2½ JAAR NA HET EERSTE ZIEKTEJAAR: WERKEN MET WAO-UITKERING? 12-maandszieken over hun arbeidsongeschiktheid, gezondheid, herbeoordeling en reïntegratie

Transcriptie

1 2½ JAAR NA HET EERSTE ZIEKTEJAAR: WERKEN MET WAO-UITKERING? 12-maandszieken over hun arbeidsongeschiktheid, gezondheid, herbeoordeling en reïntegratie Februari 2003 Drs. Ilse Hento Drs. Marcella van Doorn Ir. Carla van Deursen m.m.v. Drs. Petra Molenaar-Cox AStri Stationsweg AV LEIDEN Tel.: Fax: Internet:

2

3 INHOUDSOPGAVE KORTE SAMENVATTING 7 1 INLEIDING Inleiding Aanleiding en doel onderzoek Vraagstelling onderzoek Onderzoeksopzet Leeswijzer en indeling rapport 15 2 ARBEIDSONGESCHIKTHEID EN REÏNTEGRATIE NA 2½ JAAR Inleiding Mate van arbeidsongeschiktheid Mate van arbeidsongeschiktheid na 2½ jaar naar achtergrondkenmerken Individuele veranderingen in mate van arbeidsongeschiktheid Mate van reïntegratie na 2½ jaar De relatie tussen arbeidsongeschiktheid en reïntegratie Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie vergeleken: 1991, 1998 en Samenvatting 35 3 DE GEZONDHEID NA 2½ JAAR Inleiding De ervaren gezondheid van het 1999-cohort De gezondheidsveranderingen in het 1999-cohort Individuele veranderingen in gezondheid Gezondheid, arbeidsongeschiktheid en werken De eerstejaars herbeoordeling De gezondheid en herbeoordelingen in 1991, 1998 en 1999 vergeleken Samenvatting 58 4 DE WERKENDEN: HET REINTEGRATIEPROCES EN DE WERKOMSTANDIGHEDEN Inleiding Kenmerken van de weer werkenden Rol van eigen initiatieven bij werkhervatting Kenmerken van het huidige werk Samenvatting 78

4 5 DE NIET-WERKENDEN: MOGELIJKHEDEN VAN WERKHERVATTING Inleiding Mogelijkheden voor werkhervatting Activiteiten van niet-werkenden gericht op werkhervatting Samenvatting 91 6 DE UITVALLERS: WAAROM IS HET NIET GELUKT? Inleiding Kenmerken van het werk waarbij men uitviel Verschillen tussen uitvallers, nooit-hervatters en werkenden Redenen van uitval Samenvatting BEGELEIDING VAN WERKENDEN EN NIET-WERKENDEN Inleiding Op de hoogte van en ontvangen begeleiding naar werk Gebruik van reïntegratie-instrumenten Op werknemer gerichte reïntegratie-instrumenten Op werkgever gerichte reïntegratie-instrumenten Het verloop en de beoordeling van het begeleidingsproces Samenvatting SAMENVATTING, CONCLUSIES EN NABESCHOUWING Achtergrond van het onderzoek De 12-maandszieken van 1999 na 2½ jaar Wie hebben na 2½ jaar nog een WAO-uitkering? Wie zijn na 2½ jaar aan het werk? Hoe komt men tot werkhervatting? Hoe is de nieuwe werksituatie? Wie zijn, na aanvankelijk werkhervatting, na 2½ jaar uitgevallen? Wie werken na 2½ jaar niet en wat doet men om aan het werk te komen? Conclusies De begeleiding en inzet van reïntegratie-instrumenten bij 12- maandszieken Wie worden er begeleid? Inzet van reïntegratie-instrumenten Beoordeling van de begeleiding Conclusies Beschouwing 143

5 GEBRUIKTE LITERATUUR 144 BIJLAGE 1 BEKNOPTE ONDERZOEKSVERANTWOORDING 145 BIJLAGE 2 KENMERKEN NA 2½ JAAR: 1999, 1998 EN

6

7 Korte samenvatting 7 KORTE SAMENVATTING In opdracht van het voormalige Lisv heeft onderzoeksbureau AStri een vervolgmeting verricht bij een representatieve steekproef van personen, die in augustus maanden ziek waren en in het kader daarvan een WAOkeuring moesten ondergaan. De vervolgmeting een telefonische enquête - heeft in februari 2002, precies 2½ jaar na het einde van de wachttijd voor de WAO, plaatsgevonden. De volgende twee hoofdvragen stonden centraal in dit onderzoek: 1. Hoe heeft het 1999-cohort zich sinds het einde van de wachttijd ontwikkeld wat betreft werkhervatting en arbeidsongeschiktheid, en met welke factoren hangt deze ontwikkeling samen? 2. In hoeverre zijn de 12-maandszieken begeleid en in hoeverre is daarbij gebruik gemaakt van de reïntegratie-instrumenten, waarvoor in principe een Rea-subsidie kan worden aangevraagd? In deze samenvatting worden in hoofdlijnen de antwoorden op de twee onderzoeksvragen gegeven. Voor meer specifieke bevindingen ten aanzien van de onderzoeksvragen bieden de afzonderlijke hoofdstukken meer inzicht. Elk hoofdstuk is besloten met een samenvatting. Het slothoofdstuk biedt een uitgebreide samenvatting, conclusies en beschouwing. 1. Ontwikkeling 1999-cohort sinds eindewachttijd Na 2½ jaar heeft 68 procent van de 12-maandszieken een WAO-uitkering Van de werknemers die in augustus maanden ziek waren, heeft 2½ jaar nadien 68 procent een WAO-uitkering. Op het einde van de wachttijd had nog 81 procent van de 12-maandszieken een WAO-uitkering, 19 procent had geen WAO-uitkering. Tweeëneenhalf jaar later is het aandeel met een WAOuitkering dus gedaald van 81 procent naar 68 procent. Het percentage 12- maandszieken dat 2½ jaar na het einde van de wachttijd géén WAO-uitkering heeft, is gestegen van 19 naar 32 procent. De daling in het aandeel WAOuitkeringen deed zich vrijwel volledig voor bij de volledige WAO-uitkeringen. Het aandeel 12-maandszieken met een volledige WAO-uitkering is in 2½ jaar gedaald van 48 procent naar 34 procent, terwijl het aandeel met een gedeeltelijke WAOuitkering constant bleef.

8 8 Korte samenvatting Kenmerken en arbeidsongeschiktheid Mannen hebben na 2½ jaar iets vaker nog een WAO-uitkering dan vrouwen. Bij de jonge 12-maandszieken ligt deze verhouding precies andersom: daar hebben de vrouwen vaker nog een WAO-uitkering. Vooral het aandeel met een volledige WAO-uitkering ligt bij de jonge vrouwen hoger dan bij de mannen. Groepen die na 2½ jaar vaak nog een WAO-uitkering hebben zijn verder de laagst opgeleiden, 50-plussers, degenen met aandoeningen aan het bewegingsapparaat en de psychisch zieken, en de cliënten van de drie kleinste UWV-onderdelen (Uszo, Bouwnijverheid en GUO). Minst gezonden hebben na 2½ jaar nog een WAO-uitkering Het al dan niet hebben van een WAO-uitkering blijkt, zoals te verwachten, duidelijk samen te hangen met de gezondheid van de 12-maandszieken. De personen met een volledige WAO-uitkering scoren slechter dan degenen met een gedeeltelijke WAO-uitkering: zij ervaren een slechte gezondheid, hebben het meeste aantal psychosomatische klachten, veel lichamelijke en psychische beperkingen en zijn het minst vaak hersteld. De gezondheid van degenen zonder WAO-uitkering is weer duidelijk beter dan die van degenen met een gedeeltelijke WAO-uitkering. Kwart van 12-maandszieken 2½ jaar na eindewachttijd volledig hersteld Bijna een kwart van de 12-maandszieken (24 procent) geeft aan volledig hersteld te zijn van de aandoening waarmee men 3½ jaar daarvoor langdurig ziek werd. Hierin is geen verschil tussen mannen en vrouwen. Psychisch zieken zijn aanzienlijk vaker hersteld dan degenen met aandoeningen aan het bewegingsapparaat of overige aandoeningen. Van de groep herstelden heeft 29 procent 2½ jaar na eindewachttijd nog een WAO-uitkering en is 84 procent aan het werk. Na 2½ jaar 53 procent aan het werk Tweeëneenhalf jaar na het einde van de wachttijd is 53 procent van de 12- maandszieken aan het werk, iets meer mannen dan vrouwen. Van de niet WAO-ers werkt 74 procent, van de gedeeltelijk WAO-ers 71 procent en van de volledig WAO-ers 16 procent. In totaal heeft 55 procent van de werkenden een WAO-uitkering. Werkhervatting blijkt, evenals de mate van arbeidsongeschiktheid, sterk samen te hangen met de gezondheid die 12-maandszieken 2½ na afloop van het ziektejaar rapporteren. Bij degenen met een relatief goede gezondheid, weinig lichamelijke en psychische beperkingen en/of relatief weinig psychosomatische klachten komt werkhervatting het meest voor. Ook hoger opgeleiden en mensen met thuiswonende kinderen hervatten meer. Onder andere vrouwen en psychisch zieken hervatten later het werk.

9 Korte samenvatting 9 Bij de overgrote meerderheid van de werkhervatters (94 procent) is het werk aangepast, voor degenen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering is dit vaker gebeurd dan voor de 12-maandszieken zonder een WAO-uitkering. Tussen een ½ en 2½ jaar na eindewachttijd nog veel werkhervattingen Op het einde van de wachttijd werkte 41 procent, een half jaar later is daar 5 procent bijgekomen, en in de daarop volgende 2 jaar nog eens 7 procent: een toename van 12 procent sinds het einde van de wachttijd. Dit betekent echter niet dat tussen een half jaar en 2½ jaar na het einde van de wachttijd weinig nieuwe werkhervattingen plaatsvinden. De helft van de werkenden, 26 procent van alle 12-maandszieken, geeft aan juist in deze periode het werk hervat te hebben. Voor een deel betreft het hier een groep zogenaamde instabiele werkhervatters: zij zijn vroeg hervat, daarna tijdelijk uitgevallen en vervolgens weer hervat. Niet-werkenden: minder actief op zoek naar werk, pessimistisch over werkhervatting De niet-werkende 12-maandszieken van het 1999-cohort zien over de hele linie (bij oude en nieuwe werkgever) minder reïntegratiemogelijkheden dan die van het 1998-cohort, maar meer dan de niet-werkende 12-maandszieken uit De niet-werkende 12-maandszieken uit 1999 zijn dan ook minder actief op zoek naar werk dan de niet-werkende 12-maandszieken uit Wel verwacht 40 procent van de niet-werkenden ooit weer aan het werk te komen. Voor de groep uit 1998 gold eenzelfde percentage. De niet-werkende 12-maandszieken uit 1999 vinden het echter moeilijker om werk te vinden ook bij een goede gezondheid - dan de niet-werkende 12-maandszieken uit Men is, kortom, pessimistisch over een reële werkhervatting. De uitvallers: te lang doorgewerkt? Van de niet-werkenden 2½ jaar na het einde van de wachttijd heeft 32 procent 1 na eindewachttijd wel enige tijd gewerkt, maar is weer uitgevallen. Er zijn geen aanwijzingen dat de uitval primair te maken heeft met het uitblijven van de juiste werkaanpassingen: bij 85 procent van de uitvallers was het werk aangepast en de uitvallers zelf noemen (de kwaliteit van) de aanpassingen ook zelden als reden voor uitval. Ten opzichte van de uitvallers van het 1998-cohort hebben de uitvallers van het 1999-cohort gemiddeld veel langer gewerkt. De uitvallers hebben vaker dan de werkenden en degenen die helemaal niet meer hebben gewerkt sinds eindewachttijd te kampen met een verslechterende gezondheid. Ondanks deze gezondheidsverslechtering en een mislukte reïntegratiepoging zien 1 15 procent van alle 12-maandszieken.

10 10 Korte samenvatting zij meer reïntegratiemogelijkheden dan mensen die sinds het einde van de wachttijd niet meer gewerkt hebben. Uitvallers zijn actiever op zoek naar werk en ze zijn meer gemotiveerd dan de niet-werkenden. Door hun, in vergelijking met de volhouders slechte gezondheid, vormen de uitvallers echter een zeer kwetsbare groep, die vraagt om een zeer goede aanpassing van het werk aan de restcapaciteit. Na 2½ jaar kleine verschillen tussen mannen en vrouwen In grote lijnen blijken er 2½ jaar na het einde van de wachttijd enige verschillen te zijn tussen mannen en vrouwen: mannen krijgen vaker een gedeeltelijke WAOuitkering en hervatten het werk vroeger dan vrouwen, vrouwen krijgen vaker een volledige WAO-uitkering en hervatten het werk later dan mannen. Met name jonge vrouwen hebben vaker een volledige WAO-uitkering en blijven voor wat betreft werkhervatting sterk achter bij de mannen. De aandacht voor de verschillen tussen mannen en vrouwen blijft met deze bevinding van groot belang: waren in het 1998-cohort de verschillen tussen mannen en vrouwen na 2½ jaar vrijwel nihil, in het 1999-cohort zijn deze verschillen weer aangescherpt. Ook psychisch zieken onderscheiden zich in lichte mate na 2½ jaar Tweeëneenhalf jaar na het einde van de wachttijd blijken psychisch zieken vaak een WAO-uitkering te hebben, evenals degenen met aandoeningen aan het bewegingsapparaat. Psychisch zieken zijn na 2½ jaar iets minder vaak en pas op een later tijdstip weer aan het werk. Dit terwijl hun gezondheid relatief goed is en zij zich het meest vaak als volledig hersteld beschouwen na 2½ jaar. Vergeleken met 1991 aandeel met WAO-uitkering iets gestegen Het percentage 12-maandszieken (exclusief UWV Uszo) dat 2½ jaar na afloop van het ziektejaar nog een WAO-uitkering heeft, is voor het 1999-cohort even hoog als voor het 1998-cohort (67 procent). Voor het 1991-cohort lag dit percentage 6 procentpunt lager. De stijging van het percentage 12-maandszieken met een WAO-uitkering sinds 1991 concentreert zich met name bij de vrouwen, bij de jongeren en degenen met aandoeningen aan het bewegingsapparaat. De afname van het aandeel WAO-uitkeringen tussen ½ en 2½ jaar na afloop van het ziektejaar verschilt marginaal: voor het 1999-cohort was de afname met 12 procentpunten het kleinst en voor het 1998-cohort met 15 procentpunten het grootst. Voor het 1991-cohort was de afname 14 procentpunt. De reïntegratie is in het 1999-cohort toegenomen Voor het 1999-cohort en het 1998-cohort is het aandeel 12-maandszieken, dat 2½ jaar na het einde van de wachttijd een WAO-uitkering ontvangt, gelijk (67 procent). Het aandeel werkenden is echter gestegen in het 1999-cohort: 52 pro-

11 Korte samenvatting 11 cent (exclusief UWV Uszo) van de 12-maandszieken uit 1999 werkt na 2½ jaar, tegenover 46 procent van de 12-maandszieken uit 1998, en 43 procent van de 12-maandszieken uit Evenals de tendens die in het 1998-cohort werd waargenomen, lijkt het er op dat de 12-maandszieken zeer sterk op reïntegratie zijn gericht, ondanks hun gezondheid of het hebben van een WAO-uitkering. 2. Begeleiding van 12-maandszieken en gebruik reïntegratieinstrumenten Bijna een op de drie 12-maandszieken wordt begeleid Vrijwel iedereen is op de hoogte van het feit dat men begeleid kan worden bij de terugkeer naar werk. Bij eenderde heeft er daadwerkelijk begeleiding plaatsgevonden. Hierbij is er geen verschil tussen mannen en vrouwen. Voor de helft van de begeleide 12-maandszieken is de begeleiding uitsluitend gericht op werk bij een nieuwe werkgever. Een kwart wordt nog begeleid naar de oude werkgever. Ten opzichte van het 1998-cohort worden meer mensen begeleid en is het aantal gesprekken dat wordt gevoerd ten aanzien van een mogelijke terugkeer toegenomen. Niet-werkenden met gedeeltelijke WAO-uitkering vaak geen begeleiding Conform verwachting hebben personen met een gedeeltelijke of geen WAOuitkering vaker begeleiding ontvangen dan personen met een volledige WAOuitkering. Een deel van de niet-werkenden mét restcapaciteit (gedeeltelijke WAOuitkering) en mogelijkheden tot werkhervatting - heeft echter geen begeleiding gekregen. Zij zouden hier wel baat bij kunnen hebben gezien het feit dat zij nu hun reïntegratiekansen pessimistischer inschatten dan de niet-werkenden met restcapaciteit die wél begeleid worden. Inzet reïntegratie-instrumenten: vooral werknemer gerichte instrumenten Voor zeven op de tien 12-maandszieken die begeleiding hebben gekregen is een reïntegratie-instrument ingezet (werknemer gericht). Het betreft hier veelal een beroepskeuzetest of een psychologische test, of het volgen van een scholing of cursus. Er zijn geen verschillen tussen mannen en vrouwen voor wat betreft het aantal of type reïntegratie-instrument dat is ingezet. Naast instrumenten die gericht zijn op de werknemers zelf, kunnen ook werkgevers gebruik maken van subsidies of regelingen in het kader van de Wet Rea. Een op de vijf 12- maandszieken geeft aan dat hun werkgever daar gebruik van heeft gemaakt, vooral de proefplaatsing is populair.

12 12 Korte samenvatting Rapportcijfer voor de begeleiding: een ruime 6 Een meerderheid van de 12-maandszieken (59 procent) wordt door een persoon begeleid. Over het algemeen vinden de 12-maandszieken dat er voldoende tijd is uitgetrokken voor de begeleiding. Voor meer dan de helft van degenen die zijn begeleid is de verwachting omtrent de begeleiding (deels) uitgekomen, een kwart is van mening dat zij door de begeleiding een grotere kans hebben om het werk te hervatten. Al met al beoordelen de 12-maandszieken de begeleiding als voldoende: het gemiddelde rapportcijfer is een ruime 6. Er is geen verschil in de beoordeling tussen mannen en vrouwen.

13 Inleiding 13 1 INLEIDING 1.1 Inleiding Dit rapport bevat het verslag van de vervolgmeting bij het cohort 12-maandszieken dat in augustus 1999 het einde van de wachttijd voor de WAO heeft bereikt. Dit cohort is bekend als het epi(demiologie) 1999-cohort. Het betreft hier een eindrapport, gebaseerd op telefonische interviews met personen die 2½ jaar geleden het einde van de wachttijd voor de WAO bereikten. Dit onderzoek is - in opdracht van het (voormalige) Lisv - uitgevoerd door bureau AStri 2. In dit eerste hoofdstuk wordt de aanleiding en doel van het onderzoek besproken, en wordt een nadere uitwerking gegeven van de vraagstelling en de onderzoeksopzet. 1.2 Aanleiding en doel onderzoek Veranderingen in wet- en regelgeving zijn van invloed op kenmerken van cliënten die een beroep doen op de regelingen en voorzieningen rond arbeidsongeschiktheid. Met de reguliere statistieken worden de bedoelde kenmerken van de cliënten niet volledig in beeld gebracht. De primaire doelstelling van het epidemiologieonderzoek is gericht op het zichtbaar maken van die cliëntkenmerken, waarop de reguliere statistieken geen zicht bieden. De laatste jaren komen echter ook cijfers uit reguliere statistieken beschikbaar die voorheen alleen uit de epidemiologieonderzoeken kwamen, bijvoorbeeld cijfers over tijdigheid en reïntegratie 3. De nieuwe metingen in het kader van de epidemiologieonderzoeken zullen zich daarom meer dan voorheen ook richten op inzicht in (reïntegratie)processen. Voor de vergelijkbaarheid met vorige cohorten blijft het echter nodig dat dezelfde kenmerken worden gemeten. De epidemiologieonderzoeken bestaan sinds 1985 en sindsdien zijn zes cohorten gevolgd. Recent is een zevende cohort opgestart, het cohort De overige cohorten betreffen werknemers die in respectievelijk 1985, 1987, 1991, 1994, 1998 en maanden ziek waren, en daarmee het einde van de wachttijd voor de WAO bereikten. De algemene doelstelling van de epidemiologieonderzoeken kan op de volgende manier worden omschreven: 2 3 Bureau Jehoel-Gijsbers heeft in dit onderzoek als adviseur opgetreden. Deze cijfers werden geregistreerd in de zogenaamde Reïntegratie-monitor (Remon) van het Lisv. Deze monitor is in 2002 overgegaan in een andere monitor onder een andere naam.

14 14 Inleiding Een systematische beschrijving van een representatieve groep 12-maandszieken op demografische en sociaal-economische kenmerken, op kenmerken van het oude werk en de oude werkgever, op diverse aspecten van de gezondheid, WAO-claimbeoordeling en begeleiding, bemiddeling en reïntegratie. Bij deze beschrijving moet vergelijking van deze gegevens binnen dezelfde cohorten, en met vorige en toekomstige cohorten mogelijk zijn. Vanwege de gewenste vergelijkbaarheid komen dezelfde enquêtevragen terug in de verschillende cohorten en in de verschillende metingen daarbinnen. De specifieke onderzoeksvraagstellingen variëren echter per deelproject en worden ingegeven door de op dat moment bestaande behoefte aan beleidsinformatie. 1.3 Vraagstelling onderzoek Dit rapport gaat over de derde meting bij het 1999-cohort. De meting heeft in februari 2002, precies 2½ jaar na het einde van de wachttijd voor de WAO, plaatsgevonden. Bij deze meting staan twee hoofdvraagstellingen centraal: 1. Hoe heeft het 1999-cohort zich sinds het einde van de wachttijd ontwikkeld wat betreft werkhervatting en arbeidsongeschiktheid, en met welke factoren hangt deze ontwikkeling samen? 2. In hoeverre zijn de 12-maandszieken begeleid en in hoeverre is daarbij gebruik gemaakt van de reïntegratie-instrumenten, waarvoor in principe een Rea-subsidie kan worden aangevraagd? Deze twee vragen lopen parallel met de onderzoeksvragen in de vervolgmeting bij het 1998-cohort. Bij de eerste vraag wordt ingegaan op de ontwikkeling in de gezondheid, de mate van arbeidsongeschiktheid, de herbeoordeling en de reïntegratie van 12-maandszieken. De tweede vraag heeft betrekking op hoe 12- maandszieken worden begeleid in hun proces van werkhervatting en welke instrumenten daarbij worden toegepast. Bij alle vraagstellingen is speciale aandacht voor verschillen naar geslacht en diagnose, met name psychische zieken. De speciale aandacht voor geslacht komt voort uit de hoge WAO-instroom van vrouwen in vergelijking tot mannen. De speciale aandacht voor psychisch arbeidsongeschikten heeft een aantal redenen. Het aandeel van deze groep in de totale WAO-populatie is substantieel, en het aandeel psychische zieken dat bij de WAO-beoordeling volledig arbeidsongeschikt wordt bevonden is relatief groot. Er zijn aanwijzingen dat de psychisch arbeidsongeschikten te snel als volledig arbeidsongeschikt worden aangemerkt, omdat de beoordelingscriteria voor hen niet

15 Inleiding 15 geheel zou voldoen 4. In de vervolgmeting bij het 1998-cohort bleek dat vrouwen en psychisch zieken na 2½ jaar niet langer bijzondere groepen zijn voor wat betreft reïntegratie en de mate van arbeidsongeschiktheid. De vraag is of voor dit cohort een zelfde conclusie kan worden getrokken. Waar mogelijk en relevant worden de gegevens vergeleken met die van het en het 1998-cohort, eveneens 2½ jaar na het einde van de wachttijd 5. Ook wordt waar mogelijk en relevant een vergelijking gemaakt met de situatie op het einde van de wachttijd en een half jaar nadien, binnen hetzelfde cohort. 1.4 Onderzoeksopzet De groep werknemers die in augustus 1999 het einde van de wachttijd (EWT) voor de WAO bereikten, wordt gevolgd door op verschillende tijdstippen een vragenlijst af te nemen. Alle werknemers die in augustus maanden geheel of gedeeltelijk verzuimd hadden wegens ziekte en daarom een WAObeoordeling moesten ondergaan, zijn destijds uitgenodigd aan dit onderzoek deel te nemen. De eerste meting (een schriftelijke vragenlijst) vond plaats in februari 2000, een half jaar na eindewachttijd. De tweede meting (een telefonisch interview) vond plaats in april/mei 2000, 8 maanden na eindewachttijd. De derde meting, waarover hier wordt gerapporteerd, vond plaats in februari 2002, precies 2½ jaar na eindewachttijd. Voor deze meting zijn telefonische interviews gehouden met personen. Meer informatie over de onderzoeksverantwoording is te vinden in bijlage Leeswijzer en indeling rapport Het rapport valt als het ware in twee delen uiteen. Het eerste deel behandelt vooral de cijfermatige aspecten van de ontwikkelingen in arbeidsongeschiktheid, gezondheid, reïntegratie en de eerstejaars herbeoordeling bij het 1999-cohort. Dit cijfermatige deel is te vinden in hoofdstuk 2 en 3. Vervolgens wordt in drie afzonderlijke hoofdstukken ingezoomd op drie groepen: - degenen die 2½ jaar na eindewachttijd aan het werk zijn: de werkenden; - degenen die helemaal niet meer hebben gewerkt sinds eindewachttijd: de niet-werkenden; 4 5 Zie Van der Giezen en Jehoel-Gijsbers, 1999; en Jehoel-Gijsbers en Bruinsma in ESB, januari In 1999 werden voor het eerst ook de 12-maandszieken van UWV Uszo benaderd voor het onderzoek. Daarvoor vielen cliënten van het Uszo nog niet onder de WAO-regeling. In dit onderzoek wordt voor het eerst - in het kader van de Epidemiologie-onderzoeken - gerapporteerd over de ontwikkeling in arbeidsongeschiktheid en reïntegratie van cliënten van UWV Uszo na 2½ jaar. In de vergelijking met de cohorten uit 1991 en 1998 wordt UWV Uszo buiten beschouwing gelaten.

16 16 Inleiding - degenen die wel weer enige tijd hebben gewerkt sinds eindewachttijd, maar weer zijn uitgevallen: de uitvallers. Voor deze groepen wordt ingegaan op de processen rondom werkhervatting of het mislukken daarvan, de eigen rol en in hoeverre niet-werkenden bereid zijn concessies te doen. In hoofdstuk 7 tot slot wordt voor alle groepen nagegaan in hoeverre men begeleid is bij de terugkeer naar werk. De hoofdstukindeling is dan als volgt: - In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de arbeidsongeschiktheid en reïntegratie van 12-maandszieken: wie hebben er na 2½ jaar nog een WAO-uitkering; welke personen verrichten er na 2½ jaar betaald werk; hoe hangt de mate van arbeidsongeschiktheid samen met het hebben van betaald werk en zijn er veranderingen opgetreden vergeleken met het en het cohort? - Hoofdstuk 3 gaat in op de gezondheid van de 12-maandszieken en de ontwikkelingen daarin. Hoe heeft de gezondheid van het 1999-cohort zich na 2½ jaar ontwikkeld; wat is de relatie tussen de ervaren gezondheid en de beperkingen enerzijds en de mate van arbeidsongeschiktheid, het al dan niet-werken en de arbeidscapaciteit anderzijds; wie is herbeoordeeld, hoe is de herbeoordeling verlopen en wanneer vond die plaats; en hoe is de gezondheid van het 1999-cohort vergeleken met die van het en cohort? - In hoofdstuk 4 wordt specifiek ingegaan op de werkenden 2½ jaar na eindewachttijd: waarin verschillen laat hervatters van vroeg hervatters; wat heeft men zelf gedaan om aan het werk te komen; wat is er na de ziekteperiode veranderd in het werk? - Hoofdstuk 5 zoomt in op de niet-werkenden. Welke mogelijkheden zien zij om het werk te hervatten; wat doen niet-werkenden om weer aan het werk te komen? - In hoofdstuk 6 wordt de groep uitvallers belicht. Wat zijn hun kenmerken en welk werk hebben ze gedaan; wat was de reden van uitval en had uitval voorkomen kunnen worden; wat doen uitvallers om weer aan het werk te komen? - Hoofdstuk 7 behandelt de begeleiding bij terugkeer naar werk. In hoeverre is men bekend met de mogelijkheid van begeleiding; wie hebben begeleiding gekregen; welke reïntegratie-instrumenten zijn bij de begeleiding ingezet; hoe verloopt het reïntegratieproces en hoe wordt dit beoordeeld? - In hoofdstuk 8 is een uitgebreide, zelfstandig leesbare samenvatting opgenomen. Deze samenvatting gaat in op het beantwoorden van de twee hoofdvraagstellingen.

17 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar 17 2 ARBEIDSONGESCHIKTHEID EN REÏNTEGRATIE NA 2½ JAAR 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk staat de arbeidsongeschiktheid en reïntegratie van de 12- maandszieken van augustus 1999 centraal. Het hoofdstuk geeft antwoord op de volgende vragen: - Welke personen hebben 2½ jaar later (nog) een WAO-uitkering (paragraaf 2.2)? - Welke personen verrichten 2½ jaar later betaald werk (paragraaf 2.3)? - Hoe hangt de mate van arbeidsongeschiktheid samen met het hebben van betaald werk (paragraaf 2.4)? - Zijn er veranderingen opgetreden ten opzichte van het 1991-cohort en het 1998-cohort (paragraaf 2.5)? Daarbij wordt ingegaan op achtergrondkenmerken (demografische en sociaaleconomisch kenmerken en arbeidsongeschiktheidsdiagnose) van degenen met en zonder WAO-uitkering 6 en van de wel en niet-werkenden. Bij de vergelijking met het 1998-cohort in paragraaf 2.5 worden de cliënten van UWV-Uszo buiten beschouwing gelaten, omdat deze ook in het en 1998-cohort niet vertegenwoordigd waren. 2.2 Mate van arbeidsongeschiktheid In tabel 2.1 is de mate van arbeidsongeschiktheid op het einde van de wachttijd, een ½ jaar later en 2½ jaar later weergegeven, voor de totale groep12- maandszieken die aan dit vervolgonderzoek hebben deelgenomen, en voor de mannen en de vrouwen afzonderlijk. 6 Wellicht ten overvloede wordt benadrukt dat het al dan niet hebben van een WAO-uitkering en het al dan niet hebben van werk slechts voor een deel samenhangen. De mate van arbeidsongeschiktheid is afhankelijk van het verlies aan verdiencapaciteit. Alleen wanneer het verlies aan verdiencapaciteit groter is dan procent heeft een arbeidsongeschikte werknemer na 12 maanden ziekte recht op een WAO-uitkering. Wanneer het verlies aan verdiencapaciteit lager uitvalt, krijgt hij geen WAO-uitkering. In het laatste geval wordt de cliënt ondanks de gezondheidsbeperkingen in staat geacht met betaald werk (ander werk dan het oude werk) zijn oude inkomen te verwerven. In geval van een gedeeltelijke uitkering wordt men geacht de uitkering aan te vullen met betaald werk. Alleen van volledige WAO-ers wordt niet verwacht dat ze door te werken hun uitkering aanvullen. Ook bij deze groep komt betaald werk echter voor.

18 18 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar Tabel 2.1 De mate van arbeidsongeschiktheid van de 12-maandszieken van 1999 op drie peilmomenten, naar geslacht (%) n=1.073 EWT ½ jaar na EWT 2½ jaar na EWT totaal geen WAO WAO gedeeltelijk WAO volledig WAO mannen geen WAO WAO gedeeltelijk WAO volledig WAO Vrouwen geen WAO WAO gedeeltelijk WAO volledig WAO Aantal WAO-uitkeringen is na 2½ jaar afgenomen Tweeëneenhalf jaar na eindewachttijd heeft 68 procent van de 12-maandszieken nog een WAO-uitkering. Op eindewachttijd had 81 procent een uitkering. Het aandeel 12-maandszieken met een WAO-uitkering is in die periode dus met 13 procentpunt gedaald 7. Omgekeerd is het percentage 12-maandszieken dat géén WAO-uitkering heeft, in die periode gestegen van 19 naar 32 procent. De daling van het aandeel met een WAO-uitkering is bij de vrouwen iets groter dan bij de mannen (15 versus 12 procent). Percentage met gedeeltelijke WAO-uitkering constant gebleven Tweeëneenhalf jaar na eindewachttijd heeft 33 procent van de 12-maandszieken een gedeeltelijke WAO-uitkering en 34 procent heeft een volledige WAOuitkering. Van de 12-maandszieken met een WAO-uitkering heeft dus ongeveer de helft een volledige en de helft een gedeeltelijke uitkering. Het percentage 12-maandszieken dat een gedeeltelijke WAO-uitkering heeft, is over de eerste 2½ jaar gemiddeld genomen vrijwel constant gebleven: 33 procent op eindewachttijd, 34 procent een half jaar na eindewachttijd en 33 procent 2½ jaar na eindewachttijd. Zowel bij mannen als bij vrouwen blijft het aandeel gedeeltelijk WAO-ers vrij constant. De daling betreft dus vooral een afname van 7 De gegevens over de arbeidsongeschiktheidsklasse van de respondenten zijn afkomstig van UWV. Zie hiervoor tevens bijlage 1.

19 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar 19 het aandeel volledige uitkeringen. Mannen hebben na 2½ jaar iets vaker een WAO-uitkering dan vrouwen Na 2½ jaar is er een klein verschil tussen mannen en vrouwen in het hebben van een WAO-uitkering: 71 procent van de mannen en 65 procent van de vrouwen heeft dan een WAO-uitkering. Mannen hebben daarbij vaker een gedeeltelijke uitkering dan vrouwen en vrouwen hebben iets vaker dan mannen een volledige WAO-uitkering Mate van arbeidsongeschiktheid na 2½ jaar naar achtergrondkenmerken In tabel 2.2 is de mate van arbeidsongeschiktheid 2½ jaar na eindewachttijd weergegeven, uitgesplitst naar een aantal achtergrondkenmerken. Ouderen hebben na 2½ jaar het vaakst een WAO-uitkering De kans om 2½ jaar na eindewachttijd nog een WAO-uitkering te hebben is het grootst voor de 50-plussers: 80 procent van hen heeft een WAO-uitkering, tegenover 65 procent van de 35 tot 49-jarigen en 59 procent van de jongeren. Voor elk van de drie leeftijdsgroepen geldt dat van degenen die nog een WAOuitkering hebben, ongeveer de helft een volledige en ongeveer de helft een gedeeltelijke uitkering heeft. Jonge vrouwen na 2½ jaar vaker een WAO-uitkering dan jonge mannen Zoals al vermeld hebben mannen na 2½ jaar iets vaker een WAO-uitkering dan vrouwen. Binnen de groep WAO-ers jonger dan 35 jaar is echter het omgekeerde het geval: daar hebben de vrouwen wat vaker dan de mannen een WAOuitkering (61 versus 56 procent). Vooral het percentage mannen en vrouwen met een volledige WAO-uitkering verschilt in deze leeftijdsgroep. Jongere vrouwen hebben duidelijk vaker een volledige WAO-uitkering dan mannen (34 versus 23 procent), mannen vaker een gedeeltelijke. Ook in de middelste leeftijdsgroep hebben de vrouwen nog wat vaker dan de mannen een volledige WAO-uitkering. Bij de 50-plussers is het aandeel met een volledige WAO-uitkering echter exact gelijk voor de mannen en vrouwen, namelijk 40 procent. Laagst opgeleiden het vaakst een (volledige) WAO-uitkering Wanneer een indeling naar opleidingsniveau gemaakt wordt, blijkt dat degenen met alleen lager onderwijs 2½ jaar na eindewachttijd het vaakst een WAOuitkering hebben: 78 procent. Dit betreft dan vaak een volledige uitkering: 56 procent. De hoogst opgeleiden hebben het minst vaak een volledige WAOuitkering (28 procent), en juist het vaakst een gedeeltelijke (42 procent). Degenen met mavo hebben na 2½ jaar het vaakst géén WAO-uitkering.

20 20 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar Overige diagnoses het vaakst géén WAO-uitkering Bij elk van de drie diagnosegroepen komt het ongeveer even vaak voor dat men na 2½ jaar een volledige WAO-uitkering heeft. Wel is er een duidelijk verschil in het aandeel dat géén WAO-uitkering heeft: dit is het vaakst het geval bij de overige diagnoses, en het minst vaak bij aandoeningen aan het bewegingsapparaat. Binnen de groep met aandoeningen aan het bewegingsapparaat is het aandeel met een gedeeltelijke WAO-uitkering het hoogst. Cliënten van UWV Cadans en UWV Gak minder vaak een WAO-uitkering Cliënten van UWV Cadans en UWV Gak - de twee grootste voormalige uitvoeringsinstellingen - hebben na 2½ jaar het minst vaak een WAO-uitkering. Alle 12-maandszieken die afkomstig zijn UWV GUO hebben na 2½ jaar een WAOuitkering, en bij bijna tweederde van hen betreft het een volledige uitkering. Het gaat echter om zeer kleine aantallen (n=18), waardoor de kans groot is dat deze bevinding op toeval berust. Opvallend is het lage aandeel 12-maandszieken met een volledige WAO-uitkering bij UWV-Uszo: 21 procent versus een gemiddelde van 34 procent. Ook het aandeel zonder WAO-uitkering is bij UWV-Uszo met 21 procent opvallend laag. Hieruit vloeit logisch voort dat het aandeel met een gedeeltelijke WAO-uitkering veel hoger is dan gemiddeld: 57 versus 33 procent. Omdat een groot deel van de 12-maandszieken (23 procent) uit 1999 voorheen werkzaam was in de zorgsector, is ook gekeken naar de verschillen tussen de mensen die werkten in de zorgsector en de overige sectoren. De verschillen tussen de zorgsector en overige sectoren in mate van arbeidsongeschiktheid na 2½ jaar blijken klein te zijn.

21 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar 21 Tabel 2.2 De mate van arbeidsongeschiktheid van het 1999-cohort 2½ jaar na eindewachttijd, naar achtergrondkenmerken (rij %) geen WAO n=333 gedeeltelijk WAO n=376 volledig WAO n=360 totaal geslacht man (n=505) vrouw (n=568) leeftijd 34 jaar (n=184) jaar (n=493) jaar (n=396) leeftijd naar geslacht mannen 34 jaar (n=46) =46) vrouwen 34 jaar (n=138) mannen jaar (n=224) vrouwen jaar (n=269) mannen 50 jaar (n=235) vrouwen 50 jaar (n=161) opleidingsniveau lager onderwijs (n=52) lbo (n=328) mavo (n=174) havo/vwo/mbo (n=279) hbo/universiteit (n=230) diagnose psychisch (n=336) bewegingsapparaat (n=352) andere diagnose (n=369) UWV UWV Gak (n=552) UWV Cadans (n=347) UWV Bouwnijverheid (n=25) UWV GUO (n=18) UWV Uszo (n=131) sector zorgsector (n=245) andere sectoren (n=762)

22 22 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar Individuele veranderingen in mate van arbeidsongeschiktheid In paragraaf 2.1 (tabel 2.1) is de mate van arbeidsongeschiktheid op drie tijdstippen weergegeven, als gemiddelde voor de totale groep 12-maandszieken uit Met behulp van tabel 2.3 wordt inzicht gegeven in individuele verschuivingen in de mate van arbeidsongeschiktheid tussen eindewachttijd en 2½ jaar nadien. Bij tweederde is mate van arbeidsongeschiktheid in 2½ jaar niet veranderd Bij 65 procent van de werknemers die in augustus 1999 het einde van het eerste ziektejaar bereiken, is de mate van arbeidsongeschiktheid sindsdien onveranderd gebleven: 15 procent heeft nooit een WAO-uitkering ontvangen, 22 procent heeft altijd een gedeeltelijke WAO-uitkering ontvangen 8 en 29 procent heeft de hele periode een volledige WAO-uitkering ontvangen. Tabel 2.3 Individuele veranderingen in de mate van arbeidsongeschiktheid van het 1999-cohort tussen eindewachttijd en 2½ jaar nadien, naar geslacht (%) mannen n=482 vrouwen n=591 totaal n=1.073 constant stabiel géén WAO stabiel gedeeltelijk WAO stabiel volledig WAO stijging van geen naar gedeeltelijk WAO van geen naar volledig WAO van gedeeltelijk naar volledig WAO daling van volledig naar gedeeltelijk WAO van volledig naar geen WAO van gedeeltelijk naar geen WAO onbekend totaal NB. Ook binnen deze categorie stabiel gedeeltelijk komen verschuivingen voor in het arbeidsongeschiktheidspercentage (bijvoorbeeld van 45/55 procent naar 25/35 procent): bij 71 procent is het percentage exact gelijk gebleken, bij 20 procent is het gedaald en bij 9 procent heeft een stijging plaatsgevonden.

23 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar procent in WAO-uitkering kwijtgeraakt, en 3 procent is nieuw ingestroomd Bij 35 procent van de 12-maandszieken uit 1999 is de mate van arbeidsongeschiktheid in de afgelopen 2½ jaar veranderd: bij 7 procent heeft een stijging plaatsgevonden en bij 28 procent een daling. De verschillende soorten dalingen komen in ongeveer gelijke mate voor: van volledig naar gedeeltelijk WAO, van volledig naar géén WAO en van gedeeltelijk naar géén WAO. In totaal is 18 procent in de afgelopen 2½ jaar de WAO-uitkering 'kwijtgeraakt' en 3 procent is juist nieuw ingestroomd in de WAO. Wat kenmerkt degenen waarbij beweging in de arbeids(on)geschiktheid zit? In tabel 2.4 worden de resultaten weergegeven van de toetsing van de samenhang van veranderingen in arbeidsongeschiktheidsklasse met een aantal achtergrondkenmerken. Geen verschil tussen mannen en vrouwen Bij vrouwen heeft iets vaker dan bij mannen een daling van de mate van arbeidsongeschiktheid plaatsgevonden (29 versus 26 procent). Dit kleine verschil is statistisch niet significant. Tabel 2.4 Samenhang van achtergrondkenmerken met veranderingen in de mate van arbeidsongeschiktheid tussen eindewachttijd en 2½ jaar nadien kenmerk samenhang met verandering in mate van arbeidsongeschiktheid? geslacht geen verschil tussen mannen en vrouwen partner leeftijd opleiding kinderen hebben UWV diagnose sector gezondheid algemeen beperkingen psychosomatische klachten geen samenhang tussen mensen met en zonder partner ouderen minder vaak daling MAVO en hoger vaker een daling geen verschil tussen mensen met en zonder thuiswonende kinderen UWV Uszo relatief vaak een daling, GUO stijging bij psychische aandoeningen vaak een daling, bij aandoeningen aan het bewegingsapparaat iets vaker een stijging geen verschil tussen zorgsector en andere sectoren naarmate de gezondheid als beter wordt ervaren, vaker een daling van de arbeidsongeschiktheidsklasse naarmate er minder lichamelijke en psychische beperkingen zijn, vaker een daling naarmate er minder psychosomatische klachten zijn, vaker een daling

24 24 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar Bij psychische aandoeningen vaker daling van arbeidsongeschiktheidsklasse Bij de groep met psychische klachten is er vaker sprake van een daling van de arbeidsongeschiktheidsklasse (36 procent), dan bij degenen met aandoeningen aan het bewegingsapparaat of met overige aandoeningen (23 en 24 procent). Bij degenen met aandoeningen aan het bewegingsapparaat heeft zich het vaakst een stijging voorgedaan (bij 10 procent tegenover 4 procent bij psychisch zieken en 6 procent bij overige aandoeningen). Bij hogere opleiding vaker daling van arbeidsongeschiktheidsklasse Bij hoger opgeleiden (34 procent) is vaker dan bij lager opgeleiden (20 procent van de LBO-ers) de mate van arbeidsongeschiktheid gedaald. Dalingen vinden vaker plaats bij degenen van 50 jaar en jonger, dan bij 50 plussers (31 versus 20 procent). Bij cliënten van UWV-Uszo heeft relatief vaak een daling van de mate van arbeidsongeschiktheid plaatsgevonden (38 procent tegenover 28 procent gemiddeld). Daling vooral bij de relatief gezonden, stijging bij de minst gezonden Veranderingen in de mate van arbeidsongeschiktheid hangen duidelijk samen met de gezondheid. De dalers hebben relatief gunstige scores op de gezondheidsindicatoren zoals die na 2½ jaar bepaald zijn. De kleine groep waarbij de mate van arbeidsongeschiktheid is gestegen, rapporteert de meest slechte gezondheid. Dit geldt zowel voor gezondheid in het algemeen, als voor lichamelijke en psychische beperkingen, als voor psychosomatische klachten. De samenhang met verschillen in de gezondheidsindicatoren zoals die een ½ jaar en 2½ jaar na eindewachttijd in het kader van dit onderzoek zijn bepaald, is minder algemeen. Bij degenen van wie het arbeidsongeschiktheidspercentage is gedaald, is relatief vaak sprake van een verbetering van de 'gezondheid in het algemeen' of van de psychosomatische klachten. Dit is echter niet het geval voor de lichamelijke (en psychische) beperkingen: deze zijn niet minder geworden. Bij stijgers lijkt sprake te zijn van een oorspronkelijk te lage inschatting Een stijging van de mate van arbeidsongeschiktheid laat zich nog minder goed voorspellen uit verslechtering van de gezondheid. Een stijging gaat alleen gepaard met een verhoging van het aantal psychosomatische klachten, en niet met verhoging van het aantal beperkingen of met verslechtering van de gezondheid in het algemeen. Deze bevinding impliceert dat de stijging van arbeidsongeschiktheidsklasse vooral te maken heeft met de al relatief slechte gezondheid na een ½ jaar, en niet met verdere verslechteringen hierin.

25 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar 25 Vooral het aantal lichamelijke en psychische beperkingen lag bij de stijgers ½ jaar na eindewachttijd ruim anderhalf keer zo hoog als gemiddeld. Er lijkt dus bij een stijging van arbeidsongeschiktheidsklasse eerder sprake van een correctie van een oorspronkelijk te lage schatting, dan van een aanpassing aan een gezondheidsverslechtering. Bij dalers is de gezondheidsbeleving verbeterd Bij de dalers is daarentegen in een aantal opzichten wel sprake van gezondheidsverbetering, zij het dat het aantal beperkingen hierin geen rol speelt. 2.3 Mate van reïntegratie na 2½ jaar Ruim de helft na 2½ jaar aan het werk In tabel 2.5 is het percentage werkenden op drie tijdstippen weergegeven: op eindewachttijd, op een half jaar na eindewachttijd en op 2½ jaar na eindewachttijd. Op eindewachttijd werkte 41 procent, een ½ jaar later is daar 5 procent bijgekomen, en in de daarop volgende 2 jaar nog eens 7 procent. Op 2½ jaar na het einde van de wachttijd is 53 procent van de 12-maandszieken weer aan het werk. Het grootste deel van de reïntegratie vindt dus al in het eerste ziektejaar plaats. In de daaropvolgende 2½ jaar is de 'netto' toename met 12 procentpunt relatief gering. Na 2½ jaar vrouwen nog iets minder vaak aan het werk dan mannen Op de drie peilmomenten werkte steeds een groter percentage van de mannen dan van de vrouwen. Het verschil tussen mannen en vrouwen wordt na eindewachttijd wel steeds kleiner. Het reïntegratieresultaat na 2½ jaar verschilt niet veel meer (51 versus 56 procent). Bij oudere werknemers stijgt aandeel werkenden nauwelijks Uit tabel 2.5 is op te maken dat 50-plussers 2½ jaar na het einde van de wachttijd, het minst vaak gereïntegreerd zijn. Het aandeel 50-plussers dat werkt is 2½ jaar na eindewachttijd in totaal slechts met 2 procent toegenomen. Dit suggereert dat ze ofwel vroegtijdig reïntegreren, ofwel geheel niet. Een andere mogelijkheid is echter dat er wel nieuwe reïntegratie plaatsvindt, maar dat er anderzijds ook veel uitval is, waardoor het netto effect beperkt blijft. De groep van 35 tot 49-jarigen reïntegreert het meest vroegtijdig.

26 26 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar Op eindewachttijd werkte 44 procent van de middelste leeftijdsgroep, tegenover 39 procent van de jongeren en 39 procent van de 50-plussers. Uiteindelijk reïntegreren jongeren echter niet minder dan de middelste leeftijdgroep: na 2½ jaar is respectievelijk 59 en 58 procent aan het werk. Reïntegratie van jonge vrouwen loopt achter op die van jonge mannen In de leeftijdsgroepen tot 50 jaar zijn de verschillen in werkhervatting tussen mannen en vrouwen groter dan de gemiddelden doen vermoeden. Van de mannen jonger dan 35 jaar werkt na 2½ jaar 70 procent, van de vrouwen maar 54 procent. Bij de jarigen liggen deze percentages op respectievelijk 62 en 50. Bij de 50-plussers daarentegen zijn juist iets meer vrouwen dan mannen aan het werk na 2½ jaar. De verschillen in leeftijdsverdeling tussen mannen en vrouwen, 'flatteren' het gemiddelde, waarop de vrij grote groep mannelijke 50- plussers (met een relatief laag hervattingpercentage) zwaar drukt. Op eindewachttijd en een ½ jaar later zijn de verschillen tussen de mannen en de vrouwen in de jongste leeftijdsgroepen nog minder groot. Vooral bij de mannen jonger dan 35 jaar stijgt tussen een ½ en 2½ jaar na eindewachttijd het percentage werkenden veel sterker (van 46 naar 70 procent) dan bij de vrouwen (van 45 naar 54 procent). Bij psychisch zieken wordt restcapaciteit minder (snel) benut Naarmate de opleiding hoger is, hervat men het werk sneller en vaker. Degenen met een psychische diagnose zijn na 2½ jaar iets minder vaak (maar niet significant) aan het werk dan gemiddeld. Hun reïntegratie komt duidelijk trager op gang. Dit terwijl deze groep juist een relatief goede gezondheid heeft (zie paragraaf 3.2.2) en het aandeel met restcapaciteit (blijkend uit het feit dat ze géén of een gedeeltelijke WAO-uitkering hebben) niet kleiner is dan in de andere diagnosegroepen. 12-maandszieken UWV Uszo het vaakst en snelst aan het werk Bij UWV Uszo is het percentage werkenden op elk van de drie peilmomenten het hoogst. Het grootste deel van het reïntegratieresultaat is al op eindewachttijd bereikt. In de volgende 2½ jaar neemt het percentage werkenden bij UWV Uszo veel minder toe dan bij de andere voormalige uitvoeringsinstellingen. Mensen die vanuit de zorgsector arbeidsongeschikt werden, reïntegreren sneller en vaker dan mensen die in de andere sectoren werkten.

27 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar 27 Tabel 2.5 Percentage werkenden in het 1999-cohort op drie peilmomenten, naar achtergrondkenmerken (%) EWT n=1.063 ½ jaar na EWT n= ½ jaar na EWT n=1.073 Totaal Geslacht man (n=505) vrouw (n=568) Leeftijd 34 jaar (n=184) jaar (n=493) jaar (n=396) leeftijd naar geslacht mannen 34 jaar (n=46) =46) vrouwen 34 jaar (n=138) mannen jaar (n=224) vrouwen jaar (n=269) mannen 50 jaar (n=235) vrouwen 50 jaar (n=161) opleidingsniveau lager onderwijs (n=52) lbo (n=328) mavo (n=174) havo/vwo/mbo (n=279) hbo/universiteit (n=230) Diagnose psychisch (n=336) bewegingsapparaat (n=352) andere diagnose (n=369) UWV UWV Gak (n=552) UWV Cadans (n=347) UWV Bouwnijverheid (n=25) UWV GUO (n=18) UWV Uszo (n=131) Sector zorgsector (n=245) andere sectoren (n=762)

28 28 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar Wat kenmerkt diegenen die aan het werk zijn? In tabel 2.5 is het percentage werkhervatters weergeven naar een aantal achtergrondkenmerken. In tabel 2.6 wordt een beschrijvend overzicht gegeven van de samenhang tussen werkhervatting na 2½ jaar en een (groter) aantal achtergrondkenmerken. Tabel 2.6 Samenhang van achtergrondkenmerken met werkhervatting na 2½ jaar Kenmerk samenhang met werkhervatting? Geslacht Partner Leeftijd Opleiding kinderen hebben UWV-onderdeel Diagnose Sector gezondheid algemeen Beperkingen psychosomatische klachten geen verschil tussen mannen en vrouwen geen samenhang tussen mensen met en zonder partner ouderen werken minder vaak hoger opgeleiden werken vaker mensen met thuiswonende kinderen werken vaker cliënten van het UWV Uszo werken relatief vaak geen samenhang, nauwelijks verschil tussen soort diagnosen meer werkhervatting in de zorgsector naarmate de gezondheid als beter wordt ervaren, wordt er vaker gewerkt naarmate er minder lichamelijke en psychische beperkingen zijn, wordt er vaker gewerkt naarmate er minder psychosomatische klachten zijn, wordt er vaker gewerkt Er blijkt een sterke samenhang te zijn tussen werkhervatting en de gezondheid zoals 12-maandszieken uit 1999 die 2½ na het einde van de wachttijd rapporteren. Werkhervatting komt het meest voor bij degenen die hun gezondheid in het algemeen als goed ervaren, die relatief weinig lichamelijke en psychische beperkingen en/of relatief weinig psychosomatische klachten uiten. Hoger opgeleiden en mensen met thuiswonende kinderen hervatten meer. Kortom, de werkhervatting hangt samen met vrijwel dezelfde achtergrondkenmerken die ook samenhangen met veranderingen in de mate van arbeidsongeschiktheid.

29 Arbeidsongeschiktheid en reïntegratie na 2½ jaar De relatie tussen arbeidsongeschiktheid en reïntegratie In deze paragraaf wordt ingegaan op het verband tussen arbeidsongeschiktheid enerzijds en werkhervatting anderzijds. In schema 2.1 wordt aangegeven welke 12-maandszieken - 2½ jaar na het einde van de wachttijd - wel en niet aan het werk zijn, en wie wel en niet een WAO-uitkering hebben. Schema maandszieken onderverdeeld naar achtereenvolgens wel en niet werken, en het al dan niet hebben van een WAO-uitkering 2½ jaar na eindewachttijd geen WAO: 24% werkt na 2½ jaar: 53% 12-maandszieken WAO: 29% van januari 1999 geen WAO: 8% n=1.070 werkt niet na 2½ jaar: 47% WAO: 39% Er zijn drie veelvoorkomende situaties 2½ jaar na eindewachttijd. Allereerst is er een grote groep (39 procent) die een WAO-uitkering heeft en niet werkt. Daarnaast is er een kleinere groep (29 procent) van 12-maandszieken met een WAOuitkering die wel werkt, en een nog iets kleinere groep die werkt zonder daarbij een WAO-uitkering te ontvangen (24 procent). Voor 8 procent van de 12- maandszieken van 1999 geldt dat ze na 2½ jaar niet werken en ook géén WAOuitkering ontvangen (schema 2.1). In tabel 2.7 is de mate van arbeidsongeschiktheid op het einde van de wachttijd, een ½ jaar én 2½ jaar later uitgezet tegen het percentage werkenden op elk van deze drie meettijdstippen. De vetgedrukte percentages geven het percentage werkenden weer, versus de op datzelfde peilmoment geldende mate van arbeidsongeschiktheid 9. 9 In het verleden is gebleken dat sommige uitvoeringsinstellingen de arbeidsongeschiktheidsklasse op EWT overschrijven door de arbeidsongeschiktheidsklasse die later wordt toegekend. Hiermee is hier geen rekening gehouden. Voor de cijfers is gebruik gemaakt van de arbeidsongeschiktheidsklassen op verschillende data zoals die door uitvoeringsinstellingen geleverd zijn.