Wijsgerige Antropologie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wijsgerige Antropologie"

Transcriptie

1 Wijsgerige Antropologie Er was een grote overlap tussen filosofie en theologie in de middeleeuwen. Wat de mens scheidt van een dier is het verstandelijke vermogen, het vermogen tot taalgebruik en het besef van goed en kwaad. Mensen zijn vergeleken met dieren instinctzwak en ongespecialiseerd en langer behoeftig. De mens kan tegen zijn instinct gaan en nee zeggen tegen behoeftes. Deze kenmerken zijn de essentie van het mens zijn. - De redelijkheid, in staat zijn om te denken en te beschouwen en te verhouden tot de natuur. - Zelfbewustzijn, ingaan tegen instinctieve neiging vanwege andere belangen - Excentrisch wezen, bewust zijn dat je er bent, nooit in staat om volledig te kunnen samenvallen met jezelf juist omdat je altijd bewust bent dat je bent. Als mens kun je dus niet centrisch zijn zoals dieren dat wel kunnen. Je gaat niet volledig in de wereld op. Kritiek op het beeld van mens als rationeel wezen. 1) Plato. Wagenmennen. De ziel is opgedeeld in 3 delen. Het witte paard: Moed. <Deel van het lichaam Het zwarte paard: Begeerte. <Deel van het lichaam. De Menner: De rede die alles aanstuurt. < Geest 2) Kant. Ich(Bewust) Es(Lichamelijke driften), Überich(geweten) (Onbewust) 3) Nietzsche. Wil tot macht bepaalt Ons redelijk wezen Er zijn drie eigenschappen of vermogens volgens aristoteles - Vegatief(Datgene dat de noodzakelijk verrichtingen kan maken om te leven): Planten, dieren, mensen - Sensitief(In staat om op een gegeven prikkel te reageren): Dieren, mensen - Rationeel(Redelijk/verstandelijk): Mens ( Animal rationale ) Door als mens het leven als animal rationale te leven bereik je volgens Aristoteles het gelukzalige leven. Hiervoor zijn een aantal noodzakelijke voorwaarden nodig. Een noodzakelijke voorwaarde is iets dat het geval moet zijn om iets te bereiken. De ratio en de emoties voor geluk. Ook zijn er de voldoende voorwaarde. Als de noodzakelijke voorwaarde nog niet voldoende is om gelukzaligheid te bereiken, moet er nog iets komen voordat het een voldoende voorwaarde is. Volgens Kant is het verstand de zintuiglijke kennis en de redelijke kennis en wordt uit de Anschaung (Bewustzijn) gehaald. Ons verstand kent en ordent de werkelijkheid om ons heen, de waarneming in de ruimte en tijd.

2 De werkelijkheid zoals we hem kennen(subjectief) heet volgens Kant Ding für mich de werkelijkheid zoals wij die niet kennen heet volgens Kant Ding für sich. De mens heeft dus de ratio of reden waardoor hij door zijn verstand keuzes kan maken. Dit heet een doel/middel rationaliteit. Ratio is het middel om een doel de bereiken(van A naar B te gaan) zonder dat we soms weten of we dat doel wel willen bereiken. Met behulp van de instrumentele reden heeft de mens zich los gemaakt van de natuur en een cultuur geschapen. Is taal zonder denken mogelijk? Taal is de communicatie waarbij informatie tussen een zender en ontvanger wordt uitgewisseld om de werkelijkheid te begrijpen. Voordat het van zender naar ontvanger gaat moet het worden gecodeerd. Dat doet taal. Volgens Heidegger wonen we in de taal. Veel mensen geloven niet meer in de stricte scheiding tussen taal en werkelijkheid, want taal is ook een werkelijkheid. Maar is taal zonder werkelijkheid mogelijk? Volgens Wittgenstein I hangt wat je kunt denken samen met wat je kunt zeggen over de gegeven stand van zaken in de werkelijkheid.(de betekenis van een woord ligt in het gebruik ban dat woord) De wereld is alles wat het geval is en waarover men niet spreken kan moet men zwijgen. Uitspraken over de werkelijkheid(proposities) moeten betekenisvol zijn. Volgens Wittgenstein II ligt de betekenis van een woord of taalhandeling niet in het linken aan de werkelijkheid, maar in het gebruik van het woord. Als een woord niet bestaat, verzonnen wordt en over niets iets zegt maar toch wordt gebruikt is het toch een woord. Een woord krijgt namelijk betekenis in een taalspel. Een taalspel is de context waarin mensen taal gebruiken. Taalspelen kun je proberen te begrijpen en beschrijven. Wittgenstein gelooft dat je de regels moet kennen van een taalspel en dat het op meerdere manieren gespeeld kan worden. Je moet de spelregels van een taalspel kennen om er aan deel te nemen. Het probleem lichaam en geest. Het monisme gelooft alleen in lichaam of geest, meestal alleen in Lichaam(Materie). Slechts 1 substantie en alles heeft substantie. (Substantie is dat wat op zichzelf bestaat en alleen uit zichzelf begrepen kan worden, dus niet herleidbaar tot iets anders). Zij vragen zich of hoe iets immaterieels kan inwerken op iets van vlees en bloed. Spinoza is een Monist. Het dualisme gelooft in lichaam én geest. Er zijn er 2 Zij geloven in het stoffelijke(materiële) en het onstoffelijke(immateriële) ofwel de geest bestaat niet uit moleculen. Een belangrijk argument voor dualisme is dat veel mensen het gevoel hebben dat zij een geest hebben. Het lichaam en de geest zijn beiden zelfstandig. Dualisten zijn bijv. Plato en Descartes. Descartes zegt cogito ergo sum (Ik denk dus ik besta). Descartes heeft 4 denkstappen. 1) Twijfel aan kennis uit zintuigen 2) Twijfel aan redenering (vanwege mogelijke denkfout)

3 3) Omdat onze dromen even werkelijk lijken als onze wakkere toestand kunnen we niet zeker weten dat je in wakkere toestand niet aan het dromen bent dus alles wat waar lijkt zou een illusie kunnen zijn. 4) Ik kan niet twijfelen aan dat ik twijfel -> Denken -> Dus ik besta. Descartes concludeert het bestaan van een denken subject, terwijl Spinoza uitkomt op het zijnde object(god/natuur). Is het denken van een ik of slechts een denkende? Descartes stelt volgend op zijn cogito dat het bestaan van het lichaam/materiële zo helder en onderscheiden is voor de geest, dat het voldoende zekerheid is dat het lichaam bestaat. Er is ook een derde mogelijkheid: het Dual aspect theory of twee aspecten theorie. Volgens deze theorie zijn lichaam en geest twee aspecten van het zelfde. Of immaterieel of materiaal is niet bekend. Intersubjectiviteit is objectiviteit in de wetenschap, want de mens kan nooit helemaal subjectief worden. Materialisme: de mens wordt vergeleken met computer. De hardware zijn de hersenen en de software de emoties. De verlichte mens is als de redelijkheid van de mens steeds toeneemt en kennis vergaard en alle domheid wijkt. Door en door rationeel. Is dit goed? Of moet er nog emotie bestaan? Determinisme is de stroming die ervan uit gaat dat alles vast staat. Niets gebeurd zonder oorzaak, alle dingen die we doen zijn bepaald door gebeurtenissen uit het verleden(alles is bepaald door iets wat er aan vooraf gaat). Het determinisme stelt dat er geen vrije wil is en er geen toeval is. Alles is bepaald, dus gedetermineerd. Het determinisme impliceert monisme omdat alles voort komt uit het ene(zoals Spinoza stelt) en alles is voorbestemt. Existentialisme(satre) en Structuralisme(Foucault). Het Existentialisme is de existentie van de mens belangrijk. Existentie is het bestaan en wordt begonnen bij de ervaring van in de wereld zijn. De mens geeft zijn eigen bestaan invulling. Deze invulling heet de essentie en je bent vrij om dat te doen. Existentialkisme stelt dat de mens 'gedoemd is tot vrijheid'. Principe van de ultieme oorzaak: een handeling uit vrije wil komt voort uit de keuze om zo te handelen, zonder dat deze weer veroorzaakt is door eerdere gebeurtenissen. Geeft een mens zich volgens Satre geen vrijheid(of heeft de mens niet de vrijheid om keuzes te maken), dan is dit mens 'te kwade trouw' ofwel is hij niet trouw aan mens zijn. Vrijheid is je plicht. Existentialisme komt voort uit existentie, ofwel bestaan. Belangrijk is Essentie, ofwel Het Zijn. Het verschil is dat existentie vooraf gaat aan de essentie. Je bestaat eerst, en kunt daarna

4 door keuzes 'zijn'. Er is de vrijheid om zelf te bepalen wie we zijn. Je maakt keuzes om je leven te vormen. Volgens Satre ligt niets vast bij de mens. Het draait om geen god, geen eeuwige waarde en geen menselijke natuur. Alles is je eigen keuze en je kunt je niet verontschuldigen. Het subject is de centrale rol in het bestaan. Foucault zegt in het structuralisme dat structuren regels zijn die bepalend zijn voor het handelen en denken van mensen binnen een samenleving of maatschappij. Structuren oefenen daarmee macht uit, ze zorgen ervoor dat individuen zich voegen naar de consequenties. Macht is sterk aanwezig in onze samenleving. Als iemands macht erkend wordt, is dat gezag. Regels of conventies die niet afgesproken zijn spelen een grote rol in het structuralisme. Een ingeslepen structuur is een conventie of regel die niet is afgesproken maar waar iedereen zich aan houdt, ook wel normalisering genoemd. Je past je aan, aan de norm. Dit is ook wel disciplinering. (Je wordt geleerd om je aan bepaalde regels te houden. het proces om aan te passen aan conventies). Door disciplinering of straffen leer je, je voegen naar de norm. Personen die zich door disciplinering houden aan de regels zien dat vaak als hun regels. Structuren zijn dus geschreven maar vooral ongeschreven regels die je vanaf kleins af aan leert. Je bent volgens het structuralisme een klein tandwieltje die alleen draait als het grote wiel dat doet. Determinisme hoort bij het structuralisme, alles heeft een oorzaak. Existentialisme gaat uit van een extreme vrije wil. Factialiteit is de feitelijkheid, datgene waar je niet omheen kan. Bijvoorbeeld iemand die Fysiek vast zit heeft geen vrije wil om alles te doen: tegenstandpunt existentionalisme. Heidegger zegt 'je bent er, of je nou wil of niet' Dus Factialiteit is: omstandigheden waar je geen invloed op kunt hebben. Binnen factialiteit zijn er wel keuze mogelijkheden. Voorbeeld: opgesloten in cel. Je kunt je overgeven of er tegen vechten. Behaviorisme: Mentale toestanden zoals angsten zijn niet waarneembaar gedrag. Waarneembaar gedrag, zoals de reacties op prikkels zijn meetbaar. Via gepaste beloningen op gewenst gedrag en gepaste straf op ongewenst gedrag kan de mens gecontroleerd worden. Compactibalisme ( Dennet, Dawkins) Tussen posities tussen de kwestie 'vrijheid vs determinisme' Compatibalisme(Dennett) Determinisme klopt op fysisch niveau(in je hersenen). Op de manier waarop wij denken over vrije wil. Door inzicht kun je handelen en kun je rij handelen. Dat is vrijheid.

5 De mens heeft tch het vermogen om een keuze te maken omdat hij in staat is te anticiperen op de gewenste of ongewenste gevolgen van een handeling. Ons denkvermogen geeft ons de mogelijkheid in te spelen op de gedetermineerde werkelijkheid. Sociobiologie is de leer van leven. Dawkins zegt dat menselijk gedrag genetisch is en evolutionair bepaald. Dus ook ons morele gedrag komt voort uit onze genen. De individuele mens als voertuig van de genen. De mens als individu is een voertuig van de genen en wij doen wat door onze genen is bepaald. Charles Taylor hangt het communitarise aan. Dit staat tegenover het individulisme. Volgens het communitarisme is de gemeenschap on hem heen een voorwaarde(noodzakelijke) voor zelfverwerkelijking of ontplooiing van het individu. Authenticiteits ideaal is uit het aanbod van waarden van de gemeenschap kiezen wat wel of niet bij jou past. Natuurlijke selectie. Survival of the fittest. Het sluit het idee van ontwerp (god of etc) uit. Zelfopoffering of altruïstisch gedrag komt uit de cultuur. De sociobiologie zefr dat zelfopoffering voort komt uit overlevingsdrang van genen. Vandaar bijv een moeder die zich opoffert voor haar kind. Het filosofisch Elftal Aristoteles Het sensitieve, het rationele en het vegatieve vermogen. De mens scheidt zich van dieren/planten door zijn redelijkheid. Het doel van de mens is om redelijk te zijn, het bereiken hiervan heet zelfverwerkelijking, hij bereikt zijn gelukzaligheid. Hij is dualist. Descartes Hij is rationalist. De ratio is de enige bron van kennis. Zintuigen geven alleen maar onzekere kennis. Zekere kennis komt voort uit ons verstand. Alles waaraan getwijfeld kan worden wordt verworpen. De enige zekerheid is dat hij twijfelt en dat er iets moet zijn, een ik, dat twijfelt. Cogito ergo sum; ik denk dus ik besta. Descartes is een dualist, er zijn twee substanties. Het geestelijke moet denken, het lichamelijke moet uitgebreidheid hebben. Ze zijn totaal verschillend. Spinoza Monist en rationalist. Er is maar 1 substantie, alles wat bestaat kan herleid worden tot God, ; (het ene of Natuur ) God is de oorzaak van alles. Lichaam en geest zijn 1 in god. God is oneindig, eeuwig, uniek.(het is geen god van het geloof). Niets kan bestaan buiten deze god. Denken en uitgebreidheid zijn twee verschijningsvormen in god. Kant Je kunt je zintuiglijke werkelijkheid overstijgen door je rede. Filosofie is een zelfstandige wetenschap. Hij gaat tegen het rationalisme in. Centraal staat de vraag: Wat kan ik weten? Is de rede een zelfstandige bron van het verkrijgen van kennis? Onder rede verstaat hij de

6 mogelijkheid de zintuigelijke werkelijkheid te overstijgen. Kant ziet verschil tussen Ding fur mir en ding an sich. Het ding dat we als mensen kennen en het ding dat we niet kunnen kennen. Wittgenstein Gelooft in het taalspel in zijn eerste periode. Wat je kunt denken valt samen met wat je kunt zeggen. Alles wat dit te boven gaat is niet zinvol om in taal uit te drukken. Hierover mag je niet praten. In zijn 2 de periode gelooft hij het tegenovergestelde. Hij legt meer de nadruk op de verschillende manieren van taalgebruikm elk met zijn eigen regels en functies, veel filosofische problemen zijn taalproblemen. We stellen verkeerde vragen. Veel problemen kunnen opgelost worden door te laten zien hoe de taaluiting wordt bedoeld in een specifieke situatie. Satre Vertegenwoordiger van het existentialisme, benadrukt de vrijheid van de individuen. De existnetie, het bestaan gaat vooraf aan het zijn. Geinspireerd door heidegger. Je moet je eigen leven op unieke wijze vorm geven. De meens heeft geen angeboden natuur/karakter. Je bent gedoemd tot vrijheid en mag deze niet ontlopen(te kwade trouw). Foucault Structuralisme. Waarheid is een relatief begrip. Hij doet genealogisch onderzoek naar de werking van macht. De mens is verankerd in onzichbare machtsstructuren, zoals school of het ziekenhuis of het leger. Deze instituties disciplineren de mens. Hij gelooft niet in menselijke vrijheid. Dennett Compatibilist; vrije wil is verenigbaar met het determinisme. Determinisme zegt dat tussen alle verschijnselen oorzaak/gevolg relaties staan. Dit klopt op fysisch niveau. Vrije wil in strikte zin bestaat niet.. Toch hebben mensen genoeg vermogen om vrije keuzes te maken. Het menselijke vermogen tot vrije wil is het vermijden van toekomstige gebeurtenissen of juist niet, daar heeft de mens het vermogen voor. Het bevestigd het determinisme; anders kun je niet voorspellen of vermijden. Taylor Houdt zich bezig met de verhouding tussen individu en gemeenschap. Zelfontplooiing en zingeving is erg belangrijk. Ook individualisme. Ze zijn verbonden met de smaenlevingl religie, taal, kunst politiek etc. De bron van onze waarden zoeken we steeds meer in onszelf. Wij moeten ons eigen leven zin geven. We moeten een uniek individu zijn. Berlangrijke vertegenwoordiger van het communitarisme. De gemeenschap heeft een grote rol bij zelfontplooiing. Dawkins Etholoog en evolutiebioloog. Humanist en atheist. Hij verdidgd de evolutietheorie met strikt wetenschappelijke argumenten.

Wijsgerige antropologie 1 Het eigene van de mens 1.1 Mens en dier

Wijsgerige antropologie 1 Het eigene van de mens 1.1 Mens en dier Samenvatting door een scholier 2634 woorden 14 januari 2007 7,1 60 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Wijsgerige antropologie 1 Het eigene van de mens 1.1 Mens en dier De mens onderscheid zich

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie

Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie Samenvatting Filosofie Wijsgerige antropologie Samenvatting door Cristel 1201 woorden 26 juni 2016 3,5 3 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Wijsgerige antropologie 1 Verschillen tussen mens en

Nadere informatie

7,1. Samenvatting door een scholier 1678 woorden 5 januari keer beoordeeld. Filosofie. Filosofie van de 1e & 2e periode Hoofdstuk 1

7,1. Samenvatting door een scholier 1678 woorden 5 januari keer beoordeeld. Filosofie. Filosofie van de 1e & 2e periode Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1678 woorden 5 januari 2004 7,1 38 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie ViaDELTA Filosofie van de 1e & 2e periode 2003 2004 Hoofdstuk 1 Doelgericht handelen = handelen met

Nadere informatie

11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets

11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets 11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets Opdracht 1 Wat is de Sokratische methode? Opdracht 2 Waarom werd Sokrates gedwongen de gifbeker te drinken? Opdracht 3 Waarom zijn onze zintuigen

Nadere informatie

Wijsgerige antropologie:

Wijsgerige antropologie: Wijsgerige antropologie: 1. De mens is een dier dat kan denken Een mens is tegelijkertijd het subject en het object van het onderzoek in de wijsgerige antropologie, zowel onderzoeker als datgene wat onderzocht

Nadere informatie

Wat is de mens? - Context. De opkomst van de filosofische antropologie

Wat is de mens? - Context. De opkomst van de filosofische antropologie De menselijke natuur, week 9 De opkomst van de filosofische antropologie Overzicht van reeds behandelde mensbeelden en de mechanistische visie uit de late 19e eeuw Wat is de mens? - Context Plato / Descartes

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2009 - I

Eindexamen filosofie vwo 2009 - I Beoordelingsmodel Opgave 1 Religieuze ervaring 1 maximumscore 5 een bruikbare definitie van religie 1 drie problemen die zich kunnen voordoen bij het definiëren van religie 3 meerdere religieuze tradities;

Nadere informatie

Schoolexamenvragen voor wijsgerige antropologie NB de omvang is méér dan ik voor één SE gebruik! Achteraan is een antwoordmodel toegevoegd.

Schoolexamenvragen voor wijsgerige antropologie NB de omvang is méér dan ik voor één SE gebruik! Achteraan is een antwoordmodel toegevoegd. Schoolexamenvragen voor wijsgerige antropologie NB de omvang is méér dan ik voor één SE gebruik! Achteraan is een antwoordmodel toegevoegd. Opgave 1: Over lichaam en geest In 1986 promoveerde Meijsing

Nadere informatie

Eindexamen vwo filosofie II

Eindexamen vwo filosofie II Opgave 2 Leven vanuit vrije wil 7 maximumscore 3 een weergave van een overeenkomst tussen de Avatar-training en Sartre wat betreft de opvatting over vrijheid als zelfverwerkelijking: beiden lijken uit

Nadere informatie

Rene Descartes. René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain

Rene Descartes. René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain Rene Descartes René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain Cogito ergo sum, ik denk dus ik ben. Een uitspraak van René Descartes. Een belangrijk wiskundige en filosoof in de geschiedenis. Volgens

Nadere informatie

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13

INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 INHOUD VOORWOORD 11 INLEIDING Over verwondering, contingentie en denken-als-ordenen 13 HOOFDSTUK 1. Op zoek naar een stabiele werkelijkheid. De Oudheid (6 de eeuw v.c. 6 de eeuw n.c.) 25 1. Het ontstaan

Nadere informatie

filosofie vwo 2015-II

filosofie vwo 2015-II Opgave 1 Over vrijheid en christelijk geloof 1 maximumscore 2 Een uitleg in welk opzicht Mill vindt dat het calvinistische idee van gehoorzaamheid niet overeenstemt met het christelijk geloof: als de mens

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5

Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5 Samenvatting Filosofie Wegen naar wijsheid, hoofdstuk 4 en 5 Samenvatting door een scholier 1742 woorden 4 juli 2010 4,3 21 keer beoordeeld Vak Filosofie Hoofdstuk 4 Denken over de mens Filosofische vragen

Nadere informatie

Leren Filosoferen. Zesde avond

Leren Filosoferen. Zesde avond Leren Filosoferen Zesde avond Het gedachte-experiment Bekende gedachte-experimenten: De grot van Plato De veil of ignorance van John Rawls Achilles en de schildpad van Zeno Jan Bransen: Betono Denkende

Nadere informatie

Opdracht Filosofie Filosofi

Opdracht Filosofie Filosofi Opdracht Filosofie Filosofi n Opdracht door een scholier 2334 woorden 18 oktober 2010 7 3 keer beoordeeld Vak Filosofie Verschillende filosofiën Monisme Het monisme vindt dat de mens slechts uit één substantie

Nadere informatie

Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V Wijziging pagina 5: het centraal examen duurt 180 minuten FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.09.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur?

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Spinoza s Visie Dag 3 Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Module 3 Herhaling Belangrijke lessen dag 1 en 2 Kennis is de bron van ons geluk. Kennis van het hoogst denkbare geeft het grootst mogelijke

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur?

Spinoza s Visie. Dag 3. Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Spinoza s Visie Dag 3 Hoe verhoudt de mens zich tot de Natuur? Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2010 - II

Eindexamen filosofie vwo 2010 - II Opgave 2 Religie in een wetenschappelijk universum 6 maximumscore 4 twee redenen om gevoel niet te volgen met betrekking tot ethiek voor Kant: a) rationaliteit van de categorische imperatief en b) afzien

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Spiritueel scepticisme 6 maximumscore 4 een uitleg dat McKenna in tekst 6 vanuit epistemologisch perspectief over solipsisme spreekt: hij stelt dat de kennisclaim over het bestaan van andere mensen

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I 4 Beoordelingsmodel Opgave 1 Gevoel en machine 1 Een goed antwoord bevat: Twee aan het ontologisch dualisme ontleende argumenten als ondersteuning van de visie dat een dier volgens Descartes geen pijn

Nadere informatie

filosofie vwo 2016-II

filosofie vwo 2016-II Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering

Nadere informatie

Bart van Haaster 2013

Bart van Haaster 2013 Bart van Haaster 2013 1. Als voorwaarde voor verantwoordelijkheid 2. Als zelfverwerkelijking 3. Als bewuste aansturing 1. Vrije wil als voorwaarde voor verantwoordelijkheid Een handeling uit vrije wil

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores. Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots

Vraag Antwoord Scores. Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots Opgave 1 Intussen in de wereld van de robots 1 maximumscore 3 een uitleg van de identiteitstheorie: gedachten en ervaringen zijn identiek aan hersentoestanden 1 twee andere redenen waarom de identiteitstheorie

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Beoordelingsmodel Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie 1 maximumscore 3 een uitleg hoe het volgens Anselmus mogelijk is dat Pauw en Witteman het bestaan van God ontkennen: het zijn

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie 2012 - I

Eindexamen havo filosofie 2012 - I Opgave 2 Emoties op de beursvloer 8 maximumscore 2 een weergave van het verband volgens Aristoteles tussen verdiensten, ambities en aanzien bij een fier mens: door hoge ambitie en hoge verdiensten verdient

Nadere informatie

naar: Jed McKenna, Jed McKenna s theorie van alles, Samsara, 2014

naar: Jed McKenna, Jed McKenna s theorie van alles, Samsara, 2014 Opgave 2 Spiritueel scepticisme tekst 6 Jed McKenna is de schrijver van verschillende boeken over spiritualiteit. In zijn boeken speelt hij de hoofdrol als leraar van een leefgemeenschap. McKenna is spiritueel

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76

INHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76 INHOUDSOPGAVE 5 DEEL I KENNIS... 6 DEEL II WETENSCHAP... 76 Vergeten... 7 Filosofie... 9 Een goed begin... 11 Hoofdbreker... 13 Zintuigen... 15 De hersenen... 17 Zien... 19 Geloof... 21 Empirie... 23 Ervaring...

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur

Spinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur Spinoza s Visie Dag 2 Over God en de Natuur Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich tot de wereld? Waarin

Nadere informatie

filosofie Het IK en de vrije wil zin en onzin

filosofie Het IK en de vrije wil zin en onzin filosofie Het IK en de vrije wil zin en onzin Het bewustzijn Fasen van het bewustzijn Fysieke sector Mentale sector Verbeeldingen sector Zintuiglijke waarnemingen en impulsen. De ervaren werkelijkheid

Nadere informatie

Vraag Antwoord Scores

Vraag Antwoord Scores Opgave 2 Waanzin 6 maximumscore 2 een weergave van de overeenkomst tussen Descartes benadering van emoties en de beschreven opvatting over melancholie in de Oudheid: een fysiologische benadering 1 een

Nadere informatie

Geloven en redeneren. Samenvatting

Geloven en redeneren. Samenvatting Geloven en redeneren Samenvatting Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Ontwikkelingen

Nadere informatie

Geloven en redeneren. Religie en filosofie

Geloven en redeneren. Religie en filosofie Geloven en redeneren Religie en filosofie Historisch overzicht Pantheïsme en polytheïsme De spiltijd Het oosten Boeddhisme Confucianisme Taoïsme Het westen Jodendom, christendom, islam Filosofie Het begin

Nadere informatie

Correctievoorschrift. Voorbeeld van een goed antwoord: Nagel volgt Kant door op te merken dat het vreemd en onwenselijk is

Correctievoorschrift. Voorbeeld van een goed antwoord: Nagel volgt Kant door op te merken dat het vreemd en onwenselijk is Toets Vrije Wil en 2 Correctievoorschrift Correctievoorschrift Maximumscore 3 Een correcte uitleg van Kants analyse van morele verantwoordelijkheid Een correcte uitleg van waarom we het bestaan van de

Nadere informatie

INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT

INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT INLEIDING Plato's grot Filosofie en ideologie De hermeneutische cirkel DEEL 1. DE LOTGEVALLEN VAN DE FILOSOFISCHE RATIONALITEIT HOOFDSTUK 1. Wijsbegeerte binnen de antieke bestaanshorizon: zijn en worden

Nadere informatie

Opgave 3 Roken en vrije wil

Opgave 3 Roken en vrije wil Opgave 3 Roken en vrije wil 13 maximumscore 4 een uitleg dat het substantiedualisme van Descartes in tekst 7 is te herkennen: denkende substantie versus uitgebreidheid Er zijn twee soorten verslavingen:

Nadere informatie

Pijn Inleiding tot de filosofische benadering http://www.phil.uu.nl/~rob/

Pijn Inleiding tot de filosofische benadering http://www.phil.uu.nl/~rob/ Pijn Inleiding tot de filosofische benadering http://www.phil.uu.nl/~rob/ Rob van Gerwen Subfaculteit Filosofie Universiteit Utrecht www.phil.uu.nl/~rob/2007/guest.shtml Periode 4, 2007 C1 Pijn en het

Nadere informatie

Opgave 1: Vrije wil als zelfverwerkelijking

Opgave 1: Vrije wil als zelfverwerkelijking * PTA code: ED/st/05 * Docent: MLR * Toetsduur: 100 minuten. * Deze toets bestaat uit 11 vragen. Het totaal aantal punten dat je kunt behalen is: 32. * Kijk voor je begint telkens eerst de vraag kort door,

Nadere informatie

Stoïcijnse levenskunst

Stoïcijnse levenskunst Stoïcijnse levenskunst Evenveel geluk als wijsheid Miriam van Reijen ISVW UITGEVERS INHOUD Voorwoord Hoofdstuk 1 Praktische filosofie 11 Geloven, filosoferen en weten 11 Praktische filosofie 13 Filosofen

Nadere informatie

Spinoza over de vrije wil. Miriam van Reijen Academisch Genootschap Eindhoven 15 februari 2013

Spinoza over de vrije wil. Miriam van Reijen Academisch Genootschap Eindhoven 15 februari 2013 Spinoza over de vrije wil Miriam van Reijen Academisch Genootschap Eindhoven 15 februari 2013 Benedictus de Spinoza 1632 (Amsterdam) 1677 (Den Haag) Spinoza is als tweede generatie allochtoon in Amsterdam

Nadere informatie

Examenprograma filosofie havo/vwo

Examenprograma filosofie havo/vwo Examenprograma filosofie havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein

Nadere informatie

Het dubbelgebod en de zin van ons bestaan (22 februari 2009)

Het dubbelgebod en de zin van ons bestaan (22 februari 2009) 1 Het dubbelgebod en de zin van ons bestaan (22 februari 2009) De achtergrond van de vraag naar het belangrijkste gebod De vraag waar wij vanochtend mee te maken hebben is de vraag naar het grote of anders

Nadere informatie

Ethische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen.

Ethische optiek = hoe is de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen. Samenvatting door A. 1576 woorden 4 december 2014 1,3 2 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Paragraaf 2 De ethische optiek 1 inleiding Ethiek gaat over goed en kwaad in het menselijk handelen. Onderscheid

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 1. Wie is Spinoza en wat is ware kennis?

Spinoza s Visie. Dag 1. Wie is Spinoza en wat is ware kennis? Spinoza s Visie Dag 1 Wie is Spinoza en wat is ware kennis? Opzet cursus Dag 1 Dag 2 Dag 3 Dag 4 Over God Over de mens Over het geluk Inleiding Hoe zit de wereld in elkaar? Hoe verhoudt de mens zich tot

Nadere informatie

Politieke Filosofie Oudheid en Middeleeuwen

Politieke Filosofie Oudheid en Middeleeuwen Politieke Filosofie Oudheid en Middeleeuwen Geschiedenis en politieke filosofie Geschiedenis Beschrijving feitelijke gebeurtenissen. Verklaring in termen van oorzaak en gevolg of van bedoelingen. Politieke

Nadere informatie

DUALISME. René Descartes ( )

DUALISME. René Descartes ( ) DUALISME René Descartes (1596-1650) HET CORPUSCULAIRE WERELDBEELD Galileo Galilei (veroordeling 1633 vanwege Dialogen) Descartes - Le Monde (voltooid in 1633) HET CORPUSCULAIRE WERELDBEELD PRIMAIRE QUALITEITEN

Nadere informatie

Opgave 2 Doen wat je denkt

Opgave 2 Doen wat je denkt Opgave 2 Doen wat je denkt 7 maximumscore 2 een argumentatie waarom Swaab het bestaan van vrije wil verwerpt op grond van de experimenten van Libet: bewustzijn komt pas na de beslissingen van de hersenen

Nadere informatie

Spinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur

Spinoza s Visie. Dag 2. Over God en de Natuur Spinoza s Visie Dag 2 Over God en de Natuur Module 2 Herhaling dag 1 Over geluk, kennis en God Belangrijke lessen Streven naar eer, rijkdom en lust brengt niet het gewenste geluk. Denken, het opdoen van

Nadere informatie

Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid

Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid Opgave 2 Neuroplasticiteit en wilsbekwaamheid 6 maximumscore 3 een argumentatie dat de opvatting van Kahn niet tot het dualistisch epifenomenalisme kan behoren, omdat daarin bewuste gedachten geen invloed

Nadere informatie

Inleiding Filosofie en Ethiek Derde Bijeenkomst: De 2e wetenschappelijke revolutie Dinsdag 19 september 2006

Inleiding Filosofie en Ethiek Derde Bijeenkomst: De 2e wetenschappelijke revolutie Dinsdag 19 september 2006 Inleiding Filosofie en Ethiek Derde Bijeenkomst: De 2e wetenschappelijke revolutie Dinsdag 19 september 2006 Freud (1917) Narcistische krenking Copernicus (1543) Darwin (1859/1871) Galileo Galileï (1564-1642)

Nadere informatie

Spinoza - ook tafels hebben een ziel

Spinoza - ook tafels hebben een ziel Spinoza - ook tafels hebben een ziel In de zeventiende eeuw kwam de filosoof René Descartes met de beroemde stelling dat alles in de wereld tot twee substanties teruggeleid kan worden: lichaam of geest.

Nadere informatie

Propositie: inhoud van een uitspraak (In welke taal dan ook, de inhoud blijft hetzelfde).

Propositie: inhoud van een uitspraak (In welke taal dan ook, de inhoud blijft hetzelfde). Boekverslag door L. 1713 woorden 22 januari 2014 6.2 35 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Scepticisme: geen enkele bron van kennis is betrouwbaar Empirisme: bron van kennis zijn onze zintuigen

Nadere informatie

middeleeuwen verlichting

middeleeuwen verlichting middeleeuwen verlichting Heeft het leven zin? In het theïsme, atheïsme en mystiek René Gude, Nietzsche, Kant DE ZIN VAN HET LEVEN AFHANKELIJK VAN TRADITIE het leven Existentiële vragen: zin, doel, waarde

Nadere informatie

Woordenlijst Het oog in de storm

Woordenlijst Het oog in de storm Woordenlijst Het oog in de storm Hoofdstuk 8 aangeboren-aangeleerd termen die worden gebruikt in de beschrijving van het gedrag en de eigenschappen van mensen. Aangeboren zijn alle eigenschappen die de

Nadere informatie

In de buik van een zwangere vrouw waren eens twee ongeboren kinderen: een kleine gelovige en een kleine scepticus.

In de buik van een zwangere vrouw waren eens twee ongeboren kinderen: een kleine gelovige en een kleine scepticus. In de buik van een zwangere vrouw waren eens twee ongeboren kinderen: een kleine gelovige en een kleine scepticus. De kleine skepticus vraagt: Geloof jij eigenlijk in een leven na de geboorte? De kleine

Nadere informatie

Inhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken?

Inhoudsopgave. Inleiding 4. Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10. Les 2. Denken Kunnen dieren denken? >> Inhoudsopgave Inleiding 4 Les 1. Introductie filosofie Hebben alle vragen een antwoord? 10 Les 2. Denken Kunnen dieren denken? 14 Les 3. Geluk Wat is het verschil tussen blij zijn en gelukkig zijn?

Nadere informatie

Nu Leven Wij Hier Zonder Zin of Zinloos? Overwegingen die wijzen naar het pad naar Verlichting

Nu Leven Wij Hier Zonder Zin of Zinloos? Overwegingen die wijzen naar het pad naar Verlichting Nu Leven Wij Hier Zonder Zin of Zinloos? Overwegingen die wijzen naar het pad naar Verlichting 1 2014 Johan de Jong/Onbestempeld.nl Illustraties: Kitty van Dijk 2 Inhoud Inleiding Leeswijzer 1. Nu 2. Leven

Nadere informatie

Eindexamen vwo filosofie 2013-I

Eindexamen vwo filosofie 2013-I Opgave 1 Het tastende brein 1 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg van de drie definities van vrije wil aan de hand van tekst 1: een uitleg van vrije wil als voorwaarde voor verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Hoe word je succesvol in sales

Hoe word je succesvol in sales Hoe word je succesvol in sales Verkopen gaat niet vanzelf. Zeker niet in deze tijd. Toch zijn nog steeds veel verkopers erg succesvol. Dat komt niet door het product of de dienst die ze aanbieden, maar

Nadere informatie

Doel van Bijbelstudie

Doel van Bijbelstudie Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo I

Eindexamen filosofie vwo I Opgave 3 Ramadan in de post-seculiere samenleving 12 maximumscore 4 verlichtingsfundamentalisme: laïciteit: verbannen van religie uit openbaar onderwijs en politiek 1 verlichtingsvijandig multiculturalisme:

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze lessen zijn geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Filosofie en actualiteit. Tweede bijeenkomst

Filosofie en actualiteit. Tweede bijeenkomst Filosofie en actualiteit Tweede bijeenkomst Journalistieke vragen Over wat voor soort gebeurtenis hebben we het? Wat is de oorzaak? Wat gebeurt er verder? Hoe moeten we deze gebeurtenis beoordelen? Filosofische

Nadere informatie

Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011

Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Violette van Zandbeek Social research Datum: 15 april 2011 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Naam: Violette van Zandbeek Vak: Social research Datum: 15 april 2011 1 Kennis, hoe te benaderen en hoe te funderen..? Als onderdeel van het vak social research

Nadere informatie

Het lichaam-geest probleem

Het lichaam-geest probleem Het lichaam-geest probleem Wouter Bouvy 3079171 November 5, 2006 Abstract Dit artikel behandelt het lichaam-geest probleem. Het bestaat uit een uitleg over het lichaam-geest probleem, en schrijft deze

Nadere informatie

Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme

Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme Anomaal Monisme vergeleken met behaviorisme en functionalisme Wouter Bouvy 3079171 October 15, 2006 Abstract Dit artikel behandelt Mental Events van Donald Davidson. In Mental Events beschrijft Davidson

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven! Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet

Nadere informatie

MIRARI Van kritiek naar dialoog.

MIRARI Van kritiek naar dialoog. MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch

Nadere informatie

Evolutie. schepping. belangrijk! Wat geloof jij?

Evolutie. schepping. belangrijk! Wat geloof jij? Evolutie schepping belangrijk! Van levensbelang van levensbelang Wat geloof jij? 1 1. Onze gedachten bepalen wat we zien. Zal een kleuter van vier jaar een boek zonder plaatjes mooi vinden? Nee, uiteraard

Nadere informatie

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben.

2 keer beoordeeld 22 maart Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe je een goede samenleving kan hebben. 7,8 Aantekening door Sara 1516 woorden 2 keer beoordeeld 22 maart 2017 Vak Filosofie Methode Durf te denken Hoofdstuk 7 Sociale filosofie. Sociale filosofie gaat over de maatschappij, het gaat over hoe

Nadere informatie

Zeven hulpbronnen van vertrouwen. Door: Carlos Estarippa

Zeven hulpbronnen van vertrouwen. Door: Carlos Estarippa Zeven hulpbronnen van vertrouwen Door: Carlos Estarippa Geïnspireerd door het boek van Bertie Hendriks Dagboek van de Ziel. De zeven levensfasen (Hendriks, 2013) wil ik in onderstaand artikel beschrijven

Nadere informatie

Samenvatting Filosofie Emoties

Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting Filosofie Emoties Samenvatting door een scholier 1030 woorden 28 mei 2013 3,2 2 keer beoordeeld Vak Methode Filosofie Cogito Filosofie samenvatting Emoties (theorie en primaire teksten) THEORIE

Nadere informatie

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan

Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit

Nadere informatie

filosofie vwo 2015-II

filosofie vwo 2015-II Opgave 1 Over vrijheid en christelijk geloof 1 maximumscore 2 Een uitleg in welk opzicht Mill vindt dat het calvinistische idee van gehoorzaamheid niet overeenstemt met het christelijk geloof: als de mens

Nadere informatie

geloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl

geloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl geloof en wetenschap Prof.dr. Cees Dekker Kavli Institute of NanoScience Delft http://www.mb.tn.tudelft.nl Utrecht, 16-6-2006 1. Is het waar, dat recente vondsten in de wetenschap Godsgeloof verzwakken?

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.]

[IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] 2011 Life Coach Désirée Snelling Berg Desirée [IN 3 STAPPEN JE EX TERUG.] Leer de technieken om met behulp van je onderbewuste en het universum je ex weer terug te krijgen. Inleiding Het is geen geheim

Nadere informatie

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Dankwoord 11 Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Makers en doeners 21 De verschillen tussen wetenschap, vormgeving en kunst 22 Het scheppingsproces als eenheid 23 Materiële werkelijkheid

Nadere informatie

Mc. 1: 1-11 PG te Sexbierum-Pietersbierum Sixtustsjerke 11 jan. 2015. Grote en kleine Geliefde van God - Gemeente van Christus,

Mc. 1: 1-11 PG te Sexbierum-Pietersbierum Sixtustsjerke 11 jan. 2015. Grote en kleine Geliefde van God - Gemeente van Christus, Mc. 1: 1-11 PG te Sexbierum-Pietersbierum Sixtustsjerke 11 jan. 2015 Ds. A.J.Wouda Grote en kleine Geliefde van God - Gemeente van Christus, Het weer is onrustig De wereld is onrustig En veel mensen, sommigen

Nadere informatie

Het begrip natuur in techniek, filosofie en religie. Deel I: Van voormodern naar modern denken

Het begrip natuur in techniek, filosofie en religie. Deel I: Van voormodern naar modern denken Het begrip natuur in techniek, filosofie en religie Deel I: Van voormodern naar modern denken 1. Inleiding 2. Franciscus 3. Descartes 4. Pascal 5. Conclusies Inleiding Lynn White in Science (1967): Christendom

Nadere informatie

Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg

Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg Mediasociologie Hoorcollege Iedereen is vrij! Theo Ploeg 1 2 wat ga ik behandelen? wat is mediasociologie bij CMDA/IAM? wat gaan we doen en hoe doen we dat? wat is sociologie eigenlijk en hoe zien wij

Nadere informatie

filosofie vwo 2015-II

filosofie vwo 2015-II Opgave 2 Onbewuste discriminatie 6 maximumscore 4 Een beschrijving van de twee groepen waarin bij Descartes de gedachten van de ziel uiteenvallen: acties en passies van de ziel 1 een antwoord op de vraag

Nadere informatie

Oefening baart morele ontwikkeling. Jan den Boer. Filosofisch café Hoogeveen, 250314.

Oefening baart morele ontwikkeling. Jan den Boer. Filosofisch café Hoogeveen, 250314. Oefening baart morele ontwikkeling. Jan den Boer. Filosofisch café Hoogeveen, 250314. Mijn zoektocht: Pirsig, filosofie, boeddhisme, management, bewustzijnswetenschap, Lamme. Robert Pirsig: Zen en de kunst

Nadere informatie

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15

Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen

Nadere informatie

Pijn. Een filosofische benadering. Periode 4, 2011. http://www.phil.uu.nl/~rob/guest.shtml

Pijn. Een filosofische benadering. Periode 4, 2011. http://www.phil.uu.nl/~rob/guest.shtml Pijn Een filosofische benadering Periode 4, 2011 http://www.phil.uu.nl/~rob/guest.shtml Rob van Gerwen Departement Filosofie Universiteit Utrecht http://www.phil.uu.nl/~rob/ Inhoudsopgave 1 Inleiding tot

Nadere informatie

De Verlichting. De Verlichting

De Verlichting. De Verlichting De Verlichting =18 de eeuwse filosofische stroming die de nadruk legt op rationaliteit (zelf nadenken), vrijheid en gelijkheid en dit toepast in alle maatschappelijke velden (politiek, economie, religie

Nadere informatie

FILOSOFIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0

FILOSOFIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 FILOSOFIE VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2016 V15.7.0 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

Wat is realiteit? (interactie: vraagstelling wie er niet gelooft en wie wel)

Wat is realiteit? (interactie: vraagstelling wie er niet gelooft en wie wel) Wat is realiteit? De realiteit is de wereld waarin we verblijven met alles wat er is. Deze realiteit is perfect. Iedere mogelijkheid die we als mens hebben wordt door de realiteit bepaald. Is het er, dan

Nadere informatie

Eindexamen Filosofie havo I

Eindexamen Filosofie havo I Opgave 2 Denken en bewustzijn 8 Een goed antwoord bevat de volgende elementen: een omschrijving van het begrip bewustzijn 2 argumentatie aan de hand van deze omschrijving of aan Genghis bewustzijn kan

Nadere informatie

Geluk & wijsheid. Zevende avond

Geluk & wijsheid. Zevende avond Geluk & wijsheid Zevende avond Schoonheid Wat heet mooi? Het belang van het overbodige De postmoderne waarheid De filosoof en de waarheid Goochelen Wat heet mooi? Kun je precies beschrijven wat je raakt?

Nadere informatie

NIETZSCHE ALS OPVOEDER. waar leef je voor???

NIETZSCHE ALS OPVOEDER. waar leef je voor??? NIETZSCHE ALS OPVOEDER waar leef je voor??? FILOSOFEREN IN DRENTHE www.keijfilosofie.nl Grote schoonmaak in de bovenkamer VADER EN MOEDER Elisabeth: een antisemitische gans "Het leven is in essentie,

Nadere informatie

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente

leren omgaan met Diversiteit In je gemeente Bijbelstudie 1 Korintiërs Diversiteit in de kerk is van alle tijden. En nu onze cultuur en de kerk minder goed op elkaar aansluiten dan wel eens gedacht, worden we vaker bepaald bij de verschillen tussen

Nadere informatie

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij

Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Maatschappij Samenvatting Levensbeschouwing Mens en Ma Samenvatting door Sophie 1047 woorden 6 februari 2017 8,8 3 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Levensbeschouwing Mens & Ma Mensbeeld hoe je jezelf ziet, de

Nadere informatie

FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1

FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 FILOSOFIE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de

Nadere informatie

Eindexamen havo filosofie II

Eindexamen havo filosofie II Opgave 2 Het geval Phineas Gage 9 maximumscore 2 een uitleg hoe vanuit de fysiologische benadering van emoties het veranderde gedrag kan worden verklaard: de lichamelijkheid van de hersenschade kan tot

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie