Ontwikkelend onderzoek als bijdrage aan onderwijsverbetering
|
|
- Johanna Timmermans
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Ontwikkelend onderzoek als bijdrage aan onderwijsverbetering Froukje Joosten en Margéke Hoogenkamp Samenvatting In navolging van de gezondheidszorg streeft men er ook in het onderwijs naar om innovaties te baseren op wetenschappelijk onderbouwde inzichten. Evidence based onderwijs is het ideaal. Evenals in de gezondheidszorg is ook in het onderwijs kritiek op het primaat van deze benadering, die potentieel veelbelovende interventies en methoden buitensluit en praktijkkennis onbenut laat. In dit artikel beschrijven de auteurs ontwikkelend onderzoek, een methode waarin onderzoekers samen met de praktijk innovaties ontwikkelen die doeltreffend en overdraagbaar zijn. Aan de hand van een voorbeeld uit hun praktijk beschrijven zij het onderzoeksproces, waarin de functies van onderzoek, ontwikkeling en gebruik in de praktijk geïntegreerd zijn. Verschillende betrokkenen dragen hun praktijkkennis aan. De kwaliteitseisen die aan deze vorm van onderzoek worden gesteld, komen grotendeels overeen met de eisen die traditioneel aan wetenschappelijk onderzoek worden gesteld. Zo wordt practice based evidence verzameld, die bijdraagt aan een verantwoorde onderwijsverbetering. Inleiding Kinderen voldoende kennis en vaardigheden leren, zodat zij - eenmaal volwassen - voor zichzelf kunnen zorgen en een zinvolle bijdrage kunnen leveren aan het maatschappelijk leven, dat is de opdracht van het onderwijs. Om die taak te vervullen draagt het onderwijs bestaande kennis en vaardigheden over en speelt het in op nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen. Dat betekent dat zowel de inhoud, als de didactiek, als de organisatie van het onderwijs meebewegen met veranderingen in de maatschappij. Hierdoor staat de doelmatigheid van het onderwijs regelmatig ter discussie en is er voortdurend vraag naar vernieuwing en verbetering, ook wel innovatie genoemd. De wetenschappelijke bijdrage van onderzoek aan onderwijsinnovatie is al decennia lang een punt van discussie. In de vorige eeuw zijn diverse methodologieën ontwikkeld, die praktijkkennis een duidelijke plaats in het onderzoek wilden geven. Voorbeelden hiervan zijn actie-onderzoek, praktijkgericht onderzoek, ontwikkelingsonderzoek, ontwikkelend onderzoek (Swaans-Joha & Hox, 1999; Doets, 1982; Gravemeijer, 1992; Joha & Joosten, 1994). Deze vormen van onderzoek zijn langzamerhand op de achtergrond geraakt, ten gunste van de meer harde wetenschappelijke methoden. Sinds enkele jaren streeft men ernaar om vernieuwing zoveel mogelijk te baseren op wetenschappelijk onderbouwde inzichten, met andere woorden om het onderwijs in navolging van de gezondheidszorg zoveel mogelijk evidence based te maken (Onderwijsraad, 2006). Verschillende universiteiten werken sinds 2008 bijvoorbeeld samen in een Top Institute of Evidence based Education Research (TIER) om dit ideaal te verwezenlijken. Maar tegenwoordig vraagt men zich af of alleen evidence based vernieuwingen een bijdrage kunnen leveren aan onderwijsverbetering. Het soort onderzoek waarmee de effecten van een interventie kunnen worden aangetoond, is moeilijk inpasbaar binnen de praktijk. En potentieel waardevolle, maar nog te weinig onderzochte initiatieven worden in de kiem gesmoord omdat het financieel nu eenmaal niet haalbaar is om alles grootschalig experimenteel te onderzoeken (De Haan, 2007). Ook de Onderwijsraad zelf signaleert dat op veel onderwijsterreinen de kennisontwikkeling nog niet zover gevorderd is, dat experimenteel onderzoek zinvol of mogelijk is (Onderwijsraad, ibid.).
2 Er zijn verschillende manieren om het ideaal van een door onderbouwde inzichten geleide onderwijspraktijk te benaderen. Daarbij zou er naar onze mening niet alleen sprake moeten zijn van toepassing van wetenschappelijke kennis in de praktijk, maar ook van het benutten van praktijkkennis in de wetenschap. Dit gebeurt de laatste jaren in toenemende mate (Ten Dam, Volman & Wardekker, 2005). Veerman en Van Yperen (2008) spreken in relatie tot de jeugdhulpverlening van praktijkgestuurd onderzoek. Dit onderzoek past zich aan het ontwikkelingsstadium van een interventie aan en aan de daarmee verbonden eisen van de praktijk. Het onderzoek levert practise based evidence die steeds sterker wordt en uiteindelijk de bouwstenen kan leveren voor een evidence based practice. Een voorbeeld van een methode van praktijkgestuurd onderzoek in dienst van de innovatie van het onderwijs, is het ontwikkelend onderzoek, de werkwijze van de CED-Groep, waarin activiteiten als implementeren, ontwikkelen, onderzoeken en professionaliseren geïntegreerd zijn. In dit artikel staat de vraag centraal hoe ontwikkelend onderzoek bijdraagt aan een verantwoorde, namelijk door wetenschappelijke én praktische inzichten geleide, onderwijspraktijk. In paragraaf één geven we een definitie van ontwikkelend onderzoek. In paragraaf twee beschrijven we de werkwijze van ontwikkelend onderzoek als een cyclus van onderzoeken, ontwikkelen, implementeren en leren. Paragraaf drie gaat in op de verschillende partijen die deelnemen aan het onderzoek en hun kennis. Paragraaf vier gaat in op de kwaliteitseisen die zowel aan de producten als aan het onderzoeksproces gesteld worden. In paragraaf vijf beantwoorden we de centrale vraag van dit artikel en wegen we de voor- en nadelen van ontwikkelend onderzoek tegen elkaar af. 1. Ontwikkelend onderzoek Het startpunt van ontwikkelend onderzoek is een vraag hoe het handelen in de onderwijspraktijk te verbeteren. Ontwikkelend onderzoek levert kennis op in de vorm van samenhangende en onderbouwde voorschriften voor het handelen, zoals een methode of een aanpak. De resultaten van een ontwikkelend onderzoek zijn overdraagbaar, dat wil zeggen dat ze niet alleen geschikt zijn voor één unieke praktijksituatie, maar bedoeld voor gebruik in de onderwijspraktijk. In een invoeringsplan wordt beschreven onder welke voorwaarden de ontwikkelde voorschriften werkzaam zijn. Om deze voorschriften te ontwikkelen wordt enerzijds gebruik gemaakt van wetenschappelijke theorieën of daarvan afgeleide principes (Struiksma & Van Bilsen, 1994), die aanknopingspunten bieden voor het handelen. Anderzijds zijn er in de praktijk allerlei ideeën over wat beter handelen inhoudt en aanzetten daartoe. Ook deze praktijkkennis wordt benut. Soms is er nog weinig wetenschappelijke kennis over een bepaald onderwerp beschikbaar. Bovendien is wetenschappelijke kennis niet zonder meer toepasbaar. Deze kennis moet vertaald worden naar voorschriften die bruikbaar zijn in de betreffende praktijk en ook daarvoor is praktijkkennis nodig. Daarom worden de voorschriften voor het handelen ontwikkeld in samenwerking met de praktijk, beproefd in de praktijk en zoveel mogelijk wetenschappelijk onderbouwd. Ontwikkelend onderzoek kan gekarakteriseerd worden als door de praktijk gestuurd onderzoek. Veerman en Van Yperen (ibid.) gebruiken deze term weliswaar als karakterisering voor effectonderzoek waarin onderzoekers en professionals samenwerken om het effect van een interventie 1 te onderzoeken, maar de kenmerken van het onderzoek zijn vergelijkbaar. Het onderzoek sluit aan bij de praktijk, het voegt zich qua opzet en werkwijze naar de praktijk en benut en voedt zowel praktijkkennis als wetenschappelijke kennis. 1 In deze bijdrage zullen we spreken van methode, of aanpak, omdat het hier om onderwijs gaat.
3 Het verschil is dat ontwikkelend onderzoek in een eerder stadium begint dan effectonderzoek, namelijk nog voordat er sprake is van een methode of aanpak. 2. Praktijkkennis, rollen en belangen In het voorgaande is de centrale rol van praktijkkennis in ontwikkelend onderzoek genoemd. Praktijkkennis is de kennis die iemand in een bepaalde positie al doende ontwikkelt en die zijn handelen stuurt. Hij gebruikt daarbij verschillende bronnen, zoals ervaring, theoretische kennis, persoonlijke achtergrond en eigen voorkeuren en normen en waarden. Deze kennis is deels expliciet, deels impliciet (tacit knowledge) en gebonden aan een bepaalde context (Ponte, 2010; Henze, 2006; Verloop, 2003). Praktijkkennis bestaat onder andere uit overtuigingen en cognities, die als een filter werken bij het opnemen van nieuwe informatie. Deze kennis kan op meerdere manieren van belang zijn voor het ontwikkelen van nieuwe onderwijsmiddelen. Door deze kennis te benutten kan een product inhoudelijk, qua vorm en qua werkwijze goed aansluiten bij het professionele handelen. Tevens kan praktijkkennis knelpunten bij de invoering aan het licht brengen. Voorbeelden hiervan worden aan de hand van het project Kaliber in paragraaf drie beschreven. Beschikken over praktijkkennis is niet voorbehouden aan professionals. Iedereen die vanuit een bepaalde positie handelt, ontwikkelt praktijkkennis, of het nu een professionele positie is, of een positie gebaseerd op de rol als ouder of als jongere met dyslexie. Het is afhankelijk van het doel van het onderzoek (wiens handelen moet verbeteren?) wiens praktijkkennis in het ontwikkelend onderzoek relevant is. De verschillende partijen die bij een ontwikkelend onderzoek betrokken zijn, kunnen we grofweg als volgt indelen: de praktijk, het beleid en de wetenschap (Joosten & Hoogenkamp, 1998; zie ook Van Yperen, Veerman & Bijl, 2008). De onderwijspraktijk bestaat uit de mensen die direct betrokken zijn bij het primaire proces van het onderwijs: leerkrachten, leerlingen, ouders, intern begeleiders, onderwijsadviseurs. Schooldirecteuren kunnen zowel vanuit de praktijk, als vanuit het beleid bij een onderzoek betrokken zijn. Dat laatste is met name het geval als ze bovenschools directeur zijn. In het beleidscircuit zijn verder schoolbesturen en overheden te noemen. Zij hebben vaak een rol als opdrachtgever en/of financier. Daarnaast zijn er bij de beleidsvorming ook instanties als de Onderwijsraad en de Inspectie voor het onderwijs betrokken. In een ontwikkelend onderzoek is de wetenschap belichaamd door de universiteiten - niet altijd direct betrokken. De vraagstelling is immers primair gericht op verbetering van het handelen in de praktijk en niet primair op theorievorming. De ontwikkelaars-onderzoekers die het onderzoek uitvoeren, zijn wetenschappelijk geschoold. Zij zorgen ervoor dat de verschillende circuits, namelijk wetenschap, beleid en praktijk elkaar kunnen voeden. De partijen kunnen verschillen in het belang dat ze bij een onderzoek hebben. Ook verschillen de mate en de wijze van betrokkenheid per fase in het onderzoek. 3. Werkwijze In onderzoek naar praktijkkennis wordt meestal met kwalitatieve, indirecte methoden gewerkt. Het gaat er om praktijkkennis op te sporen, en om na te gaan hoe betrokkenen in de praktijk beter kunnen handelen. Daarom wordt in de praktijk een ontwikkeling in gang gezet (of er wordt aangesloten bij een ontwikkeling) om de praktijk te verbeteren en om kennis te verzamelen over de verbetering. Het gaat er dus om een bepaalde doelstelling te bereiken, en een vraagstelling te beantwoorden. Het onderzoeken van nieuwe ideeën en het beproeven van de implementeerbaarheid ervan gaan hand in hand (Nelissen, 2003). Een ontwikkelend
4 onderzoek bevat daarmee elementen van implementatie, productontwikkeling, professionalisering en onderzoek (Figuur 2). Figuur 2: Elementen van ontwikkelend onderzoek ONDER- ZOEKEN ONTWIK- KELEN PROFESSIONA- LISEREN IMPLEMEN- TEREN We onderscheiden daarbij grofweg drie fasen. Fase 1 begint met het in gang zetten van het onderzoek en mondt uit in een projectplan, waarin ook een idee is opgenomen hoe beter handelen eruit zou kunnen zien. Fase 2 is een cyclus van ontwikkelen, handelen, evalueren en bijstellen. Het resultaat van deze fase is een bijgestelde handelwijze (product) en een beschrijving van de wijze van invoeren en de aandachtspunten daarbij. In fase 3 worden de producten van het onderzoek definitief gemaakt en verspreid. Hierna beschrijven we de fasen van het onderzoek en verhelderen we de samenhang tussen implementatie, professionalisering, ontwikkeling en onderzoek aan de hand van ons voorbeeld. Fase 1: Oriëntatie Ontwikkelend onderzoek start met een vraag vanuit de praktijk of vanuit het beleid hoe het handelen te verbeteren. In de eerste fase wordt deze vraag verhelderd door te onderzoeken welke wetenschappelijke kennis en praktijkkennis op dit gebied beschikbaar is. Daarom maken literatuurstudie en interviews meestal deel uit van deze fase. Verder is het van belang samen met de betrokkenen vast te stellen aan welke kwaliteitseisen het product moet voldoen, welke principes bruikbaar zijn voor het ontwikkelen en welke praktijkkennis belangrijk is bij het zoeken naar een antwoord. Ontwikkelen betekent in deze fase dat op basis van de verzamelde kennis een voorlopig model om te handelen wordt gemaakt. Tegelijkertijd start een implementatieproces met het organiseren van betrokkenheid bij het onderzoek, zowel van mensen die over kennis op dit gebied beschikken en die willen deelnemen in een resonansgroep als van mensen die daadwerkelijk willen meewerken om de ideeën te vertalen naar en te beproeven in de praktijk. Dit is essentieel, maar soms moeilijk te realiseren. Met name als een vraag afkomstig is van het beleid, kan het zijn dat er in de praktijk nog weinig belangstelling voor is. Resultaten van deze fase kunnen zijn: een verslag van de literatuurstudie en de interviews, een aanzet tot voorschriften (model) om beter te handelen in de praktijk, een beschrijving van de wijze waarop evaluatie plaats gaat vinden, een aantal scholen en leerkrachten die bereid zijn samen te werken en hun expertise ter beschikking te stellen, een resonansgroep bestaande uit verschillende betrokkenen en een plan om de resultaten te verspreiden via publicaties en andere activiteiten.
5 Fase 2: Invoeren, evalueren en ontwikkelen In deze fase wordt samengewerkt met een aantal scholen en leerkrachten in een implementatieproces. Het model voor beter handelen wordt hun voorgelegd en - afhankelijk van het stadium van ontwikkeling - beproefd in de praktijk. Bij het proces van invoering worden principes uit de toegepaste gedragsleer gebruikt. Een nieuwe werkwijze invoeren vergt immers altijd een gedragsverandering van de betrokkenen en het moet voor hen op enige manier lonen om deze moeite te doen (Struiksma & Van Bilsen, 1994). Het onderzoeken is nu vooral gericht op het opsporen van praktijkkennis, die naar boven komt in het proces van samenwerking en bij het beproeven van het model om beter te handelen. Allerlei begeleidingsvormen, die gebruikelijk zijn bij de invoering van een nieuwe werkwijze in de praktijk zoals begeleide intervisie, groepsinterviews, klassenobservatie en -consultatie - zijn tevens geschikt als onderzoeksstrategie, omdat daarmee tacit knowledge wordt aangeboord. Er vindt evaluatie plaats van het model om te handelen en de randvoorwaarden waaronder het handelen plaatsvindt worden in kaart gebracht. De resultaten van het onderzoek worden gebruikt om het model om te handelen bij te stellen, een invoeringsplan op te stellen en zo nodig een scholing. Afhankelijk van de resultaten en de beschikbare middelen wordt deze cyclus nogmaals doorlopen. Tussentijds worden de resultaten met de resonansgroep en de opdrachtgever/financier besproken. In deze fase is er ook sprake van professionalisering van de professionals die bij de implementatie betrokken zijn; zij worden geschoold in de nieuwe werkwijze, ze evalueren deze werkwijze en denken mee over verbetering. Resultaten van deze fase zijn een beproefd model om beter te handelen, een invoeringsplan en een scholing. Fase 3: Definitief maken en verspreiden van de producten van het onderzoek Verschillende producten kunnen het resultaat zijn van een ontwikkelend onderzoek. In de eerste plaats is er de methode of de aanpak met het bijbehorende invoeringsplan of draaiboek. In de vorige fase is iet alleen de inhoud aan de orde geweest, maar ook de vorm waarin de aanpak verspreid moet worden. Ontwikkelen is nu vooral gericht op het afronden en vervolmaken van de uitgave, zowel van de methode als van het invoeringsplan. De producten worden landelijk verspreid door de doelgroep langs diverse kanalen te informeren en een bijbehorend trainings- en ondersteuningsaanbod te leveren. Onderzoeken betekent in deze fase het verantwoorden van het product, door de resultaten te publiceren in verschillende media en indien mogelijk het doen van effect- of gebruikersonderzoek. Wil het onderzoek ook bijdragen aan wetenschappelijke theorievorming, dan zullen de resultaten ook in een wetenschappelijk tijdschrift gepubliceerd moeten worden. Als een product in deze fase goed wordt ontvangen, is het mogelijk het ook voor andere situaties toepasbaar te maken. Omdat de beschikbare kennis over het handelen is uitgebreid, kan het onderzoek in dat geval beperkter zijn. 4. Kwaliteit Een wetenschappelijk onderzoeksproces wordt geleid door richtinggevende ideeën, waarvan de belangrijkste zijn het streven naar intersubjectiviteit, geldigheid, betrouwbaarheid, bruikbaarheid en efficiëntie. Door het proces van kennisverwerving en het resultaat via publicaties te expliciteren, wordt het navolgbaar en kan het
6 wetenschappelijk forum vaststellen of de in dat proces opgedane kennis aan bovenstaande kwaliteitseisen voldoet. Ook in een ontwikkelend onderzoek gelden deze kwaliteitseisen. De accenten liggen echter iets anders, omdat het proces van ontwikkelend onderzoek zich richt naar de praktijk en omdat de producten gericht zijn op verbeteren van de werkelijkheid en minder op het beschrijven of verklaren ervan. In een ontwikkelend onderzoek betekent intersubjectiviteit dat de kenmerken van een ontwikkeld product onderbouwd zijn met theoretische of op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde inzichten, dat de waarde ervan aantoonbaar of aangetoond is en dat verschillende betrokkenen het over de waarde eens zijn. In plaats van geldigheid wordt in een ontwikkelend onderzoek vaak liever het begrip geloofwaardigheid gebruikt. Dit betekent dat men de praktijk beschrijft met begrippen die door de betrokkenen in die praktijk begrepen kunnen worden en voor hen geloofwaardig zijn. Omdat in een ontwikkelend onderzoek in de praktijk wordt ingegrepen, is betrouwbaarheid in de betekenis van herhaalbaarheid van het onderzoek vaak niet mogelijk. Daarom spreken we liever van navolgbaarheid. Door het onderzoeksproces en de condities waaronder het plaatsvindt, te expliciteren, kan aannemelijk gemaakt worden dat het product ook in andere situaties dezelfde werking heeft en onder welke condities dat het geval is. Bruikbaarheid en efficiëntie nemen in een ontwikkelend onderzoek een prominente plaats in. Met bruikbaarheid wordt niet alleen bedoeld dat het ontwikkelde product effectief moet zijn, maar ook dat het product werkt binnen de randvoorwaarden die in de onderwijspraktijk gelden. Efficiëntie heeft betrekking op het product, dat met minimale middelen een maximaal effect zou moeten hebben én het heeft betrekking op het proces van onderzoek. Om te voldoen aan deze kwaliteitseisen wordt tijdens het onderzoeksproces bijgehouden welke keuzes gemaakt worden en waarom en onder welke condities het onderzoek plaatsvindt. Met deze gegevens kunnen de ontwikkelde producten verantwoord worden. Naast deze kwaliteitseisen beschrijven Van Yperen, Veerman en Bijl (2008) drie principes die de verbinding tussen praktijk, beleid en wetenschap moeten realiseren: aansluiting, inbedding en benutting. Als we deze principes vertalen naar ontwikkelend onderzoek in de onderwijspraktijk, betekent aansluiting dat het onderzoek zich richt naar de praktijk en qua opzet en methoden aansluit bij de ontwikkelingsfase van de aanpak of methode. Het onderzoek is ingebed in de praktijk als het past bij het werk van de leraar en ook antwoord geeft op diens vragen. Benutting van de gegevens van het onderzoek betreft alle groepen die bij het onderzoek betrokken zijn, dus zowel de leraar, als de school, als het bestuur, als de wetenschap. 5. Conclusie In dit artikel stond de vraag centraal hoe ontwikkelend onderzoek bijdraagt aan een verantwoorde onderwijspraktijk. Daarbij is verantwoord omschreven als onderbouwd op basis van wetenschappelijke en praktische inzichten en bijdragend aan de verbetering van het onderwijs. Ontwikkelend onderzoek is beschreven als een methode die zich voegt binnen de gang van zaken in de praktijk en door samenwerking met praktijkmensen de in de praktijk aanwezige kennis opspoort en benut. In een ontwikkelend onderzoek wisselen onderzoeken, ontwikkelen, implementeren en professionaliseren elkaar af. Welke activiteit in een bepaalde fase de nadruk heeft, is afhankelijk van het stadium van kennisverwerving. In die zin kan ontwikkelend onderzoek ook gerangschikt worden onder de mixed methods (Burke Johnson & Onwuegbuzie, 2004). In de praktijk passende en gebruikelijke activiteiten kunnen worden ingezet als kwalitatieve onderzoekstechnieken. Daarnaast zijn kwantitatieve technieken mogelijk, bijvoorbeeld als er al veel
7 informatie over een innovatie bekend is. Praktijkmensen worden beschouwd als mede-onderzoekers, die over praktijkkennis beschikken en een eigen belang bij en rol in het onderzoek hebben. Daarnaast voldoet een ontwikkelend onderzoek aan de gewone kwaliteitseisen die voor een wetenschappelijk onderzoek gelden, zij het dat de inhoud genuanceerd is. Ontwikkelend onderzoek past goed bij de stadia van effectiviteit van interventies zoals beschreven door Veerman & Van Yperen (2008). Een interventie wordt door hen potentieel effectief genoemd als de kernelementen zijn beschreven en de context en randvoorwaarden duidelijk zijn aangegeven. Als er ook een theoretische onderbouwing is, kan de interventie het predicaat veelbelovend krijgen. Als vervolgens empirisch wordt aangetoond dat de gestelde doelen bereikt zijn, is de interventie doeltreffend. Als daarbij de werkzame bestanddelen kunnen worden geïdentificeerd, krijgt de interventie de hoogste onderscheiding: werkzaam. Binnen een ontwikkelend onderzoek kan de derde trede van de ladder bereikt worden. Om de kwalificatie werkzaam te krijgen is er ander soort onderzoek nodig. Ontwikkelend onderzoek leidt tot een beschreven, overdraagbare werkwijze om de praktijk te verbeteren. Er is practice based evidence verzameld om aan te tonen wat de waarde van de verbetering is en onder welke voorwaarden er sprake is van een verbetering. Op deze manier draagt ontwikkelend onderzoek bij aan een verantwoorde praktijk en levert de methode tegelijkertijd bouwstenen voor een wetenschap die relevant is voor de praktijk. Hiermee is de centrale vraag van dit artikel beantwoord. Ontwikkelend onderzoek zoekt naar antwoorden op vragen hoe het handelen in de praktijk te verbeteren, maar niet al dergelijke vragen lenen zich voor ontwikkelend onderzoek. Gaat om vragen over het beschrijven, verklaren of voorspellen van het handelen of om het meten van effecten, dan is onderzoeken meer op zijn plaats. Gaat het om vragen over het verbeteren van het handelen zonder dat praktijkkennis nodig is en evenmin wetenschappelijke verantwoording mogelijk of gewenst is, dan is ontwikkelen meer geëigend. Gaat het om vragen over het verbeteren van de praktijk, zonder dat dit overdraagbare kennis moet opleveren, dan ligt implementeren meer voor de hand. Gaat het om vragen over het verbeteren van het handelen van één of meer personen, zonder dat dit als voorbeeld moet dienen voor anderen, dan is professionaliseren meer geschikt. In een ontwikkelend onderzoek worden deze onderzoekselementen ingezet voor zover ze gericht zijn op het verzamelen en produceren van kennis die bruikbaar is voor de praktijk. Literatuur Burke Johnson, R. & Onwuegbuzie, A.J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 33, 7: Dam, G. ten; Volman, M. & Wardekker, W. (2005). Samenwerken aan innovatieve leerpraktijken: Inleiding op het themanummer. Pedagogische Studiën, 82: Doets, C. (1982). Praktijk & Onderzoek, wetenschap in wisselwerking met praktisch handelen. Amersfoort: De Horstink. Gravemeijer, K. (1992). Methode-ontwikkeling, tussen theorie en praktijk. Tijdschrift voor nascholing en onderzoek van het reken-wiskunde-onderwijs, Panama-Post, 11, 21: Haan, E. de (2007). Het heilige protocol. Kind en Adolescent Praktijk, 6: Henze, I. (2006). Science teachers knowledge development in the context of educational innovation. Leiden: universitair proefschrift.
8 Joha, B.C. & Joosten, F. (Red.) (1994). Ontwikkelend onderzoek. Praktijkgericht onderzoek in ontwikkeling. Amsterdam: VU-uitgeverij. Meijnen, W. (2009) Interview ter gelegenheid van 12,5 jaar NWO-Programma voor fundamenteel onderwijsonderzoek. Didaktief, 39, 6: Nelissen, J. (2003). Opvattingen over innovatie en implementatie. Tijdschrift voor nascholing en onderzoek van het reken-wiskunde-onderwijs, Panama-Post, 21, 4: Onderwijsraad (2006) Naar meer evidence based onderwijs. Advies. Den Haag: Onderwijsraad. Ponte, P. (2010). Gedrag en onderzoek in de educatieve praxis. In Orthopedagogiek, 1, 1: Ruijssenaars, A.J.J.M., Bron, G.W. Loykens, E.H.M. & Mameren-Schoehuizen, G.M.M. van (2009) Protocol voor gespecialiseerde dyslexiebehandeling. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 48: Struiksma, J.C.A. (200x) Lezen gaat voor. Amsterdam: VU-uitgeverij. Proefschrift. Struiksma, J.C.A. & Bilsen, H. van (1994). Organiseren van samenwerking. In: B.C. Joha, & F. Joosten (Red.) (1994). Ontwikkelend onderzoek. Praktijkgericht onderzoek in ontwikkeling. Amsterdam: VUuitgeverij. Swaans-Joha B.C. & Hox J.J. (Red.) (1999). Praktijkgericht onderzoek. Amersfoort/Leuven: Acco. Van Yperen, T.A. Kroes, G. & Bijl, B. (2008) Meten van doelrealisatie. In: T.A. van Yperen & J.W. Veerman, Zicht op effectiviteit. Handboek voor praktijkgestuurd effectonderzoek in de jeugdzorg. Delft, Eburon: Van Yperen, T.A. Veerman, J.W. & Bijl, B. (2008) Praktijk, beleid en wetenschap verbinden. In: T.A. van Yperen & J.W. Veerman, Zicht op effectiviteit. Handboek voor praktijkgestuurd effectonderzoek in de jeugdzorg. Delft, Eburon: Veerman en Van Yperen (2008) Wat is praktijkgestuurd effectonderzoek? In: T.A. van Yperen, & J.W. Veerman, Zicht op effectiviteit. Handboek voor praktijkgestuurd effectonderzoek in de jeugdzorg. Delft, Eburon: Waslander, S. (2007) Leren over innoveren. Overzichtsstudie van wetenschappelijk onderzoek naar duurzaam vernieuwen in het voortgezet onderwijs. Utrecht: VO-project Innovatie.
Een academische omgeving voor het basisonderwijs NRO-Congres 4 november 2015
Een academische omgeving voor het basisonderwijs NRO-Congres 4 november 2015 Bernard Teunis & Nienke van der Steeg b.teunis@poraad.nl n.vandersteeg@poraad.nl Opzet workshop 1. Voorstellen 2. Answergarden
Nadere informatieIntroductie stage-scriptie combi. Orthopedagogiek G&G, 25 augustus 2011
Introductie stage-scriptie combi Orthopedagogiek G&G, 25 augustus 2011 Welkom toekomstige Scientist-Practitioners Achtergrond Vanuit Orthopedagogiek:GenG steeds meer accent op scientist-practitioner model
Nadere informatieMonitoren van resultaten en werken met prestatie-indicatoren: principes en processen
Monitoren van resultaten en werken met prestatie-indicatoren: principes en processen Jan Willem Veerman SEJN, 24 juni 2 Meten in de praktijk: zo doe je dat! Personele, materiële, organisatorische randvoorwaarden
Nadere informatieExpertisenetwerk School of Education. Zomerschool Praktijkgericht Onderzoek voor lerarenopleiders. 5-7 september 2012 Leuven
Expertisenetwerk School of Education Zomerschool Praktijkgericht Onderzoek voor lerarenopleiders 5-7 september 2012 Leuven Drie stenen in de kikkerpoel Situering, omschrijving en belang van praktijkgericht
Nadere informatieEffectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005
Effectieve zorg bestaat uit effectieve methodieken, maar hoe effectief is effectief? Jan Willem Veerman Ede, 28 september 2005 Het ideaal Er zijn problemen en/of risicofactoren Waarvoor een behandeling
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatie1. Voorkennis 2. Recente inzichten en dilemma s 3. Begeleiding 4. Uitwisseling in groepjes 5. Slot: visie op ontwerpgericht onderzoek in de eigen
* 1. Voorkennis 2. Recente inzichten en dilemma s 3. Begeleiding 4. Uitwisseling in groepjes 5. Slot: visie op ontwerpgericht onderzoek in de eigen begeleiding/organisatie * Studentonderzoek? Eigen onderzoek?
Nadere informatieZoeken naar het beste bewijs met het goed genoeg onderzoek
Zoeken naar het beste bewijs met het goed genoeg onderzoek Bas Bijl Jan Willem Veerman Tom van Yperen Jeugd in Onderzoek, 13 maart 2017 Achtergrond Steeds meer druk om te werken met interventies van bewezen
Nadere informatieVragen pas gepromoveerde
Vragen pas gepromoveerde dr. Maaike Vervoort Titel proefschrift: Kijk op de praktijk: rich media-cases in de lerarenopleiding Datum verdediging: 6 september 2013 Universiteit: Universiteit Twente * Kun
Nadere informatieVaktherapie: Wat werkt?
Vaktherapie: Wat werkt? Ontwikkeling interventies en werkzame factoren Tom van Yperen, Nji / Universiteit Groningen Ede, 10 juni 2017 Vak in ontwikkeling ZIN: Maak uw interventies meer evidence-based.
Nadere informatieDe ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN
M.11i.0419 De ontwikkeling van de Mondriaan methode VISIE OP PROFESSIONALISEREN versie 02 M.11i.0419 Naam notitie/procedure/afspraak Visie op professionaliseren Eigenaar/portefeuillehouder Theo Bekker
Nadere informatieRapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
Samenvatting Rapport 833 Derriks, M., & Kat, E. de. (2020). Jeugdmonitor Zeeland Amsterdam: Kohnstamm Instituut. De Jeugdmonitor Zeeland De Jeugdmonitor Zeeland is een plek waar allerlei informatie bij
Nadere informatieBewezen effectief werken. Korte introductie
Bewezen effectief werken Korte introductie Gert van den Berg Brussel, 20 maart 2018 Programma Evidence-based werken Werken aan verbetering Databank en Commissie * Voorbeelden Verdere ontwikkeling 2 Achtergrond
Nadere informatieSAMEN (BLIJVEN) LEREN
SAMEN (BLIJVEN) LEREN De casus als kapstok voor integraal (leren) werken in het sociaal wijkteam Workshop/Presentatie voor Congres Lerend Transformeren TNO 8 april 2019 door Margo te Roller PROGRAMMA Ff
Nadere informatieOnderwijsonderzoek: Vlaamse beleidsontwikkelingen voor de toekomst. Dirk Van Damme Kabinetschef onderwijs
Onderwijsonderzoek: Vlaamse beleidsontwikkelingen voor de toekomst Dirk Van Damme Kabinetschef onderwijs Aanzetten tot debat VIWTA-onderzoek over onderwijsonderzoek in Vlaanderen VLOR-advies OESO en Europese
Nadere informatieSturen op resultaten. Zijn gestandaardiseerde vragenlijsten bruikbaar?
Sturen op resultaten Zijn gestandaardiseerde vragenlijsten bruikbaar? Anna van Spanje (Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie) Jan Willem Veerman (Radboud Universiteit, NJi / SEJN) Congres Transformeren
Nadere informatieErkenning van interventies. Criteria voor gezamenlijke kwaliteitsbeoordeling 2015-2018
Erkenning van interventies Criteria voor gezamenlijke kwaliteitsbeoordeling 2015-2018 1 Algemeen De erkenningscommissie kan een interventie op de volgende niveaus erkennen: 1. Goed onderbouwd 2.1 Effectief
Nadere informatieWetenschap en praktijk: door co-creatie verbonden. Petri Embregts
Wetenschap en praktijk: door co-creatie verbonden Petri Embregts 11 april 2013 Kwaliteit van zorg- en hulpverlening vindt in de meest wezenlijke vorm plaats in een betekenisvolle relatie tussen de cliënt
Nadere informatieSubsidiebesteding wetenschappelijk onderzoek
Subsidiebesteding wetenschappelijk onderzoek Informatie voor onderzoekers en andere betrokkenen Aids Fonds Keizersgracht 392 1016 GB Amsterdam Contactpersoon Marein de Jong, Irene Keizer Titel Beleidsadvies
Nadere informatieSturen op kwaliteit. Theorie en praktijk. Dr. Wim Gorissen, Directeur Effectiviteit & Vakmanschap
Sturen op kwaliteit Theorie en praktijk Dr. Wim Gorissen, Directeur Effectiviteit & Vakmanschap Opbouw verhaal Wat willen we in het jeugdveld Evidence-based werken en vakmensschap Samen lerend doen wat
Nadere informatieWiskunde en informatica: innovatie en consolidatie Over vragen in het wiskunde- en informaticaonderwijs
Tijdschrift voor Didactiek der β-wetenschappen 22 (2005) nr. 1 & 2 53 Oratie, uitgesproken op 11 maart 2005, bij de aanvaarding van het ambt van hoogleraar Professionalisering in het bijzonder in het onderwijs
Nadere informatieCodesign als adviesstrategie bij curriculumontwikkeling: Fasen, hoofdvragen, belangrijkste activiteiten, beoogde resultaten en succesfactoren
Codesign als adviesstrategie bij curriculumontwikkeling: Fasen, hoofdvragen, belangrijkste activiteiten, beoogde resultaten en succesfactoren Ineke van den Berg, Magda Ritzen & Albert Pilot Universiteit
Nadere informatieKader notitie Academische werkplaats
Kader notitie Academische werkplaats Het UWV en het KCVG hebben gekozen voor de Academische Werkplaats als samenwerkingsvorm tussen universiteit en UWV-regio om de doelstelling van academisering te bereiken.
Nadere informatieAnders kijken, anders leren, anders doen
Anders kijken, anders leren, anders doen Grensoverstijgend leren en opleiden in zorg en welzijn in het digitale tijdperk HOOFDLIJN 8 Hoofdlijn 8. Onderzoek, onderwijs, praktijk en beleid verbinden Kernboodschap
Nadere informatieSystematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling.
Rapport Systematische review naar effectieve interventies ter preventie van kindermishandeling. Auteurs: F.J.M. van Leerdam 1 K. Kooijman 2 F. Öry 1 M. Landweer 3 1: TNO Preventie en Gezondheid Postbus
Nadere informatieBeschermjassen: Wat is het en werkt het?
Beschermjassen: Wat is het en werkt het? Voorlopige resultaten december Dries.roosma@pionn.nl Martine.buist@pionn.nl Vragen die wij hadden toen wij begonnen.. Wat is beschermjassen? Is het een geloof,
Nadere informatie2 e Fontys Onderzoekscongres Onderzoek & Onderwijs :
2 e Fontys Onderzoekscongres Onderzoek & Onderwijs : Onderzoek in de onderwijspraktijk van Fontys Wat doen we? Hoe gaat het? Wat levert het op? KEY NOTE: ANOUKE BAKX & JOS MONTULET Onderzoek binnen de
Nadere informatieOnderwijsonderzoek en onderwijspraktijk: samen apart
Onderwijsonderzoek en onderwijspraktijk: samen apart Studiedag Expertisenetwerk School of Education Brugge 21 oktober2010 Johan van Braak Johan.vanBraak@UGent.be Conclusies 1. Er is een kloof tussen onderwijsonderzoek
Nadere informatieMethodiek Actieonderzoek
Methodiek Actieonderzoek C O M M U N I T Y D E V E L O P M E N T College 5 24 september 2012 Docent: Elly Hellings Leerdoel college 5 Leerdoelen: meer inzicht in verschillende modellen en toepassingsmogelijkheden
Nadere informatieGaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen?
Gaan we professionaliseren of aan onderzoek (mee)doen? Sanneke Bolhuis emeritus lector Fontys Lerarenopleiding senior onderzoeker Radboudumc zetel praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek Stuurgroep
Nadere informatieperspectief voor professionele ontwikkeling
Actie-onderzoek als perspectief voor professionele ontwikkeling Workshop ALTHUS-Seminar 6 maart 2012 Geert Kelchtermans (KU Leuven) 1. What s in a name? 1. Term: veelgebruikt; uitgehold? In literatuur:
Nadere informatieOnderzoek in Vaktherapie
Onderzoek in Vaktherapie Dr. Henk Smeijsters, Lector KenVaK Wat zouden we moeten doen? lezing FVB-onderzoek Henk Smeijsters - lectoraat Hs Zuyd Het stappenplan (Hutschemaekers 2003) Definieer wat je doet
Nadere informatie2. In functie van implementatie van onderzoekscompetenties in de lerarenopleiding
Gebruikswijzer P- Reviews: Hoe kunnen de Reviews op een nuttige manier geïntegreerd worden in de lerarenopleiding? In deze gebruikswijzer bekijken we eerst een aantal mogelijkheden tot implementatie van
Nadere informatieHet kip met de gouden eieren en de wetsuit
Het kip met de gouden eieren en de wetsuit Dr. Jana Knot-Dickscheit Rijksuniversiteit Groningen/Molendrift http://www.youtube.com/watch?v=u0qxexqw ajo 3 Roadmap Introductie Doel en inhoud workshop 2 min
Nadere informatieThuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde
Thuiswerktoets Filosofie, Wetenschap en Ethiek Opdracht 1: DenkTank De betekenis van Evidence Based Practice voor de verpleegkunde Universitair Medisch Centrum Utrecht Verplegingswetenschappen cursusjaar
Nadere informatieONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE
ONDERWIJS EN INNOVATIE OP DE LINDERTE Onderwijs zoals we dat vroeger kenden, bestaat al lang niet meer. Niet dat er toen slecht onderwijs was, maar de huidige maatschappij vraagt meer van de leerlingen
Nadere informatieOnderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge
153 Samenvatting Onderwijs in programmeren in het voortgezet onderwijs: een benadering vanuit de Pedagogical Content Knowledge Informatica is een vak dat de laatste 20 jaar meer en meer onderwezen wordt
Nadere informatieKennisbenutting in onderzoekende scholen. Anje Ros Lector leren en innoveren, Fontys HKE
Kennisbenutting in onderzoekende scholen Anje Ros Lector leren en innoveren, Fontys HKE Onderzoeksproject 3-jarig NRO-traject: sept 2015 sept 2018 16 PO-scholen, 4 VO-scholen Doel: kennis over Bevorderen
Nadere informatieVisie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.
Nationale Dyslexie Conferentie 2013 Paralleltrack VO2 Visie op taal en geïntegreerde zorg verankeren op beleidsniveau: Good practices en succesfactoren van implementatieprocessen in diverse VO-sectoren.
Nadere informatieHet Kwaliteitskompas: de Amsterdamse lerende aanpak. Waarom we moeten veranderen om onszelf te verbeteren. Door Lou Repetur en Tom van Yperen
Het Kwaliteitskompas: de Amsterdamse lerende aanpak. Waarom we moeten veranderen om onszelf te verbeteren. Door Lou Repetur en Tom van Yperen Op naar een leerinfrastructuur Aanpassing aan nieuwe, demografische,
Nadere informatieKwaliteit van praktijkgericht onderzoek; de spanning tussen praktische relevantie en methodische grondigheid
Kwaliteit van praktijkgericht onderzoek; de spanning tussen praktische relevantie en methodische grondigheid Pre-conferentie HRM lectorencongres 2016 Zwolle 17 november 2016 Dr. Daan Andriessen Lector
Nadere informatieGedragscode praktijkgericht onderzoek voor het hbo
Gedragscode praktijkgericht onderzoek voor het hbo Gedragscode voor het voorbereiden en uitvoeren van praktijkgericht onderzoek binnen het Hoger Beroepsonderwijs in Nederland Advies van de Commissie Gedragscode
Nadere informatieMedewerker onderwijsontwikkeling
Medewerker onderwijsontwikkeling Doel Ontwikkelen van en adviseren over het onderwijsbeleid en ondersteunen bij de implementatie en toepassing ervan, uitgaande van de geformuleerde strategie van de instelling/faculteit
Nadere informatieBekwaamheidseisen leraar primair onderwijs
Bekwaamheidseisen leraar primair onderwijs Uit: Besluit van 16 maart 2017 tot wijziging van het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel en het Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel BES in verband
Nadere informatieStudenten en leerkrachten leren praktijkgericht onderzoek doen. Anje Ros, Lector Leren & Innoveren Anja van Wanrooij, Basisschool Het Mozaïek
Studenten en leerkrachten leren praktijkgericht onderzoek doen Anje Ros, Lector Leren & Innoveren Anja van Wanrooij, Basisschool Het Mozaïek Tijdschema Inleiding Anje (15 minuten) Praktijk casus Anja (10
Nadere informatieDe waarde van de AOS in beeld. Anje Ros Lector, Fontys HKE Janneke van der Steen Onderzoeker, HAN Miranda Timmermans Lector, Pabo Avans
De waarde van de AOS in beeld Anje Ros Lector, Fontys HKE Janneke van der Steen Onderzoeker, HAN Miranda Timmermans Lector, Pabo Avans Welkom Programma PO 13:30 Presentatie 14:00 Parallelsessies: posterpresentaties
Nadere informatieVoorwoord 1 0. Inleiding 1 1
Inhoud Voorwoord 1 0 Inleiding 1 1 1 Evidence-based diëtetiek: principes en werkwijze 1 3 Inleiding 1 3 1.1 Evidence-based diëtetiek 1 3 1.2 Het ontstaan van evidence-based handelen 1 5 1.3 Evidence-based
Nadere informatieErkenningscommissie Interventies Beoordelingsformulier. Eindoordeel van de erkenningscommissie over de interventie
Interventie: Families First Deelcommissie: 1 Erkenningscommissie Interventies Beoordelingsformulier Datum vergadering: 11 april 2014 Eindoordeel van de erkenningscommissie over de interventie De commissie
Nadere informatieWAT IS DE FOCUS VAN JE WENS TOT VERBETERING BEHOEFTE BEPALEN INNOVATIEVERKENNER AANLEIDING ACHTERGROND INNOVATIEVRAAG
WAT IS DE FOCUS VAN JE WENS TOT VERBETERING BEHOEFTE BEPALEN INNOVATIEVERKENNER AANLEIDING ACHTERGROND INNOVATIEVRAAG WAT IS HET PROBLEEM ACHTER HET PROBLEEM BEHOEFTE BEPALEN 5X WAAROM PROBLEEMSTELLING:
Nadere informatieOverheid, onderwijsraden, Nji
Aanpak pesten in Nederland Overheid, onderwijsraden, Nji dr. Daan Wienke Antipestprogramma s Beoordeling, effectiviteitsonderzoek, toekomst Toelichting op de gevolgde werkwijze en uitkomsten inzake beoordeling
Nadere informatieEen brede kijk op onderwijskwaliteit Samenvatting
Een brede kijk op onderwijskwaliteit E e n o n d e r z o e k n a a r p e r c e p t i e s o p o n d e r w i j s k w a l i t e i t b i n n e n S t i c h t i n g U N 1 E K Samenvatting Hester Hill-Veen, Erasmus
Nadere informatieHogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Faculteit Educatie Instituut voor Leraar en School Beoordeling Afstudeeronderzoek eindfase 2014-2015 VT-DT ONDERZOEKSVERSLAG 1 Bijlage 5c Beoordelingsformulier onderzoeksverslag
Nadere informatieMediawijsheid protocol Basisschool Op t Hof
Mediawijsheid protocol Basisschool Op t Hof Helga Bongers & Kim van Dooijeweert Tricht, 2013 'Mediawijsheid is niet gewoon belangrijk. Het is absoluut cruciaal. Mediawijsheid bepaalt of kinderen een instrument
Nadere informatiePraktijkkennis boven tafel halen. Daan Andriessen Jubileum congres Design Science Research Group 3 november 2011 Hogeschool Utrecht
Praktijkkennis boven tafel halen Daan Andriessen Jubileum congres Design Science Research Group 3 november 2011 Hogeschool Utrecht Ontwerpgericht onderzoek Nieuwe Bestaande oplossingen oplossingen Fase
Nadere informatieVakdidactiek: inleiding
Vakdidactiek: inleiding Els Tanghe 1 1. Inleiding Een specialist in de wiskunde is niet noodzakelijk een goede leraar wiskunde. Een briljant violist is niet noodzakelijk een goede muziekleraar. Een meester-bakker
Nadere informatieONDERZOEK ALS MIDDEL VOOR ONDERWIJSONTWIKKELING?
ONDERZOEK ALS MIDDEL VOOR ONDERWIJSONTWIKKELING? OVER KLOVEN EN BRUGGEN CVI CONFERENTIE 2017 MARCO SNOEK INHOUD Onderzoek als impuls voor onderwijsontwikkeling? Wat betekent dat voor de criteria voor goed
Nadere informatieQuickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs
Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs W&T = wetenschap & techniek In dit document staan de stellingen waaruit u in de digitale versie van de Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs (zie www.platformbetatechniek.nl
Nadere informatieIf you do what you did you get what you got.
If you do what you did you get what you got. Innovatie impuls Marc Vermeulen, Utrecht 13 januari 2010 Nieuwe helden voor het Nederlandse onderwijs Allemaal leraren?? 3 De Commissie Leraren constateert
Nadere informatieCurriculum in beweging
Curriculum in beweging SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Strategische Agenda SLO 2017-2020 Curriculum in beweging De afgelopen twee jaar is een breed, landelijk debat gevoerd over een
Nadere informatieVoorwoord 4. Leeswijzer 6. Inleiding 8. 2. Wat gaan we de leerlingen leren? Hoe weten we of de leerlingen de leerstof geleerd hebben?
Inhoud Voorwoord 4 Leeswijzer 6 Inleiding 8 1. Focus op leren: een helder en overtuigend doel 13 2. Wat gaan we de leerlingen leren? Hoe weten we of de leerlingen de leerstof geleerd hebben? 29 3. Wat
Nadere informatieSamenvatting. Adviesaanvraag
Samenvatting Adviesaanvraag De afgelopen decennia is de omvang en het maatschappelijk belang van toezicht op de gezondheidszorg gegroeid. De introductie van marktwerking, de privatisering en de toenemende
Nadere informatieModulebeschrijvingen Master Learning & Innovation 2016-2017
Modulebeschrijvingen Master Learning & Innovation 2016-2017 1 Inhoudsopgave Veranderen in het perspectief van leren als bouwsteen... 3 Innovatief Ontwerpen van Onderwijs... 4 Digitaal leren innoveren...
Nadere informatieGeen valorisatie maar doorwerking
Geen valorisatie maar doorwerking Jaarcongres Vereniging Hogescholen 19 april 2018 Daan Andriessen & Wilke van Beest Lectoraat Methodologie van Praktijkgericht Onderzoek Hogeschool Utrecht Je eigen doorwerking
Nadere informatieONDERZOEK ALS EFFECTIEVE INTERVENTIE OM DE PRAKTIJK TE VERSTERKEN MARCO SNOEK
ONDERZOEK ALS EFFECTIEVE INTERVENTIE OM DE PRAKTIJK TE VERSTERKEN MARCO SNOEK Onderwijs ontwikkeling 2 INHOUD Onderzoek als impuls voor onderwijsontwikkeling? Wat weten we over onderwijsontwikkeling? De
Nadere informatieVisie en werkwijze participatie van ouderen in het Ben Sajetcentrum
Visie en werkwijze participatie van ouderen in het Ben Sajetcentrum - het 10 punten participatie plan - Het Ben Sajetcentrum is een academische leerwerkplaats waar we de praktijk van / in de zorg willen
Nadere informatieThe Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands
The Effectiveness of Community Schools: Evidence from the Netherlands Proefschrift Marieke Heers (gepromoveerd 3 oktober in Maastricht; promotoren prof.dr. W.N.J. Groot en prof.dr. H. Maassen van den Brink)
Nadere informatieResearch in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen
Research in Higher Professional Education: A staff perspective. Mw. D.M.E. Griffioen This chapter is part of: Griffioen, D.M.E. (2013). Research in Higher Professional Education: A Staff Perspective. Chapter
Nadere informatiePresenteer je eigen onderzoek op de Mbo Onderzoeksdag op 12 november 2015!
Voorstellen voor onderzoekspresentaties Mbo Onderzoeksdag Presenteer je eigen onderzoek op de Mbo Onderzoeksdag op 12 november 2015! Indienen van een voorstel kan tot en met 15 mei 2015 via e-mailadres:
Nadere informatiePitstop Een onderzoek naar innovatie binnen het TT-Instituut
Pitstop Een onderzoek naar innovatie binnen het TT-Instituut A S S E N E M M E N M E P P E L De aanleiding Innovatie in het mbo moet omdat: - Technologie en digitalisering leiden tot andere (inhoud van)
Nadere informatielogoocw De heer prof. dr. F. P. van Oostrom 26 mei 2005 ASEA/DIR/2005/23876 Taakopdracht voor de commissie Ontwikkeling Nederlandse Canon geen
logoocw De heer prof. dr. F. P. van Oostrom Den Haag Ons kenmerk 26 mei 2005 ASEA/DIR/2005/23876 Onderwerp Taakopdracht voor de commissie Ontwikkeling Nederlandse Canon Bijlage(n) geen Geachte heer Van
Nadere informatieSamenvatting en conclusies
Samenvatting en conclusies Plan- en procesevaluatie van de scholing van gevangenispersoneel in Verbal Judo Het onderzoek Verbal Judo (Thompson, 1984) is een methode waarbij mensen anderen op een kalme
Nadere informatieLeren implementeren. Waar sta jij met Leren implementeren? Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji
Leren implementeren Leren in de wijk 30 januari2017 Karlijn Stals, programmaleidervakmanschapnji Ik weet alles over implementeren en kan het ook heel goed! Ik sta voor een afgebakende, overzichtelijke
Nadere informatieHoe benader je mensen met een (hoog) risico op diabetes? Gerjo Kok Universiteit Maastricht
Hoe benader je mensen met een (hoog) risico op diabetes? Gerjo Kok Universiteit Maastricht Interventie-ontwikkeling op basis van theorie en onderzoek Proces Probleem, c.q. vraag Empirische gegevens: eerder
Nadere informatieLectoraat Vernieuwingsonderwijs
Lectoraat Vernieuwingsonderwijs Het Lectoraat Vernieuwingsonderwijs is ontstaan naar aanleiding van de maatschappelijke discussie over de effectiviteit van traditioneel vernieuwend onderwijs. Er was behoefte
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatieActieonderzoek als stimulans voor een positieve leesattitude bij studenten uit de lerarenopleiding (HBO)
Actieonderzoek als stimulans voor een positieve leesattitude bij studenten uit de lerarenopleiding (HBO) Deeviet Caelen Inge Landuyt Magda Mommaerts Iris Vansteelandt 1 Actieonderzoek als stimulans 1 Situering
Nadere informatieOnderzoek met effect! Hoe kan onderzoek op school leiden tot betere innovaties? Anje Ros Lector Fontys Hogescholen Sr onderzoeker KPC Groep
Onderzoek met effect! Hoe kan onderzoek op school leiden tot betere innovaties? Anje Ros Lector Fontys Hogescholen Sr onderzoeker KPC Groep Drie beelden over onderzoek Het verdwijnt altijd in de onderste
Nadere informatieValorisatie addendum 169
169 1. Inleiding Het doel van dit proefschrift is om door onderzoek een beter inzicht te verwerven in het onderwerp seksualiteit in relatie tot verstandelijke beperking (VB). Met dit valorisatieaddendum
Nadere informatieSamenvatting Het draait om het kind
Samenvatting Het draait om het kind Visie op monitoring in de opvoedingsvariant van pleegzorg Inleiding Aangezien de pleegzorg een onvoldoende geobjectiveerd overzicht heeft van hoe het met de jeugdige
Nadere informatie5,5. Betoog door S woorden 10 juli keer beoordeeld. Nederlands
Betoog door S. 1508 woorden 10 juli 2016 5,5 1 keer beoordeeld Vak Nederlands INSTITUTE FOR GRADUATE STUDIES & RESEARCH (IGSR) (email: igsr@uvs.edu) IGSR GEBOUW (STAATSOLIEGEBOUW), UNIVERSITEITSCOMPLEX,
Nadere informatieVerstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen
Verstandelijke Beperking en Psychiatrie; praktijk richtlijnen Congres Focus op Onderzoek, 22 juni 2015 Gerda de Kuijper, AVG/senior senior onderzoeker CVBP/UMCG Dederieke Festen AVG/senior onderzoeker
Nadere informatieDe curriculum van de masteropleiding PM MBO kan op verschillende niveau s bekeken worden:
Marco Snoek over de masteropleiding en de rollen van de LD Docenten De curriculum van de masteropleiding PM MBO kan op verschillende niveau s bekeken worden: Het intended curriculum : welke doelen worden
Nadere informatierichtlijnen basis voor kwaliteit
richtlijnen basis voor kwaliteit het IKNL alles-in-één concept Alle kankerpatiënten in Nederland hebben recht op de best mogelijke zorg tijdens en na hun behandeling. U, als zorgprofessional, zet zich
Nadere informatieZelfsturend leren met een puberbrein
Zelfsturend leren met een puberbrein Jacqueline Saalmink In het hedendaagse voortgezet onderwijs wordt een groot beroep gedaan op zelfsturend leren. Leerlingen moeten hiervoor beschikken over vaardigheden
Nadere informatieWerksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen
Werksessie HGD in CLB Ervaringen en ontwikkelingen in de vijf fasen Noëlle Pameijer, schoolpsycholoog 15 september 2011 Doel en werkvormen De 5 fasen als theoretisch kader: - Recente ontwikkelingen in
Nadere informatieOnderzoek met effect! Anje Ros & Linda Keuvelaar FHK&E
Onderzoek met effect! 1-11-2013 Anje Ros & Linda Keuvelaar FHK&E Inhoud van de workshop Onderzoek naar praktijkgericht onderzoek Relatie tussen onderzoek en schoolontwikkeling: feedbackfunctie en dialoogfunctie
Nadere informatieProfessionalisering in vraaggestuurd samen opleiden VELON CONGRES 2017
Professionalisering in vraaggestuurd samen opleiden VELON CONGRES 2017 Onderwijsraad (2014): meer innovatieve onderwijsprofessionals door 1. Opleiden tot onderzoekende professionals 2. Versterken inbreng
Nadere informatieProject Samen Leren - evaluatie inductieprogramma s - juni/juli Vragen evaluatie Inductieprogramma criteriumgericht interview
Project Samen Leren - evaluatie inductieprogramma s - juni/juli 2017 Vragen evaluatie 2016-2017 criteriumgericht interview Hoe heb je de taakbelasting ervaren? Is rekening gehouden met het gegeven dan
Nadere informatieVERBINDEN VAN ONDERZOEK EN ONDERWIJS
VERBINDEN VAN ONDERZOEK EN ONDERWIJS ONDERZOEK ALS BOUNDARY ACTIVITEIT OM DE PRAKTIJK TE VERSTERKEN EAPRIL SEMINAR 2017 MARCO SNOEK Onderwijs ontwikkeling 2 INHOUD Onderzoek als impuls voor onderwijsontwikkeling?
Nadere informatie1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen
1 en 2 oktober 2013 Bezoek aan Groningen programma 1-2 oktober 2013 www.cultuurindespiegel.be 1. Stavaza van CIS Nederland 2. Emiel Copini (14-18jaar) en Theisje van Dorsten (4-10 jaar) 3. Astrid Rass
Nadere informatieOnderzoek de spreekkamer!
Onderzoek de spreekkamer! Lennard Voogt Inleiding Het wetenschappelijk fundament van de manuele therapie wordt sterker. Manueel therapeuten krijgen steeds meer inzicht in de effectiviteit van hun inspanningen
Nadere informatieKwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie
Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Kwantitatief en kwalitatief onderzoek voor toegepaste psychologie Laurens Ekkel Tweede druk Boom Lemma uitgevers Amsterdam 2015 Voorwoord
Nadere informatieDutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews
Dutch Interview Protocols Vraagstellingen voor interviews PLATO - Centre for Research and Development in Education and Lifelong Learning Leiden University Content Vraagstellingen voor case studies m.b.t.
Nadere informatieThema s voor vanmiddag?
Participatief Actieonderzoek in Masteropleidingen: Bijdragen aan veranderen in de beroepspraktijk Dinsdag 26 maart 2019 Jaap Ikink Master Social Work Noord Nederland Thema s voor vanmiddag? Inventarisatie
Nadere informatieEvaluatie Curriculum Onderzoek in de opleiding
Evaluatie Curriculum Onderzoek in de opleiding Helmond, 16 juni 2016 Puck Lamers Master Onderwijswetenschappen Radboud Universiteit Nijmegen drs. Monique van der Heijden dr. Jeannette Geldens Kempelonderzoekscentrum
Nadere informatieOnderzoek, wat levert het eigenlijk op? Reflecteren op kennisontwikkeling in praktijkgericht onderzoek
Verschenen in Nieuw Meesterschap, 2011 Onderzoek, wat levert het eigenlijk op? Reflecteren op kennisontwikkeling in praktijkgericht onderzoek Frank Cornelissen Vaak begin je in de opleiding je onderzoek
Nadere informatieEvaluatieplan Adaptief Leren
Evaluatieplan Adaptief Leren Sjoerd de Vries Wendy Krimpen Loes van Oosteren 6 januari 2006. Enschede Contact: Sjoerd de Vries E-Mail: sjoerd.devries@utwente.nl Mob: +31 (0)6 47274565 Tel: +31(0)53 4893952
Nadere informatieKenniskring leiderschap in onderwijs. Voorbeeld onderzoek in eigen organisatie
Kenniskring leiderschap in onderwijs Voorbeeld onderzoek in eigen organisatie Onderzoek doen Wie aanwezig? Wat wilt u weten? Beeld / gedachte / ervaring Praktijkonderzoek in de school = Onderzoek dat wordt
Nadere informatieAdviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP
Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie DURVEN DELEN OP WEG NAAR EEN TOEGANKELIJKE WETENSCHAP Adviesraad voor wetenschap, technologie en innovatie!! " # "# $ -. #, '& ( )*(+ % & /%01 0.%2
Nadere informatieWijs bewijs. Werkcollege Evidence based toezicht. Congres Leren loont, 10 november 2011
Wijs bewijs Werkcollege Evidence based toezicht Congres Leren loont, 10 november 2011 Dr. Marielle Klerks, IvhO en MJP Effecten van toezicht Dr. Marianne van Ooyen, WODC, EUR en Tier Werkcollege 1. Theorie
Nadere informatie