Martenastate te Cornjum, bijlagen

Transcriptie

1 Bundeling van historisch materiaal betreffende Martenastate te Cornjum. Verzamelt en gebruikt ten behoeve van het document Waterpartijen, oeverlijnen en walkanten van Martenastate te Cornjum. Bevindingen op basis van historisch materiaal. Groen Verleden bureau voor historisch onderzoek op het terrein van groen erfgoed Zoetendaal XL Elst Jan Holwerda , Groen Verleden, bureau voor historisch onderzoek op het terrein van groen erfgoed, Elst Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd of openbaar worden gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij op papier of digitaal, zonder voorafgaande toestemming van de opdrachtgever, in overleg met Groen Verleden. In geval van publicatie, geheel of gedeeltelijk, van dit als intern rapport bedoelde document, is het noodzakelijk om auteursrechten, copyright, publicatierechten en/of andere rechten te regelen met Groen Verleden of andere partijen.

2 Martenastate in beeld Martenastate door A. Martin Bron: Martena te Kornjum behoort den heere Laes van Burmania door Jacobus Stellingwerff, C. Meeth Bron: Met keermuur en terras, en toegangsbrug aan noordzijde van huiseiland. Opnieuw Martenastate van de noordzijde. De tweede brug is niét een brug tussen huiseiland en park, maar die tussen het driehoekige eiland en park! Deze brug staat op kadastraal minuutplan 1812 en tegenwoordig zijn in de oever nog steeds steentjes van het noordelijk bruggenhoofd te vinden. De oostelijke oeverlijn van de vijver is glooiend en zonder beschoeiing weergegeven. Linksonder op de tekening is een stapel bakstenen

3 getekend, enig verband met het op die hoogte in het water liggende fundament? Op deze hoogte ligt op een meter of drie uit de oever een stenen fundement. Door Duinker & Kloppenburg is deze plek uitgelegd als zijnde een paardenwedde, een drenkplaats voor paarden ? Bron: Fries Prentenkabinet Opnieuw Martenastate van de noordzijde. De westoever van de vijver laat twee inhammen zien, met er tussen een oppervlak op dezelfde hoogte als de waterspiegel. Deze inhammen passen wonderwel bij eenzelfde vorm die ingetekend staat op de eerste gedetailleerde kaart van Martenastate (kadastraal minuutplan 1812). 1 Duinker & Kloppenburg, Herstelplan Martenastate, Mantgum

4 1899 Martenastate voor afbraak in Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed Noordoostzijde met keermuur Martenastate voor afbraak in Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed Noordzijde met keermuur en terras en brug naar huiseiland.

5 1899 Martenastate voor afbraak in Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed Vanuit zuidwest zijde kijkend over huiseiland tegen state Het nieuwe huis, vermoedelijk niet lang na voltooiing. Bron: Collectie Jan Holwerda Het nieuwe huis, met heel jonge beplanting op de voorgrond en veel oudere op de achtergrond, op het driehoekig eiland.

6 1915 ca. Nieuw plantsoen ten noorden van Martenastate. Bron: Documentatiestichting Leeuwarderadeel Nieuw plantsoen ten noorden van Martenastate, op de voormalige nederhof, na werkzaamheden door de firma Bosgra in de winter van De Leeuwarder courant van 13 augustus 1913 meldt: Onder leiding van de firma Bosgra te Bergum is een en ander zoo goed mogelijk in zijn vorigen vorm teruggebracht. Nieuwe lanen, wandelpaden en parken met heesters zijn aangelegd, vele stamboomen en veel kreupelhout opnieuw geplant, een heuveltje is opgeworpen, de vroegere zoogenaamde goudvischvijver is hersteld (hoewel goudvisschen tot nog toe ontbreken) en op de geschikste en mooiste punten zijn rustbanken voor de vermoeide wandelaars geplaatst ca. Het nieuwe plantsoen ten noorden van Martenastate. Bron: Documentatiestichting Leeuwarderadeel Het nieuwe plantsoen ten noorden van Martenastate, op de voormalige nederhof. De oever aan de overzijde van de Groote Vijver laat geen beschoeiing zien.

7 1930 ca.? Kijkend over de vijver richting Martenastate. Bron: Documentatiestichting Leeuwarderadeel. Kijkend over de Groote Vijver richting Martenastate, rechts het nieuwe plantsoen op de voormalige nederhof. De oeverbegroeiing verzacht en verbergt de oeverlijn, beschoeiing lijkt niet waarschijnlijk ca.? - Martenastate ingepakt in het groen. Bron: Documentatiestichting Leeuwarderadeel. De Martenastate ingepakt in het groen.

8 1935 ca.? Martenastate Bron: Documentatiestichting Leeuwarderadeel. Deze foto en die van 1978, 1990 en nu brengen in beeld hoe de westelijke oeverlijn van het huiseiland in de loop van decennia is teruggedrongen/afgeslagen Bron: Leeuwarder courant De westelijke oeverlijn is hier gelijkend aan die op de foto van 1935, hier staat het water lager.

9 1955 Foto: Phons Schellart Bron: Boskabouters aan het werk. Bron: Leeuwarder courant

10 1962 Foto: Phons Schellart Bron: Bron: Friese koerier

11 Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed 1978 Bron: Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed Vergelijk deze foto met die van 1935 en zie de wijkende westelijke oeverlijn van het huiseiland.

12 Bron: Leeuwarder courant Bron: Leeuwarder courant Vergelijk deze foto met die van 1935 en 1978 en zie de wijkende westelijke oeverlijn van het huiseiland. Ook in 1990 staan de linden van de Lindensingel in een zeer smalle berm, zowel aan de zuidelijke als aan de noordelijke zijde! Is de laatste zijde na 1990 al eens aangeheeld?

13 Martenastate in kaart detail uit De Grietenye van Leeuwerdera-deel Uit: Beschrijvinge van de Heerlyckheydt van Frieslandt (1664), door Christianus Schotanus Bron: schotanus.us De Martenastate wordt enkel met het woord Martena, een symbool dat voor Edelen Staten staat (een 8 met + er op) en een rij bomen aangegeven detail uit De Grietenije van Leeuwerdera deel Uit: Uitbeeldinge der Heerlijkheid Friesland (1718), uitgegeven door François Halma Bron: mapy.mzk.cz De schematische weergave is er nu een van een huis te midden van groen, met ook nu de naam Martena.

14 469 particuliere begraafplaats 470 boomgaard 471 plaisierbosch 471a weiland 472 boomgaard 473 vijver tot vermaak 474 huis en erf 475 laan tot vermaak 475a moestuin 476 huis 477 huis en erf 478 moestuin juli Kadastraal minuut Jelsum sectie B, blad 01 Bron: watwaswaar.nl De vroegste en meest duidelijke weergave van de waterpartijen en Martenastate (in plattegrond) is te vinden op het kadastraal minuut uit juli Het huis met L-vormige plattegrond staat op een eiland, met de toegangsbrug aan de westzijde. Aan de oostzijde van het huiseiland is een driehoekig eiland met twee oortjes, vormgegeven als een lunet (als in de vestingbouw). Aan de noordzijde geeft een brug toegang tot dit driehoekige eiland. Op dit punt zijn nu nog steeds in het terrein in de noordoever baksteentjes te vinden, ongetwijfeld restanten van het noordelijke bruggenhoofd (de brug staat afgebeeld op een tekening van Martin uit 1880, zie voorgaande bijlage). Op dezelfde hoogte bevinden zich in de westelijke oever van de Groote Vijver twee kleine inhammen

15 (zie paardenwedde genoemd in voorgaande bijlage). Na een kort vervolg in noordelijke richting maakt de waterpartij een knik naar het westen en eindigt deze na weer een knik in een vijvervorm als een driehoekige punt die in westelijke richting wijst. Vrijwel alle waterlijnen en hoeken zijn strak en recht getekend. Tot slot ligt in het noordelijke plaisierbosch (Parkbos) nog een ronde vijver, toentertijd ongetwijfeld een goudvissenvijver. Als boven gezegd staat de brug naar het huiseiland hier aan de westzijde van het eiland ingetekend, tekeningen (1722 en ca. 1880) en foto s (1899) laten de toegangsbrug echter aan de noordelijke huiseilandzijde zien. Legenda huis erf vijver tot vermaak boomgaard plaisierbosch moestuin laan tot vermaak weiland bouwland Bron: hisgis.nl en watwaswaar.nl

16 Detail eerste kadastrale hulpkaart Cornjum Bron: Kadaster Archief Arnhem Topografische Militaire Kaart Bron: watwaswaar.nl De eerste Topografische Militaire Kaart laat een invulling gelijkend aan het eerste kadastraal minuut zien, zij het op een andere schaal en onscherp. De eerstvolgende kadastrale hulpkaart brengt het eerste deel van de vergraving van de noordelijke waterpartij in beeld. De stippellijnen geven het eerdere rechte verloop van dat deel van de waterpartij aan. Het eerdere ronde vijvertje is opgenomen in de nieuwe bocht. Uit de kadastrale legger komt naar voren dat de vijver in of net voor 1836 is vergroot, of te wel zijn gewijzigde vorm heeft gekregen. Er dient wel aangetekend te worden dat het kadaster alleen belang had en heeft bij de juiste registratie van opstanden en perceelgrenzen (dus oppervlakte) en niet bij invullingen als die door bv een waterpartij omsloten door één perceel. (hier 471/552) Daarom kan ook het deel van de waterpartij in de vorm van de punt omsloten door perceel 471/552 al vergraven zijn terwijl dit niet in kaart werd (is) gebracht.

17 Topografische Militaire Kaart Bron: watwaswaar.nl De volgende Topografische Militaire Kaart, uit 1854, geeft een beeld als de eerdere kadastrale hulpkaart uit De punt (waterpartij) in het noordwesten heeft nog min of meer z n oude vorm, de verbinding naar de rest van de waterpartijen is al vergraven tot een bocht. De Groote Vijver is wel erg groot ingetekend. De brug naar het driehoekige eiland bevindt zich nu naar het oortje aan de zuidwestzijde van het driehoekige eiland detail uit De Grietenij Leeuwerderadeel Uit: Nieuwe Atlas van Friesland ( ), door Wopke Eekhoff Bron: www2.tresoar.nl/digicollectie De kaart van Eekhoff is de eerste kaart die laat zien dat de gehele noordelijke waterpartij is vergraven tot een waterpartij in de landschapstijl. De vergraving zelf zal in of net voor 1836 hebben plaatsgevonden (zie Detail eerste kadastrale hulpkaart Cornjum)

18 Detail hulpkaart nr 115, dienstjaar 1902 Bron: Kadaster Archief Arnhem Als al aangegeven, het kadaster had en heeft alleen belang bij de juiste registratie van perceelgrenzen en opstanden en niet bij de exacte vorm van een waterpartij omsloten door één perceel (hier 552). De noordwestelijke vijver, de punt, is hier dan ook niet naar werkelijkheid ingetekend, maar overgenomen van de oudere hulpkaart. De hulpkaart uit 1902 is opgesteld na bouw van het nieuwe huis Detail veldkaart nr 2, dienstjaar 1902 Bron: Kadaster Archief Arnhem De veldkaart die als basis voor nevenstaande hulpkaart diende, geeft de exacte in- en afmetingen van het nieuwe huis weer.

19 1930 / Topografische Militaire Kaart Bron: watwaswaar.nl RAF luchtfoto Bron: watwaswaar De brug naar het driehoekige eiland bevindt zich nog steeds naar het oortje aan de zuidwestzijde van dat eiland. De Groote Vijver lijkt te groot ingetekend. Ten aanzien van de Topografische (Militaire) Kaarten door de tijd heen valt te concluderen dat de detaillering van de waterpartijen en oeverlijnen niet geheel accuraat is, zeker niet bij de Groote Vijver.

20 RAF vlucht 165 run 02 foto 3025 WUR library ID Bron: library.wur.nl/webquery/geoportal/raf Op de luchtfoto uit 1945 komen de vloeiende oeverlijnen vanaf de Groote Vijver naar de noordwestelijke vijver en van de laatste vijver zelf goed naar voren. De oeverlijnen van de Groote Vijver zelf lijken niet vloeiend. Aan de oostzijde wordt die indruk mogelijk veroorzaakt door de bomen die de denkbeeldige lijn onderbreken. Aan de westzijde is er zeker geen vloeiende oeverlijn. De hoeken van huis- en driehoekig eiland zijn afgerond, net als de buitenhoeken van de grachten eromheen. De bomen aan de zuidzijde van de Lindensingel staan in een berm en niet zoals tegenwoordig, aan of zelfs bijna in het water. De brug aan de noordzijde en in het verlengde van de Berceau is op de luchtfoto zichtbaar. Op voorgaande kaarten is deze niet ingetekend, uit archiefmateriaal blijkt dat er in ieder geval in 1913 een betonnen brug is gelegd. De brug naar het driehoekig eiland ligt nog steeds aan het zuidelijke oortje.

21 1944 kaart met aanduiding van stinzenflora Bron: Peter Karstkarel, Landgoed Martenastate Koarnjum, Leeuwarden Deze kaart zal samenhangen met een inventarisatie gedaan in 1939, door G.D. Duursma. De basis voor deze kaart zal een kadastrale hulpkaart zijn geweest. Vergelijking met voorgaande luchtfoto maakt duidelijk dat de breedte niet overal in verhouding is en met name de verbinding tussen Groote Vijver en noordwestelijke vijver te breed is ingetekend.

22 Topografische Kaart Bron: watwaswaar.nl De waterpartijen en oeverlijnen lijken her en der niet kloppend. De noordwestelijke vijver is te klein en klopt qua vorm niet, de Groote Vijver lijkt te breed, het noordelijke oortje is te klein, het grachtdeel tussen huis- en driehoekig eiland te breed. Opvallend is dat de westelijke oever van de Groote Vijver weer wel past bij de oudere oeverlijn (minuutplan 1812). Tot slot kent het driehoekige eiland aan de noordzijde een beplantingsstrook met bomen Topografische Kaart Bron: watwaswaar.nl De belijning van de waterpartijen lijkt nu veel meer naar werkelijkheid te zijn ingetekend, alleen het huiseiland is wat klein. Een dam vormt nu de verbinding naar het driehoekige eiland.

23 Topografische Kaart Bron: watwaswaar.nl Topografische Kaart Bron: watwaswaar.nl Opeens staat het huis aan de westelijke oever van het huiseiland Ook Topografische (Militaire) Kaarten zijn niet 100% betrouwbaar en kennen vanzelfsprekend hun beperkingen. Er kan sprake zijn van chronometrische afwijkingen (al verouderd bij uitgave), meetkundige afwijkingen (het is ook niet gezegd dat meer recente kaarten ook altijd nauwkeuriger zijn) en topografische afwijkingen (niet alles wordt ingemeten of gekarteerd, niet alles kan men op de kaart kwijt, niet alles is op schaal, bv wegen die breder worden weergegeven dan ze in werkelijkheid zijn)

24 Topografische Kaart Bron: watwaswaar.nl 2014 TOP10NL Bron: arcgis.com Waar op voorgaande kaarten de westelijke oever van de Groote Vijver nog onregelmatig is, wordt deze nu als ware het een vloeiende lijn weergegeven. De in- en uitstulpingen die voor het eerst op het minuutplan uit 1812 staan en steeds op de een of andere wijze op navolgende kaarten naar voren komen, zijn nu verdwenen of worden niet meer aangegeven.

25 2012 Uitvoeringsplan Martenastate te Koarnjum, D. Swierstra 2014 Bron: arcgis.com

26 Martenastate in de krant Leeuwarder courant De Martenastate kent in 1781 een Mr. Hovenier. In 1833, na het overlijden van Epo Sjuck Burmania Vegelin van Claerbergen ( ), wordt Martenastate in eerste instantie te huur aangeboden. Het betreft dan een buitenplaats met onderscheidene appartementen, wel aangelegde tuinen, vruchtdragende hoven, wagenhuis, stalling, tuinmans woning en verdere gerijflijkheden Leeuwarder courant Het betreft Mr. Hovenier Mintje Feddes, genoemd in een advertentie waarin Yperen boomen (iepen) te koop worden aangeboden Bataafsche Leeuwarder courant Goed 15 jaar later zijn het Eeken stammen (eiken) die te koop zijn Leeuwarder courant Leeuwarder courant Enige maanden later volgt een veiling. Het buitengoed omvat eene zeer moderne en hechte heeren huizinge, met zeven benedenkamers, eenige bovenkamers, en verdere gerijfelijkheden, uitmuntende tuinen, broeijerijen, boomgaarden, boschjes, lanen, stalling en koetshuis, en afzonderlijke tuinmans woning.

27 Leeuwarder courant Wij noemden Martena-State eene schoone plaats. Geheel in het hoog geboomen verscholen... de Kerk door de Martena's werd gesticht, en binnen de cingel de State is gelegen. Maar volgt hij de laan, die naar dezelve leidt; treedt hij het breede voorplein op... deftige Stins voor zich ziet, en bijna getroffen wordt, door hare fraaije ligging en buitengewone bouworde. De breede gracht, de huizinge en erf omringende, en zich verre voor dezelve naar een fraai oprijzend terras uitstrekkende, - de oude statige kastanjeboomen, die het voorplein overschaduwen, en voor meer dan honderd jaren door de hand van den beroemde Jr. Epo Sjuk van Burmania... zijn geplant; - het schoone aan de overzijde des waters opgaand geboomte;...

28 Leeuwarder courant Later in 1833 vindt er een inboedelveiling plaats Leeuwarder courant In 1834 ondertekent Ulrich Herman Wielinga Huber een overlijdensadvertentie, Wielinga Huber had Martenastate in 1833 gekocht Leeuwarder courant Na de dood van Wielinga Huber volgt een veiling van beesten en rijtuigen.

29 Leeuwarder courant En twee jaar later worden opnieuw bomen verkocht: esschen (1 zware), eschdoorn, abeelen, linden en enkelen ijpen; benevens 1 nootenboom en eenige perceelen kap- en hakhout Leeuwarder courant Direct daarna volgt de verkoop van hout op stam: eiken, ijpen, populier, beuken, noten, linde, eschen, appel en peereboomen. Verder diverse heesters en denneboompjes, 18 jonge Fransche appelboomen en 15 dito Peereboomen (Piramides), geschikt tot verplanting.

30 Ook het Fries Genootschap gaat niet in op het aanbod tot koop. De state bevond zich al in een zeer vervallen toestand Leeuwarder courant In 1885 wordt Martenastate aan de provincie te koop aangeboden, de provincie gaat hier niet op in Leeuwarder courant In oktober 1888 is er sprake van verkoop op afbraak van het buitengoed Martena-State en bij boelgoed verkoop van al de, in het bosch van dat buitengoed aanwezige boomen, w.o. zware linden, - berken, - eiken, - en esschenstammen Leeuwarder courant

31 Leeuwarder courant Leeuwarder courant Leeuwarder courant Maar een week later wordt de aangekondigde veiling afgelast.

32 Leeuwarder courant De verkoop van ijpen, esschen boomen en eene groote partij takkebossen en kophout zal voor enige gelden moeten zorgen Leeuwarder courant Na de dood van Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen verkrijgt de Hervormde kerkvoogdij Martenastate, bos, tuinen en arbeiderswoningen. Een state die als een bouwval gelijkt.

33 In 1896 worden bijl en spade ter hand genomen. De voorgaande advertentie zal hierop betrekking hebben, want Vele boomen zijn uitgeroeid of geveld, andere gesnoeid, heuveltjes geslecht, vijvers gedempt en de noodige aanplantingen gedaan. Wat vroeger na veel inspanning is daargesteld, is nu in betrekkelijk korten tijd vernietigd of gewijzigd... Het slot Martena-state, vroeger niet te zien, komt nu in al zijn naaktheid en vervallen toestand te voorschijn en maakt op den wandelaar geen prettigen indruk. Het dak is hier en daar erg beschadigd, de muren zijn verweerd, glasramen ingewaaid enz., te veel om op te noemen. De knagende tand des tijds is overal in ruime mate zichtbaar, zoodat deze state, weleer een sieraad van ons dorpje, niets meer is dan een schaduw van vervallen grootheid Leeuwarder courant Leeuwarder courant In het jaar erop, 1897, volgt opnieuw een verkoop van ijpen, esschen boomen, kophout en takkebossen

34 Leeuwarder courant En weer een jaar later betreft het ook lindeboomen en elzenboomen, naast esschen boomen, kophout en takkebossen. De Ned. Hervormde kerk zit met te hoge kosten en wil de state afbreken, maar afbraak van Martenastate zou betekenen dat testamentaire voorwaarden zouden worden geschonden en de state aan de gemeente Leeuwarden zou vervallen. De gemeente Leeuwarden wordt verzocht geen aanspraak te doen, deze gaat hier mee akkoord Leeuwarder courant

35 Leeuwarder courant Leeuwarder courant En een goed half jaar later volgt een tweede verkoop van afbraakmaterialen. In 1900 volgt de aanbesteding tot afbraak van Martenastate en de bouw van een nieuw woonhuis Leeuwarder courant Leeuwarder courant Eind 1900 is de nieuwe woning Martenastate gereed en te huur. De afbraakmaterialen worden vervolgens te koop aangeboden.

36 Leeuwarder courant In 1913 zijn de oude singels hernieuwd, jonge boomen geplant, heesterperken aangelegd etc Leeuwarder courant

37 Onder leiding van de firma Bosgra te Bergum is een en ander zoo goed mogelijk in zijn vorigen vorm teruggebracht. Nieuwe lanen, wandelpaden en parken met heesters zijn aangelegd, vele stamboomen en veel kreupelhout opnieuw geplant, een heuveltje is opgeworpen, de vroegere zoogenaamde goudvischvijver is hersteld (hoewel goudvisschen tot nog toe ontbreken) en op de geschikste en mooiste punten zijn rustbanken voor de vermoeide wandelaars geplaatst Nieuwsblad van het Noorden

38 Leeuwarder courant Zeven jaar later is er al weer opbrengst door de verkoop van ieperen en beuken kaphout, takkebossen en 1 mooie eikenhouten boom Leeuwarder courant Stinzenflora Cornjum Leeuwarder courant Leeuwarder courant

39 Leeuwarder courant Leeuwarder nieuwsblad : goedkoop advertentieblad

40 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

41 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

42 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

43 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

44 Leeuwarder courant Friese koerier

45 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

46 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

47 Leeuwarder courant Leeuwarder courant

48 Leeuwarder courant Ook in 1990 staan de linden van de Lindensingel in een zeer smalle berm, zowel aan de zuidelijke als aan de noordelijke zijde! Is de laatste zijde na 1990 al eens aangeheeld?

49 Martenastate in het archief Ook al was een archiefbezoek uiteindelijk niet opgenomen in de opdracht, toch is het archief van Tresoar te Leeuwarden bezocht, voor eigen rekening. Een aantal toegangen is ingekeken, zeker niet uitputtend, maar wel om een bevestiging te krijgen dat uit geen van de van toepassing geachte archieven een tot nog toe onbekende detailkaart zou opduiken. Dit werd (helaas) bevestigd, maar de archieven boden toch ook weer een aantal groene snippers. In 1833 kocht Ulrich Herman Wielinga Huber ( ) Martenastate. Van hem resteren drie kasboeken. 2 Het eerste kasboek over de periode kent een serie van beroepsgroepen waarbij per groep betalingen zijn genoteerd: een naam en een bedrag. De naam betreft soms alleen de achternaam, maar soms zijn ook voornamen of initialen en/of een plaatsnaam genoteerd. Met die info is onder andere het volgende uit dit kasboek af te leiden: Onder Bloemist staan: L. Dupré, Vlaskamp en R.K. Brink. Vlaskamp zal de hovenier Gerrit Lambertus Vlaskamp ( ) of zijn zoon, de hovenier Lambertus (Lambertus Gerrits) Vlaskamp ( ) zijn 3 ; Dupré betreft de hovenier en bloemist Lodewijk Dupré uit Leeuwarden en R.K. Brink is de bloemkweeker en tuinzaadverkooper Rinse Klazes Brink uit Leeuwarden. 2 Tresoar Leeuwarden, toegangsnr Familie Huber, inv.nr Kasboeken van het beheer van het vermogen: inv.nr , inv.nr , inv.nr Ernst Bruinsma en Yme Kuiper (red.), De vergeten tuinen van Gerrit Vlaskamp, Leeuwarden Onder Boomkweker zijn o.a. te vinden Wybren Kryns Joure, Andele Lolkes Boomsma Belkum en O.T. Bosgra Bergum. Dit betreffen respectievelijk de boomkweker Wybren Kryns uit Joure, de boomkweker Andele Lolkes Boomsma uit Berlicum en de boomkweker Okke Tietes Bosgra uit Bergum. Uit het archief van de Hervormde gemeente Cornjum komt het navolgende beplantingsplan voor de singel, zonder maten, zonder beplantingsdetails. 4 En uit een financieel overzicht twee details betreffende de tuin: 1913 betonbruggetje ƒ 200,- aanleg plantsoen ƒ 1237,55 4 Tresoar Leeuwarden, toegangsnr Hervormde gemeente Britsum-Jelsum- Cornjum, 1.3. Cornjum (1603) , inv.nr. 221 Stukken betreffende het Martenafonds en Martenastate,

50 De werkzaamheden rond Martenastate in 1912/1913 zijn uitgevoerd door de firma Bosgra. In het archief van de Boomkwekerij De Iephof (Fa. Bosgra) is o.a. het grootboek 1912/1913 te vinden. 5 Hierin zijn Martenastate gerelateerde details te vinden: besteld plantmateriaal, plantkosten, mandagen, kosten voor werkzaamheden e.d. onder 22 nov dubbele witte kastanje 150 ypen veere 2 ypen stammen 5 Tresoar Leeuwarden, toegangsnr Boomkwekerij De Iephof Grootboeken van leveranties aan cliënten, inv.nr stam sierboomen 200 pyr? en dekheesters 100 ypenveeren 100? 10 stam en sierboomen 50 pur en dekheesters 6 linde stammen 21 linde stammen 300 ypenveere 20 Abies Nordman 100 Sparren? 100 struikrozen 30 Hydrangea 10 Pinus Cembra 10 groenbl planten 750 wilgen pooten 1 dubb witte kastanje 5 linde stammen totaal aangenomen voor 1000,- : plantsoen 490,- planten 60,- werkzaamheden 450,- is ongeveer 32 mandagen à 1,75 / uur onder 22 nov 3 linde stammen 21 en 24 dec worden nog mannen ingezet

51 in jan, feb en maart 1913 nog eens 22 mandagen onder 14 feb staan 20 roode bessen 5 zwarte besse 20 frambozen 1 steenpeer 5 heesters pur? 14 heester Naast het al naar voren gekomen eerste kasboek van Wielinga Huber, zijn nog twee van zijn kasboeken bewaard gebleven. 6 Beide zijn een mix van dag- en kasboek. Niet alleen bedragen staan genoteerd, maar ook opmerkingen betrekking hebbend op het bedrag of op de dag dat het bedrag is betaald worden gemaakt. Naast Martenastate komt ook het bezit van de Bennema State te Hardegarijp (vanaf 1841) en een huis met tuin in Leeuwarden naar voren. Er zijn posten te vinden als: - werkzaamheden aangaande paden, wegen, bosschen, tuingronden begonnen te regelen - 8 pottenbloemen voor Cornjum - aan de weduwe O.T. Bosgra... betaald voor... te Hardegarijp geleverd 3 appelb 45 Beukenferen 600 Els - voor 67 kruiwagens puin, aan den weg door Cornjum - voor 4 praam vollen grof steengoed en kiezel, zamen 479 kruiwagens - jaarloon als hovenier wegens moezerij, bakken, bloemtuin, cingels en lanen en bosschen 340,- - voor 80 grof en 28 kruiwagens fijn kiezel - voor 357 kruiwagens dong in de tuinen - voorgenommene snoeijing der eiken bomen nevens appelhof en bosch - bij mijn bezoek bij den bloemist Hornstraa achter de Hoven, denzelve betaald, wegens dahlia's, stokrozen, stamrozen, vaste planten gedurende den zomer van 1852 Voorgaande citaten die iets met een van Wielinga Hubers tuinen (soms niet duidelijk welke) te maken hebben, zijn slechts enkele uit de vele notities. En beide boeken zijn verre van uitputtend doorlopen (geen onderdeel van de opdracht). Het verdiend aanbeveling dit alsnog te doen of te laten doen. 6 Tresoar Leeuwarden, toegangsnr Familie Huber, inv.nr Kasboeken van het beheer van het vermogen: inv.nr. inv.nr , inv.nr