20 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3

Transcriptie

1 20 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 Het bereik van de Jeugd-GGZ voor jongeren van niet-nederlandse herkomst: de toegevoegde waarde van een instelling voor interculturele psychiatrie voor jeugd en gezin Albert Boon, Anna de Haan, Sjoukje de Boer en Nuveyt Isitman In 2010 deden we in dit tijdschrift verslag van ons onderzoek naar de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jongeren van niet-nederlandse herkomst. Voor deze jongeren bleek de kans op een behandeling in de reguliere Jeugd-GGZ ongeveer de helft van die van hun leeftijdgenoten van Nederlandse origine. We baseerden ons toen op de cijfers van De Jutters van het jaar In het jaar daarna kwam de interculturele Jeugd-GGZ instelling I-psy De Jutters in bedrijf. In onderstaand artikel nemen we de cijfers van ons eerste onderzoek in 2008 als basis en vergelijken die met de cijfers van Zo ontstaat een beeld van de invloed van een interculturele Jeugd-GGZ instelling op de toegankelijkheid van de zorg voor jongeren van niet-nederlandse herkomst. Een tweede aanleiding voor dit artikel is onze bevinding dat de kans op behandeling ook nog sterk kan verschillen voor subgroepen binnen deze populatie. Daarom hebben we in deze studie de cijfers opgesplitst naar leeftijd en geslacht. Zo werd duidelijk dat binnen de etnische minderheidsgroepen de kansen op behandeling in de Jeugd-GGZ heel verschillend liggen voor jongens en meisjes en voor kinderen en adolescenten. Inleiding In nationaal en internationaal onderzoek wordt de prevalentie van psychiatrische problematiek bij kinderen en adolescenten in westerse landen geschat op 10 à 20% (1,2). Voor 7% van de jongeren is deze problematiek dermate beperkend voor het dagelijks functioneren dat hulp in de Jeugd-GGZ geïndiceerd is (2,3). Het blijkt echter dat in de westerse samenleving, zoals in Nederland, slechts 2,5% van de jongeren ook daadwerkelijk deze hulp krijgt (3-5). Voor jongeren uit migrantengroepen ligt dit percentage nog beduidend lager. In eerder onderzoek naar de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jongeren van niet-nederlandse herkomst (6-8) werden de kansen voor jongeren met een migrantenachtergrond om in zorg te komen vergeleken met die van autochtone jongeren. Voor de meeste jongeren van niet-nederlandse herkomst bleek dat de kans op behandeling in de reguliere Jeugd-GGZ ongeveer de helft was van die van de jeugd van Nederlandse origine. In wijken waar migranten in de meerderheid zijn (in den Haag bijvoorbeeld in de Schilderswijk en Transvaal), bleek deze kans zelfs rond een derde te liggen (9). Hoewel enkele onderzoeken hebben aangetoond dat etnische groepen verschillend rapporteren over de aanwezigheid van psychiatrische problematiek (10), tonen de meeste epidemiologische onderzoeken aan dat de prevalentie en de patronen van psychiatrische problematiek in gelijke mate voorkomen bij de verschillende etnische groepen (11-16). Daarom zou men verwachten dat alle jongeren, ongeacht hun herkomst, in gelijke mate gebruik zouden maken van de Jeugd-GGZ. Naar aanleiding van ons eerdere onderzoek, kunnen we echter concluderen dat er sprake is van een algehele ondervertegenwoordiging van jongeren in de Jeugd-GGZ (slechts 2,5% van de jongeren is in behandeling terwijl ongeveer 7% van de jongeren behandeling nodig zou hebben), én dat deze onder vertegenwoordiging groter is voor jongeren van Over de auteurs: Dr. A.E. Boon is als psycholoog/onderzoeker verbonden aan Stichting De Jutters centrum voor Jeugd-GGZ Haaglanden, De Fjord centrum voor Orthopsychiatrie en Forensische Jeugdpsychiatrie en Curium-LUMC. Drs. A.M. de Haan is psycholoog/onderzoeker bij Stichting De Jutters centrum voor Jeugd-GGZ Haaglanden. Drs. S.B.B. de Boer is psycholoog/onderzoeker bij Stichting De Jutters centrum voor Jeugd-GGZ Haaglanden en De Fjord centrum voor Orthopsychiatrie en Forensische Jeugdpsychiatrie. Drs. Nuveyt Isitman is klinisch psycholoog/ psychotherapeut en directeur behandelzaken bij I-psy De Jutters, interculturele psychiatrie voor jeugd en gezin. a.boon@dejutters.com.

2 21 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 niet-nederlandse herkomst dan voor autochtone jongeren (7,17). In de loop van 2008 is I-psy De Jutters opgericht, een Jeugd-GGZ instelling voor inter culturele psychiatrie in de regio Haaglanden, met als doel de kloof tussen cliënten van niet-nederlandse herkomst en de hulpverlening te verkleinen. Door een vergelijking te maken tussen de cijfers van 2008, toen I-psy De Jutters nog in de opstartfase verkeerde, en 2009, toen het al volop in bedrijf was, kan duidelijk worden of de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor de migrantenjeugd door deze voorziening is verbeterd. Daarnaast werd in ons eerdere onderzoek geen onderscheid gemaakt tussen de kansen op behandeling voor jongens en meisjes en voor kinderen en adolescenten. In het onderzoek dat hieronder wordt beschreven worden de behandel kansen voor de verschillende leeftijdsgroepen en beide geslachten wel apart bekeken. Voor de meeste jongeren van niet- Nederlandse herkomst bleek dat de kans op behandeling in de reguliere Jeugd- GGZ ongeveer de helft was van die van de jeugd van Nederlandse origine Methode en opzet Achtergrond instellingen en cliëntengroep De Jutters is het centrum voor jeugd-ggz in de regio Haaglanden, met vestigingen in Den Haag, Voorburg en Zoetermeer. Zij richt zich op kinderen en jongeren (en hun ouders) van 0 tot en met 22 jaar met psychische problemen of met het risico die te ontwikkelen. De Jutters streeft ernaar om haar zorg toegankelijk te maken voor alle etnische en sociale groepen. Dit streven heeft in samenwerking met I-Psy (het zorgbedrijf voor interculturele psychiatrie van de Parnassia Bavo groep), in 2008 geleid tot de oprichting van I-psy De Jutters. Deze Jeugd-GGZ instelling voor interculturele psychiatrie voor Den Haag en omstreken is bedoeld voor jongeren die problemen ervaren die te maken hebben met het leven tussen twee culturen. Bij I-psy De Jutters werken in meerderheid behandelaars met een niet-nederlandse achtergrond. In veel gevallen is culturele matching (behandelaar en cliënt hebben dezelfde culturele achtergrond) mogelijk, waardoor de kloof tussen cliënt en hulpverlener wordt verkleind. Maar ook als er transcultureel (behandelaar en cliënt hebben een verschillende culturele achtergrond) wordt gewerkt, is er aandacht voor het belang van cultuurverschillen binnen de therapeutische relatie. Daardoor is de werkwijze van I-psy De Jutters overdraagbaar aan andere Jeugd-GGZ instellingen. Want, hoewel bijna alle cliënten van niet-nederlandse herkomst zijn, is de problematiek -en niet de etnische herkomst- het uitgangspunt. Er wordt cultuur- en migratiegerelateerde problematiek behandeld, en tegelijk is er aandacht voor culturele interferenties in de behandelrelatie bij gewone kinderpsychiatrische stoornissen. De cliëntengroep in dit onderzoek bestaat uit alle cliënten die in 2009 in behandeling waren bij een van de reguliere afdelingen van De Jutters of I-psy De Jutters. Het ging hier om cliënten in de leeftijd van 5-19 jaar. De groep 0-4 jarigen werd buiten beschouwing gelaten, omdat behandeling bij deze leeftijd vaak niet gericht is op de kinderen zelf maar op de ouders. Vanuit CBS StatLine zijn de bevolkingsgegevens voor de jeugdigen (5-19 jaar) van het verzorgingsgebied en hun etnische herkomst opgevraagd (19). De etnische herkomst werd als volgt gespecificeerd: als het geboorteland van de beide ouders Nederland was, werd als etnische herkomst Nederlands geregistreerd. Als één of beide ouders in het buitenland waren geboren, werd dit buitenland als het land van herkomst geregistreerd. Als beide ouders in verschillende landen waren geboren, werd het geboorteland van de moeder als bepalend gezien. Als indeling van de herkomstgroepen werden de grootste minderheidsgroepen uit de bevolking van de stadsregio genomen. Deze was als volgt: Nederlands, Surinaams, Turks, Antilliaans/Arubaans, Marokkaans, Afrika overig, Westers overig, en Niet-westers overig. Om te bepalen welke landen tot de westerse of niet-westerse landen behoren werd de indeling van het CBS gevolgd. Europese landen (behalve Turkije), Noord-Amerika, Oceanië, Japan, Indonesië werden gezien als westerse landen. Turkije, alle Afrikaanse landen, Latijns-Amerikaanse landen en overige Aziatische landen werden gezien als nietwesters. Van 87,9% van de cliënten van De Jutters en van 92,8% van de cliënten van I-psy De Jutters was de herkomst bekend. Deze groep vormde de uiteindelijke onderzoeksgroep. De cliënten van wie de etnische herkomst niet bekend was, werden geëxcludeerd van het onderzoek. Er werden geen verschillen gevonden in sociodemografische kenmerken tussen de jongeren van wie de etnische herkomst niet bekend was en de jongeren die geïncludeerd zijn in het onderzoek.

3 22 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 Tabel 1. Verschil in behandelpercentages (gebaseerd op de regiobevolking) en bijdrage I-psy De Jutters Herkomst Behandelpercentages 5-10 jarigen Behandelpercentages jarigen vs. alleen bijdrage vs. alleen bijdrage 2008 De Jutters i-psy DJ 2008 De Jutters i-psy DJ Jongens Nederlands 7,6 8,4 + 0,8 8,4 0 3,0 3,1 + 0,1 3,1 0 Surinaams 4,7 5,4 + 0,7 5,0 + 0,4 2,1 2,6 + 0,5 2,5 + 0,1 Turks 2,4 4,5 + 2,1 2,3 + 2,2 1,1 2,5 + 1,4 1,1 + 1,4 Marokkaans 2,8 4,0 + 1,2 2,9 + 1,1 1,6 2,1 + 0,5 1,4 + 0,7 Antilliaan/Arubaans 5,9 7,4 + 1,5 7,4 0 2,9 2,9 0 2,7 + 0,2 Afrikaans overig 3,0 4,2 + 1,2 3,5 + 0,7 2,7 2,9 + 0,2 2,4 + 0,5 Overig westers 3,3 4,0 + 0,7 3,8 + 0,2 1,9 1,9 0 1,7 + 0,2 Overig niet-westers 2,7 3,6 + 0,9 2,9 + 0,7 2,9 3,2 + 0,3 2,3 + 0,9 Totaal 5,5 6,5 + 1,0 6,0 + 0,5 2,5 2,8 + 0,3 2,5 + 0,3 Meisjes Nederlands 2,8 3,2 + 0,4 3,2 0 3,3 3,2-0,1 3,2 0 Surinaams 2,2 2,4 + 0,2 2,1 + 0,3 3,1 3,8 + 0,7 3,2 + 0,6 Turks 0,6 1,7 + 1,1 0,9 + 0,8 1,0 2,6 + 1,6 1,1 + 1,5 Marokkaans 0,6 0,8 + 0,2 0,6 + 0,2 1,1 2,3 + 1,2 1,6 + 0,7 Antilliaan/Arubaans 1,6 2,3 + 0,7 2,1 + 0,2 2,6 3,4 + 0,8 3,3 + 0,1 Afrikaans overig 2,1 2,1 0 2,0 + 0,1 2,1 3,3 + 1,2 2,2 + 1,1 Overig westers 1,6 1,9 + 0,3 1,8 + 0,1 2,6 2,9 + 0,3 2,7 + 0,2 Overig niet-westers 1,9 2,6 + 0,7 2,2 + 0,4 2,5 2,9 + 0,4 2,2 + 0,7 Totaal 2,2 2,6 + 0,4 2,4 + 0,2 2,8 3,1 + 0,3 2,8 + 0,3 Statistische analyses Op basis van de bevolkingsgegevens (CBS) zijn de percentages berekend van de kinderen en adolescenten die een behandeling bij de Jeugd-GGZ volgen. Hiertoe werd de etnische herkomst van de cliënten van De Jutters en van I-psy De Jutters vergeleken met de bevolkingsgegevens van de jongeren uit het verzorgingsgebied. De behandel percentages van 2008 werden vergeleken met die van De relatieve kansen (RR) op behandeling in 2008 en 2009 voor jongeren van niet-nederlandse herkomst werden berekend met de autochtone jongeren als referentiegroep. De vergelijking tussen 2008 en 2009 is gedaan voor de groep die bij De Jutters in behandeling was, alsook voor de groep die I-psy De Jutters werd behandeld. Hierdoor ontstaat een duidelijk beeld over de veranderingen in de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ tussen de twee jaren en de bijdrage die I-psy De Jutters daaraan geleverd heeft. Er zijn aparte analyses gedaan voor kinderen (5-10 jaar) en voor adolescenten (11-19 jaar) en voor jongens en meisjes. Resultaten Tabel 1 laat zien dat bij de kinderen de behandelpercentages in 2009 voor jongens (totaal 6,5%) een stuk hoger lagen dan voor meisjes (totaal 2,6%), tijdens de adolescentie is dit geslachtseffect nauwelijks meer aanwezig (respectievelijk 2,6% en 3,1%). Dit is in overeenstemming met de literatuur waarin wordt aangegeven dat de sekseverschillen in psychiatrische problematiek die op kinderleeftijd spelen, in de adolescentie niet meer aanwezig zijn (18). Het gemiddelde Jeugd-GGZ gebruik voor jongens (6,5%) komt overeen met de geschatte 7% die behandeling nodig heeft. In tabel 1 is een stijging in het gebruik van de Jeugd- GGZ van meer dan 1 procent bij een bevolkingsgroep in paars en vet gedrukt. Uit de tabel blijkt dat er tussen 2008 en 2009 een substantiële stijging is van het percentage behandelingen voor verschillende etnische minderheids groepen. Opvallend is dat de behandel percentages het meest zijn gestegen voor de Turkse groep, bij de Turkse jongens van 5-10 jaar is

4 23 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 Tabel 2. Verschil in behandelkansen (RR) voor minderheidsgroepen t.o.v. autochtonen en bijdrage I-psy De Jutters Herkomst Behandelpercentages 5-10 jarigen Behandelpercentages jarigen vs. alleen bijdrage vs. alleen bijdrage 2008 De Jutters i-psy DJ 2008 De Jutters i-psy DJ Jongens Nederlands 1 1 n.v.t. 1 n.v.t. 1 1 n.v.t. 1 n.v.t. Surinaams Turks Marokkaans Antilliaan/Arubaans Afrikaans overig Overig westers Overig niet-westers Meisjes Nederlands 1 1 n.v.t. 1 n.v.t. 1 1 n.v.t. 1 n.v.t. Surinaams Turks Marokkaans Antilliaan/Arubaans Afrikaans overig Overig westers Overig niet-westers het behandelpercentage zelfs verdubbeld. Ook bij de meeste andere groepen van niet-nederlandse herkomst en bij de autochtone groepen is sprake van een lichte tot ruime stijging tussen 2008 en De zesde en elfde kolom in de tabel maken duidelijk dat de stijging in behandelpercentages bij veel niet- Nederlandse groepen te danken is aan de komst van I-psy De Jutters, dit geldt vooral voor Turkse en Marokkaanse jongens van 5-10 jaar, Turkse meisjes van 5-10 jaar en Turkse en overig niet-westerse adolescente jongens en Turkse en overig Afrikaanse adolescente meisjes. In tabel 2 zijn stijgingen van de behandelkansen van meer dan 0.1 in paars en vet gedrukt omdat dit de kans dichter bij de waarde 1 (=de kans van jongeren van Nederlandse origine) brengt. In de tabel is te zien dat bij de kinderen de relatieve kans op behandeling (RR) voor jongens van niet-nederlandse herkomst in verhouding tot autochtone jongens tussen 2008 en 2009 is gestegen voor bijna alle groepen van niet- Nederlandse herkomst. Dit geldt niet voor de Surinaamse groep, hier is de RR gelijk gebleven. Bij de meisjes is de relatieve kans op behandeling ten opzichte van autochtone meisjes gestegen voor de Turkse, Antilliaanse/Arubaanse en overig nietwesterse meisjes. De oprichting van een speciale interculturele voorziening lijkt de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor minderheidsgroepen te hebben verbeterd Bij de adolescenten geldt dat de kans op behandeling (RR) voor jongens van niet-nederlandse herkomst ten opzichte van Nederlandse jongens tussen 2008 en 2009 gestegen is voor de Surinaamse, Turkse, Marokkaanse en de overige Afrikaanse groep. Bij de adolescenten meisjes is de kans gestegen voor alle groepen van niet-nederlandse herkomst. We zien dat de bijdrage van I-psy De Jutters in 2009 voor de meeste groepen substantieel is (zie de

5 24 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 6e en de 11e kolom in tabel 2). Ondanks de stijging in behandelkansen, waren bij de jongeren in de leeftijd van 5-10 jaar de kansen op behandeling in 2009 nog steeds lager voor kinderen van migrantenherkomst dan voor autochtone kinderen (de RR s lopen uiteen van 0.2 tot 0.9). Dit geldt voor bijna alle groepen jongens, behalve de Antilliaans/Arubaanse groep (RR = 0.9) en voor bijna alle groepen meisjes, behalve de overig niet-westerse meisjes (RR = 0.8). Voor de Marokkaanse meisjes is de kans op behandeling in verhouding het laagst (RR = 0.2). Bij de adolescenten geldt een ander verhaal. Hier zijn de behandelkansen in 2009 voor migrantenjongeren gelijk of zelfs hoger dan de behandelkansen voor autochtone jongeren (de RR s variëren van 0.6 tot 1.2). De kansen zijn in verhouding het laagst voor Marokkaanse meisjes (RR = 0.7), Marokkaanse jongens (RR = 0.7) en voor jongens uit westerse migrantengroepen (RR = 0.6). Er is nog steeds sprake van een algehele ondervertegenwoordiging van jongeren in de Jeugd-GGZ, maar voor de meeste adolescenten van niet-nederlandse herkomst geldt dat hun behandelkansen in 2009 bijna gelijk zijn aan die van autochtone adolescenten Conclusie en discussie Dit onderzoek had als doel een beeld te krijgen van de invloed van een interculturele Jeugd-GGZ instelling op de toegankelijkheid van de zorg voor jongeren van niet-nederlandse herkomst en om inzicht te krijgen in de verschillen in de toegankelijkheid voor kinderen en adolescenten en voor jongens en meisjes. Enkele belangrijke conclusies van dit onderzoek zijn: 1) De oprichting van een speciale interculturele voorziening lijkt de toegankelijkheid van de Jeugd- GGZ voor minderheidsgroepen te hebben verbeterd. 2) Maar er zijn in 2009 nog steeds grote verschillen in de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor de verschillende etnische groepen. 3) De omvang van deze ongelijkheid is anders voor jongens en meisjes en is ook anders voor kinderen en adolescenten. 4) Er is nog steeds sprake van een algehele ondervertegenwoordiging van jongeren in de Jeugd-GGZ, maar voor de meeste adolescenten van niet- Nederlandse herkomst geldt dat hun behandelkansen in 2009 bijna gelijk zijn aan die van autochtone adolescenten (RR s benaderen de 1 of zijn groter dan 1). 5) Bij jongens in de kinderleeftijd geldt dat het algehele behandelpercentage in de buurt komt van de 7% die volgens epidemiologisch onderzoek hulp nodig zou hebben. 6) Helaas zijn de behandelkansen voor de meeste kinderen (zowel jongens als meisjes) van niet-nederlandse herkomst nog steeds erg laag ten opzichte van de autochtone groep. Meer problemen bij jongens in de kinderleeftijd Voor meisjes in de kinderleeftijd en zowel adolescenten jongens als adolescentenmeisjes waren de behandelpercentages een stuk lager dan de geschatte 7% van de jongeren die behandeling nodig heeft. Het gemiddelde behandelpercentage bij jonge jongens (6,5%) lijkt daarentegen aardig in de buurt te komen van de 7% die volgens epidemiologisch onderzoek hulp nodig heeft. Echter, dit percentage is een gemiddelde voor alle jongeren in zowel de kinder- als de adolescentieleeftijd en voor zowel jongens als meisjes. Meerdere onderzoeken hebben aangetoond dat jongens gedurende de kinderleeftijd meer psychiatrische problemen hebben dan meisjes (18). Gedurende de adolescentie is de prevalentie bij beide geslachten weer ongeveer gelijk. Het behandelpercentage voor jongens in de kinder leeftijd zou dus inderdaad hoger moeten zijn dan dat voor meisjes in die leeftijd. Dit lijkt erop te wijzen dat de ondervertegenwoordiging van jonge jongens in het algemeen en jonge jongens van niet-nederlandse herkomst in het bijzonder, groter zou kunnen zijn dan deze cijfers aantonen. Vergroten van de toegankelijkheid De resultaten van dit onderzoek blijven wijzen op de noodzaak voor reguliere Jeugd-GGZ instellingen om meer toegankelijk te worden voor jongeren in het algemeen en voor jongeren van niet-nederlandse herkomst in het bijzonder. Samenwerking met instellingen voor interculturele psychiatrie is hierbij een manier om dit doel te bereiken. Uit ons onderzoek blijkt dat samenwerking met een instelling voor interculturele psychiatrie wel eens een positief effect zou kunnen hebben op de behandelkansen voor minderheidsgroepen. De cijfers van De Jutters alleen laten geen stijging in behandelkansen zien, er is zelfs sprake van een daling. Opvallend is dat de kansen voor jongeren van Turkse herkomst het meest zijn toegenomen. Dit zou samen kunnen hangen met het feit dat er voornamelijk medewerkers van Turkse herkomst bij I-psy De Jutters werkzaam zijn. Het lijkt erop dat er vooral is gewerkt met culturele matching (behandelaar en cliënt hebben dezelfde

6 25 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer 3 culturele achtergrond en/of spreken dezelfde taal) en dat dit voor een toestroom van Turkse cliënten heeft gezorgd. Dit impliceert dat instellingen voor interculturele psychiatrie een etnisch zo gevarieerd mogelijk personeelsbestand moeten hebben. Het transcultureel werken (cliënt en behandelaar spreken Helaas zijn de behandelkansen voor de meeste kinderen (zowel jongens als meisjes) van niet-nederlandse herkomst nog steeds erg laag ten opzichte van de autochtone groep verschillende talen of hebben verschillende culturele achtergronden) daarentegen, lijkt minder van de grond te zijn gekomen. Dit is echter wel nodig om de werkwijze van I-psy De Jutters overdraagbaar te maken aan de reguliere instellingen die met interculturalisatie bezig zijn. Voor hen is het zaak om aandacht te blijven besteden aan interculturalisatie. Samenwerking met instellingen voor interculturele psychiatrie is niet de enige manier om de toegankelijk heid te verhogen en heeft er ook nog niet voor gezorgd dat het doel geheel is bereikt. Dit impliceert dat het voor zowel instellingen voor interculturele psychiatrie als voor reguliere instellingen zaak is om aandacht te blijven besteden aan interculturalisatie vooral daar waar het kinderen betreft en de ouders nog een grote rol spelen. We denken ook dat het helpt om potentiële cliënten en hun ouders goed te informeren over de mogelijkheden van de professionele hulpverlening en psychoeducatie voor het herkennen van psychiatrische problematiek. Toekomstig onderzoek zou gericht moeten zijn op de kennis van psychiatrische problematiek en professionele hulpverlening bij jongeren en hun ouders. Dit onderzoek zou gedaan moeten worden bij verschillende etnische herkomstgroepen om te bekijken hoe het kennisniveau is bij de verschillende groepen en welke maatregelen genomen zouden kunnen worden. Een beperking van het huidige onderzoek is dat het is gebaseerd op de data van de Jeugd-GGZ instellingen in Haaglanden. Het is aan te raden om soortgelijk onderzoek te herhalen in andere grote steden en steden buiten de Randstad om te weten te komen of specifieke kenmerken van bepaalde instellingen of steden een rol spelen bij de resultaten. Dergelijk onderzoek is al gedaan in Rotterdam en de onderzoekers kwamen tot soortgelijke conclusies over de toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jongeren van niet-nederlandse herkomst (17). Toekomstig onderzoek zou zich daarnaast kunnen richten op verdieping van de kennis van factoren als behandelduur, drop-out, cliëntwaardering, effect van de behandeling etc. om meer inzicht te krijgen in hoe jongeren van verschillende etnische herkomst het therapieproces doorlopen wanneer zij eenmaal in behandeling zijn. Referenties: 1. Junger M, Mesman J, & Meeuw W. Prevalentie van zelfgerapporteerde problemen. In M. Junger, J. Mesman & W. Meeuw (Eds.), Psychosociale problemen bij adolescenten. Prevalentie, risicofactoren en preventie (pp ). Assen: Koninklijke Van Gorcum BV (2003). 2. Rutter M & Stevenson J. Using epidemiology to plan services: A conceptual approach. In M. Rutter, D. Bishop, D. Pine, S. Scott, J. Stevenson, E. Taylor & A. Thapar (Eds.), Rutters s child and adolescent psychiatry. Fifth edition. Oxford: Blackwell Publishing (2008). 3. Sytema S, Gunther N, Reelick F, Drukker M, Pijl B & van het Land H. Verkenningen in de Kinder- en Jeugdpsychiatrie. Een bijdrage uit de psychiatrische casusregisters [Explorations in child and youth mental health care. A contribution from psychiatric case registers]. Utrecht: Trimbos Instituut (2006). 4. Meltzer H, Gatward R, Goodman R, & Ford, T. The mental health of children and adolescents in Great Britain. Londen: Stationery Office (2000). 5. Zachrisson H, Rödje K & Mykletun, A. Utilization of health services in relation to mental health problems in adolescents: a population based survey. BMC Public Health, 6(1), 34 (2006). 6. Boon AE & de Haan AM. De toegankelijkheid van de Jeugd-GGZ voor jeugdigen van niet-nederlandse herkomst. Epidemiologisch Bulletin 45(2), 2-7 (2010). 7. Boon AE, de Haan AM & de Boer SSB. Verschillen in etnische achtergrond van forensische en reguliere Jeugd GGZ cliënten. Kind en Adolescent, 1, (2010). 8. De Haan AM, Boon AE, Vermeiren RRJM & De Jong JTVM. Ethnic Differences in Utilization of Youth Mental Health Care. Ethnicity and Health, 17(1-2), (2012). 9. Boon AE, de Haan, AM & de Boer SSB. Haagse Jeugd en ggz-gebruik. De invloed van woonomgeving op het hulpzoekgedrag bij psychiatrische problematiek. Cultuur, Migratie en Gezondheid, 7, (2010). 10. Verhulst FC, Achenbach TM, van der Ende J, Erol N, Lambert MC, Leung PWL, et al. Comparisons of problems reported by youth from seven countries. American Journal of Psychiatry, 160(8), (2003).

7 26 epidemiologisch bulletin, 2012, jaargang 47, nummer Adriaanse M, van Domburgh L, Veling W & Doreleijers TAH. Psychische problemen en stoornissen bij Marokkaans Nederlandse kinderen en jongeren. Duivendrecht: VU Medisch Centrum (2011). 12. Nikapota A & Rutter M. Sociocultural/Ethnic groups and psychopathology. In M. Rutter, D. Bishop, D. Pine, S. Scott, J. Stevenson, E. Taylor & A. Thapar (Eds.), Rutters s child and adolescent psychiatry. Fifth edition. (pp ). Oxford: Blackwell Publising (2008). 13. Reijneveld SA, Harland P, Brugman E, Verhulst FC & Verloove-Vanhorick SP. Psychosocial problems among immigrant and non-immigrant children; Ethnicity plays a role in their occurrence and identification. European Child & Adolescent Psychiatry, 14, (2005). 14. Stevens G. Mental Health in Moroccan Youth in the Netherlands. Rottedam: Optima. (2004). 15. van Oort FVA, Joung IMA, Mackenbach JP, Verhulst FC, Bengi-Arslan L, Crijnen, AA M, et al. Development of ethnic disparities in internalizing and externalizing problems from adolescence into young adulthood. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 48(2), (2007). 16. Zwirs BW, Burger H, Schulpen TW, Wiznitzer M, Fedder H & Buitelaar JK. Prevalence of psychiatric disorders among children of different ethnic origin Journal of Abnormal Child Psychology, 35(4), (2007). 17. Wierdsma AI & Kamperman AM.Contact met de Jeugd- GGZ is een zaak van culturele en sociaaleconomische verschillen. Tijdschrift voor Psychiatrie, 53(11), (2011). 18. Thapar A & Rutter M. Genetics. In M. Rutter, D. Bishop, D. Pine, S. Scott, J. Stevenson, E. Taylor & A. Thapar (Eds.), Rutter s Child and Adolescent Psychiatry. Fifth Edition. Oxford: Blackwell Publishing (2008). 19. CBS. Centraal Bureau voor de Statistiek. Statline. Voorburg : CBS (2009).