Naslagwerk Gebouwprogramma s

Transcriptie

1 Naslagwerk Gebouwprogramma s Januari VA101 Warmteverlies - VA102 Koellast - VA106 Radiatorselectie - VA107 Verlichtingssterkte - VA121 Energie Prestatie Advisering Utiliteitsgebouwen - VA122 Energie Prestatie Normering - VA126 Luchtbalans in gebouwen Postbus AA Delft t f info@vabi.nl

2 DATUM REVISIE BESCHRIJVING Februari Geheel herziene geintegreerde handleiding voor Windows-versies Uniforme Omgeving van de programma s: VA101 Warmteverlies 6.51 VA102 Koellast 5.21 VA106 Radiatorselectie zie VA101 VA107 Verlichtingssterkte 4.21 VA114 Gebouwsimulatie 2.14 VA121 EPA-U 1.00 VA122 EPN 2.23 VA126 Luchtbalans in gebouwen 1.11 Januari Aanvullingen en uitbreidingen Copyright VABI 2005 Deze uitgave is samengesteld en uitgegeven door de VABI. Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder de voorafgaande toestemming van VABI. Zij zijn echter wel gerechtigd voor eigen gebruik kopieën van deze uitgave te vervaardigen, onverminderd de verplichting neergelegd in de vorige regel. De VABI aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor schade ontstaan door het gebruik door de eigenaren van deze uitgave. Januari 2005

3 Inhoud Hoofdstuk 1 1 Algemeen...7 De Uniforme Omgeving Algemene informatie over de programma s VA101 Warmteverlies VA102 Koellast VA106 Radiatorselectie VA107 Verlichtingssterkte VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering (EPN) VA126 Luchtbalans in gebouwen Opbouw van de programma s...22 Hoofdstuk 2 2 Invoerschermen, invoervelden, buttons, functietoetsen, databanken Selecteren van menu s en invoerschermen Gebruik van invoerschermen Buttons Standaard-buttons voor het invoeren en selecteren van gegevens in een scherm Functietoetsen, toetsenbordsjabloon Wijzigen van niveau bij invoergegevens Scherm Selectie Productgegevens Scherm Overzicht Productgegevens Scherm Databank Wegschrijven Starten van het programma...33 Hoofdstuk 3 3 Projectbeheer Nieuw project starten Inlezen project Wegschrijven project Wegschrijven project als Wissen project Andere VABI programma s starten Stoppen met het programma...40 Hoofdstuk 4 4 Koppeling met tekenpakketten Algemeen Scherm DXF UO voor: Scherm Lagenbestand...46 Hoofdstuk 5 5 Projectomschrijving, Adresgegevens opdrachtgever, Adresgegevens leveranciers 5.1 Scherm Projectomschrijving Alle programma s Scherm Adresgegevens opdrachtgever Alle programma s Scherm Adresgegevens leveranciers Alle programma s...50 Januari 2005

4 Hoofdstuk 6 6 Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA101/VA Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA Scherm Jaarindeling vakantie- en feestdagen Scherm Algemene gegevens VA Scherm Algemene gegevens VA Hoofdstuk 7 7 Invoer in het grafische scherm Scherm Isometrische invoer Scherm Overzicht geplaatste geometrieën in gebouw Scherm Overzicht geplaatste geometrieën in gebouw Scherm Overzicht geplaatste gebouwen Scherm Overzicht geplaatste geometrieën met een zonedefinitie in gebouw Scherm Overzicht geplaatste geometrieën met een vertrekdefinitie in gebouw Scherm Overzicht wanden in ruimte Scherm Overzicht vloerdelen in ruimte Scherm Overzicht plafonddelen in ruimte Scherm overzicht LVK-apparaten Scherm overzicht Roosters Scherm overzicht Luchtuitwisseling Scherm Overzicht geometrie definities Scherm Overzicht gebouw definities Scherm Overzicht zone definities Scherm Overzicht hoofd- en deelwand definities Scherm Gegevens geplaatst gebouw Scherm Gegevens geplaatste geometrie...96 Hoofdstuk 8 8 Gebouwgegevens Scherm Gebouwgegevens VA Scherm Gebouwgegevens VA101 VA101 Warmteverlies volgens ISSO 51, ISSO 53, ISSO Scherm Gebouwgegevens VA101 VA101 Warmteverlies volgens ISSO , ISSO , NEN Scherm Gebouwgegevens VA102 VA102 Koellast Scherm Gebouwgegevens VA107 VA107 Verlichtingssterkte Scherm Gebouwgegevens VA114 VA114 Gebouwsimulatie Scherm Weekindeling VA114 Gebouwsimulatie Scherm Criteria te openen ramen VA114 Gebouwsimulatie Scherm Gebouwgegevens VA121 VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen Scherm Gebouwgegevens VA122 VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Gebouwgegevens VA126 VA126 Luchtbalans in gebouwen Scherm Omgeving VA114 Gebouwsimulatie VA126 Luchtbalans in gebouwen 121 Hoofdstuk 9 9 Geometriegegevens Scherm Geometriegegevens Scherm Geometrie tekenscherm Januari 2005

5 9.3 Scherm Coördinaten invoer Scherm Raster Scherm Hoek en lengte invoer Hoofdstuk Vertrekgegevens Scherm Vertrekgegevens Scherm Vertrekgegevens VA101 VA101 Warmteverlies volgens ISSO 51, ISSO 53, ISSO Scherm Vertrekgegevens VA101 VA101 Warmteverlies volgens ISSO , ISSO , NEN Scherm Vertrekgegevens VA102 VA102 Koellast Scherm Vertrekgegevens VA107 VA107 Verlichtingssterkte Scherm Vertrekgegevens VA114 VA114 Gebouwsimulatie Scherm Vertrekgegevens VA121 VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen Scherm Vertrekgegevens VA122 VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Vertrekgegevens VA126 VA126 Luchtbalans in gebouwen Hoofdstuk Wanden Scherm Wanden selectie Scherm Gegevens hoofdwand Scherm Gegevens deelwand Scherm Gegevens wandcriteria Scherm Wandconstructiegegevens Scherm Materiaalgegevens Scherm Raamconstructies Scherm Glasnetwerk VA114 Gebouwsimulatie Scherm Ventilatievoorzieningen VA126 VA126 Luchtbalans in gebouwen Scherm Uitstekende geveldelen Hoofdstuk Interne belasting Scherm Conditiegegevens Luchtuitwisselingsgroep Scherm Luchtuitwisselingsgroep VA101 Warmteverlies volgens ISSO 51, ISSO 53, ISSO Scherm Luchtuitwisselingsgroep VA101 Warmteverlies ISSO Scherm Luchtuitwisselingsgroep VA101 Warmteverlies ISSO en NEN Scherm Luchtuitwisselingsgroep VA102 Koellast Scherm Luchtuitwisselingsgroep VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Roostergegevens Scherm Luchtuitwisseling Scherm Persoonsgroep Scherm Armatuurgroep Sub-scherm Rooster opstelling VA107 Verlichtingssterkte Sub-scherm Cirkelboog opstelling VA107 Verlichtingssterkte Sub-scherm Armatuurplaatsing VA107 Verlichtingssterkte Scherm Lichtsterktediagram Armatuur VA107 Verlichtingssterkte Scherm Eigen invoer armatuur VA107 Verlichtingssterkte Scherm Vertrek coördinaten VA107 Verlichtingssterkte Scherm Rekenvlakgegevens VA107 Verlichtingssterkte Januari 2005

6 12.8 Scherm Apparatuurgroep Scherm Weekindeling Scherm Weekindeling VA114 VA114 Gebouwsimulatie Scherm Dagindeling Scherm IWP criteria Scherm Gegevens Lokaal Verwarmings/Koelapparaat Scherm Productgegevens LVK-apparaat VA106 Radiatorselectie VA114 Gebouwsimulatie Scherm Plaatsingscriteria radiatoren VA106 Radiatorselectie Scherm Selectiecriteria radiatoren VA106 Radiatorselectie Hoofdstuk Zone en installatie Scherm Gebouwzone Scherm Installatiegegevens VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Warmte-opwekkers VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Koude-opwekkers VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Tapwaterinstallatie VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Toevoer/afvoer ventilatorgegevens VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm Collector VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm WTW VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Scherm PV Product VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen VA122 Energie Prestatie Normering Hoofdstuk Uitvoer en meldingen Scherm Uitvoer Alle programma s Berekeningsresultaten Alle programma s Meldingsscherm Alle progamma s Hoofdstuk Configuratie Alle programma s Scherm Instellen uitvoer Scherm Kleur instellingen Scherm Bestanden Alle programma s Hoofdstuk Bijlage: foutmeldingen, tabellen Foutmeldingen in VA Tabel 1; Reflectiefactoren voor de verschillende materialen en kleuren (bron NSVV) Tabel 2; De standaard verlichtingssterkte voor diverse toepassingen (bron NEN 1890 Functionele eisen binnen verlichtings ) Tabel 3 Waarden voor de convectiefactor CF,lm bi.zonw Januari 2005

7 Algemeen 1 Algemeen Inleiding In dit naslagwerk worden alle invoerschermen behandeld van de zogenaamde Gebouwprogramma s binnen de Uniforme Omgeving (UO). Alle invoervelden, buttons en functietoetsen worden beschreven. Daarnaast is er korte algemene informatie over de programma s opgenomen. Dit naslagwerk betreft de programma s: - VA101 Warmteverlies - VA102 Koellast - VA106 Radiatorselectie - VA107 Verlichtingssterkte - VA121 Energie Prestatie Advisering Utiliteitsgebouwen - VA122 Energie Prestatie Norm - VA126 Luchtbalans in gebouwen Omdat bij deze programma s veel invoerschermen gelijk of nagenoeg gelijk zijn, is het mogelijk beschrijvingen van de invoerschermen te combineren in één naslagwerk. Voor elk invoerscherm wordt aangegeven voor welke programma s de beschrijvingen gelden. Zonodig wordt dit nog eens per invoerveld gedaan. Naast dit naslagwerk is er voor de Gebouwprogramma s een zogenaamde Gebruikershandleiding. Hierin wordt een aantal veel voorkomende handelingen met het programma puntsgewijs beschreven. 7 Januari 2005

8 Algemeen De Uniforme Omgeving Vabi is met TNO op initiatief van VNI begonnen met de ontwikkeling van de zogenaamde Uniforme Omgeving. Hierbij streeft men er naar alle basis invoergegevens voor alle applicaties die in een project worden gebruikt zoveel mogelijk gelijk te maken. Voor een project werkt men dan met één set invoergegevens, waardoor men snel op een ander programma kan overgaan zonder alle invoergegevens opnieuw in te hoeven voeren. Dat levert tijdwinst op en het beperkt de kans op invoerfouten. De basisinvoergegevens van technische programma's zijn doorgaans namelijk identiek. De vraagstelling en presentatie van die gegevens verschillen echter onderling. De afmetingen van een vertrek voert men bijvoorbeeld in bij: een warmteverlies-, koellast-, gebouwsimulatie- of EPN-berekening. Het is tijdrovend om bij de berekening met een ander programma die gegevens weer opnieuw te moeten opgeven en vaak nog te moeten omrekenen. Natuurlijk heeft elk programma ook zijn specifieke invoergegevens en zijn er programma's met unieke invoergegevens die bij geen enkel ander programma worden gebruikt. Men kan dus veel efficiënter werken door te zorgen dat identieke gegevens zoals hoogte, breedte en diepte van een vertrek maar één maal te hoeven worden ingevoerd voor het rekenen met meerdere programma's. Hetzelfde geldt voor uitvoergegevens. In de loop van een project genereert men uitvoergegevens die men zal bewaren om in rapporten op te nemen. Ook kunnen berekeningsresultaten dienen als invoer voor andere programma's. Het ligt voor de hand uitvoergegevens en invoergegevens van een project samen in één bestand onder te brengen en te zorgen dat deze bestanden goed en efficiënt worden beheerd. Dit wordt niet alleen een gebruikersvriendelijk invoermedium maar tevens een database waarin invoergegevens, uitvoergegevens en ook productgegevens goed en eenvoudig beheersbaar worden opgeslagen. Werken met de Uniforme Omgeving in de praktijk In de praktijk betekent het werken met programma's binnen de Uniforme Omgeving dat men in het ontwerpproces eenvoudig van programma kan wisselen, terwijl de basisinvoergegevens vrijwel ongewijzigd kunnen blijven. De ontwerper is vrij te kiezen met welk programma het eerst wordt gerekend. De invoer van gebouwgegevens gebeurt zowel in het EPN-programma als in de programma's warmteverlies of koellast. Bovendien is die invoer in al deze programma's identiek. Het maakt dus niet uit in welk van deze programma's men deze gegevens invoert. Doordat de programma's werken binnen de Uniforme Omgeving, zijn deze ook beschikbaar voor de andere programma's. Om de uitgangspunten voor de installatiegegevens voor een EPN-berekening vast te stellen, zou men bijvoorbeeld kunnen beginnen met een warmteverliesberekening. Daarna start men een EPN-berekening. De gegevens van de vertrekken, wanden, deelvlakken als ramen en deuren worden in het EPN-programma automatisch ingelezen. Veel van de invoerschermen van het warmteverliesprogramma treft men met enige wijzigingen weer aan bij het EPN-programma. Zo is het scherm waarin vertrekgegevens worden ingelezen bij de EPN-berekening vrijwel identiek aan dat van de warmteverliesberekening. Invoervelden voor het opgeven van de soort verwarming, winterontwerpcondities, oppervlakte meubilair en warmtetoeslag vindt men hier niet meer terug. Daarvoor in de plaats staan invoervelden specifiek voor de EPNberekening om aan te geven of de gebruiksoppervlakken verwarmd, of gekoeld of bevochtigd worden en wat het daglichtpercentage is (voor de EPN-verlichtingsberekening). De overige invoervelden die voor beide programma's gelden, zijn al automatisch ingevuld. Voor de EPN-berekening hoeft men zich nu alleen te beperken tot het aanbrengen van een zone-indeling en het opgeven van installatiegegevens. Even zo kan men na de EPNberekening snel een koellastberekening maken. Ook dan zijn de gegevens van vertrekken en wanden direct beschikbaar en hoeven in enkele schermen slechts enkele andere of aanvullende gegevens opgegeven te worden. 8 Januari 2005

9 Algemeen 1.1 Algemene informatie over de programma s VA101 Warmteverlies Berekeningsmethoden, gebruikte normen Het programma kan de warmteverliezen van een woning of utiliteitsgebouw berekenen volgens één van de onderstaande methoden: - ISSO 51 - ISSO 53 - ISSO 57 - Warmteverlies volgens ISSO Warmteverlies volgens ISSO Warmteverlies volgens NEN 5066 ISSO 51 ISSO 51 is ontwikkeld omdat vanwege de hogere eisen aan isolatie en luchtdichtheid en het toepassen van lage temperatuur verwarming, de bestaande rekenmethoden niet meer voldeden. Primair is deze ISSO publicatie 51 bedoeld voor het uitvoeren van een warmteverliesberekening voor nieuwbouw woningen of woongebouwen. Onder nieuwbouw verstaat men hier, woningen of woongebouwen gebouwd in of na Voor woningen gebouwd voor 1992 zijn richtlijnen gegeven. Uitgegaan wordt van gelijktijdige verwarming van alle vertrekken. Bij de bepaling van het voor een vertrek te installeren vermogen wordt de warmtebehoefte bepaald voor het vertrek als geheel en niet voor ruimtedelen. De belangrijkste wijzigingen in de warmteverliesberekening van het per vertrek te installeren vermogen (t.o.v. NEN 5066) zijn: - Vaste ontwerpbuitentemperatuur van 10 o C in plaats van 7 o C; - volgen van de terminologie van het Bouwbesluit; - aan NEN 1068 [7] aangepaste maatvoering; - aangepaste ventilatie-/infiltratieberekening; - aangepaste methode voor het bepalen van de opwarmtoeslag; - ontwerpbinnentemperaturen conform het Bouwbesluit; - methode voor het bepalen van de warmteverliezen door vloeren op zand en boven kruipruimten is aangepast; - de e-factor is komen te vervallen; - invoering van een zekerheidsklasse voor het temperatuurverloop van een aangrenzend gebouw. De ook in ISSO 51 opgenomen schilmethode en de bepaling van het vermogen van de warmte-opwekker zijn niet in het VABI-programma opgenomen. ISSO 53 De publicatie ISSO 53 is evenals ISSO 51 ontwikkeld, omdat door de hogere eisen aan isolatie en luchtdichtheid en het toepassen van lage temperatuurverwarming, de bestaande rekenmethoden niet meer voldeden. 9 Januari 2005

10 Algemeen Deze methode is primair gericht op het uitvoeren van een warmteverliesberekening voor nieuwbouw utiliteitsgebouwen en bevat de hiervoor benodigde formules en de te hanteren basisgegevens. Onder nieuwbouw wordt verstaan gebouwen die in of na 1992 gebouwd zijn of die na een verbouwing voldoen aan de nieuwe eisen van het Bouwbesluit (na 1992). Voor gebouwen die vóór 1992 zijn gebouwd, zijn richtlijnen gegeven. De methode is van toepassing voor het bepalen van het warmteverlies van utiliteitsgebouwen met een vertrekhoogte van maximaal 5 meter. Voor hogere vertrekken wordt verwezen naar ISSO-publicatie 57. Uitgegaan wordt van gelijktijdige verwarming van alle vertrekken. De belangrijkste wijzigingen in warmteverliesberekening van het per vertrek te installeren vermogen (t.o.v. NEN 5066) zijn: De ook in ISSO 53 opgenomen schilmethode en de bepaling van het vermogen van de warmte-opwekker zijn niet in het VABI-programma opgenomen. - Vaste ontwerpbuitentemperatuur van 10 o C in plaats van 7 o C; - volgen van de terminologie van het Bouwbesluit; - aan NEN 1068 [7] aangepaste maatvoering; - aangepaste ventilatie-/infiltratieberekening; - aangepaste methode voor het bepalen van de opwarmtoeslag; - ontwerpbinnentemperaturen conform het Bouwbesluit; - methode voor het bepalen van de warmteverliezen door vloeren op zand en boven kruipruimten is aangepast; - de e-factor is komen te vervallen; ISSO 57 De berekeningsmethode volgens ISSO 57 is voor het doorrekenen van utiliteitsgebouwen met een vertrekhoogte van minimaal 5 meter. Indien een ruimte is opgegeven met een inwendige hoogte (hoogte opgegeven bij de geometrie minus de gem. vloerdikte en plenumhoogte opgegeven bij het vertrek) groter dan 5 meter wordt deze doorgerekend met ISSO 57. Indien er onder- en bovenliggende ruimten zijn opgegeven met (deels) imaginaire vloeren en de totale inwendige hoogte is groter dan 5 meter, worden deze ruimten als één ruimte gezien en doorgerekend volgens ISSO 57. Het programma bepaalt dus zelf met welke berekeningsmethode het vertrek moet worden doorgerekend indien gekozen is voor de berekening ISSO 51, 53 en 57. ISSO De rekenwijze van het warmteverliesprogramma komt overeen met een handberekening volgens ISSO publicatie nummer 4 uit 1977: 'Ontwerptechnische kwaliteitseisen voor warmwaterinstallaties', bijlage 'Voorlopige richtlijnen voor de berekening van de maximale warmtebehoefte van gebouwen in Nederland'. Voor deze warmteverliesberekening is in dit programma reeds gebruik gemaakt van de kierkwaliteiten (C-waarden) zoals deze vermeld zijn in het artikel van de heer ir. Franke in het tijdschrift 'Klimaatbeheersing 11' (1982) nr. 1 'Luchttransport in woningen'. Ook het opnemen van een verliespost voor naadafdichtingen wordt op dit artikel gebaseerd. Anderzijds kunnen de kierkwaliteiten ook door de gebruiker zelf worden opgegeven. Naast deze verliezen is het ook mogelijk een extra opwarmtoeslag toe te passen, de eigen toeslag kan berekend worden per lokaal maar er kan ook gebruik gemaakt worden van centrale regeling met betrekking tot opwarmen. 10 Januari 2005

11 Algemeen ISSO en NEN 5066 Omdat gebruik van de norm NEN 5066 een diepgaande studie van de norm vereist heeft men indertijd de ISSO publicatie 4 uit 1992 samengesteld. Deze publicatie bevat de benodigde formules en de te hanteren basisgegevens, alsmede rekenschema's voor het uitvoeren van een warmteverliesberekening. De berekening volgens ISSO verschilt weinig van die volgens NEN Dat is ook terug te vinden in het computerprogramma: de invoervelden verschillen derhalve ook weinig. De invoer van het programma is opgedeeld in onderstaande delen: Algemene gegevens Naast het type berekening geeft men de opwarmtoeslag op geldend voor alle vertrekken, indien nachtverlaging wordt toegepast (voor ISSO 51, 53 en 57 wordt een andere tabel aangehouden). Bij de berekening volgens ISSO 4 (1977 en 1992) is opgave van de buitentemperatuur mogelijk. De buitentemperatuur staat bij de berekening volgens ISSO 51, 53 en 57 vast op 10 o C. Bij de berekening volgens ISSO 4 (1977) is opgave mogelijk van de windsnelheid en gegevens voor de berekening van warmteverliezen ten gevolge van mechanische ventilatie, infiltratie door kieren en naden, luchtverversing voor personen en verliezen door vloeren. Gebouwgegevens Afhankelijk van de op te geven gebouwfunctie (woning of utiliteitsgebouw) wordt gerekend volgens ISSO 51, ISSO 53 of ISSO 57. De keuze ISSO 53 of ISSO 57 is weer afhankelijk van de vertrekhoogte. Per ruimte wordt deze nagegaan en wordt de berekening uitgevoerd volgens ISSO 53 en ISSO 57. Naast de qv,10 waarde wordt opgegeven hoe de mechanische ventilatie en luchtuitwisseling elders in het programma wordt ingevoerd. Bij woningen of woongebouwen wordt met de opgave van de bouwwijze en de zekerheidsklasse de C z -waarde bepaald voor het in rekening brengen van het warmteverlies naar aangrenzende woningen of woongebouwen. Voor alle typen berekeningen geldt dat vloeren en wanden in direct contact met grond het warmteverlies bepaald aan de hand van de op te geven grondwaterspiegel en een equivalente warmtedoorgangscoëfficiënt. Bij berekeningen volgens de oudere berekeningsmethoden ISSO 4, 1977 of 1992 en NEN 5066 verschijnen invoervelden specifiek voor deze methoden. Samenstellen van plattegronden, plaatsen van vertrekken In de eerst plaats wordt het gebouw in het isometrisch scherm samengesteld uit de ingevoerde geometriegegevens. Men plaatst elke geometrie in het isometrisch scherm waarbij men gebruik kan maken van een kopieerfunctie en een verplaatsfunctie. Wanneer een geometrie wordt geplaatst, wordt dit een ruimten en krijgt dit een uniek ruimtenummer (dat aan te passen in aan ruimtenummers in de tekening van een plattegrond). Om het invoeren te beperken wordt onderscheid gemaakt tussen vertrekken en ruimten. De geometrie van een vertrek wordt opgegeven in hart op hart maten. Voor de uitwisselbaarheid van deze gegevens met ander programma s binnen de Uniforme Omgeving waar soms met binnenmaten, buitenmaten of hart op hart maten wordt gerekend, geeft men voor de omrekening de gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte op. De geometrie kan zowel rechthoekig als willekeurig zijn. Vertrekgegevens Aan de ruimten wordt vervolgens een vertrekdefinitie toegekend. Een vertrekdefinitie legt men vast in het scherm Vertrekgegevens. Opgegeven moet worden of het vertrek verwarmd, gekoeld dan wel bevochtigd wordt, de functie van de ruimte en de bezettingsgraadklasse. Voorts geeft men op de binnenconditie, hoeveelheid infiltratie/ventilatie. Gegevens betreffende de interne warmtebelasting worden opgegeven in het scherm Persoonsgroep. 11 Januari 2005

12 Algemeen Constructiegegevens van wanden, vloeren en plafonds Constructiegegevens van wanden, vloeren en plafonds kunnen automatisch worden toegewezen, omdat het programma kan herkennen om wat voor soort wand het gaat bijvoorbeeld binnenwand, gangwand, buitenwand. Op deze wijze 'vangt' men de meest voorkomende wandconstructies en bespaart veel tijd met invoeren. Toegewezen wandconstructiegegevens zijn aan te passen met 'eigen keuze'. Databank constructiegegevens Productgegevens van wanden, vloeren en plafonds zijn in te lezen en weg te schrijven naar een databank. Hierin zijn standaard opgenomen de constructiegegevens uit de Koellastnorm NEN 5067 en een VABI-databank met veel voorkomende wandconstructies. Uitvoer Naast een totaaloverzicht is uitvoer mogelijk van één vertrek of van alle vertrekken, waarbij kan worden aangegeven of invoer, uitvoer, of beide moet worden gegeven. In de uitvoer wordt informatie gegeven over transmissieverlies door wanden, door ventilatie, aanwarmtoeslagen, totaal warmteverlies, kengetallen per vertrek in W/m 2 en W/m 3 etc. Ook kan worden aangegeven welke andere delen van de uitvoer gewenst zijn zoals voorblad, projectgegevens, weergave van het gebouw en verklarende tekst. Koppeling met CAD Koppeling met CAD-programma's is mogelijk doordat DXF-files en STEP-files direct zijn in te lezen. 12 Januari 2005

13 Algemeen VA102 Koellast Berekeningsmethoden, gebruikte normen Het programma berekent het maximale koelvermogen dat in een vertrek en gebouw nodig is om de temperatuur en de absolute vochtigheid van de vertreklucht bepaalde waarden niet te doen overschrijden. De berekening is volgens NEN 5067, 'Koellastberekening voor gebouwen', 1e druk, uitgave juni Het programma berekent het koellastverloop gedurende een etmaal, de opbouw van deze koellast per uur en sommeert alle koellasten van de vertrekken tot een koellast benodigd voor het gehele gebouw. Algemene gegevens Opgegeven dient te worden voor welke maand (mei, juni, juli, augustus of september) de berekening moet worden uitgevoerd en het absolute vochtgehalte buiten, wel of geen zomertijd en/of het effect van koele buitenlucht moet worden meegenomen. Beschaduwing van omliggende gebouwen en eigen geveldelen kan berekend worden. Gebouwgegevens Voor de eventuele berekening van beschaduwing van omliggende gebouwen worden de omtrekken van de plattegronden van gebouwen opgegeven. Ontwerptemperatuur van een kruipruimte of een kelder geeft men op in een apart invoerscherm. Voorts geeft men op het schakelniveau van de zonwering (hand + automatisch). Samenstellen van plattegronden, plaatsen van vertrekken In de eerst plaats wordt het gebouw in het isometrisch scherm samengesteld uit de ingevoerde geometriegegevens. Men plaatst elke geometrie in het isometrisch scherm waarbij men gebruik kan maken van een kopieerfunctie en een verplaatsfunctie. Wanneer een geometrie wordt geplaatst, wordt dit een ruimten en krijgt dit een uniek ruimtenummer (dat aan te passen in aan ruimtenummers in de tekening van een plattegrond). Om het invoeren te beperken wordt onderscheid gemaakt tussen vertrekken en ruimten. De geometrie van een vertrek wordt opgegeven in hart op hart maten. Voor de uitwisselbaarheid van deze gegevens met ander programma s binnen de Uniforme Omgeving waar soms met binnenmaten, buitenmaten of hart op hart maten wordt gerekend, geeft men voor de omrekening de gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte op. De geometrie kan zowel rechthoekig als willekeurig zijn. Vertrekgegevens Aan de ruimten wordt vervolgens een vertrekdefinitie toegekend. Een vertrekdefinitie legt men vast in het scherm Vertrekgegevens. Opgegeven moet worden of het vertrek verwarmd, gekoeld dan wel bevochtigd wordt, de functie van de ruimte en de bezettingsgraadklasse. Voorts geeft men op de binnenconditie, hoeveelheid infiltratie/ventilatie. Gegevens betreffende de interne warmtebelasting worden opgegeven in de schermen Armatuurgroep, Persoonsgroep en Apparatuurgroep. Constructiegegevens wanden, vloeren en plafonds Constructiegegevens van wanden, vloeren en plafonds kunnen automatisch worden toegewezen, omdat het programma kan herkennen om wat voor soort wand het gaat bijvoorbeeld binnenwand, gangwand, buitenwand etc. Op deze wijze 'vangt' men de meest voorkomende wandconstructies en bespaart veel tijd met invoeren. Automatische toegewezen wandconstructiegegevens kan men aanpassen met de mogelijkheid van 'eigen keuze'. Databank constructiegegevens Productgegevens van wanden, vloeren en plafonds zijn in te lezen en weg te schrijven naar een databank. Hierin zijn standaard opgenomen de constructiegegevens uit de Koellastnorm NEN 5067 en een VABI-databank met veel voorkomende wandconstructies. 13 Januari 2005

14 Algemeen Uitvoer Naast een totaaloverzicht is uitvoer mogelijk van één vertrek of van alle vertrekken waarbij kan worden aangegeven of invoer, uitvoer, of beide moet worden gegeven. In de uitvoer wordt aangegeven het tijdstip waarop de maximale koellast in het gebouw optreedt en de grootte van de maximale koellast. Daarnaast kan ook de uurlijkse koellast per vertrek worden weergegeven. Ook kan worden aangegeven welke andere delen van de uitvoer gewenst zijn, zoals voorblad, projectgegevens, weergave van het gebouw en verklarende tekst. Koppeling met CAD Koppeling met CAD-programma's is mogelijk doordat DXF-files en STEP-files direct zijn in te lezen. 14 Januari 2005

15 Algemeen VA106 Radiatorselectie Het programma VA106 Radiatorselectie is ontwikkeld om op een snelle manier radiatoren te selecteren. Het programma is geïntegreerd in het programma VA101 Warmteverlies. Na de radiatorselectie kan men de leidingnetberekening opstarten en resultaten van de radiatorselectie meteen inlezen. Het programma maakt gebruik van de bij het programma geleverde databank radiatorgegevens. Berekeningsmethode De radiatorselectie bestaat uit de volgende onderdelen: - handmatig vastleggen van de plaatsen van de radiatoren of het opstellen van criteria voor automatische plaatsing. Bij het automatisch plaatsen kan men eventueel eerst de radiatoren laten plaatsen en de posities van de radiatoren controleren, alvorens men de selectiecriteria voor de radiatoren invoert; - het opstellen van de selectiecriteria voor de radiatoren (merk, soort etc.), voor handmatige of automatische selectie; - berekening benodigde vermogens van de radiatoren, waarna de selectie volgt; - presentatie van de geselecteerde radiatoren waarbij wordt aangegeven of deze voldoen aan de gestelde eisen. Men werkt steeds vanuit het isometrische scherm, zodat steeds de plaats van de radiatoren is te controleren. Aan de hand van de aanvoertemperatuur, de maximale retourtemperatuur, de minimum retour temperatuur en de ruimte temperatuur selecteert het programma een radiator die het warmteverlies van het desbetreffende vertrek compenseert. Als een radiator tegen een buitenwand is geplaatst, kan men een extra toeslag opgegeven in verband met extra warmteverlies door de buitenwand. Om te voorkomen dat het programma herhaaldelijk de melding geeft dat er geen radiator gevonden kan worden, kan een afwijking van het afgegeven vermogen worden opgegeven. Het programma controleert in alle gevallen of de radiatoren qua afgifte voldoen. Invoergegevens In het programma Warmteverliesberekening geeft men bij de algemene gegevens op of men een radiatorselectie wil uitvoeren. Dan zijn de schermen bereikbaar specifiek voor de radiatorselectie. In hoofdzaak werkt men vanuit het grafische invoerscherm waarin de plattegrond van de woning of het gebouw staat. Men kan daarin de radiatoren 'met de hand plaatsen' of automatisch laten plaatsen aan de hand van criteria. Voorts stelt men criteria op om de radiatoren te selecteren uit de databank. Men kan hier van afwijken en met de hand radiatoren selecteren. Koppeling met leidingnetberekening Na de radiatorselectie kan men het leidingnetprogramma starten en bij de invoer gebruik maken van de resultaten van de radiatorselectie. Fabrikantengegevens Databank wordt meegeleverd met gegevens van radiatoren van een aantal fabrikaten. Een radiator valt bij de Uniforme Omgeving programma=s onder de verzamelnaam Lokaal Verwarmings-/Koelapparaat, afgekort tot LVK-app. Hierin kunnen allerlei lokale units vallen. Bij een programma als VA114 Gebouwsimulatie kunnen dit bijvoorbeeld koelers zijn. 15 Januari 2005

16 Algemeen VA107 Verlichtingssterkte Het programma VA107 Verlichtingssterkte is ontwikkeld om de horizontale verlichtingssterkte te berekenen voor punten in een ruimte die door één of meer armaturen worden verlicht. Met het toetreden van daglicht wordt geen rekening gehouden. Vertrekvormen De beschouwde ruimte kan zowel rechthoekig, als willekeurig van vorm zijn. Invoergegevens zoals afmetingen van het vertrek zijn via de 'Uniforme Omgeving' uitwisselbaar met die van andere VABI-programma's. Willekeurige rekenvlakken De verlichtingssterkte kan worden berekend voor rekenvlakken die men willekeurig in het vertrek kan plaatsen, hetzij evenwijdig aan de vloer of aan de wanden of onder een hoek daarmee. De vlakken kunnen een gehele wand ofwel een vloer dan wel een deel daarvan beslaan. Het is ook mogelijk dat men de relatie tussen een bepaald armatuur en een bepaald rekenvlak opgeeft bijvoorbeeld als men een tafelvlak apart wil uitlichten. Per armatuur kan de verlichtingssterkte op dit rekenvlak worden bepaald. Rastergrootte De gebruiker kan via de rastergrootte opgeven op hoeveel punten van het rekenvlak de verlichtingssterkte moet worden berekend. Het programma berekent de directe- en indirecte component van de lichtbronnen op deze punten. Databestanden armatuurgegevens Gegevens over de lichttechnische eigenschappen van armaturen (in combinatie met de toe te passen lampen) worden meegeleverd in databestanden van verschillende fabrikanten. Updates kan men bij de fabrikanten verkrijgen. De gebruiker kan de polaire diagrammen in het programma oproepen en een beeld krijgen van de verlichtingspatronen van de armaturen. Opstelling armaturen De armaturen kunnen evenwijdig en niet-evenwijdig aan de wanden worden geplaatst. Voor opgave van de plaats zijn er de volgende mogelijkheden: Rooster armaturen zijn in rijen geplaatst. Het programma kan dan zelf de coördinaten voor een regelmatige opstelling berekenen. Eventueel kunnen alle armaturen onder een hoek ten opzichte van de wanden worden geplaatst. Cirkelboog Vrij armaturen zijn in een cirkelboog geplaatst. elke armatuur is willekeurig te plaatsen, elke eventueel onder een willekeurige hoek. Voor elke armatuur geeft men de coördinaten op. In alle gevallen kan voor de armaturen een draaiing om de Z-as worden opgegeven. Het is mogelijk meerdere armatuurgroepen te specificeren. De opstelling van de armaturen in de ruimte en de meetvlakken kan men in een schematische plattegrond bekijken. Uitvoer Het berekeningsresultaat wordt numeriek en grafisch afgedrukt, evenals de ingevoerde gegevens. De uitvoer voldoet aan het Bouwbesluit, gegevens over het gebouw en de opdrachtgever worden hierin vermeld. Koppeling met CAD Koppeling met CAD-programma's is mogelijk, doordat DXF-files en STEP-files direct zijn in te lezen. 16 Januari 2005

17 Algemeen VA121 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen Berekeningsmethoden, gebruikte normen Het programma rekent volgens ISSO publicatie 75 Energie Prestatie Advies Utiliteitsgebouwen. Gebouwgegevens De gebouwfunctie is standaard Utiliteitsgebouw.. Samenstellen van plattegronden, plaatsen van vertrekken In de eerst plaats wordt het gebouw in het isometrisch scherm samengesteld uit de ingevoerde geometriegegevens. Men plaatst elke geometrie in het isometrisch scherm waarbij men gebruik kan maken van een kopieerfunctie en een verplaatsfunctie. Wanneer een geometrie wordt geplaatst, wordt dit een ruimten en krijgt dit een uniek ruimtenummer (dat aan te passen in aan ruimtenummers in de tekening van een plattegrond). Om het invoeren te beperken wordt onderscheid gemaakt tussen vertrekken en ruimten. De geometrie van een vertrek wordt opgegeven in hart op hart maten. Voor de uitwisselbaarheid van deze gegevens met ander programma s binnen de Uniforme Omgeving waar soms met binnenmaten, buitenmaten of hart op hart maten wordt gerekend, geeft men voor de omrekening de gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte op. De geometrie kan zowel rechthoekig als willekeurig zijn. Vertrekgegevens Aan de ruimten wordt vervolgens een vertrekdefinitie toegekend. Een vertrekdefinitie legt men vast in het scherm Vertrekgegevens. Opgegeven moet worden of het vertrek verwarmd, gekoeld dan wel bevochtigd wordt, de functie van de ruimte en de bezettingsgraadklasse. Voorts geeft men op de binnenconditie, hoeveelheid infiltratie/ventilatie, gegevens betreffende de interne warmtebelasting worden opgegeven in de schermen Armatuurgroep, Persoonsgroep en Apparatuurgroep. Constructiegegevens wanden, vloeren en plafonds Constructiegegevens van wanden, vloeren en plafonds kunnen automatisch worden toegewezen, omdat het programma kan herkennen om wat voor soort wand het gaat bijvoorbeeld binnenwand, gangwand, buitenwand etc. Op deze wijze 'vangt' men de meest voorkomende wandconstructies en bespaart veel tijd met invoeren. Automatische toegewezen wandconstructie gegevens kan men aanpassen met de mogelijkheid van 'eigen keuze'. Databank constructiegegevens Productgegevens van wanden, vloeren en plafonds zijn in te lezen en weg te schrijven naar een databank. Hierin zijn standaard opgenomen de constructiegegevens uit de Koellastnorm NEN 5067 en een VABI-databank met veel voorkomende wandconstructies. Indeling zones, Zone-gegevens Het gebouw wordt ingedeeld in zones. In het grafisch scherm wijst men de ruimten toe aan de verschillende zones. Bij de gebouwfunctie moet de bezettingsgraadklasse aangegeven worden. Verder worden per zone de installatie en de warmtapwaterinstallatie opgegeven en gegevens over gebruiksuren per dag en het aantal gebruiksdagen per jaar en of er wel of geen zomeronderbreking is. Installatiegegevens Gegevens over toevoer- en afvoerventilatoren van de installatie worden in aparte invoerschermen opgegeven, evenals de gegevens over de soort warmteterugwinning. Onder installatie wordt verder opgegeven de soort koeling/verwarming, of er sprake is van individuele warmteopwekking en individuele bemetering. Gegevens over ketels, koelmachines en zonnecollectoren worden verzameld in aparte invoerschermen. Dit geldt 17 Januari 2005

18 Algemeen ook voor gegevens over de pomp, de waakvlam en gegevens van de koelmachine (indien bekend). Voor het bepalen van energiegebruik van de tapwaterinstallatie moeten het type warmtapwatertoestel en leidinglengten bekend zijn. Gegevens over extra ventilatoren zoals voor fancoil units worden in een apart scherm opgegeven. Uitvoer Presentatie van de ingevoerde gegevens is mogelijk van één ruimte of van alle ruimten. Daarbij worden onder andere de door het programma berekende gebruiksoppervlakken afgedrukt. Het berekeningsresultaat geeft een overzicht van het primair energiegebruik van verwarming, ventilatoren, verlichting, pompen, koeling, bevochtiging, tapwater, het totaal hiervan (zogenaamde 'karakteristiek energiegebruik'), het toelaatbaar primair energiegebruik, de berekende en de toelaatbare energieprestatiecoëfficiënt. Ook kan worden aangegeven welke andere delen van de uitvoer gewenst zijn zoals voorblad, projectgegevens, weergave van het gebouw en verklarende tekst. Koppeling met CAD Koppeling met CAD-programma's is mogelijk doordat DXF-files en STEP-files direct zijn in te lezen. 18 Januari 2005

19 Algemeen VA122 Energie Prestatie Normering (EPN) Berekeningsmethoden, gebruikte normen Het programma rekent volgens de normen: - NEN 5128 Energieprestatie woningen en woongebouwen. - NEN 2916 Energieprestatie van utiliteitsgebouwen. zoals vastgelegd in het vernieuwde Bouwbesluit van Het is ook mogelijk gebouwen met zowel een woonfunctie als een kantoorfunctie of andere functie te berekenen. Alle waarden uit de tabellen van de norm zijn opgenomen in het programma. Gebouwgegevens Met gebouwfunctie geeft men op of het gaat om een berekening voor: - woning volgens NEN 5128; - utiliteitsgebouw volgens NEN 2916; - een combinatie van beide. De qv;10 waarde (volgens NEN 2686) is voor het warmteverlies door natuurlijke ventilatie bij de EPN-berekening maatgevend. Samenstellen van plattegronden, plaatsen van vertrekken In de eerst plaats wordt het gebouw in het isometrisch scherm samengesteld uit de ingevoerde geometriegegevens. Men plaatst elke geometrie in het isometrisch scherm waarbij men gebruik kan maken van een kopieerfunctie en een verplaatsfunctie. Wanneer een geometrie wordt geplaatst, wordt dit een ruimten en krijgt dit een uniek ruimtenummer (dat aan te passen in aan ruimtenummers in de tekening van een plattegrond). Om het invoeren te beperken wordt onderscheid gemaakt tussen vertrekken en ruimten. De geometrie van een vertrek wordt opgegeven in hart op hart maten. Voor de uitwisselbaarheid van deze gegevens met ander programma s binnen de Uniforme Omgeving waar soms met binnenmaten, buitenmaten of hart op hart maten wordt gerekend, geeft men voor de omrekening de gemiddelde wanddikte, vloerdikte en plenumhoogte op. De geometrie kan zowel rechthoekig als willekeurig zijn. Vertrekgegevens Aan de ruimten wordt vervolgens een vertrekdefinitie toegekend. Een vertrekdefinitie legt men vast in het scherm Vertrekgegevens. Opgegeven moet worden of het vertrek verwarmd, gekoeld dan wel bevochtigd wordt, de functie van de ruimte en de bezettingsgraadklasse. Voorts geeft men op de binnenconditie, hoeveelheid infiltratie/ventilatie en het daglichtpercentage. Gegevens betreffende de interne warmtebelasting worden opgegeven in het scherm Armatuurgroep. Constructiegegevens wanden, vloeren en plafonds Constructiegegevens van wanden, vloeren en plafonds kunnen automatisch worden toegewezen, omdat het programma kan herkennen om wat voor soort wand het gaat bijvoorbeeld binnenwand, gangwand, buitenwand etc. Op deze wijze 'vangt' men de meest voorkomende wandconstructies en bespaart veel tijd met invoeren. Automatische toegewezen wandconstructiegegevens kan men aanpassen met de mogelijkheid van 'eigen keuze'. Databank constructiegegevens Productgegevens van wanden, vloeren en plafonds zijn in te lezen en weg te schrijven naar een databank. Hierin zijn standaard opgenomen de constructiegegevens uit de Koellastnorm NEN 5067 en een VABI-databank met veel voorkomende wandconstructies. Indeling zones, Zone-gegevens Bij de bepaling van de Energieprestatiecoëfficiënt moet de woning of het gebouw worden ingedeeld in zones (energiesectoren). In een grafisch scherm wijst men de ruimten toe aan 19 Januari 2005

20 Algemeen de verschillende zones. Bij de gebouwfunctie moet de bezettingsgraadklasse aangegeven worden. Verder worden per zone de installatie en de warmtapwaterinstallatie opgegeven. Installatiegegevens Gegevens over toevoer- en afvoerventilatoren van de installatie worden in aparte invoerschermen opgegeven, evenals de gegevens over de soort warmteterugwinning. Onder installatie wordt verder opgegeven de soort koeling/verwarming, of er sprake is van individuele warmteopwekking en individuele bemetering. Gegevens over ketels, koelmachines en zonnecollectoren worden verzameld in aparte invoerschermen. Dit geldt ook voor gegevens over de pomp, de waakvlam en gegevens van de koelmachine (indien bekend). Voor het bepalen van energiegebruik van de tapwaterinstallatie moet het type warmtapwatertoestel, leidinglengten, aantal badruimten en aanrechten bekend zijn. Gegevens over extra ventilatoren zoals voor fancoil units worden in een apart scherm opgegeven. Uitvoer Presentatie van de ingevoerde gegevens is mogelijk van één ruimte of van alle ruimten. Daarbij worden onder andere de door het programma berekende gebruiksoppervlakken afgedrukt. Het berekeningsresultaat geeft een overzicht van het primair energiegebruik van verwarming, ventilatoren, verlichting, pompen, koeling, bevochtiging, tapwater, het totaal hiervan (zogenaamde 'karakteristiek energiegebruik'), het toelaatbaar primair energiegebruik, de berekende en de toelaatbare energieprestatiecoëfficiënt. Ook kan worden aangegeven welke andere delen van de uitvoer gewenst zijn zoals voorblad, projectgegevens, weergave van het gebouw en verklarende tekst. Koppeling met CAD Koppeling met CAD-programma's is mogelijk doordat DXF-files en STEP-files direct zijn in te lezen. NB Volgens de EPN worden woningen ingedeeld in verwarmde zones, utiliteitsgebouwen in energiesectoren. In dit programma wordt voor zowel woningen als utiliteitsgebouwen het begrip zones aangehouden. Verwarmde zone: De verzameling ruimten in de woning of het woongebouw die voor de berekening van het warmteverlies en de warmtewinst als verwarmd wordt aangemerkt. Energiesector: Gebouw of gedeelte van een gebouw dat voor de berekening van het energieverbruik voor verwarming en koeling als één geheel mag worden beschouwd. Kwaliteitsverklaringen, gelijkwaardigheid Alleen die waarden uit de tabellen die in de normen staan vermeld, mogen worden gebruikt. Van deze getallen kan slechts worden afgeweken door een te overleggen kwaliteitsverklaring die berust op een erkende testmethode. Daarbij moet in een aantal gevallen dit getal worden afgerond, met een in de norm voorgeschreven waarde. Het kan ook voorkomen dat de norm geen waarde geeft voor een maatregel, of dat de maatregel niet in de norm voorkomt. Dan moet men aannemelijk kunnen maken welke waarde voor deze maatregel van toepassing is, dan geldt het zogenaamde principe van gelijkwaardigheid. 20 Januari 2005

21 Algemeen VA126 Luchtbalans in gebouwen Berekeningsmethoden Het programma VA126 Luchtbalans in gebouwen is geschikt voor: - Luchtbalansberekening - Qv; 10 waardeberekening Voor de Luchtbalansberekening geldt: - Afhankelijk van beschutting, ligging en de verhouding breedte/diepte van het gebouw worden winddrukcoëfficiënten voor de verschillende oriëntaties bepaald en toegepast in de berekening (zoals ook gebruikt in VA114 Gebouwsimulatie). - Het programma controleert de luchthoeveelheden aan de hand van de ventilatie-eisen van het Bouwbesluit. Voor de Qv; 10 waardeberekening geldt: - Ramen zijn gesloten (al is opgegeven dat ze geopend zijn). - Binnendeuren staan open. - Ventilatievoorzieningen staan op minimale stand. - Gebouw wordt opgeblazen via de voordeur, waarvan de kieren worden afgedicht. - Mechanische ventilatie is uitgesloten, overal worden gelijke temperaturen aangenomen. Voor beide type berekeningen geldt dat men het gehele gebouw moet opgeven en alle ramen en deuren moet plaatsen. Alle ruimten moeten met elkaar in verbinding staan door de binnendeuren op te geven. Van alle deuren en ramen moet natuurlijk bekend zijn hoeveel lucht door de kieren lekt. Indien een berekening is gemaakt, kunnen de berekeningsresultaten, alsmede de ingevoerde roosters in de programma s VA101 en VA114 worden gebruikt. De resultaten van de berekening worden weggeschreven in de luchtuitwisseling tussen ruimten. 21 Januari 2005

22 Opbouw programma s 1.2 Opbouw van de programma s De invoer van het programma bestaat in de eerste plaats uit een hoofdmenu met de volgende menu's: Projecten, Invoeren, Uitvoeren, Configuratie, Help. In elk menu kiest men weer uit verschillende submenu s. Het menu Projecten heeft bijvoorbeeld weer vijf submenu s die onder elkaar op het beeldscherm verschijnen: Nieuw project starten Inlezen project Wegschrijven project Wegschrijven project als Wissen project Andere VABI programma's Stoppen met het programma 22 Januari 2005

23 Menu s, invoerschermen 2 Invoerschermen, invoervelden, buttons, functietoetsen, databanken In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe men gegevens invoert in de programma=s en hoe men de verschillende invoerschermen opent. Behandeld worden de typen invoervelden, buttons en functietoetsen. Voorts wordt beschreven hoe het niveau van een invoerscherm is te wijzigingen, databanken zijn op te roepen en gegevens naar eigen databanken zijn weg te schrijven. 2.1 Selecteren van menu s en invoerschermen Men kan in de menubalk een menu selecteren door met de muis het gewenste menu aan te klikken. De invoerschermen van de verschillende menu's kunnen op drie manieren worden geselecteerd door: - met de muis naar het gewenste item te gaan en dit aan te klikken; - met de cursortoets naar het gewenste item te gaan en dit te activeren door de <Enter> toets in te drukken; - de onderstreepte letter van het gewenste invoerscherm in te toetsen. Met behulp van de muis of de cursortoetsen kan men snel door de verschillende menu's heenlopen en in verschillende invoerschermen komen. 2.2 Gebruik van invoerschermen Er kunnen meerdere schermen over elkaar heen op het beeldscherm worden gezet. Men kan een scherm weer eenvoudig verlaten door op een scherm van een hoger niveau dat op het beeldscherm staat, te klikken. Een scherm wordt afgesloten door de Annuleer-button, de Selecteer-button, de Sluitenbutton of de Algemene Close button te activeren (zie 2.3 Buttons). Een invoerscherm is o.a. opgebouwd uit: - invoervelden met begeleidende teksten; - keuzevelden, na aanklikken volgt een lijst met keuzemogelijkheden; - verwijzingsvelden met begeleidende teksten; - 'buttons' (drukknoppen) met teksten. Invoerveld Keuzeveld Verwijzingsveld In de invoervelden tikt men getallen of teksten. Er zijn twee manieren om in het gewenste invoerveld getallen of tekst in te typen: - ga met de muis naar het invoerveld en klik dit aan, typ getallen of tekst in; - ga met de <Tab> toets of <Enter> toets naar het invoerveld. Men kan meteen tekst of getallen intypen in het invoerveld. In de verdere programmadocumentatie worden beide methoden aangeduid met 'invoeren'. Na aanklikken van een keuzeveld volgt een lijst met keuzemogelijkheden, hieruit kan men een mogelijkheid selecteren. Een dik omlijnd invoerveld is een verwijzingsveld. Door het aanklikken van een verwijzingsveld, verschijnt een nieuw 23 Januari 2005

24 Menu s, invoerschermen invoerscherm. De gegevens van dit invoerscherm koppelt men aan het eerste scherm door de button Selecteren te gebruiken. Wanneer in een dik omlijnd invoerveld een nul staat, wil dat zeggen dat er nog geen invoerscherm aan gekoppeld is. In dat geval of wanneer men voor de eerste keer vanuit een scherm een invoerscherm opent zijn de invoervelden daarin leeg (of gevuld met default waarden). Men kan dan direct nieuwe gegevens invoeren. Buttons Een button ( drukknop ) dient om: - een invoerscherm te activeren; - een overzicht op te roepen; - een vraag met Ja of Nee te beantwoorden. Een button kan worden geactiveerd door het aanklikken met de muis. In plaats van een button aan te klikken kan men de <Alt> toets in combinatie met een letter gebruiken. 24 Januari 2005