1. Intimiteit na een borstoperatie
|
|
- Eva Verbeek
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gezin en relatie 1
2 Inhoud: Intimiteit na een borstoperatie 3 Wat als je zwanger bent of zwanger wilt worden? 4 Veranderingen in seksualiteit 5 Omgaan met seksuele poblemen 6 Hoe kunnen jij en je partner dit opvangen? 7 Met kinderen praten over kanker 10 2
3 1. Intimiteit na een borstoperatie Tegenstrijdige emoties zijn na een borstingreep heel normaal. Dit is voor jou en je partner een nieuwe situatie waaraan je beiden moet wennen. Dat vergt tijd, moed en aanpassingsvermogen. Probeer het dus niet te forceren. Bijna 30% van de vrouwen die geopereerd werd aan de borst, krijgt te maken met seksuele problemen. De aard van de operatie maakt vaak weinig verschil in de beleving ervan. Bijkomend probleem is dat er in bepaalde gevallen een aanvullende behandeling aan te pas komt, zoals chemo- en/of hormoontherapie. Typerend is dat emotionele en seksuele problemen zelden besproken worden. De nadruk ligt meer op de behandeling van de kanker. Toch heb je juist in deze periode vol emoties een uitgesproken behoefte aan tederheid, een knuffel, een arm om je heen,. Troost, waardering, begrip, tact en antwoorden op vragen zijn onmisbaar in deze periode. Met de informatie hier onder hopen we jou en je partner een duidelijker beeld te geven over de gevolgen op de intimiteit van een dergelijke operatie, en hoe je daarmee om kan gaan. Als jullie er samen niet uitkomen, kunnen jullie altijd terecht bij de arts, borstverpleegkundige of psychologe voor meer informatie De gevolgen op intimiteit na chirurgie In tegenstelling tot chemo- en radiotherapie zijn de gevolgen van een borstoperatie meestal blijvend. Eerst moet je het verlies dat je lichaam geleden heeft verwerken. Hiervoor moet je een beroep doen op je aanpassingsvermogen en creativiteit. Dat geldt ook voor je partner. Een borstamputatie kan een grote invloed hebben op je emotionele leven omdat je lichaamsbeeld ingrijpend gewijzigd werd. Zal mijn partner mij nog graag zien, zal mijn partner mijn geschonden lichaam aanvaarden? zijn typische, normale twijfels. Aanvaarding door je partner (op termijn) is erg belangrijk om zelf tot aanvaarding te komen. Geef jezelf en je partner de tijd om met je veranderde lichaam te leren om gaan De gevolgen op intimiteit van chemotherapie Deze behandelingsvorm heeft een indirecte invloed. Mogelijke nevenwerkingen (mis- 3
4 selijkheid en intense vermoeidheid) versterken het zich onaantrekkelijk gaan voelen. Het aanvaarden van je nieuwe lichaam na een borstoperatie kan ook nog eens extra bemoeilijkt worden door haaruitval. Hiervoor bestaan echter oplossingen zoals haarprothesen, petjes, sjaaltjes e.d. Daarnaast verandert chemotherapie ook nog eens de hormoonhuishouding wat menopauzale klachten kan opleveren, of een tijdelijke of permanente onvruchtbaarheid in de hand kan werken. Je lichamelijke weerstand kan aangetast worden waardoor er gemakkelijker vaginale infecties kunnen ontstaan. Ook kan medicatie die je misschien voor andere kwalen nodig hebt, zoals vochtafdrijvende middelen, antidepressiva of middelen tegen hoge bloeddruk, de zin in seks negatief beïnvloeden. Probeer tijd te blijven maken voor intimiteit in jullie relatie, al is het maar elkaar masseren of knuffelen. Ook kan je, bij vaginale droogheid, gebruik maken van hulpmiddelen (vb. glijmiddel op waterbasis, vaginale bevochtiger). Vraag hiernaar bij je apotheek De gevolgen op intimiteit van radiotherapie Door deze plaatselijke behandeling kan de huid rond het litteken wat veranderingen gaan vertonen, zoals een rodere verkleuring en/of een mogelijk dunner geworden geïrriteerde huid. Een aantal patiënten voelen zich hierdoor seksueel geremd of gaan seks vermijden gedurende de behandeling De gevolgen op intimiteit van hormoontherapie Bepaalde medicatie kan remmend werken op die stoffen die nu net nodig zijn om seksuele gevoelens te kunnen hebben. De kans op seksuele remming is bijgevolg reëel. 2. Wat als je zwanger bent of zwanger wilt worden? Eventuele zwangerschap is een terechte zorg. Als je zwanger bent op het moment dat de diagnose gesteld wordt, zullen de risico s voor je ongeboren kind meespelen bij de keuze voor de behandeling. Tijdens de behandeling wordt afgeraden zwanger te worden of een kind te verwekken. Bespreek de mogelijkheden van anticonceptie met je arts. Die gedwongen onvruchtbaarheid kan eveneens van invloed zijn op de manier waarop je je intieme relatie beleeft. 4 Gezin en relatie
5 3. Verandering in seksualiteit 3.1. Verlangen en opwinding Vaak zijn de ziekte en behandeling directe aanleiding voor het verlies van belangstelling in seksualiteit. Ook een tijdje na de behandelingen kan dit nog even blijven voortduren door de vermoeidheid, de verminderde conditie, depressie of angst,... Zich intiem kunnen voelen met iemand stimuleert bij heel wat vrouwen het seksuele verlangen en de opwinding. Aanraken en aangeraakt willen worden, speelt hierbij een heel belangrijke rol. Het is na een verminkende operatie soms helemaal niet prettig om gezien en aangeraakt te worden, laat staan opwindend. Vaak kan je pas terug intiem zijn als je weer met jezelf vertrouwd bent geraakt. En daarvoor zijn tijd en gewenning nodig Aanraken en aangeraakt worden Aanraken en aangeraakt worden moet soms geoefend worden, zeker als je lichaam door bepaalde behandelingen is veranderd. Een manier om jezelf te herontdekken is jezelf aanraken en je huid voelen, voor de spiegel staan en jezelf gewoon bekijken, en vooral die plaatsen die pijn of verdriet hebben veroorzaakt of verminkt zijn. Dit zou je moeten doen telkens je er behoefte aan hebt en niet alleen s morgens en s avonds in de badkamer. Probeer zelf en met je partner uit waar je je goed bij voelt en praat er samen over Geslachtsgemeenschap Bij de ene vrouw lukt vrijen beter dan bij de andere tijdens of na de behandelingen. Vrijen is mogelijk maar het vraagt van beide partners, behalve een grote betrokkenheid, ook enige creativiteit. Denk bijvoorbeeld ook aan hulpmiddelen zoals een glijmiddel, zeker in het begin. Weet ook dat je vooral in de beginperiode als je een nieuwe routine met elkaar opbouwt, veel geduld met jezelf maar ook met je partner moet hebben. 5
6 4. Omgaan met seksuele problemen Hoe je seksuele problemen, die als gevolg van je ziekte en behandeling kunnen ontstaan, aanpakt, hangt af van je eigen voorgeschiedenis, opvoeding en van de manier waarop je altijd al met elkaar omging. Misschien moet je nu voor het eerst proberen woorden te vinden voor gevoelens en emoties die vroeger vanzelfsprekend waren. Of je nu patiënt of partner bent, vertellen over wat je bezig houdt, is vaak de beste oplossing. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Als praten over seks vroeger al niet gemakkelijk was binnen je relatie, lijkt het er al snel op dat er nu ineens relatieproblemen zijn, terwijl dat misschien helemaal niet het geval is. Dat maakt het nog eens extra verwarrend. Toch is het heel belangrijk om voldoende tijd te nemen om met elkaar te leren praten over seksualiteitsbeleving. Het kan nuttig zijn om je gedachten, gevoelens en behoeften duidelijk onder woorden te brengen. Stel vragen aan je partner, zeg wat je verwachtingen zijn, wat je wel wil of niet. Laat je partner er niet naar raden. Hopen dat de ander je gedachten zal lezen of de signalen van je lichaam zal begrijpen, kan aanleiding geven tot extra verwarring of frustratie. Praat dus zo concreet mogelijk met elkaar. Als je behoefte hebt aan meer aandacht of warmte, probeer dan ook aan te geven op welke manier je partner die kan geven. 6 Gezin en relatie
7 5. Hoe kunnen jij en je partner dit opvangen? 5.1. Eigen gevoelens Wanneer je als vrouw met een kwaadaardig gezwel geconfronteerd werd, kan het zijn dat je er niets meer voor voelt om te vrijen. Blijf toch zorgzaam voor je behoefte aan intimiteit. Het hoeft voor jou misschien niet altijd om de lichamelijke sensatie te gaan maar om wat je voor elkaar betekent. Het is belangrijk dat je je gewaardeerd en bijgestaan voelt, en dat je die signalen krijgt die je het gevoel geven dat je behoefte gerespecteerd blijft. Het is nodig dat je dit als vrouw dan ook laat blijken. Neem je eigen gevoelens ernstig. Luister goed naar je eigen lichaam en gevoel en tracht dit niet te forceren: heb geen schuldgevoel indien je je te moe voelt of wanneer je gewoon geen zin hebt. Niemand heeft er schuld aan dat de kanker zich manifesteerde. Laat negatieve gevoelens toe. Het is normaal dat intimiteit en seksualiteit amper aan de orde zijn. Pas na ongeveer 6 maanden begint het leven weer zijn normale gangetje te gaan. Zoek beiden samen uit op welke manier je opnieuw intiem met elkaar kan omgaan. Sommige vrouwen blijven zich vaak verdrietig, ongelukkig en boos voelen. Het heeft geen zin om dat te onderdrukken. Praat erover met je partner of met familieleden, vriendinnen of lotgenoten. Probeer terug emotioneel vertrouwd te geraken met je eigen lichaam, ook al moet dat soms een borst missen. Ontspannen samen zijn is hier uiterst belangrijk. Eventuele voorzichtige humor kan hier eveneens op zijn plaats zijn. Als je als vrouw op deze manier wordt opgevangen door je partner ervaar je eerder de zekerheid dat je partner je bemint en niet alleen je borsten. 7
8 5.2. Praten Praat met je partner ook over je gevoelens, niet altijd over de kanker zelf. Maak aan elkaar jullie noden, wensen en angsten duidelijk. Als vrouw waardeer je het waarschijnlijk zeer sterk als je partner zelf het gesprek over de amputatie zou beginnen, over zijn/haar eigen gevoelens hierover en dit in alle openheid en vertrouwelijkheid. Ieder gaat hier op zijn eigen manier mee om. Het kan helpen er zelf over te beginnen praten en niet te wachten tot je partner de eerste stap zet. De meeste vrouwen hebben een verhoogde behoefte aan intimiteit zoals knuffelen en aangeraakt worden. Op dit moment is het belangrijk dat je je gesteund voelt door je partner. Maar je mag echter niet over het hoofd zien dat je partner zelf ook een beetje een verwerkingsproces doormaakt. Daarom komt het er in deze fase op aan dat je dit onderling bespreekbaar kan maken en elkaar op die manier steunt. Begrijpen dat iemand moeite heeft om zijn gevoelens onder woorden te brengen is heel belangrijk. Ook komt het vaak voor dat de partner niet alleen als gesprekspartner gebruikt wordt, maar ook als iemand tegen wie je je spanningen mag ontladen. Dit vergt dus veel begrip en geduld van de partner. Het is belangrijk om ook je partner de tijd te geven om te groeien en zich opnieuw te leren openstellen voor de ander. Meestal zetten partners in de loop van de eerste 2 jaren na de operatie grote stappen in de verwerking ervan en vinden ze elkaar terug op intiem en seksueel vlak. Als je er niet alleen uitgeraakt, kan je een beroep doen op een professioneel iemand zoals een psycholoog of seksuoloog. 8 Gezin en relatie
9 5.3. Doen Durf naar jezelf kijken, jezelf aanraken en verzorgen. Experimenteer eventueel met je partner en neem daar de tijd voor. Weet dat dit tijd vergt. Mogelijk kunnen ontspanningsoefeningen een oplossing bieden bij een te verkrampte houding. Neem beiden de zorg voor de wonde en het litteken op. Het kan voor jou als vrouw een grote steun betekenen wanneer je partner de goede genezing van het litteken opvolgt en bespreekt. Hetzelfde geldt voor het feit dat je partner je eventueel vergezelt naar eventuele bestralingsbehandelingen. Het is wenselijk dat je partner je aanmoedigt een goede borstprothese te dragen en hiervoor bijvoorbeeld zelf de afspraak maakt. Ook bij de keuze van een eventuele inwendige prothese is de betrokkenheid van je partner heel belangrijk. Spreek met je arts over een glijmiddel (best op waterige basis en zonder toegevoegde parfums) bij een droge vagina. Door ziekte en behandeling kan je huid anders gaan aanvoelen. Ook je lichaamsgeur kan sterk veranderd zijn. Indien je deze verandering als te vervelend ervaart kan je eventueel bepaalde zepen of bodylotions gebruiken (niet tijdens de radiotherapie!). Een lotion of bodymilk kan ook handig zijn voor een lichaamsmassage. In de loop van je leven kunnen er altijd twijfels optreden waardoor je je minder prettig kan gaan voelen. Je vraagt je dan af of je het wel allemaal goed doet en of je partner het nog kan dragen. Deze vertwijfeling is een normaal verschijnsel en hier kan enkel maar klaarheid in komen door het er samen over te hebben en samen te bespreken. Blijf deze twijfels dus niet negeren of opkroppen. Ze kunnen je zelfvertrouwen ondermijnen of zelfs juist gaan verhinderen dat je zelf een prettige of inventieve partner bent. Uitzoeken wat voor jullie allebei aangenaam is, is uiteindelijk de sleutel tot je nieuwe relatie, mogelijk met een nieuwe verdiepte dimensie. Indien je na het lezen van deze informatie nog vragen hebt, geef ons dan gerust een seintje. In de mate van het mogelijke zoeken we dan samen verder naar een oplossing. 9
10 6. Met kinderen praten over kanker Wanneer je als ouder geconfronteerd wordt met kanker, is het niet altijd evident hoe je dit nu het best met de kinderen opneemt. Het is erg belangrijk om je kinderen te betrekken in het ziekteproces. Vertel gerust wat er aan de hand is. Ze voelen vaak dat er iets in het gezin veranderd is. Het risico bestaat dat als je hen niet betrekt, ze dit toch via anderen kunnen vernemen of dat je kinderen een eigen interpretatie geven aan de situatie. Het kan helpen hen op hun niveau te betrekken in je verhaal. De wijze waarop je dit meedeelt, kan besproken worden met een professionele hulpverlener. Samen kan er gezocht worden naar manieren om je kind geleidelijk aan en op een veilige, geruststellende manier bij de ziekte te betrekken. Zo is er in het ziekenhuis allerlei materiaal beschikbaar om dit op een eenvoudige wijze, aangepast aan de leeftijd van het kind, over te brengen. In de bundel Algemene informatie vind je een overzicht van interessante media, ook voor gebruik door en met kinderen. Mooie voorbeelden die je ook kan terugvinden op de afdeling zijn de boekjes van Chemo- Kasper en Radio-Robbie (voor de jongere kinderen) of de dvd van Paultje en de draak (voor kinderen vanaf 8 jaar) Een site waar kinderen terecht kunnen voor vragen of contact met lotgenootjes: 10 Gezin en relatie
11 Nota s Op deze pagina s kan je alle vragen die je wil stellen noteren of persoonlijke nota s maken. 11
12 vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat Hasselt
Omgaan met een veranderd lichaam 1
Omgaan met een veranderd lichaam 1 Inhoud: Beleving na een borstoperatie 3 Omgaan met een veranderd lichaam 4 Met kinderen / kleinkinderen praten over kanker 5 2 1. Beleving na een borstoperatie Tegenstrijdige
Nadere informatieIntimiteit na een borstoperatie
Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 90 22 Intimiteit na een borstoperatie Brochure voor de patiënte
Nadere informatieI Autonome verzorgingsinstelling. Informatiebrochure. Kanker en seksualiteit
I Autonome verzorgingsinstelling Informatiebrochure Kanker en seksualiteit IIInhoudsopgave Inleiding 4 Mogelijke veranderingen op seksueel gebied door kanker 6 Invloed van chemotherapie op seksualiteit
Nadere informatieKanker en Seksualiteit?
Birgit Van hoorde Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent Kanker en Seksualiteit? Intimiteit en seksualiteit bij kanker: wat is normaal? INHOUD Seksualiteit Kanker: gevolgen voor seksualiteit Taak seksuoloog
Nadere informatiePartner ondersteuning 1
Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n
Nadere informatieSeksualiteit. De zoektocht naar intimiteit na diagnose. Vanessa Gryspeerdt 11 februari 2017
Seksualiteit De zoektocht naar intimiteit na diagnose Vanessa Gryspeerdt 11 februari 2017 Kanker en seksualiteit 1 e opzicht: tegengesteld Seksualiteit: plezier en ontspanning Kanker: zorgen en spanning
Nadere informatiePartner ondersteuning 1
Partnerondersteuning 1 Je partner heeft borstkanker, wat nu? Informatie voor je partner Kanker heb je niet alleen. Ook jij als partner wordt mee betrokken in de strijd. Het bericht is voor jou net zo n
Nadere informatieSeksualiteit, intimiteit en borstkanker. informatiebrochure
informatiebrochure Seksualiteit, intimiteit en borstkanker Gevolgen van borstkanker op seksualiteit en intimiteit en bruikbare tips om er mee om te gaan. Inhoudstafel 1. Waarom deze brochure? 4 2. De
Nadere informatieOmgaan met kanker. Moeheid
Omgaan met kanker Moeheid Vermoeidheid is een veelvoorkomende bijwerking van kanker of de behandeling ervan. Ruim 60% van alle mensen zegt last van vermoeidheid te hebben, zelfs dagelijks. De vermoeidheid
Nadere informatieHet nazorgtraject. Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven
Het nazorgtraject Borstcentrum Máxima locatie Eindhoven In de afgelopen periode bent u behandeld voor borstkanker. Nu uw behandeltraject is afgesloten begint het nazorgtraject. Hieronder vindt u informatie
Nadere informatiePatiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker
Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is
Nadere informatieSeksualiteit, intimiteit & borstkanker. informatiebrochure
informatiebrochure Seksualiteit, intimiteit & borstkanker Gevolgen van borstkanker op seksualiteit en intimiteit & bruikbare tips om er mee om te gaan. Inhoudstafel 1. Waarom deze brochure? 4 2. De gevolgen
Nadere informatiemet liefde, geduld en begrip kan ook iemand met een longprobleem een prettige seksuele relatie hebben
Intimiteit en seksualiteit bij longziekten Inleiding Intimiteit en/of seksualiteit horen bij het leven. De een is hierin wat actiever dan de ander en in de ene periode loopt het beter dan in de andere.
Nadere informatieSeksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening
Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit
Nadere informatieKANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017
KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen. Meer konden
Nadere informatieOncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis
Oncologie Omgaan met kanker i Patiënteninformatie Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Algemeen Het hebben van kanker kan grote gevolgen hebben voor uw leven en dat van uw naasten. Lichamelijk
Nadere informatieHarteraad zorgt voor informatie over intimiteit en seksualiteit na een hartaandoening
Harteraad zorgt voor informatie over intimiteit en seksualiteit na een hartaandoening Een hartaandoening is een ingrijpende gebeurtenis. Veel zaken die vanzelfsprekend waren, staan nu op zijn kop. Naast
Nadere informatieCommunicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016
Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud
Nadere informatieInfo. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde
Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over
Nadere informatieOncologie. Patiënteninformatie. Omgaan met kanker. Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis
Oncologie Omgaan met kanker i Patiënteninformatie Bij wie kunt u terecht? Slingeland Ziekenhuis Algemeen Het hebben van kanker kan grote gevolgen hebben voor uw leven en dat van uw naasten. Lichamelijk
Nadere informatieHarteraad zorgt voor info over intimiteit & seksualiteit na hartaandoening of beroerte
Harteraad zorgt voor info over intimiteit & seksualiteit na hartaandoening of beroerte INTIMITEIT & SEKSUALITEIT NA HARTAANDOENING OF BEROERTE Inleiding Een hartaandoening of een beroerte is een ingrijpende
Nadere informatieVerschil in verlangen
Verschil in verlangen 1 Wat is normaal? Hoe vaak denk je dat mensen samen vrijen in een goede relatie? Twee keer per week, eens in de maand of alleen in de vakantie? Het antwoord op deze vraag zegt iets
Nadere informatieJEUGDIGEN. Hulp na seksueel misbruik. vooruitkomen +
> vooruitkomen + Hulp na seksueel misbruik JEUGDIGEN Heb jij seksueel misbruik meegemaakt of iemand in jouw gezin, dan kan daarover praten helpen. Het kan voor jou erg verwarrend zijn hierover te praten,
Nadere informatieSeksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK
Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen.
Nadere informatieHoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s. Foto Britt Straatemeier. Deze brochure werd mogelijk gemaakt door:
Hoe kunt u voor uw bijzondere kleinkind zorgen? Tips voor opa s en oma s Foto Britt Straatemeier Deze brochure werd mogelijk gemaakt door: Tips voor grootouders Foto Susanne Reuling Als in het gezin van
Nadere informatieOndersteunende zorg voor mensen met kanker
Ondersteunende zorg voor mensen met kanker Máxima Oncologisch Centrum (MOC) Inleiding Als u van uw behandelend arts te horen krijgt dat u kanker heeft, krijgen u en uw naasten veel informatie en emoties
Nadere informatieAfdeling Heelkunde, locatie AZU. Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ)
Afdeling Heelkunde, locatie AZU Voorstadium van borstkanker (Carcinoma in situ) Inleiding Na een aantal onderzoeken blijkt dat u een voorstadium van borstkanker heeft. Het medische woord hiervoor is carcinoma
Nadere informatieHandvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging
Handvatten voor het omgaan met zelfbeschadiging Als iemand in jouw omgeving zichzelf beschadigt is dat erg ingrijpend. Het kan allerlei emoties oproepen. Je bent misschien erg verdrietig, boos of je voelt
Nadere informatieIntimiteit en seksualiteit
UMCG Centrum voor Revalidatie Intimiteit en seksualiteit bij chronische ziekte of lichamelijke beperking Tekst met dank aan Egbert Kruijver, revalidatieseksuoloog voor Sophia Revalidatie in Den Haag en
Nadere informatieVaginistisch reageren
Vaginistisch reageren 1 Wat is het? Vaginisme wil zeggen dat het niet lukt om een penis, vingers of tampon in je vagina in te brengen. Probeer je het, dan spannen je bekkenbodemspieren zich onbewust aan.
Nadere informatieOMGAAN MET DE DIAGNOSE EN DE BEHANDELING HOE MOET HET NU VERDER?
OMGAAN MET DE DIAGNOSE EN DE BEHANDELING HOE MOET HET NU VERDER? KANKERCENTRUM UZ GENT Onco_alg_009 INHOUDSTAFEL 01 Inleiding 3 02 Moet ik veel weten over de behandeling? 3 03 Hoe kan ik goed voor mezelf
Nadere informatieVermoeidheid bij MPD
Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale
Nadere informatieNierfalen en Seksualiteit
Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk
Nadere informatieRelatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs
Relatie en Intimiteit Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Wat hoop je vandaag mee te nemen, te horen en/of te leren? Wat is communicatie Communicatie is een proces tussen zender en ontvanger De boodschap
Nadere informatiePsychosociale begeleiding
Borstkliniek Voorkempen Psychosociale begeleiding Borstkliniek Voorkempen Sofie Eelen psychologe AZ St Jozef Malle 9-12-2008 1 Diagnose van kanker Schokkende gebeurtenis Roept verschillende gevoelens en
Nadere informatieIntimiteit en seks bij borstkanker
Intimiteit en seks bij borstkanker Patientenvoorlichting 28 november 2013 Jurgen Knobel, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog/ seksuoloog NVVS Inhoud Draaglast en draagkracht Fasen in ziekteproces
Nadere informatieIntimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten
Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 26 november 2012 Ongekende noden Reactie van de
Nadere informatieDepressie bij ouderen
Depressie bij ouderen 2 Depressie bij ouderen komt vaak voor, maar is soms moeilijk te herkennen. Deze folder geeft informatie over de kenmerken en de behandeling van een depressie bij ouderen. Wat is
Nadere informatieDe Inner Child meditatie
De Inner Child meditatie copyright Indra T. Preiss volgens Indra Torsten Preiss copyright Indra T. Preiss Het innerlijke kind Veel mensen zitten met onvervulde verlangens die hun oorsprong hebben in hun
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieEmoties, wat is het signaal?
Emoties, wat is het signaal? Over interpretatie en actieplan dr Frits Winter Functie van Emoties Katalysator, motor achter gedrag Geen emoties, geen betrokkenheid, geen relaties Te veel emoties, te veel
Nadere informatieVAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN...
VAN EEN SEKSUEEL PROBLEEM GA JE NIET DOOD MAAR JE KAN ER VAN BINNEN TOCH EEN BEETJE VAN STERVEN... Paul Enzlin Instituut voor Familiale en Seksuologische Wetenschappen (IFSW, KU Leuven) Centrum voor Klinische
Nadere informatieIntimiteit en Parkinson
+ Intimiteit en Parkinson Anouk van Dillen Gezondheidszorgpsycholoog Seksuoloog NVVS + 14 februari, een mooie dag om over intimiteit te praten! + Nadruk op: - het positieve - wat wel kan - verbetering
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieBio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is?
Seksualiteit is? Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Jim Bender Niels Farenhorst Seksualiteit + NAH is? Het belangrijkste seksorgaan is. 5 Bio Humans do it with their brains. 6 1 Dus: Hersenletsel
Nadere informatieProject. Projectgroep. Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten
Ongekende noden Intimiteit en seksuele gezondheid,een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 25 november 2011 Dixit Woet Gianotten
Nadere informatieBespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) 03/02/2019
Bespreekbaar maken van kanker (en intimiteit) Kristel Mulders Coördinator oncopsychologen /oncoseksuoloog Jessa Ziekenhuis 03/02/2019 Betrekken van de partner Literatuur over psycho-oncologie: In de dagdagelijkse
Nadere informatieVragenlijst Depressie
Vragenlijst Depressie Deze vragenlijst bestaat uit een aantal uitspraken die in groepen bij elkaar staan (A t/m U). Lees iedere groep aandachtig door. Kies dan bij elke groep die uitspraak die het best
Nadere informatieHerstel en Balans. Kanker zet je leven op zijn kop. De rol van de psycholoog. Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010
Herstel en Balans De rol van de psycholoog Maria Poppe GZ-psycholoog De Vruchtenburg maart 2010 Kanker zet je leven op zijn kop 1 Kanker, gevolgen voor de patiënt Heftige emoties. Verlies van controle
Nadere informatieKanker en seksualiteit
Kanker en seksualiteit AnneMarie Kuijs Manager Ontwikkeling & Begeleiding Stichting-OOK 31 januari 2019 AnneMarie Kuijs, maart 2018 2 AnneMarie Kuijs, maart 2018 3 https://www.youtube.com/watch?v=q64htnej
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor cliënt en naasten. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor cliënt en naasten Zorgprogramma Doen bij Depressie Versie 2013-oktober Inleiding Deze folder bevat informatie over de klachten die bij een depressie horen en welke oorzaken
Nadere informatieWaar kunt u terecht als u kanker hebt?
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Waar kunt u terecht als u kanker hebt? z Er is kanker bij u geconstateerd. Als gevolg van uw ziekte kunt u te maken krijgen met
Nadere informatieOntdek je kracht voor de leerkracht
Handleiding les 1 Ontdek je kracht voor de leerkracht Voor je ligt de handleiding voor de cursus Ontdek je kracht voor kinderen van groep 7/8. Waarom deze cursus? Om kinderen te leren beter in balans te
Nadere informatieOntslag na een borstoperatie
Ontslag na een borstoperatie U bent opgenomen voor een borstoperatie. Met deze folder willen wij u voorbereiden op het ontslag vanuit het ziekenhuis. Na het ontslag uit het ziekenhuis kunt u uw dagelijkse
Nadere informatieNa een gynaecologische operatie
Na een gynaecologische operatie Onlangs heeft u in het Radboudumc een gynaecologische operatie ondergaan. U bent inmiddels voldoende hersteld en u kunt weer naar huis. In deze folder vindt u informatie
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 18. MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 18 MS en seksualiteit EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Seksualiteit betekent voor iedereen iets anders, maar voor de meeste mensen is het een belangrijk
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieORGAANTRANSPLANTATIE SEKSUALITEIT, VEILIG VRIJEN EN KINDERWENS
ORGAANTRANSPLANTATIE SEKSUALITEIT, VEILIG VRIJEN EN KINDERWENS UMCG afd. Maag, Darm, Leverziekten Maart 2013 INHOUDSOPGAVE Inleiding 3 Seksualiteit na een orgaantransplantatie 3 Praten over seksualiteit
Nadere informatie1. Ik merk vaak dat ik probeer iets te bereiken wat op de een of andere manier op een mislukking uitloopt. -----
Test: Je persoonlijke afweerprofiel Met de volgende test kun je bepalen welk afweermechanisme je het meest gebruikt. Iedereen gebruikt alle afweervormen, maar er bestaan verschillen in de frequentie waarmee
Nadere informatiePsychosociale gevolgen van kanker. Wat speelt er bij kanker. 8 november 2011 8 november 2011. K.Rutgers, Centrum Amarant/THHA 1
Psychosociale gevolgen van kanker Karen Rutgers van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant te Utrecht Toon Hermans Huis Amersfoort Wat speelt er bij kanker Kanker = crisis = ontreddering Kanker
Nadere informatieZonder toestemming. Nota BOPZ eenvoudige versie
Nota BOPZ eenvoudige versie Zonder toestemming Ben je soms boos? Ben je soms boos en ben je dan wel eens gevaarlijk voor jezelf of anderen? Of doe je wel eens dingen die niet mogen? Soms moeten begeleiders
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatieToolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?
Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk
Nadere informatieInleiding Agenda van vandaag
Inleiding Agenda van vandaag Werkgebied GGD Deelname aan het ZAT Afname KIVPA vragenlijst Jongerenspreekuur op aanvraag (per mail aangevraagd) overleg mentoren, zorg coördinator en vertrouwenspersoon Preventief
Nadere informatieIk wil weer lekker seksen
Hersentumor en seksualiteit. een vreemde combinatie?! Zaterdag 16 maart 2019 De Landgoederij, Bunnik Priscilla Janssen Ambulant begeleidster SGL Ik wil weer lekker seksen Samen de schaamte voorbij LET
Nadere informatieWat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt. Verslavingspreventie Mondriaan
Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Praten helpt Verslavingspreventie Mondriaan Wat vertel ik mijn kind als ik opgenomen word? Alle ouders hebben het beste voor met hun kinderen. Ouders vragen
Nadere informatieDe Lastmeter. Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie
00 De Lastmeter Hoeveel last heeft u van problemen, klachten en zorgen? Oncologie 1 Kanker is een ziekte die uw leven ingrijpend kan verstoren. De ziekte en behandeling kunnen niet alleen lichamelijke
Nadere informatieSymposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte. Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015
Symposium Cheek to Cheek Seksualiteit: een menselijke behoefte Kristel Mulders Seksuologe UZ-Leuven 7 mei 2015 Wat is seksualiteit? Definities: Van Dale: Handelingen en gevoelens die te maken hebben met
Nadere informatieLeonie Linssen www.veranderjewereld.nl
Verbonden in Vrijheid Leonie Linssen www.veranderjewereld.nl 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 1 IS HET MOGELIJK? 04-11-2009 Leonie Linssen, Verander je Wereld 2 DE MYTHE 04-11-2009 Leonie
Nadere informatieZelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website
Nadere informatieHET LEVEN LEVEN. Drs. Trudy van der Jagt, psycholoog NIP
HET LEVEN LEVEN Drs. Trudy van der Jagt, psycholoog NIP Oud-Beijerland Verschil tussen psycholoog en psychiater Psycholoog bewerkstelligt verandering in gedrag, gevoel en gedachten Psychiater bewerkstelligt
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieInner Child meditatie
De Inner Child meditatie Uit: Je Relatie Helen Een nieuwe weg naar heling van je relatievaardigheid Indra Torsten Preiss De Inner Child meditatie De Inner Child-meditatie is de meditatie bij uitstek om
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieInformatie. Kanker Hoe vertel ik het mijn (klein)kinderen
Informatie Kanker Hoe vertel ik het mijn (klein)kinderen Inleiding Met deze folder willen we u op weg helpen bij de begeleiding van uw kinderen als u of uw partner kanker heeft. Niemand kan u vertellen
Nadere informatieAntwerpen. Leren luisteren
Antwerpen Leren luisteren Luisteren, hoe leren kinderen dat? Grenzen Grenzen zorgen ervoor dat je kind veiligheid en zekerheid ervaart. Zo weet hij wat mag van mama en papa en moet hij niet steeds aftoetsen
Nadere informatieVRAGENLIJST. Datum: Naam: Adres: GSM: Onderstreep welke van de volgende begrippen op u van toepassing is: 1: Hoofdpijn.
VRAGENLIJST Het doel van deze vragenlijst is een globaal beeld te krijgen van de aard van uw problemen. Het zal de gesprekken ten goede komen indien u deze vragen, onafhankelijk van elkaar, zo nauwkeurig
Nadere informatieDepressie. Informatiefolder voor zorgteam. Zorgprogramma Doen bij Depressie UKON. Versie 2013-oktober
Depressie Informatiefolder voor zorgteam Zorgprogramma Doen bij Depressie Inleiding Deze folder is bedoeld voor afdelingsmedewerkers die betrokken zijn bij de zorg voor een cliënt bij wie een depressie
Nadere informatieGefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:
Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.
Nadere informatieLeefregels na een operatie aan de borst Oncologisch Centrum Leeuwarden
U wordt binnenkort in het MCL opgenomen voor een operatie aan uw borst. Hoewel het medisch gezien niet een grote operatie is, wordt het door veel vrouwen als ingrijpend ervaren. Een operatie en/of de okselklieren
Nadere informatieKanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners.
Kanker en seksualiteit Infofolder voor hulpverleners. Deze folder is bedoeld voor hulpverleners van kankerpatiënten met seksuele problemen. Thema kanker en seksualiteit bespreekbaar maken De diagnose en
Nadere informatiePijn bij kanker. Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis
Pijn bij kanker Interne Geneeskunde / Oncologie IJsselland Ziekenhuis Wat is pijn? Pijn is een onaangenaam gevoel. Het kan op verschillende manieren ontstaan en het kan op verschillende manieren worden
Nadere informatiehttps://dementie.nl/dagbesteding/tijdelijke-opvang-respijtzorg-regelen
1 2 Odensehuis Hoeksche Waard: Odensehuizen landelijk platform: Dementie.nl: Dementie winkel: Doorleven: Fotofabriek: Handen in huis: Samen Dementievriendelijk: Stichting Alzheimer Nederland: http://odensehuishw.nl
Nadere informatieIn de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen
14 In de eeuwigheid van het leven waarin ik ben is alles volmaakt, heel en compleet en toch verandert het leven voortdurend. Er is geen begin en geen einde, alleen een voortdurende kringloop van materie
Nadere informatieHoe vertel ik het mijn kinderen?
Hoe vertel ik het mijn kinderen? Máxima Oncologisch Centrum Inhoud pagina Voor wie is deze folder? 2 Moet ik het de kinderen wel vertellen? 2 Hoe vertel ik het de kinderen? 3 Hoe reageren kinderen? 3 o
Nadere informatieTOOLKIT ROUW EN VERDRIET
TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatiePartnerondersteuning. Je partner heeft borstkanker. Jessa Ziekenhuis vzw. Dienst kwaliteit. versie april 2011 (Object-ID )
Partnerondersteuning Heeft u opmerkingen of suggesties i.v.m. deze brochure? Geef ons gerust een seintje! Je partner heeft borstkanker Dienst kwaliteit E-mail: info@jessazh.be Tel: 011 30 90 22 Jessa Ziekenhuis
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Pijnrevalidatie voor kinderen en jongeren Informatie voor kinderen, jongeren en ouders Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieWanneer vertel je het de kinderen? Kies een moment uit waarop je zelf en de kinderen niet gestoord kunnen worden.
Hoe vertel je het de kinderen? Op een gegeven moment moet je de kinderen vertellen dat jullie gaan scheiden. Belangrijk is hoe en wat je hen vertelt. Houd rekening daarbij rekening met de leeftijd van
Nadere informatieSPECIAL seksualiteit en intimiteit 1_5
hersenz special Seksualiteit en intimiteit na hersenletsel > oorzaken van problemen met seksualiteit > gevolgen van seksuele problemen > aandacht voor de partner > het verhaal van rob > iris versteijnen,
Nadere informatieVERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1
SOCIAAL WERK VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 U bent recent betrokken geweest bij een gebeurtenis waarbij u geconfronteerd werd met een aantal ingrijpende ervaringen. Met deze korte informatie
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieOndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter)
ndersteuning bij de diagnose kanker (de lastmeter) De diagnose kanker kan grote impact op u en uw naaste(n) hebben. De ziekte en de behandeling kunnen niet alleen lichamelijke klachten met zich meebrengen,
Nadere informatieBen jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!
Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw
Nadere informatie