikt is voor toepassing op de beoogde teelt, in samenhang met de lokale omstandigheden. Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezeelaan 40 Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland Telefoon +31 (0) , Fax +31 (0) sales@rijkzwaan.nl Internet Accountmanagers Benelux accountmanager trade & retail accountmanager plantenkwekers Maarten van der Leeden Peter Reinders Mobiel +31 (0) Mobiel +31 (0) m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl p.reinders@rijkzwaan.nl accountmanager voor industrieteelt Johan Decroos, Waregem (België) Mobiel +32 (0) j.decroos@hollandia.be Zaadhandel Hollandia NV Westkaai 8, 2170 Merksem, België Telefoon +32 (0) , Fax +32 (0) info@hollandia.be Internet Er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren van dergelijke specialisatie vereist ingewikkeldeanalysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk,in het algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren, afhankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypen van plaagveroorzakers of fysio s van pathogenen kunnen ontstaan die resistentie kunnen doorbreken. Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte. Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptonen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd: Hoge resistentie (HR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Intermediaire resistentie (IR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen.intermediair resistente plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk. Vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken. seeds&services Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services? Stuur dan een naar m.de.veen@rijkzwaan.nl. Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld. - Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of stammen van dezelfde plaag of ziekte. - Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypen of stammen. Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook over bijvoorbeeld de houdbaarheidsdatum, zaai-, plant-, en oogstdata, afkomstig van Rijk Zwaan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval op grond van zulke beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en informatie aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product. De koper is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden te worden gebruikt RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:27

16 Kortom John Buijsman versterkt verkoopteam John Buijsman (38) is sinds april dit jaar teeltadviseur brassica s voor Rijk Zwaan. Hij combineert dit met een aantal coördinerende taken voor de internationale bloemkoolmarkt. b e u r s n i e u w s De komende periode vindt u ons weer op diverse beurzen door het hele land. U bent van harte welkom op onze stand, waar u met onze teeltadviseurs van gedachten kunt wisselen over uw teelt en onze rassen. 5, 6 en 7 januari 2010 Tuinbouw Relatiedagen Evenementenhal Hardenberg John is van 1999 tot 2008 werkzaam geweest in de bloemkoolveredeling bij Rijk Zwaan. In zijn nieuwe rol als teeltadviseur kan hij daarom op de markt brengen wat hij zelf mede ontwikkeld heeft. Dat maakt het voor mij een hele mooie uitdaging. Bovendien ben ik zelf opgegroeid op een bloemkoolbedrijf en is, nu ik terugkeer in de praktijk, de cirkel weer rond. Naast zijn verkoopactiviteiten is John onder meer gewasspecialist voor een deel van Europa en coördineert hij wereldwijd pre-commerciële proeven voor bloemkool. Ook het assortiment groene bloemkool en romanesco valt onder zijn verantwoording. John: Binnen de brassica s zitten we met Rijk Zwaan in een hele mooie fase. Onze groei zet gestaag door en er komen een aantal veelbelovende nieuwe rassen aan, waarmee we de uitdaging aangaan ons marktaandeel verder uit te bouwen. Genoeg te doen dus! Rijk Zwaan nieuwe lijstaanvoerder van Hillenraad en 9 januari 2010 Tuinbouw Totaal Agriport A7, Middenmeer 20 en 21 januari 2010 BioVak IJsselhallen, Zwolle 23, 24 en 25 januari 2010 Agro-Expo Roeselare (België) Rijk Zwaan is de nieuwe lijstaanvoerder van de Hillenraad 100, het overzicht Foto: Jan Kamerbeek 3, 4 en 5 februari 2010 Fruit Logistica Beurshal Messe Berlin (Duitsland) 9, 10 en 11 februari 2010 Tuinbouw Relatiedagen Evenementenhal Gorinchem 24 februari 2010 Bewaarkoolshow Marne (Duitsland) van de 100 meest toonaangevende bedrijven in de Nederlandse tuinbouw. Dat werd bekend gemaakt tijdens het Hortigala van het Jaar in Rotterdam. Het expertcomité roemde vooral de marktgerichtheid van het bedrijf: Rijk Zwaan nam het initiatief tot integrale ketenzorg, toen de sector alleen nog maar dacht aan schaalvergroting. Ook de investeringen in eigen buitenlandse vestigingen én in kennis en mensen, hebben er voor het expertcomité aan bijgedragen Rijk Zwaan tot nummer 1 in de Hillenraad 100 uit te roepen. Zeker in een tijd dat de sector vooral denkt aan kostenbesparing. Voor Marco van Leeuwen, die namens de driehoofdige directie van Rijk Zwaan aanwezig was bij de bekendmaking, is de nummer 1 positie vooral een bevestiging als bedrijf de goede koers te hebben gekozen. We zien dit als een erkenning voor de kracht van het samenwerken, zowel binnen de keten als daarbuiten RZ S&S Brassica 2009-V2.indd :55:29