Seeds&Services. Alle aandacht naar de oogst bij Stabilis RZ Snelheid Dexter RZ voordeel in koude herfst Mucsuma RZ krachtpatser zonder trips

Transcriptie

1 Brassica December 2012 Seeds&Services Alle aandacht naar de oogst bij Stabilis RZ Snelheid Dexter RZ voordeel in koude herfst Mucsuma RZ krachtpatser zonder trips

2 2 Seeds&Services Brassica December Inhoud 2 Uitgelicht, Wie pakt de kans? 3 Alle aandacht naar de oogst bij Stabilis RZ 4 Stabilis RZ gedijt in heel Europa 5 Snelheid Dexter RZ voordeel. in koude herfst 6 Teeltseizoen 2012: Dit hebben we nog nooit meegemaakt 7 Puntoverde is betrouwbaar Nieuwe bloemkoolrassen in beproeving 8 Rassenoverzicht bloemkool 9 Nog steeds tevreden met Storema RZ Storema RZ: sterk tegen rotstrukken 10 Storema RZ: vast en flexibel Donkergroene kleur Oriema RZ opvallend 11 Mucsuma RZ krachtpatser zonder trips 12 Resima RZ ideaal ras om mee te beginnen 13 Futurima RZ van blijver naar hoofdras 14 Tourima RZ past goed in mijn teeltplan 15 Madlene RZ: sterk tegen koolvlieg Koolrabi: een kans voor de Nederlandse markt! 16 Rassenoverzicht sluitkool 17 Duitsers trekken alles uit de kast voor koolpromotie 18 Kool in Italië: een bont geheel 19 Beursnieuws Adressen en telefoonnummers Uitgelicht Wie pakt de kans? Dit jaar was het weer tijd voor de Floriade. In een interactieve kas, Het Huis van de Smaak, werd wekelijks een ander gewas in de spotlights gezet. In week 34 was het de kans voor bloemkool en broccoli. Duizenden bezoekers passeerden de stand waar ze mochten proeven van bloemkoolroosjes in alle kleuren (wit, oranje, groen en paars) en ook broccoli en romanesco. Het was aan ons om uit te leggen dat al dit lekkers een geschenk van moeder natuur is en dat hiervoor helemaal geen kleur-stoffen of genetische modificatie nodig zijn. Maar ook waar kunnen we dit kopen, meneer? en waarom zien we dit nooit in onze supermarkt? waren veel gestelde vragen van de Floriade-bezoekers. De boodschap is duidelijk. Interesse is er genoeg bij de consument. Ze willen best eens wat anders, maar de consument weet niet wat er allemaal mogelijk is. Tomaten zijn niet meer alleen rood en rond, paprika geblokt, peen oranje, komkommer lang en bloemkool niet alleen wit. Er zijn dus mogelijkheden om de dalende consumptietrend om te buigen en bloemkool weer 'sexy' te maken. De kunst zal zijn om de mogelijkheden goed te gebruiken, samen een concept neer te zetten en goed te communiceren wat je te bieden hebt. Wie pakt de kans?! John Buijsman Teeltadviseur Gebr. Hoff: Alle aandacht naar de oogst bij Stabilis RZ Firma Gebr. Hoff heeft met bloemkool, broccoli, pootaardappelen, pioenen en tulpen in de wintermaanden een mooie jaarrond productie gecreëerd. De gebroeders die ooit het bedrijf begonnen, zijn inmiddels opgevolgd door de jongere generaties. Na de start in Bovenkarspel en Grootebroek streek het familiebedrijf na de verkaveling in 1973 in Andijk neer. Tegenwoordig wordt 70 hectare broccoli en 70 hectare bloemkool geteeld. Dit seizoen hadden de telers stuks Stabilis, verdeeld over vijf plantingen op ongeveer 4 hectare. De verkoop geschiedt in eigen beheer. Marco Hoff, die namens de firmanten het woord voert, is inmiddels zeven jaar in het bedrijf werkzaam. Hij houdt zich voornamelijk bezig met de plantactiviteiten. Goed zelfdekkend Nadat ze een paar jaar geleden een aantal trays Stabilis hadden geprobeerd, telen ze het nu voor het eerst op grote schaal. Op de grond van Gebr. Hoff wordt al jarenlang bloem- Het is volgens Marco Hoff belangrijk om op hun grond een groeikrachtig ras neer te zetten. De firmanten van Gebr. Hoff in Andijk weten precies wat ze willen als het gaat om de keuze van bloemkoolrassen. Wij zoeken naar groeikrachtige soorten die het beste bij ons bedrijf passen. Deze eigenschap vonden ze dubbel en dwars terug in Stabilis RZ. kool geteeld. Marco: Het is met deze grond dus zaak om een groeikrachtig ras neer te zetten. Met een gemiddelde snelheid van groeidagen past hij zeer goed bij ons bedrijf. De oogst verloopt vlot, want we sneden hem in drie keer weg. Het ras maakt bovendien lekker veel blad en is goed zelfdekkend. De naaimachine die het bedrijf gebruikt om de bloemkool machinaal te dekken hoeft er dus bij Stabilis niet aan te pas te komen. Alle aandacht kan bij dit ras volledig naar de oogst gaan. Vorst De vroegste planting van maart kwam door een korte vorstperiode in april wat traag op gang, maar daarna verliep de teelt zonder problemen. Volgend jaar zal ik Dexter wat later planten, het is een goed ras voor planting in april en eerste week mei. Over het oogstpercentage klasse I is Marco dik tevreden: 90 procent en met name zessen. Regenhaspel erop Ook op het gebied van bemesting biedt Stabilis gemak. Je hoeft m niet teveel te bemesten, het is wel een kwestie van nathouden als de kool erin komt. Als het bijvoorbeeld 30 graden is en je laat m droog staan, dan moet je niet afwachten, maar echt die regenhaspel erop zetten. De groei moet er immers wel in blijven. Zo houd je ook een mooi hard blad om de kool heen. Concluderend stelt Marco vast dat Stabilis een mooie vaste kool is die gemakkelijk blad maakt. Voor volgend seizoen zijn er wederom plannen om Stabilis toe te voegen aan de planning. Ook Prudentia RZ zal daartoe behoren. Dit ras hadden ze dit jaar voor het eerst staan en de telers waren aangenaam verrast door de goede kwaliteit van deze vroege bloemkool. Stabilis RZ Gebr. Hoff Andijk Aantal planten: Plantperiode: 26 mrt. - 8 mei x 50 cm Oogstperiode: hele maand juli 2012 humeuze zavel

3 4 Seeds&Services Brassica December Stabilis RZ gedijt in heel Europa Afgelopen jaar is Stabilis RZ goed doorgebroken in de vroege zomerteelt in de Benelux. Dat was voor Rijk Zwaan geen verrassing, aangezien het ras het ook in andere regio s in Europa goed doet. Seeds & Services polste enkele Europese Rijk Zwaan-teeltadviseurs over de ervaringen met deze bloemkool. Duidelijk is wel dat Stabilis zich overal op zijn gemak voelt, zelfs bij een koude start. Arend Leen Hoekstra: Snelheid Dexter RZ voordeel in koude herfst België Verenigd Koninkrijk Gerard de Pee (l) en Arend Leen Hoekstra. In de Benelux laat Stabilis de beste resultaten zien in plantingen in april, direct na de voorjaarsrassen. In België is het ras nu, na enkele jaren proeven doen, door de telers goed opgepakt. Wat naast het opgaande en goed zelfdekkende gewas zeer positief is, is de sterkte tegen Verticillium. Deze schimmelziekte komt veel voor op de lichte gronden rondom Mechelen en Roeselare. Daarnaast houdt het ras zich, door de vlotte weggroei, aan de oogstplanning. Volgens onze teeltadviseur Koen T Syen gebruiken de meeste telers rondom Mechelen Stabilis voor de vroege zomerteelt. De hagelwitte kool presenteert zich zeer mooi in een Flandria-kist. Duitsland In gesprek met Martin Schrörs, vertegenwoordiger in het Rheinland-Pfalz-gebied in Duitsland, komen dezelfde ervaringen naar voren als in de Benelux. Stabilis vindt ook daar zijn plaats in de vroege zomer. Het ras komt het sterkst naar voren in de oogst vanaf half juni tot eind juli. Vanwege het landklimaat warmt de koude grond in het voorjaar sneller op dan bijvoorbeeld de Noord-Hollandse klei. Dat geeft de Duitsers zo n twee weken voorsprong. Voor voldoende groeikracht en kwaliteit heeft Stabilis geen afdekking in het voorjaar nodig. Ook dat is de kracht van dit zelfdekkende ras. In Engeland met zijn grillige weersomstandigheden, kunnen telers een koukleum als ras niet gebruiken. Keith Stephen, accountmanager brassica s in Groot-Brittannië vertelt: Specifiek voor de bloemkoolteelt in Engeland en met name Lincolnshire is het grote aandeel zomerrassen in de oktoberzaai. Dat gebeurt enigszins uit noodzaak, vanwege de trage start in de koude klei hier. De seizoensstart in Engeland begint vaak twee weken na de eerste voorjaarsoogst in de Benelux. Om voldoende opvolging te hebben na de voorjaarsrassen, worden ook de zomerrassen in oktober al gezaaid. Stabilis voelt zich goed onder die condities. We zien begin juli een mooi opgaand gewas met een vaste, witte kool die perfect aansluit op de voorjaarsrassen. Spanje Als laatste aan het woord is José Hernandez Torres, cropspecialist in Spanje. Volgens hem komt Stabilis als beste ras uit de bus in de bergen rond Granada op zo n 1000 meter hoogte. Ook daar wordt bij plantingen in februari en maart gestart op zeer koude grond. De start is bij temperaturen rond het vriespunt. In dit koude droge klimaat houdt Stabilis zijn groeikracht en snelheid door een sterk wortelgestel. Dat resulteert in een zware plant met zeer goede zelfdekbaarheid en mooie vaste kool. De oogst ligt bij deze teeltomstandigheden vanaf half mei tot half juni. Traditioneel is de maand mei in Spanje een lastige als het op bloemkoolaanbod aankomt. En eigenlijk kan je dat doortrekken naar heel Europa. Dan is zo n mooie kwaliteit een welkome aanvulling voor die periode. De VOF Hoekstra in Lelystad teelt dit seizoen voor het derde jaar Dexter RZ voor de industrie via Green Organics. Vorig jaar was dat nog op de helft van het areaal bloemkool. Dit jaar is het 100 procent Dexter geworden in twee plantingen. Dat zal komend seizoen weer het geval zijn. Arend Leen Hoekstra vormt samen met zijn vrouw Rianne een VOF en teelt op 59 hectare biologische spinazie, bloemkool, peen, uien, aardappelen en spelt. Daarmee kan op het eigen bedrijf een goede vruchtwisseling aangehouden worden. De start in de polder bij Lelystad was samen met zijn vader. Biologisch telen was toen nog uitgesloten, men zocht eerder nog naar meer middelen. Maar tijdens de samenwerking met de biologische buurman, zag Arend Leen bewezen dat het kon en besloot in 1998 om te schakelen. Flexibele planning Na enkele jaren telen bleek het verstandig de zeer zware klei (60 procent afslibbaar) tot 1,2 meter diep te ploegen, waardoor er een kleigrond van 35 procent afslibbaar en minimaal 9 procent humus is ontstaan. Na het diepploegen was er iets schade door het zout dat uit de ondergrond mee kwam. Maar nu ligt er een goed bewerkbare vochthoudende grond. Hierdoor is Hoekstra veel flexibeler gewor- den bij het maken van zijn bouwplan. Op de vraag waarom daar bloemkool in zit, antwoordt Arend Leen: Het past prima in de combinatie met spinazie als voorvrucht. Het geeft me ook drie weken de kans om in de zomer, tussen de teelten in, wortelonkruiden goed aan te pakken. Daarnaast past het mooi in ons arbeidsplaatje voor de herfst. Prachtig uniform Dat bloemkool prima past in het teeltplan en op deze grond, is goed te zien. Er staat een prachtig uniform gewas waar de eerste week van november net de eerste bloemkool uit de trekkerpaden wordt geoogst. Dat deel wordt gedopt afgeleverd. De verwachting is dat rond 14 november de oogst grotendeels binnen is. Dat Dexter uniform in oogst is, bleek vorig jaar wel, toen bijna alles in één keer gesneden werd. Zelfs in deze koude herfst is dat weer gelukt. Daarnaast is Dexter een snel herfstras, met een goede zelfdekbaarheid. Daarom is, hoewel de eerste nachtvorst reeds geweest is, het risico op vorstschade klein. Telen wat de markt vraagt Ook Gerard de Pee, teeltbegeleider van Green Organics kijkt tevreden toe hoe de eerste kisten binnengereden worden. We hebben een groep tuinders die goed samenwerken op basis van vertrouwen. Met behulp van drie oogstcombinaties halen we de gevraagde bloemkooloogst binnen. We weten welke opbrengst we per hectare kunnen verwachten. Die gaan we hier zeker halen. Green Organics is een handelsbedrijf in biologische groente. Belangrijk is de jaarrond levering van peen en uien voor de versmarkt. Daarnaast leveren ze spinazie, bonen, erwten en bloemkool voor de biologische industrie. Wij telen wat de markt vraagt, nooit zonder afzet, aldus De Pee. Dexter RZ VOF Hoekstra Lelystad Plantperiode: half - eind juli x 50 cm Oogstperiode: 7-14 nov humeuze klei

4 6 Over de grens UK Seeds&Services Brassica December Cercy RZ: Teeltseizoen 2012: Dit hebben we nog nooit meegemaakt In België kende zowel de eerste als de tweede vrucht industriebloemkool dit jaar een moeilijke start. Telkens werden de telers geconfronteerd met regenperiodes die het planten uitstelden. Andere jaren werd er tussen 1 april en 1 mei geplant, maar dit jaar zat er rond 15 mei slechts 40 procent in de grond. Ook de planttijd voor de tweede vrucht verschoof naar eind juli tot de eerste week van augustus. Dit hebben we nog nooit meegemaakt verzuchtten veel telers. Planten stonden lang op het erf en waren meer dan afgehard. Op een gegeven moment kwamen dikke harten tevoorschijn. Soms werd er daarom gekozen om jongere planten te gebruiken en de oudste weg te gooien. Wanneer deze, soms zeven tot acht weken oude planten alsnog geplant werden, was het belangrijk om ze zo snel mogelijk aan de groei te krijgen om het percentage boorders te beperken. Gelukkig was het in juni niet extreem droog en heet. Zo kregen de oude planten eindelijk omstandigheden om goed te starten. Hierdoor hebben we nog goede resultaten gezien, op voorwaarde dat ze prima behandeld waren. Dat wil zeggen: een extra meststofgift op de tray en goed bemest bij het planten. Wat extra P en N zorgden hier in combinatie met een goede structuur voor een snelle weggroei. Behandeling planten Later in de teelt zagen we her en der gebreksverschijnselen van onder andere molybdeen. Belangrijk hierbij is dat men de voeding op de tray goed in de gaten houdt. Daarom adviseren wij om de planten regelmatig wat bij te bemesten om tekorten te vermijden. Kies hier bij voorkeur voor een complete bladmeststof met minder stikstof, die ook noodzakelijke sporenelementen zoals B en Mo bevat. Bijvoorbeeld 1 kilo/100 liter Hakaphos rood Zorg er ook voor dat alle planten evenveel water en meststoffen krijgen en pas de behandeling toe op een vochtige kluit en regen daarna af. Door regelmatig een lichte bemesting toe te dienen, kunnen geen tekorten ontstaan. Maar een slechte verdeling op de tray (indroging buitenste rijen en laatste bakken) geeft juist weer een negatief resultaat. Met goede startomstandigheden, een correcte traybehandeling en aandacht voor valse meeldauw hoeft het dan geen onoverkomelijk probleem te zijn wanneer planten gedurende een langere periode (vier tot acht weken) op het erf staan. Aangepast advies Cercy RZ In de eerste vrucht werden er met Cercy RZ alweer goede resultaten behaald. Dit ras is inzetbaar gedurende de hele periode van de eerste vrucht. Qua groeiduur zit Cercy rond de groeidagen. De laatste drie jaar kwam dit ras, door zijn goede eigenschappen, steeds Molybdeengebrek uitstekend uit de rassenproeven. Met name op productie, percentage millimeter roosjes, gruis, zelfdekbaarheid, koolkleur en vastheid onderscheidt Cercy zich van de andere rassen. Bovendien is Cercy weinig droogrotgevoelig en goed hittebestendig. Alleen de groeikracht kan soms wat matig zijn. Daarom hebben we het advies van Cercy aangepast. Cercy geeft bij het gebruik van trayplanten het beste resultaat wanneer het N-niveau is aangevuld tot 200 à 220 eenheden (kilo N/hectare), afhankelijk van bodemtype en planttijdstip. Dan gebruikt dit ras een paar dagen extra om wat meer blad te ontwikkelen en daar is het dankbaar voor. Dit alles maakt Cercy een betrouwbaar ras dat onder verschillende omstandigheden steeds een stabiele opbrengst garandeert. Mick en Mark Nundy: Puntoverde is betrouwbaar Puntoverde wordt niet alleen in Nederland geteeld, ook in het buitenland is er flinke vraag. Eén van de enthousiaste gebruikers is het bedrijf Windy Ridge Veg. Ltd van vader en zoon Mick en Mark Nundy in Kirton Holme, Lincolnshire, Groot-Brittannië. De start van het familiebedrijf van de Nundy s begon bij opa. Hij begon als traditioneel gemengd bedrijf groente te verbouwen. Toen zoon Mick in 1972 in het bedrijf kwam, werd er serieus uitgebreid in de groenteteelt naar zo n 30 hectare. In 1994 is Mick s zoon Mark erbij gekomen, en ondertussen is het bedrijf gespecialiseerd in brassica s en uitgegroeid naar 180 hectare. Daarmee is het een middelgroot bedrijf. Het komt in deze streek veel voor dat één bedrijf diverse brassica s teelt. Maar het bedrijf van de Nundy s is alles behalve standaard. Windy Ridge Veg. Ltd levert namelijk niet aan de grote supermarkten. De telers zitten niet vast aan een contract, maar beleveren de groothandelsmarkt in Londen, groenteverwerkers en cateraars. Deze specifieke afzet vormt de basis voor hun interesse in brassica-specialties. Mark Nundy: Wij speuren steeds naar de prototypes onder de brassica s. Mick Nundy, Windy Ridge Veg. Ltd Nieuwe bloemkoolrassen in beproeving Rijk Zwaan heeft voor de zomer- en herfstteelt drie nieuwe rassen in beproeving. Het gaat om de introducties RZ, RZ en RZ. Afgelopen jaren zijn deze rassen op kleine schaal beproefd. De RZ is een middenvroeg zomerras dat op zijn sterkst is in hoogzomer (70-80 dagen), de RZ is zo n vijf dagen trager dan RZ en voornamelijk bedoeld voor de voorzomer en vroege herfst. van dit ras. Deze waslaag zorgt naast sterkte tegen schimmels ook voor een gezonde onderkant. De vaste kool lijkt ook geschikt voor industriële verwerking. Komend seizoen is er meer proefzaad van deze rassen beschikbaar. Mocht u interesse hebben, neem dan contact op met uw teeltadviseur. Makkelijker oogsten De interesse voor de teelt van romanesco is er altijd geweest maar in het verleden viel de productie wel eens tegen. In een mooie kool bleek regelmatig valse meeldauw voor te komen. Dat maakt de kool onverkoopbaar. Met Puntoverde is dat probleem opgelost. Mark: Puntoverde is betrouwbaar. Het ras heeft een mooie donkergroene kleur, is minder kwetsbaar en heeft geen last van valse meeldauw in de kool. Omdat Puntoverde iets minder puntig is, is hij minder breekbaar, wat oogsten makkelijker maakt en minder afval geeft voor de afnemers. Uniek is dat Puntoverde het hele seizoen te gebruiken is. De Nundy s zaaien het ras al in oktober en planten elke tien dagen. De oogst loopt tot en met november. Daarna wordt overgeschakeld op Formosa. De zekerheid en seizoenslange beschikbaarheid, maakt dat de Engelse supermarkten nu ook interesse beginnen te tonen in romanesco. De RZ is een herfstras voor de oogst vanaf begin oktober. Opvallend zijn de opgaandheid en sterke waslaag

5 8 Seeds&Services Brassica December Rassenoverzicht bloemkool Fa. Ursem-Zuurbier: Nog steeds tevreden met Storema RZ Onderstaande tabel geeft een indicatie voor het gebruik van onze bloemkoolrassen door het seizoen heen. Afhankelijk van gebied en klimaat kan de opkweekduur en groeiduur variëren. Voor meer informatie over het gebruik van de rassen, willen we u verwijzen naar de website of neemt u contact op met een Rijk Zwaanteelt adviseur in uw gebied. Zaai-, plant- en oogstschema Ras teeltperiode jan feb mrt april mei juni juli aug sept okt nov dec wit: EVA RZ PRUDENTIA RZ F1 TRIGINTA RZ F1 DIVITA RZ F1 ADELANTO RZ F1 kasteelt herfst, winter en voorjaar weeuwen (ook kasteelt) en vrijster weeuwen en vrijster weeuwen en vrijster weeuwen en vrijster Het bedrijf van de 250 hectare Storema worden ze soms gekscherend nog genoemd. Natuurlijk was dat destijds grootspraak van Dolf, maar bij de firma Ursem-Zuurbier in Heerhugowaard is de tevredenheid over Storema nog altijd groot. Sinds 2010 is de oppervlakte sluitkool op het bedrijf flink gegroeid naar nu 35 hectare. Daarnaast staat er nog 35 hectare spitskool voor de bewaring en wordt er ook 100 hectare ijsbergsla geteeld. Storema wordt op dit bedrijf wat later geplant, meestal in de tweede helft mei. Dat heeft te maken met het relatief grote aandeel spitskool in het teeltplan. Die moeten op tijd binnen zijn. Storema is daarom dikwijls als laatste aan de beurt. Omdat het bedrijf zo n 40 procent van de kool aflevert aan een groentesnijderij wordt wat ruimer geplant, namelijk op 50 x 50 centimeter. De stik- stofbemesting wordt in de vorm van kalkammonsalpeter vlak voor het planten in één keer gegeven. Arbeidsprestatie Dit jaar werd de laatste Storema eind juni klaargemaakt. De prijzen waren het hele seizoen dramatisch slecht geweest, maar vóór we ze zouden storten kwam er nog een lichte prijsopleving. We hebben Storema daarom toch nog allemaal kunnen afleveren, maar slechtere soorten zijn wél bij de koeien terechtgekomen, aldus Niels. Storema heeft een aantal belangrijke voordelen voor Niels Zuurbier (r) en Dolf Ursem bij de laatste Storema RZ die tot eind juni bewaard werd. ons: in de eerste plaats is het een goed bewaarras, maar daarnaast snijdt hij licht, staat mooi rechtop, blaast gemakkelijk en geeft relatief weinig afval. Wij letten steeds meer op de arbeidsprestatie bij oogsten en schonen. CHAMBORD RZ F1 STABILIS RZ F1 DEXTER RZ F1 vrijster en zomer vrijster en zomer zomer en herfst Cor en Paul Schoutsen: Storema RZ: sterk tegen rotstrukken Groen: VITAVERDE F1 Romanesco: PUNTOVERDE F1 voorjaars-, zomer- en vroege herfst voorjaars-, zomer- en herfstteelt Zaaien Planten Oogsten Cor en Paul Schoutsen vormen samen de VOF A. Schoutsen en Zn. in Opperdoes. Behalve aardappelen telen ze 20 hectare bewaarkool. Al jaren is Storema RZ een trouwe bondgenoot. Afgelopen seizoen vertegenwoordigde Storema een derde van de totale oppervlakte wittekool op hun bedrijf. Het grote voordeel van het ras is de lange bewaarbaarheid en de sterkte tegen rotstrukken. Meestal hebben rassen die sterk zijn tegen rotstrukken een harde stronk, maar Storema snijdt juist gemakkelijk. Daar letten wij op, want je snijdt elke kool twee keer: een keer op het land en een keer in de schuur, aldus Paul Schoutsen. Controle vanaf spuittrekker Paul ziet het zelf spuiten ook als een extra gewascontrole op het veld. Als je hoog op de spuittrekker zit, zie je direct eventuele problemen. Als het moet, stop ik zelfs even om te kijken wat er aan de hand is, zodat we maatregelen kunnen nemen. De kool die op de vier regels tussen en naast de spuitsporen staat, halen we er als eerste af en bewaren we apart in de koelcel. Deze spuitspoorkool verwerken we meestal in januari. Als ze dan tegenvallen, is het meestal een voorbode dat dit bij het hele ras het geval is. Cor Schoutsen bij z'n nog grasgroene Storema RZ op 22 juni. Grasgroen tot het eind Vanwege zijn uitstekende bewaarbaarheid durven de telers Storema ook nog tot eind januari in de schuur te bewaren. Door omstandigheden kan het voorkomen dat we niet alle kool in het koelhuis krijgen, en dan is het prettig te weten dat je Storema zonder kwaliteitsverlies ook nog een paar maanden buiten de cel kunt bewaren. Dit jaar maakten we eind juni de laatste Storema klaar. Ze waren nog grasgroen.

6 10 Seeds&Services Brassica December Maatschap Beers: Mucsuma RZ krachtpatser zonder trips kool niet uit de gewenste 36-ers maat groeit. Storema geeft de mooiste sortering van de gebruikte rassen. Het is een taaie bewaarder. We planten hem als eerste en oogsten hem als laatste. Als allerlaatste zijn dit jaar acht rijen Storema geoogst met een aangepaste ASA-liftoogster. Die liggen nu in de bewaring om te zien of dit de toekomst kan worden. Tracer niet nodig Mucsuma is een forse groeier, die eigenlijk continu geremd moet worden voor het beste resultaat. Reden om Mucsuma op te nemen in het teeltplan is de sterkte tegen trips. In de NOP staat een flink areaal tulpen, uien en graan, waardoor de tripsdruk op kool aanzienlijk is. Als rassen gevoelig blijken, wordt Tracer ingezet om de schade te beperken. Bij Mucsuma en ook Storema was dat niet nodig. Slechts een paar keer Decis voorkwam tripsschade. Edwin Borst: Storema RZ: vast en flexibel De firma J. en E. Borst teelt pootaardappelen, tulpen, suikerbieten, uien en sluitkool. Afgelopen jaar werd een nieuwe schuur voor de opslag van aardappelen, bollen en kool in gebruik genomen in Wieringerwaard. Edwin en zijn broer Jan hebben het bedrijf, waarmee hun vader in Heerhugowaard was begonnen, in 1997 overgenomen. Van de 7 hectare sluitkool is 1,5 hectare rodekool en de rest wit, alles voor de bewaring. Met een opslagcapaciteit van ruim 800 boxen - verdeeld over twee locaties - kan alle kool direct het koelhuis worden ingereden. Edwin teelt sinds 2008 Storema RZ. Hij had het ras voor het eerst gezien tijdens een trip naar Duitsland in het kader van het Brassicajaar van Rijk Zwaan. Storema is daarna in het teeltplan gebleven en maakt nu ruim een kwart uit van het areaal witte bewaarkool. Alles op tijd Op het bedrijf is met zoveel verschillende gewassen een strakke planning nodig. Het tulpenkoppen vindt meestal de eerste week van mei plaats. Daarom plant Borst de kool altijd de week ervoor. Daarmee zijn ze vroeg, maar het streven is de laatste kool rond 1 november binnen te hebben. De stikstofgift wordt gedeeld: 80 procent gaat er voor het planten op, de overige 20 procent begin augustus. Er wordt altijd kalkammonsalpeter gebruikt. De lichte kleigrond in combinatie met een ruime vruchtwisseling leidt tot een mooi eindproduct. Met een plantafstand van 50 x 45 centimeter is de opbrengst bij Storema dit jaar uitgekomen tussen de 90 en 100 ton per hectare. Het voordeel van Storema volgens Edwin: Het is een flexibele kool. Wij proberen altijd 60-ers en 36-ers te telen. De 60-ers gaan in Krefeld-dozen. Storema is een erg vaste en gezonde kool en de kleinste sortering past heel mooi in die dozen. Willem Dekker: Donkergroene kleur Oriema RZ opvallend Willem Dekker uit het Noord-Hollandse Waarland is een 100 procent koolteler. Niet dat hij de grootste is met zijn 10 hectare, maar het is wel zijn enige gewas. Van de kool die hij zelf teelt, bestaat de helft uit vroege kool en de rest uit bewaarkool, o.a. Storema RZ en Mucsuma RZ. De oogst van de vroege kool begint rond Badpop, een regionaal popfestival in Waarland en altijd op de tweede vrijdag van juli. Dan wordt eerst de vroege rodekool geoogst, een week later gevolgd door de witte. Écht vroeg is Dekker daarmee niet, geeft hij ook zelf toe: Wij planten altijd pas begin april en gebruiken nooit bedekking. Als we veel vroeger zouden willen zijn, moeten we mét bedekking telen en als we dan eind juni aan de markt komen, is er nog veel oude kool in de koelhuizen. Snellere vulling Dekker probeert met een ruime plantafstand (50 x 50 cm) altijd rond 20 juli met 36-ers aan de markt te zijn. Vorig jaar heeft hij naast z n standaardras een proef gedaan met Marcello RZ, maar die was voor zijn doel iets te traag. Dit jaar heeft hij daarom Oriema RZ beproefd, die net wat sneller vult in vergelijking met Marcello. Dekker: De positieve kant van Oriema is dat hij wat donkerker van kleur is dan mijn standaardras. Wat kilo s betreft doen ze niet voor elkaar onder. Dat Oriema een iets hoogrond model heeft, is voor Dekker niet van belang, omdat hij niet afzet in kisten. Anders zou dat nog een bijkomend voordeel geweest zijn. Behalve de 10 hectare kool die hij zelf teelt, verwerkt hij in de winter nog kool van derden. Daarmee hebben we een goed arbeidsplaatje. Met een tripsdruk zoals in de Noordoostpolder, is het voor Maatschap Beers een vereiste dat de wittekool die ze planten hiertegen bestand is. Wat dat betreft voldeed Mucsuma RZ volledig aan hun verwachtingen, een echte krachtpatser zonder trips. Maatschap Beers is gevestigd in Marknesse. Opa Beers vertrok uit Noord-Holland om zich in 1957 in de Noordoostpolder (NOP) te vestigen op een bedrijf van 8,5 hectare. Toen Jack Mucsuma RZ Maatschap Beers Marknesse Oppervlakte: 1,25 ha Plantperiode: half mei x 40 cm Oogstdatum: half okt zware zavel Opvallend op het veld bij Beers is een machine die bekend is uit de bloemkoolteelt. Het is een aangepaste Easy-dekker, waarop met een comfortabele knielzit gewerkt kan worden. De aanpassing zit hem in een start-stop -mechanisme, dat de koppeling in de trekker aanstuurt. Zodoende blijven oogstwagen en oogsters dicht bij elkaar en is het koolsnijden goed vol te houden. Op deze manier oogsten ze met zeven mensen zo n 50 aardappelkisten (950 kilo) per dag. Peter Beers: "Storema RZ geeft de mooiste sortering." en Peter het bedrijf in 1980 overnamen, was het inmiddels gegroeid naar 13 hectare. Sinds vier jaar zit ook zoon Matijs in de maatschap en ondertussen wordt er nu 56 hectare land beteeld met 28 hectare bloemkool en 13 hectare sluitkool, graan en fruit. Storema taaie bewaarder Voor de 13 hectare sluitkool worden vijf rassen gebruikt, waaronder Mucsuma RZ en Storema RZ. Peter Beers: Enkele jaren geleden hoorde ik van een collegateler over goede ervaringen met Storema. Vorig jaar heb ik op advies van Rijk Zwaan ook 0,25 hectare Mucsuma geplant. Vanwege de bloemkool is de mechanisatie afgesteld op een rij-afstand van 75 centimeter. Daarbij is het bij de sluitkool oppassen dat de Vanwege de slechte markt afgelopen seizoen, zijn uit de bewaring slechts enkele kisten van Mucsuma klaargemaakt. Die kisten waren echter goed genoeg om het ras opnieuw in te zetten. Wat opvallend is aan Mucsuma, is een klein hol pitje in de stronk. Peter: Dat hebben we bij andere rassen eerder gezien. Niets om je zorgen over te maken. Dit verschijnsel wordt veroorzaakt door boriumgebrek. Dat kan verholpen worden door extra (blad)bemesting met bijvoorbeeld Borax of Bortrac. Wat ook helpt, is niet te royaal met stikstof te bemesten, wat op zich al een goed advies is om Mucsuma mooi in de maat te houden.

7 12 Seeds&Services Brassica December Piet Verdonschot: Resima RZ ideaal ras om mee te beginnen Wim Straver: Futurima RZ van blijver naar hoofdras "Futurima RZ is een echte blijver", was de uitspraak van Wim Straver in de Seeds & Services van Vijf jaar later staat hij nog steeds volledig achter zijn uitspraak van toen. Hij en zijn collega s van telerscoöperatie Cigta zijn zeer te spreken over deze rodekool. Met ruim 45 hectare is Futurima uitgegroeid tot het hoofdras van de telersgroep. Resima Futurima RZ RZ Maatschap VOF Landbouwbedrijf Verdonschot-Grooteman Straver Wervershoof Almkerk Plantdatum: Plantperiode: eind week april/begin mei x x 5048 cm cm Oogstperiode: 1 week okt dec Oogstgewicht: 3,75 2 kg- 4 kg klei klei (40-60% afslibbaar) In een seizoen dat tot de slechtste van de laatste tien jaar gerekend mag worden, is bij de maatschap Verdonschot-Grooteman uit Wervershoof (NH) de oppervlakte sluitkool uitgebreid. Bovendien is een nieuw koelhuis gebouwd. De uitbreiding zat onder meer bij het ras Resima RZ. Over de eerste resultaten zijn de telers dik tevreden. De uitbreiding betekent voor het bedrijf bijna een verdubbeling van het areaal sluitkool, want dat was vorig jaar nog 6 hectare. De ontwikkelingen hebben te maken met de toekomst van het bedrijf waarin zoon Niels (24) al actief is en zijn jongere broer Alex nog nadenkt over zijn aandeel in het bedrijf. Eerst zouden we een kapschuur bouwen voor de trekkers, toen adviseerde iemand de schuur ook gelijk te isoleren. Uiteindelijk is de isolatie nog dikker geworden en nu hebben we een prachtig koelhuis!, zegt een enthousiaste Piet Verdonschot. Behalve 10 hectare bewaarkool teelt Verdonschot 22 hectare bloemkool en een kleine hectare pioenrozen. Houd het simpel Het bedrijf hanteert een simpele strategie: alle kool wordt de eerste week van mei geplant, de afstand is voor alle rassen gelijk (50 x 48 centimeter) en de bemesting gaat er in één keer op. Verdonschot: Op deze manier hebben we altijd een brede sortering. Dit jaar hadden we 20 procent 60-ers, 40 procent vierponders en 40 procent 36- Piet Verdonschot was zeer tevreden over de oogst van Resima RZ; allemaal dikke vierponders, zeer uniform en gezond. ers. Zwaarder dan 36-er hoeft voor ons niet. Kool moet nog te tillen zijn! De sortering wordt dus voor een groot deel door de rassenkeuze bepaald. Van Rijk Zwaan stond er Kalorama RZ, Storema RZ en Resima RZ op het bedrijf. Rassenkeuze Voor de rodekool plantten de telers dit jaar 1,7 hectare Resima. Wij willen alle kool vóór 4 november binnen hebben. Als je 10 hectare hebt, dan moet je op tijd beginnen. Wij zijn dit jaar de laatste week van september met Resima begonnen, omdat Resima een relatief snelvullende kool is. Eind september waren ze ook klaar. Er kwam 84 ton vanaf, allemaal dikke vierponders en zeer uniform en gezond. Daarmee ben ik zeer tevreden. Storema is gekozen voor de zeer lange bewaring en Kalorama voor de compacte kool, alleen hadden we Kalorama veel krapper moeten zetten, want ze zijn nu nog 2,5 kilo geworden. Flexibel blijven De grond waarop geteeld wordt is voor 9,5 hectare eigen land, de rest wordt gehuurd. Dat huren wordt steeds lastiger: de prijzen voor goed land stijgen en knolvoet wordt steeds meer een aandachtsfactor. In dit gebied wordt zeer intensief kool, dan wel bloemkool geteeld. Van vruchtwisseling is er nauwelijks sprake. De sluitkool stond allemaal op vrij zware en knolvoetvrije grond van tussen de 35 en 40 procent afslibbaar en circa 5 procent humus. Voor de stikstofbemesting wordt een week voor het planten 240 kilo N per hectare in de vorm van Magnesamon gestrooid. Begin augustus is vanwege de vele regen nog 150 kilo kalksalpeter per hectare gebruikt. De gewasbescherming wordt in eigen beheer uitgevoerd en zowel Piet als Niels hebben een spuitlicentie. Het grote voordeel is dat we zo veel flexibeler zijn. Resima RZ Maatschap Verdonschot-Grooteman Wervershoof Plantdatum: Plantperiode: week begin 18 mei x 48 cm Oogstperiode: week eind sept Oogstgewicht: 2 kg klei VOF Landbouwbedrijf Straver in Almkerk bestaat uit Wim Straver, zijn vrouw Petra en zijn zonen Ariaan en Bert. Het veelzijdige akkerbouwbedrijf telt 350 hectare, waarvan ongeveer 250 hectare huurland. De belangrijkste producten die geteeld worden zijn: aardappelen, uien, knolselderij, rodekool en winterwortelen. Straver is voorzitter van de Coöperatieve Industrie Wim Straver en zijn collega s van telerscoöperatie Cigta zijn zeer te spreken over Futurima RZ. Groentetelers Altena (Cigta). Ten tijde van het vorige interview was dit nog een samenwerkingsverband zonder officiële status, maar sinds drie jaar is het een wettige coöperatie. De kool van Cigta is bestemd voor de verwerkende industrie. De groep bestaat uit 12 telers die gezamenlijk 70 hectare rodekool telen. Straver neemt daarvan zelf 17 hectare voor zijn rekening. Futurima is door de jaren heen uitgegroeid tot het grootste ras van Cigta, ruim 45 hectare. Beste in bewaring Als we weer even inzoomen op het bedrijf van Straver, heeft hij helder voor ogen waarom hij tien jaar geleden voor Futurima koos. De goede kwaliteit, dat is waar het bij ons om draait. Het afleveringspatroon van VOF Straver heeft een flinke verschuiving gemaakt van levering direct van het land, naar levering van kool uit bewaring. Voorheen kwam procent uit de bewaring, inmiddels is dat meer dan 50 procent. In de tien jaar dat we Futurima telen hebben we gemerkt dat dit het best bewaarbare ras is. Het is beslist gezonder dan andere rassen en levert een opbrengst waar we dik tevreden mee kunnen zijn. De bemesting is er niet royaler op geworden nu steeds meer de nadruk ligt op bewaarkool. Als basisbemesting is dat kilo Kali 60. Verder wordt er net voor het planten 175 kilo zuivere N uit KAS Zwavel gegeven en in twee giften nog eens 250 kilo KAS. Omdat we hem willen bewaren, moeten we de kool immers niet over de kop jagen. Sterk tegen droogte De start ging dit seizoen goed. Rond Koninginnedag gingen de planten de grond in. De extreme weersomstandigheden in het voorjaar met langdurige kou en nattigheid hebben het groeiverloop van de kool vertraagd. De nazomer in september/oktober maakte dit grotendeels weer goed. Straver zag in de praktijk dat Futurima beter tegen droogte kan dan andere rassen. Onder heel droge omstandigheden staat hij er vitaler bij. Het ras is een goede grondbedekker, waardoor onkruid minder kans krijgt, alhoewel het mechanisch oogsten hierdoor wel wat lastiger wordt. Maar dat is voor ons geen punt, omdat de meeste kool toch handmatig wordt geoogst, aldus Straver.

8 14 Seeds&Services Brassica December Tourima RZ past goed in mijn teeltplan Mts Bos-Sijm: Madlene RZ: sterk tegen koolvlieg Dochter Rosan bracht vader Kees Bos op het idee savooiekool te gaan telen. Joost Droogendijk teelt nu drie seizoenen spitskool Tourima RZ. Dit ras heeft prima teelteigenschappen en ook zijn afnemers lijken tevreden te zijn. We worden nooit gebeld met klachten: dat is toch een goed teken. Het interview met Droogendijk vindt plaats op een steenworp afstand van de snelweg A16. Hier teelt hij diverse producten in de vollegrond: selderij, peterselie en spitskool. We hebben ook een kas van een halve hectare, daar teel ik naast selderij en peterselie nog spinazie en andijvie, vertelt de teler, die het bedrijf vijf jaar geleden van zijn vader overnam. Met selderij en peterselie is het belangrijk om regelmatig te rouleren: daarom past spitskool er goed bij. Kool na kool is hier geen probleem, daardoor hebben we de flexibiliteit om elk jaar weer een goed teeltplan te maken. Goede oogstspreiding Droogendijk plant Tourima om en om met een ander, wat sneller ras. Daardoor bereikt hij een goede oogstspreiding. De eerste planten gaan er eind maart in, zonder agryl. Typisch voor het ras is dat hij hard en puntig is. Of dat een voordeel is? Ik denk het wel, want mijn afnemer is er blij mee. Over mijn andere ras word ik nog wel eens gebeld. Dan heeft de kool bijvoorbeeld een beetje grauwe kleur of zit er een Joost Droogendijk hoort over Tourima RZ nooit klachten. "Mijn afnemers zijn tevreden" barssie in. Over Tourima hoor ik nooit klachten. Tourima staat bekend om zijn mooie koolvorm en snelle vulling. Droogendijk oogst de spitskolen op een gewicht van ruim een kilo. Negen in een bak van 10 kilo; dat is het mooiste. Tourima heeft een hoog soortelijk gewicht, waardoor de kolen altijd makkelijk in de bak passen. Sowieso is het een arbeidsvriendelijk ras, vindt de teler. Door zijn goede kwaliteit heb je minder pelwerk en kun je sneller werken. Alleen bij hagelschade is Tourima in het nadeel. Dan moet je er meer afpellen en is de geslotenheid van de kool een nadeel. Gelukkig zijn dat slechts uitzonderingen, alleen in oktober 2011 was er sprake van dergelijk weer. Sterk tegen schimmels Elk jaar plant de teler stuks spitskool. Tourima is het hele seizoen inzetbaar. Dit jaar plantte hij de laatste echter al op 27 juli, omdat de grondstructuur teveel achteruit was gegaan. In het najaar plant hij sowieso relatief meer Tourima, omdat dit ras sterk is tegen schimmelziektes zoals Alternaria. Verder is typerend voor het ras dat hij wat meer stikstof vraagt. We starten met 800 kilo Magnesamon en bemesten 200 kilo bij op het moment dat de koolvorming komt. Opvallend is dat er dit natte jaar toch nog voldoende stikstof vrijkwam. Extra bijbemesten was daardoor niet nodig. Voordat de teler zich weer bij zijn vader tussen de peterselie voegt, poseert hij nog even tussen de spitskool voor een foto. Het gewas heeft een mooie, frisgroene kleur, wat het extra zonde maakt dat er sprake is van vraatschade door hazen. Oh, één voordeel heb ik nog niet genoemd, besluit hij als hij het gewas nog eens goed bekijkt. Er zit weinig inteelt in. Tourima RZ Joost Droogendijk Ridderkerk Plantperiode: eind april t/m eind juli x 38 cm Oogstperiode: half juli t/m begin Oogstgewicht: 1 kg nov zware klei, 35% afslibbaar Kees Bos uit Opperdoes teelde dit jaar voor het eerst savooiekool, naast 3 hectare bewaarkool, 3 hectare wortelen en ruim 6 hectare Opperdoezer Ronde. Dochter Rosan werkte vroeger in een groentewinkel en door haar baas was ze enthousiast gemaakt voor savooiekool. Zodoende werd vader Kees overgehaald om dit jaar ¾ hectare vroege savooiekool te zetten. De planten die 7 juni waren afgeleverd konden door het natte weer pas een week later de grond in en een deel, waaronder de Madlene RZ, pas eind juni. Daarna viel er nog zoveel regen dat op het veld natte plekken ontstonden waardoor de kool achterbleef in ontwikkeling. Koolrabi: een kans voor de Nederlandse markt! Koolrabi is een belangrijk koolgewas in Duitsland. Onze oosterburen verorberen flinke hoeveelheden van deze lekkere stengelkool. Totaal zo n 100 miljoen stuks per jaar, wat neerkomt op 1,5 kilo per persoon per jaar. In Nederland zien we ze jammergenoeg weinig. Soms liggen ze als verschrompeld hoopje ellende in het schap, vanwege te geringe omloopsnelheid, want wat de boer niet kent Dat is echt zonde, want het is een heel lekker koolgewas, waar telers erg hun best voor doen om een mooi product af te leveren. Koolrabi is zowel vers als snack zeer smakelijk, maar ook warm bereid als soep, gevuld of in een lasagne. Er lijkt echter meer interesse te komen, aangezien we regelmatig gevraagd worden naar de teelt van koolrabi. Dan bent u bij Rijk Zwaan aan het goede Nachtvorst Ondanks dat Madlene een snelgroeiende kool is (90 dagen), was de eerste oogst pas op 13 november, terwijl de planning eind september was. Omdat er toen nog weinig vraag naar savooiekool was, ging de oogst van de sluitkool en wortelen uiteindelijk voor. De eerste nachtvorst van eind oktober doorstond Madlene goed. Omdat er opnieuw vorst voorspeld was, vermeed Bos ieder risico en half november was alles geoogst. Madlene werd met een plantafstand van 50 x 50 centimeter bijna 2 kilo per stuk, maar ze konden nog allemaal achter elkaar geoogst worden omdat er geen één gebarsten was. De kool is zwaar, maar snijdt gemakkelijk omdat de plant opgericht is, aldus Bos. Rosan, die de kool inpakt, viel het op dat ze helemaal vrij waren van koolvliegaantasting. Een ander ras dat we gelijk met Madlene geplant en geoogst hebben, had een behoorlijke aantasting. Als de prijs goed blijft, gaan we volgend jaar door met savooiekool. Je moet niet na een jaar alweer stoppen, zegt een gedecideerde dochter, die inmiddels fulltime in het bedrijf bij haar vader werkt. adres. Rijk Zwaan heeft namelijk een groot marktaandeel in koolrabi. We beschikken over een goed en ruim assortiment voor de teelt van heel vroeg tot laat in de herfst. Voor de primeur hebben we de rassen Cindy RZ en Nacimiento RZ, nieuw is Bode RZ. Geplant onder (dubbele) afdekking kan vanaf half mei geoogst worden. Voor planten vanaf april en oogst vanaf half juni, volgt ons zeer flexibele ras Lech RZ, geschikt voor zomer- en herfstteelt. Lech is reeds jaren hoofdras in Duitsland. Voor de biologische teelt zijn Cindy en Lech ook geschikt en beschikbaar. Mocht u vraag hebben naar dit lekkere koolgewas, meldt u zich dan bij uw Rijk Zwaan-teeltadviseur voor meer informatie en het opstellen van een teeltplan.

9 16 Over de grens Duitsland Seeds&Services Brassica December Rassenoverzicht sluitkool Deze tabel geeft u een handig overzicht van plant- en oogstdata van onze belangrijkste sluitkoolrassen, onderverdeeld naar vroegheid en gebruik. De zaaidata hebben we niet vermeld, omdat die per regio en plantenkweker kunnen verschillen. Vraag daarom uw plantenkweker naar de beste zaaidatum voor de door u gewenste plantdatum. Voor een uitgebreidere rasbeschrijving verwijzen we u naar de website van Rijk Zwaan: Klik onder het tabblad Producten en Services op sluitkool. jan feb mrt apr mei jun jul aug sep okt nov dec Duitsers trekken alles uit de kast voor koolpromotie WIT VROEG TOUGHMA RZ ORIEMA RZ MARCELLO RZ LAAT EN BEWAAR ANCOMA RZ KALORAMA RZ MUCSUMA RZ STOREMA RZ INDUSTRIE SECOMA RZ SEPTIMA RZ SUFAMA RZ FUTURIMA RZ (rood) SPITSKOOL SONSMA RZ TEAMA RZ TOURIMA RZ RODEKOOL REDMA RZ REXOMA RZ RESIMA RZ RODIMA RZ SAVOOIEKOOL MADLENE RZ MARGOT RZ Oogsten Planten Bewaren Wie aan München denkt, komt al gauw uit bij de jaarlijkse bierfeesten in oktober. Wie over Dithmarschen praat, denkt waarschijnlijk niet meteen aan grote feesten. De Dithmarscher kooldagen kennen echter een toenemende populariteit. Rond het thema kool zetten de Duitsers in het noordwesten van het land een enorm festijn op touw in de derde week van september. De eerste koolteelt in Dithmarschen dateert van Door de vruchtbare grond voelde de kool zich hier al snel thuis en inmiddels heeft het gebied zich tot de grootste aaneengesloten koolregio van Europa ontwikkeld. De Duitsers zagen hier mooie kansen voor het product en stippelden door het gebied een belevingsroute uit, waarlangs men van alles over kool te weten komt. Deze koolroute door het Noord-Duitse landschap doet onderweg talrijke kleine dorpjes aan waar regionale (kool) specialiteiten te koop zijn. Officiële opening Dit jaar werden de Dithmarscher Kohltage alweer voor de 26 ste keer gehouden. De dagen beginnen met de traditionele Kohlabschnitt op één van de sluitkoolbedrijven uit de regio. Dit gebeurt niet zonder publiciteit: de ministerpresident of de landbouwminister van de deelstaat Sleeswijk-Holstein komt persoonlijk de eerste kool afsnijden en daarmee het koolseizoen openen. Dit onderstreept het economisch belang van de koolteelt voor de streek. De kooldagen betekenen ook een toeristische stimulans. Alleen de openingsdag trekt al zo n bezoekers. Veldbezoek in Marne Tijdens de week van de kooldagen in Dithmarschen had Rijk Zwaan in Marne zijn demoveld geopend. Op een groot veld werden alle sluitkoolrassen getoond met drie verschillende plantdata en drie plantdichtheden. Voor de vakgenoten een uitgelezen mogelijkheid om de rassen van Rijk Zwaan onder verschillende omstandigheden te bekijken. De koolregentessen zijn tijdens de 'Dithmarscher Kohltage' o.a. verantwoordelijk voor de PR. Toeristische trekker Bezoekers komen niet alleen uit de omgeving, maar ook uit Hamburg en Nordrhein-Westfalen. Ze kunnen een kijkje nemen en proeven wat hier door de telers is voortgebracht. Dat is behalve sluitkool ook bloemkool, broccoli en spruiten. Twee koolregentessen in historische klederdracht zorgen voor de PR, de contacten met de pers, het openen van activiteiten en natuurlijk moeten ze regelmatig poseren. Speciaal voor de kooldagen is er een magazine met daarin allerlei wetenswaardigheden rond kool. Tientallen restaurants in het gebied adverteren met menu s die één ding met elkaar gemeen hebben: er staat steeds kool op tafel. Voor vijf euro heeft men een volledige maaltijd met een koolgerecht inclusief vlees of vis. Koolborrel Er wordt zelfs een heuse koolborrel gestookt en natuurlijk ontbreekt het bekende Dithmarscher bier niet, want ook kool moet zwemmen In Brunsbüttel kon men dit jaar aanschuiven aan de langste openluchtkooltafel ter wereld, met vier chefs en uitzicht op het Noord- Oostzeekanaal. In Wesselburen is de oude zuurkoolfabriek een koolmuseum (het KOHLosseum) geworden, waar op heel speciale wijze weer zuurkool wordt gemaakt. De Duitsers zijn in staat om van een gewoon product, zoals kool vaak gezien wordt, iets speciaals te maken. In Nederland weten de Limburgers het aspergeseizoen altijd goed te promoten, maar in Noord-Holland (de koolstreek van Nederland) is er slechts één restaurant dat nog enigszins aan koolpromotie doet, met onder andere zuurkoolsoep en een Langedijker koolschotel op het menu, maar daar blijft het bij. Wie durft het voortouw te nemen?

10 18 Over de grens Italië Seeds&Services Brassica December Kool in Italië: een bont geheel Beursnieuws De komende periode vindt u ons weer op diverse beurzen. U bent van harte welkom in onze stand, waar u met onze teeltadviseurs van gedachten kunt wisselen over uw teelt en rassenkeuze. 8, 9 en 10 januari 2013, Tuinbouw Relatiedagen, Evenementenhal Hardenberg 19 januari 2013 van uur Sluitkooldag RoDeKo, Kerkmeerweg 1, Oudkarspel 23 en 24 januari 2013, BioVak, IJsselhallencomplex, Zwolle 6, 7 en 8 februari 2013, Fruit Logistica, Beurshal Messe Berlin (Duitsland) 19, 20 en 21 februari 2013, Tuinbouw Relatiedagen, Evenementenhal Gorinchem 27 februari 2013, vanaf uur, Bewaarkoolmiddag, Marne (Duitsland) Er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren van dergelijke specialisatie vereist ingewikkelde analysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk, in het algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren, afhankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypen van plaagveroorzakers of fysio s van pathogenen kunnen ontstaan die resistentie kunnen doorbreken. Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte. Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaagof ziektedruk. Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd: Hoge resistentie (HR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Intermediaire resistentie (IR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen.intermediair resistente plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk. Vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken. Italianen zijn echte groente-eters, dat mag geen geheim heten. Kool gaat er bij de zuiderlingen ook goed in. De jaarlijkse consumptie van bijvoorbeeld bloemkool en broccoli samen, is in Italië met 6,3 kilo per persoon maar liefst 75 procent hoger dan in Nederland, waar we slechts 3,6 kilo per jaar consumeren (gemiddelde cijfers over , bron: FAO). In Italië worden alle bestaande koolsoorten geteeld. Naast de koolgewassen zoals wij die kennen, zijn er in Italië ook gebieden waar ze specifieke types telen. Zo is bloemkool op Sicilië vaak paars. Zowel in Bari als in Macerata hebben ze hun eigen groene bloemkool. In Puglia zijn raapsteeltjes een groot product. En romanesco heeft zijn oorsprong in de naam zegt het al Rome. Romanesco populairder Het totale areaal aan koolgewassen in Italië ligt tegen de hectare. De gewassen waarin Rijk Zwaan actief is, komen samen op zo n hectare. Bloemkool is hiervan het grootste gewas, gevolgd door broccoli. Opvallend is het grote areaal aan savooiekool en de toename van de teeltoppervlakte romanesco. Dit laatste product ontstijgt de laatste tijd de oorspronkelijke regio en wordt vanwege zijn kenmerkende smaak niet alleen steeds populairder binnen Italië, maar ook daarbuiten. Als teeltgebied Bloemkooloogst in Puglia. is Puglia zeer belangrijk, voornamelijk voor de broccoli, daarnaast de regio s Campania en Lazio. In andere delen van Italië is de koolteelt zeker niet onbelangrijk, maar zijn de types specifieker en de bedrijven kleiner. De productie in de belangrijkste teeltgebieden is voor de helft georganiseerd in zeer grote telerscoöperaties, om zo op grote schaal te kunnen exporteren. De grootste telers van rond de 100 hectare organiseren zelf hun export. Het belangrijkste exportproduct binnen de groep van brassica s is broccoli: 70 procent van de productie gaat naar het buitenland. Daarnaast is koolrabi in de wintermaanden een groot exportproduct naar de Duitstalige landen. Sterk wortelgestel nodig De warme start van de gewassen vereist een sterk wortelgestel, dat de verdamping in juli en augustus aankan, zodat de groei direct na het planten start. Een ziekte die zich erg thuis voelt bij deze hoge temperaturen is Xanthomonas (Xcc). Omdat de temperatuur reeds bij de start optimaal is, kan deze bacterieziekte zich snel uitbreiden en desastreus zijn voor een koolgewas. Secundaire ziektes als Erwinia en Sclerotinia komen steeds vaker voor, naast ons ook bekende schimmels als Alternaria en valse meeldauw. Invloed van de supermarkten De stijgende invloed van binnen- en buitenlandse supermarkten is merkbaar aan de eisen die aan een ras worden gesteld. De houdbaarheid op het veld is belangrijk, zodat telers op vraag kunnen leveren. Voor een mooie presentatie is uniforme kwaliteit van het geleverde product noodzakelijk. Maar ook de maat mag kleiner en het product moet sneller te verpakken zijn. Alles voor een efficiëntere logistiek. Kool echte winterkost Opvallend is dat kool in Italië een echt winterproduct is. De consumptie in de wintermaanden is ruim zeven maal hoger dan in de zomer, hoewel dat niet verwonderlijk is. Als bij ons het kwik boven de 30 C stijgt, gaan massaal de barbecues aan en komen juist salades op tafel. Als we daarvoor nou eens een heerlijk zoet spitskooltje gebruikten, een witte koolsalade, of broccolischeutjes op de grill, dan konden we die Italianen nog eens een poepje laten ruiken Fruit Logistica, Berlijn Teeltadviseurs/vertegenwoordigers RIJK ZWAAN NEDERLAND B.V. Jeu Craenmehr Mobiel +31 (0) m.craenmehr@rijkzwaan.nl John Buijsman Mobiel +31 (0) j.buijsman@rijkzwaan.nl Maarten van Geest Mobiel +31 (0) m.van.geest@rijkzwaan.nl Daan Heidema Mobiel +31 (0) d.heidema@rijkzwaan.nl Dick van Pelt Mobiel +31 (0) d.van.pelt@rijkzwaan.nl Arno van Oers Mobiel +31 (0) a.van.oers@rijkzwaan.nl ZAADHANDEL HOLLANDIA NV BELGIË Filip Hermans Mobiel +32 (0) f.hermans@hollandia.be Koen T Syen Mobiel +32 (0) k.tsyen@hollandia.be ACCOUNTMANAGERS BENELUX Accountmanager trade & retail Maarten van der Leeden Mobiel +31 (0) m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl Accountmanager voor industrieteelt Johan Decroos Mobiel +32 (0) j.decroos@rijkzwaan.com Accountmanager plantenkwekers Peter Reinders Mobiel +31 (0) p.reinders@rijkzwaan.nl Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of stammen van dezelfde plaag of ziekte. Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypen of stammen. Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook van Rijk Zwaan, bijvoorbeeld over de houdbaarheidsdatum, zaai-, plant- en oogstdata, zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit het gebruik van zulke beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en informatie. De koper/gebruiker is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden te worden gebruikt. Opname van een ras in deze uitgave betekent niet automatisch dat dit ras beschikbaar is voor exploitatie; het kan alleen voor beproeving beschikbaar zijn. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Rijk Zwaan ( De foto's in deze uitgave demonstreren de types waartoe de genoemde rassen behoren en niet alle rassen als zodanig. Deze foto s vormen geen enkele garantie, expliciet noch impliciet, t.a.v. de prestaties van het gewas. Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezéelaan 40 Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland Telefoon +31 (0) sales@rijkzwaan.nl Zaadhandel Hollandia nv Westkaai 8, 2170 Merksem, België Telefoon +32 (0) info@hollandia.be

11 Wim Straver: In de tien jaar dat we Futurima RZ telen, hebben we gemerkt dat dit het best bewaarbare Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services? Stuur dan een naar m.de.veen@rijkzwaan.nl. Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld. ras is. Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezéelaan KX De Lier Nederland Zaadhandel Hollandia nv Westkaai Merksem België