De Tweede Kamervoorzitter informeert naar de wens tot een debat over de verkiezingsuitslag
|
|
- Sterre Martens
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Stap 3 De Tweede Kamervoorzitter informeert naar de wens tot een debat over de verkiezingsuitslag Huidige praktijk Soms al laat op verkiezingsavond, maar met het oog op de advisering aan het staatshoofd uiterlijk op de ochtend erna, peilt de voorzitter van de (oude) Tweede Kamer onder de fracties de behoefte aan een debat over de verkiezingsuitslag. Meestal stelt hij of zij de vraag aan de nieuwe fractievoorzitters, althans aan degenen die vermoedelijk fractievoorzitter zullen worden. De nieuwe fracties moeten hun voorzitters immers nog kiezen (stap 4). Het al dan niet plaatsvinden van een dergelijk Kamerdebat heeft gevolgen voor de voortgang van het formatieproces (in het bijzonder de stappen 5 en 6). De Kamervoorzitter wordt in deze sondering technisch en procedureel bijgestaan door de griffier van de Tweede Kamer. Vaak willen de beoogd fractievoorzitters de kwestie eerst in de nieuwe fractie bespreken. In dat geval wordt de beslissing na afloop van de eerste fractievergadering door de (dan als zodanig gekozen) fractievoorzitters persoonlijk aan de Kamervoorzitter meegedeeld. Deze registreert alle antwoorden in een kort overzicht, dat hij als bijlage bij zijn advies aan het staatshoofd meeneemt. 1 Niettemin is de uitkomst van de sondering dan al bekend bij de koningin. Eerder die dag heeft de directeur van het Kabinet der Koningin bij de Tweede Kamervoorzitter telefonisch geïnformeerd naar de uitslag. Hij informeert vervolgens direct de koningin, zodat zij vroegtijdig op de hoogte is van de wens van de Kamer. Historische en staatsrechtelijke notities Sinds 1971 heeft de Tweede Kamer uitdrukkelijk de mogelijkheid om tijdens haar eerste vergadering na de verkiezingen te debatteren over de voordracht van een formateur. Die eerste vergadering vindt sinds een wijziging van de Kieswet in 2002 op zijn vroegst acht dagen na de verkiezingsdag plaats. Deze termijn is nodig voor het vaststellen van de officiële verkiezingsuitslag en het onderzoek naar de geloofsbrieven van de nieuwe Kamerleden. Tot 2002 bedroeg de termijn dertien dagen. 2 Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
2 een debat over de verkiezingsuitslag 27 De mogelijkheid tot een debat over de verkiezingsuitslag is eind jaren zestig gecreëerd naar aanleiding van de bij sommige partijen bestaande wens om de formateur rechtstreeks te kiezen. De oppositionele Tweede Kamerleden Aarden (ppr), Goudsmit (d 66) en Van Thijn (pvda) dienden hiertoe in 1970 een initiatiefwetsvoorstel in. Het haalde echter geen meerderheid. Datzelfde gold voor het voorstel van twee fractievoorzitters van de zittende coalitie, Schmelzer (kvp) en Geertsema (vvd), die een procedure bepleitten waarbij de Tweede Kamer het staatshoofd een (in)formateur voordroeg. De motie-kolfschoten Op 2 maart 1971 aanvaardde de Tweede Kamer de motie van de kvp er Kolfschoten die uitsprak dat de nieuw gekozen Kamer op korte termijn bijeenkomt ten einde indien deze nieuwe Kamer dit wenst in een openbare beraadslaging te onderzoeken of een meerderheidsoordeel kan worden uitgesproken omtrent een door het staatshoofd te benoemen kabinetsformateur, die in beginsel de leiding van het door hem te formeren kabinet op zich zal nemen. 3 Ruim twee maanden later werd voor het eerst uitvoering gegeven aan deze motie. Op 12 mei 1971, twee weken na de verkiezingen, debatteerde de Kamer om te onderzoeken of zij een formateur voor benoeming zou kunnen voordragen. Nadat koningin Juliana van Tweede Kamervoorzitter Van Thiel had vernomen dat er behoefte aan zo n debat bestond, schortte zij hiervoor de consultaties van de fractievoorzitters (stap 6) op. Aan het einde van de beraadslagingen in de Kamer kreeg een motie van d 66-fractievoorzitter Van Mierlo om Den Uyl voor te dragen als formateur geen meerderheid. Van Mierlo zelf had overigens tegen de motie-kolfschoten gestemd: d 66 wilde een rechtstreeks gekozen minister-president. De confessionelen en de liberalen kwamen tijdens het Kamerdebat niet met een kandidaat. De koningin hervatte op 13 mei haar consultaties met het ontvangen van de fractievoorzitters. 4 Het debat van mei 1971 is het enige dat ooit in de Tweede Kamer is gehouden met als doel een formateur voor te dragen. Nadat in 2000 d66-fractievoorzitter De Graaf de discussie over de modernisering van de monarchie een nieuwe impuls had gegeven, kwam ook de mogelijkheid van een grotere rol van de Kamer bij de aanvang van de kabinetsformatie weer aan de orde. Minister-president Kok wees in zijn Beschouwing over het koningschap (2000) op de reeds bestaande mogelijkheden: Grondwettelijk is er geen beletsel voor de Tweede Kamer om het initiatief te nemen in de kabinetsformatie door een concreet voorstel of aanbeveling te doen. Het is ook mogelijk om een algemene procedure op te stellen voor Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
3 28 stap 3 het handelen van de Tweede Kamer in de periode na de verkiezingen, zoals destijds met de motie-kolfschoten werd beoogd. Het gaat hierbij in eerste instantie om een verantwoordelijkheid van de Tweede Kamer zelf. 5 Tijdens de algemene beschouwingen in het najaar van 2000 hielden de fractievoorzitters van de pvda en d66, Melkert en De Graaf, een pleidooi voor een Kamerdebat na de volgende verkiezingen. 6 Zowel in de aanloop naar de Kamerverkiezingen van mei 2002 als in die naar de verkiezingen van januari 2003 was een meerderheid geporteerd voor een debat, maar geen van beide keren kwam het er daadwerkelijk van. In 2002 bedacht pvda-lijsttrekker Melkert zich een dag voor de verkiezingen. Vanwege de explosieve stemming in het land, veroorzaakt door de moord op lpf-lijsttrekker Fortuyn, tien dagen ervoor, konden politieke experimenten volgens Melkert beter vermeden worden. Er mocht geen dag verloren gaan. Een debat van de nieuwe Kamer over de verkiezingsuitslag was derhalve niet opportuun. Kamervoorzitter Weisglas meldde de koningin daarom op de dag na de verkiezingen, 16 mei 2002, dat zij direct kon beginnen met het ontvangen van de fractievoorzitters. 7 In 2003 trok de pvda-fractie op het laatste moment haar steun in aan het vooral door d66 bepleite voorstel voor een Kamerdebat over de verkiezingsuitslag. Volgens pvda-leider Bos wees de uitslag duidelijk in de richting van een cda/pvda-kabinet. De vraag was naar zijn mening slechts of het cda de politieke wil had om te komen tot zo n kabinet. Bos wilde wel een Kamerdebat over de bevindingen van de verkennende informateur. 8 Soms stonden praktische problemen een ordentelijke sondering door de Kamervoorzitter in de weg. Niet zelden waren de lijsttrekkers op de verkiezingsavond nauwelijks in de stemming om deze procedurele vraag te beantwoorden. In een enkel geval werd het als een probleem gezien dat een kandidaat-fractievoorzitter nog niet was beëdigd als Kamerlid. In 2010, toen dat bezwaar Cohen (pvda), Verhagen (cda) en Rouvoet (ChristenUnie) gold, werd de oplossing gezocht in een raadpleging van de fractiesecretarissen. Dat waren allemaal leden van de oude Tweede Kamer. 9 Herziening Reglement van Orde Na het aannemen van de motie-kolfschoten werd in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer (rvotk) een bepaling opgenomen over de wijze waarop gestemd zou worden over een voordracht aan de Koning met betrekking tot de benoeming van een kabinetsformateur. In afwijking van hetgeen gebruikelijk was bij stemmingen over personen voor benoemingen, voordrachten of keuzen, diende dit niet te geschieden met stembriefjes, welke in een bus worden geworpen (rvotk, april 1976, art. 115), maar bij hoofdelijke oproeping (art. 125). In 1994 verdween dit artikel weer uit het Reglement. 10 Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
4 een debat over de verkiezingsuitslag 29 In 2010 werd de mogelijkheid tot het organiseren van een Kamerdebat aan het begin van de formatie bevestigd door een wijziging van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer. Door het aannemen van een voorstel van de Kamerleden Van der Ham (d66) en Van Gent (GroenLinks) werd de mogelijkheid (geen verplichting) geregeld dat een debat kon plaatsvinden over de verkiezingsuitslag en de kabinetsformatie. Ook werd het mogelijk een debat te organiseren na een tussentijdse kabinetscrisis. De hier relevante formuleringen van het gewijzigde artikel 139a van het Reglement van Orde van de Tweede Kamer luidden: In de eerste vergadering na haar verkiezing kan de Kamer beraadslagen om de betekenis van de verkiezingsuitslag vast te stellen en zo richting te geven aan de kabinetsformatie. En: De Voorzitter overlegt voorafgaand aan het debat met de beoogde fractievoorzitters over de wenselijkheid van de beraadslaging en, indien die er is, over de procedure van het debat. 11 In maart 2012 wijzigde de Tweede Kamer, op voorstel van de d66 ers Van der Ham en Schouw, haar reglement opnieuw en wel zodanig, dat zij het nu als haar taak formuleerde om na verkiezingen de (in)formateur te benoemen en de opdracht vast te stellen. Artikel 139a, eerste lid, luidt sindsdien: Onverwijld na de installatie van een nieuw verkozen Tweede Kamer, maar uiterlijk een week na de installatie, beraadslaagt de Kamer in plenaire zitting over de verkiezingsuitslag. Het doel van de beraadslaging is een of meer informateurs onderscheidenlijk formateurs te benoemen en de door hen uit te voeren opdracht vast te stellen. Indien dat doel niet in de desbetreffende vergadering kan worden bereikt, besluit de Kamer daarover in een volgende vergadering, zo spoedig als dat mogelijk is. De nieuwe formulering van artikel 139a van het rvotk bepaalt tevens, in lid 2 en 3, dat de Tweede Kamer ook in het vervolg van de procedure zelf de nieuwe (in)formateur(s) aanwijst en de opdrachten formuleert. De procedure is desgewenst ook van toepassing op tussentijdse kabinetscrises (lid 4). Ten gevolge van de reglementswijziging zou het staatshoofd nog slechts een rol spelen bij de benoeming en beëdiging van de ministers en staatssecretarissen. 12 Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
5 Stap 4 De nieuwe fracties vergaderen voor het eerst Huidige praktijk Op de ochtend of de vroege middag na de verkiezingsdag komen de fracties in nieuwe samenstelling bijeen. De fracties vergaderen in hun oude fractiekamer op het Binnenhof. De uitslag van de verkiezingen kan weliswaar aanleiding zijn voor een rigoureuze interne verhuizing in het Kamergebouw, maar deze herindeling vindt pas plaats na de officiële vaststelling van de verkiezingsuitslag. Soms wordt de vergadering bij aanvang voorgezeten door het lid met de meeste dienstjaren. De nieuwe fracties kiezen tijdens deze eerste vergadering uit hun midden een voorzitter. Meestal is dat de lijsttrekker, maar een tegenvallende verkiezingsuitslag kan aanleiding geven tot een leiderswissel. Eventueel wordt een tijdelijk of waarnemend fractievoorzitter gekozen. Voor het verdere verloop van de formatie is de voorzitterskeuze relevant. Mocht de partij betrokken raken bij de onderhandelingen, dan is de (op)nieuw gekozen fractievoorzitter de voornaamste vertegenwoordiger van zijn partij bij de De eerste vergadering van de pvda-fractie na de verkiezingen van januari 2003; lijsttrekker Bos wordt enthousiast binnengehaald. [wfa/roon] Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
6 de nieuwe fracties vergaderen voor het eerst 31 besprekingen over een nieuwe coalitie. Een tweede agendapunt op deze eerste fractievergadering betreft het advies inzake de formatie dat de voorzitter namens de fractie zal uitbrengen aan het staatshoofd. Niet ongebruikelijk is dat bij fracties die in aanmerking komen voor het leveren van bewindslieden ook wacht-kamerleden op de eerste fractievergadering aanwezig zijn; dat zijn de kandidaten die net niet gekozen zijn. Als een fractie aan het eind van de formatie coalitiefractie wordt en bewindslieden gaat leveren, schuiven deze kandidaten door. Zij worden dan alsnog Kamerlid. Het Centraal Stembureau stelt zo spoedig mogelijk de definitieve uitslag vast; de Kiesraad maakt deze vervolgens publiek. 1 De officiële vaststelling van de uitslag duurt enkele dagen. Formeel is op het moment dat de fracties voor het eerst bijeenkomen de oude Kamer dan ook nog in functie. De nieuwe Kamerleden worden aan het begin van de eerste vergadering, acht dagen na de verkiezingen, toegelaten en beëdigd. Historische en staatsrechtelijke notities Beraad over het advies De praktijk dat fracties vergaderen over het advies dat zij aan het staatshoofd uitbrengen, is ontstaan tijdens het interbellum. De politiek leider van de katho lieken Nolens zag het adviseren aan het staatshoofd aanvankelijk als een prerogatief van de fractievoorzitter. Na de verkiezingen van 1918 en 1922 werd de Kamerclub dan ook niet bijeengeroepen. Nolens vond het ook na de verkiezingen van juli 1925 niet nodig de opvattingen van zijn fractiegenoten te vernemen. Tijdens Nolens audiëntie vroeg koningin Wilhelmina hem echter of zijn persoonlijk advies om de antirevolutionaire voorman Colijn als formateur aan te wijzen gedeeld werd door zijn fractie. De formateur moest immers voldoende parlementair draagvlak hebben en de persoon van Colijn kende voor- maar ook tegenstanders, zo wist de vorstin. Voor de afronding van de schriftelijke bevestiging van zijn advies vroeg Nolens daarom alsnog de mening van een aantal prominente fractieleden. Na de verkiezingen van juli 1929 raadpleegde hij voorafgaand aan zijn bezoek aan het paleis zijn fractie over het uit te brengen advies. 2 Het beraad over het formatieadvies kan een ingewikkelde discussie opleveren als de fractie verdeeld is. Vooral in de fracties van de grote partijen kunnen zich verschillende visies aandienen. Na de verkiezingen van 1933 bemerkte rksp-fractievoorzitter Aalberse dat zijn fractieleden niet op één lijn zaten: Vrijdag 28 april had ik de nieuw gekozen Roomsch-katholieke leden bijeengeroepen om ze te polsen vóór ik naar de koningin zou gaan om mijn advies Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
7 32 stap 4 te geven. t Stond zóó dat de oudere leden (vooral Ruijs en Verschuur) een ouderwetsch, rechtsch kabinet prefereerden. De groote meerderheid was t echter met mij eens dat we aanstonds moesten trachten de vrijzinnig-democraten erin te betrekken. 3 Dertig jaar later, na de verkiezingen van mei 1963, was de kvp-fractie, die met één zetel winst (van 49 naar 50) de grootste was gebleven, verdeeld over de coalitievoorkeur: de linkervleugel wilde een kabinet met de pvda, de rechtervleugel met de vvd. De fractieleden die een coalitie met de liberalen prefereerden, waren in de meerderheid. De fractie was bovendien verdeeld over de vraag of de formatie moest worden gestart met een informateur of met een formateur. In zijn advies aan de koningin schreef fractievoorzitter De Kort dat de grote meerderheid mijner fractie de aanstelling van een informateur onnodig vond. Maar, zo vervolgde hij, [e]en minderheid, waaronder nagenoeg alle bewindslieden uit het vorige Kabinet, is van oordeel, dat het gewenst ware, alvorens een formateur aan te wijzen, een informateur aan te wijzen, die ook buiten de fractie kan worden gezocht. Bedoelde demissionaire ministers, onder wie Veldkamp, Cals en Klompé, voelden niets voor een formatieopdracht aan fractievoorzitter De Kort en prefereerden een kabinet met de pvda. Koningin Juliana benoemde vervolgens een informateur uit kvp-kring die enige afstand had tot het Binnenhof: oud-partijleider Romme. De meerderheid van de fractie, die wel voorstander was geweest van een directe benoeming van De Kort tot formateur, had het nakijken. 4 Oude, nieuwe en nog-niet Kamerleden De nieuwe Kamerleden zijn op het moment van de eerste fractievergadering nog niet beëdigd. Officieel is, zoals al opgemerkt, de oude Kamer dus nog in functie. Het is heden ten dage niet meer gebruikelijk, maar vroeger kwam het daarom regelmatig voor dat de vertrekkende leden van de oude fractie aanwezig waren bij deze fractievergadering. Na de Kamerverkiezingen van juni 1913 vergaderden bijvoorbeeld de oude en de nieuwe leden van de fractie van de Vrijzinnig-Democratische Bond (vdb) ten huize van terugtredend fractieleider Drucker onder diens leiding. Het Kamerlid Bos, dat zelf afwezig was, werd tijdens de vergadering tot voorzitter gekozen. 5 Op 9 juli 1929 vergaderde de chu-kamerclub over het uit te brengen advies zonder de aftredende fractievoorzitter De Visser, die verontwaardigd reageerde op het uitblijven van een uitnodiging voor deze bijeenkomst. Hij wees erop dat de nieuwe Kamer pas in september zou samenkomen en dat hij zolang dus nog fractievoorzitter was. De Visser ging ervan uit dat hij het advies zou uitbrengen aan de koningin. Toen het Kabinet der Koningin telefonisch bij het chu-fractielid Krijger informeerde wie namens de Unie uitgenodigd diende te worden voor de conferentie met het staatshoofd, raadde deze echter Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
8 de nieuwe fracties vergaderen voor het eerst 33 af hiervoor De Visser te vragen omdat die immers geen deel meer uitmaakte van de nieuwe fractie. Uiteindelijk werd Schokking, die naast Kamerlid ook partijvoorzitter was, uitgenodigd door het Kabinet. De rol die De Visser had gespeeld in de formatie van 1926, toen hij buiten zijn eigen fractie om een formatieopdracht had aanvaard, is ongetwijfeld oorzaak geweest van de opmerkelijke verwikkelingen in de chu-kamerclub. Zijn actie had de betrekkingen met zijn collega-kamerleden ernstig bekoeld. Na de gebeurtenissen in juli 1929 verbrak De Visser zelfs alle contact met zijn partijgenoten (zie ook stap 37). 6 Bij de christelijk-historischen bleef het lang gebruik dat de leden van de oude fractie de eerste vergadering na de verkiezingen bijwoonden. Na de Kamerverkiezingen van mei 1963 zat de oude leider Tilanus tijdens bovengenoemde bijeenkomst in juli 1929 was hij al fractiesecretaris geweest gewoon de eerste fractievergadering na de verkiezingen voor, ofschoon hij niet in de nieuwe Kamer zou terugkeren. 7 Bij de eerste vergadering van de d66-fractie na de verkiezingen van mei 1994, die werd gehouden in salon Cristofori aan de Prinsengracht in Amsterdam, was Vis aanwezig als speciale gast. Vis was behalve voorzitter van de d66-fractie in de Eerste Kamer ook staatsrechtsgeleerde. Hij gaf er een collegetje over het formatieproces. 8 Als verklaring voor de aanwezigheid van Vis mag gelden dat d66 door de verkiezingsuitslag een sleutelpositie in de kabinetsvorming had gekregen, alsook het feit dat de fractie maar liefst dertien nieuwelingen telde. Met het uitnodigen van kandidaat-kamerleden voor de fractievergaderingen wordt geanticipeerd op toetreding van fractieleden tot het kabinet. Nadat de vvd bij de Kamerverkiezingen van mei 2002 was teruggevallen van 38 naar 24 zetels, besloot het fractiebestuur de eerste 35 van de kandidatenlijst uit te nodigen. De verwachting was dat er snel ruimte zou ontstaan, ten eerste door het terugtreden van in de Kamer gekozen demissionaire vvdbewindslieden en ten tweede door het doorschuiven van Kamerleden naar een nieuw kabinet. 9 In 2010 kreeg wacht-kamerlid Schinkelshoek nog een rol in de formatie vanwege zijn oppositie tegen de onderhandelingen over een vvd/cda-kabinet met gedoogsteun van de pvv. Uiteindelijk trok hij om deze reden zijn kandidatuur in. 10 Keuze van de fractievoorzitter De lijsttrekker van een partij wordt doorgaans ook gekozen tot fractievoorzitter. De uitzonderingen vormen vooral de gevallen waarbij de lijsttrekker consequenties verbindt aan een electorale nederlaag, zoals GroenLinks-aanvoerder Brouwer na de Kamerverkiezingen van 1994 en pvda-lijsttrekker Melkert na die van Na de verkiezingen van 1959 zag arp-lijsttrekker Zijlstra om een andere reden af van het voorzitterschap van de fractie. Als demissionair minister van Financiën en Economische Zaken was hij al zwaar Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
9 34 stap 4 belast en bovendien wilde hij de nogal broze relatie met de leden van de oude antirevolutionaire fractie niet verder onder druk zetten. Uiteindelijk werd Zijlstra minister van Financiën in het nieuwe kabinet, onder leiding van De Quay, en werd hij nooit beëdigd als Kamerlid. 11 De fractievoorzitters brengen hun adviezen uit op het moment dat de uitslag nog niet officieel is vastgesteld. Dat heeft één keer tot een ongemakkelijke situatie geleid. In 1959 bezocht gpv-lijsttrekker Laning paleis Soestdijk om advies uit te brengen aan koningin Juliana in de veronderstelling dat zijn partij genoeg stemmen had behaald voor één Kamerzetel. Diezelfde dag stelde het Centraal Stembureau de definitieve uitslag vast, waarbij bleek dat het gpv 26 stemmen tekortkwam. Koningin Juliana, die al op de hoogte was van deze officiële uitslag, had het advies van Laning beleefd aangehoord omdat ze het zo sneu had gevonden. 12 Stemming tijdens de eerste vergadering Tijdens de eerste vergadering van de pvda-fractie na de verkiezingen van 25 mei 1977 was de stemming euforisch. De sociaaldemocraten hadden tien zetels gewonnen (van 43 naar 53) en waren daarmee weer de grootste fractie geworden. Het vooraanstaande fractielid Van Thijn noteerde in zijn formatiedagboek: De aardverschuiving dringt pas goed tot mij door als ik de fractiekamer binnenkom. Onvoorstelbaar, wat een mensen. En zoveel nieuwe gezichten. Onder hen bevindt zich nog een aantal lotelingen, maar ook als het lot hen niet gunstig gezind is horen ze erbij. We gaan immers regeren? Vroeg of laat zullen de kandidaat-bewindslieden, en ook daar wemelt het van, hun kamerzetel weer beschikbaar stellen. Er heerst een uitgelaten stemming. Het huis is te klein. In allerijl worden er stoelen aangesleept om een tweede rij te formeren. Voor het eerst werken we met backbenchers. Joop den Uyl wordt met gejuich ontvangen, maar ik open de vergadering. Officieel is het de laatste vergadering van de oude fractie. De nieuwkomers zijn te gast. Ik vestig de aandacht op het rookverbod. Enkele démissionaire bewindslieden protesteren fel. Niet zonder enige wellust maak ik hen duidelijk dat zij zich aan genomen fractiebesluiten hebben te onderwerpen. Het vuur wordt sissend gedoofd. Het gezelschap buigt zich over de vraag: formateur of informateur? Den Uyl leidt in. Voor hem is er geen twijfel mogelijk. Op deze uitslag past maar één advies: Den Uyl formateur. We moeten meteen hoog inzetten, het initiatief nemen. Een informateur is per definitie een veredelde scharrelaar. We moeten recht-toe-recht-aan afstevenen op een nieuw kabinet. Slechts een enkeling, waaronder ikzelf, maant tot voorzichtigheid. De eersteling is welhaast tot mislukken gedoemd. Daar mogen we Joop niet aan Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
10 de nieuwe fracties vergaderen voor het eerst 35 blootstellen. Bovendien: een informateur komt er dan toch, maar dan hebben we wel een paar weken verloren. Maar de meesten willen er niet van horen. De eersteling mislukken? Dat is verleden tijd. Nog nooit heeft iemand zo n grootse overwinning behaald. Den Uyl laten mislukken? Dat kan niemand zich veroorloven. Nu een informateur aanbevelen is een teken van zwakte. 13 De eerste fractievergadering na gewonnen verkiezingen hoeft niet altijd politiek vuurwerk op te leveren. Een dag na de verkiezingen van 1998 waarbij de vvd zeven zetels had gewonnen (van 31 naar 38) noteerde lijsttrekker Bolkestein: Fractie om twaalf uur. Herkozen tot voorzitter, wat niet verrassend was. Loftuitingen waren gelukkig sober. Discussie over advies aan Hare Majesteit. Laten een of meer informateurs een voortzetting van Paars in een korte voorronde onderzoeken, was de consensus. Vooral gezien de Gewissensbissen van die luitjes van d66. Aldus om zes uur Hare Majesteit geadviseerd. 14 Onverenigbaarheden Van 1938 tot 1983 bepaalde de Grondwet dat het lidmaatschap van de Tweede Kamer slechts drie maanden verenigd kon worden met een functie als minister of staatssecretaris. In een enkel geval had dat politieke gevolgen. Tijdens de lange formatie van 1972/1973 moest arp-leider Biesheuvel drie maanden na de Kamerverkiezingen kiezen tussen zijn lidmaatschap van de Tweede Kamer en de functie van premier. Biesheuvels keuze voor het premierschap, op 7 maart 1973, 15 leidde ertoe dat hij in de formatieonderhandelingen buitenspel kwam te staan. Fractievoorzitter werd Aantjes, die veel meer dan Biesheuvel geporteerd was voor een coalitie met de pvda. Op 11 mei trad uiteindelijk het kabinet-den Uyl aan, met daarin twee ministers van arp-huize. 16 Van Agt maakte in september 1977 een andere afweging: hij stond zijn portefeuille van Justitie en het vicepremierschap af aan demissionair minister van Binnenlandse Zaken De Gaay Fortman en bleef als Kamerlid voorzitter van de cda-fractie én onderhandelaar. 17 Deze grondwettelijke bepaling bracht vvd-lijsttrekker en demissionair minister van Binnenlandse Zaken Wiegel ertoe om na de verkiezingen van 26 mei 1981 zijn Kamerzetel zo laat mogelijk te aanvaarden. Datzelfde deden zijn collega-vvd-bewindslieden Van Aardenne, Van Eekelen, Koning en Smit-Kroes. Werden de meeste Kamerleden toegelaten en beëdigd tijdens de eerste plenaire vergadering, op 10 juni, de vijf demissionaire vvd-bewindslieden werden dat pas op 25 augustus, tijdens de eerste Kamervergadering na het zomerreces. 18 De komst van een cda/pvda-kabinet leek toen inmiddels waarschijnlijk. Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
11 36 stap 4 Sinds de grondwetswijziging van 1983 kan een minister of staatssecretaris, die zijn ambt ter beschikking heeft gesteld, dit ambt verenigen met het lidmaatschap van de Staten-Generaal, totdat omtrent die beschikbaarstelling is beslist. 19 Kabinetsformatie in 50 stappen 3.indd :43
Tweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2002 2003 28 637 Kabinetscrisis en -formatie Nr. 17 HERDRUK 1 BRIEF VAN DE INFORMATEURS Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 32 417 Kabinetsformatie 2010 Nr. 2 BRIEF VAN DE INFORMATEUR Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Hierbij zend ik u, daartoe
Nadere informatie14 ACTUALITEIT Het gebrek aan naleving van parlementaire regels ondergraaft kwaliteit politiek-staatkundig systeem door Rein Jan Hoekstra De auteur is oud-lid van de Raad van State. Het is verbazingwekkend
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 410 Kabinetsformatie 2012 Nr. 1 BRIEF VAN DE VERKENNER Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 18 september 2012
Nadere informatiePresentatie boek Kabinetsformaties Toespraak Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 10 oktober 2016
Presentatie boek Kabinetsformaties 1977-2012 Toespraak Voorzitter van de Tweede Kamer, Khadija Arib 10 oktober 2016 Dames en heren, Het is dat het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis het initiatief
Nadere informatieM.H.J.C. Nienhuis Van Doremaele Verkenner. Gemeenteraad van Ridderkerk Koningsplein 1 Ridderkerk. Zaltbommel, 23 november 2012
M.H.J.C. Nienhuis Van Doremaele Verkenner Gemeenteraad van Ridderkerk Koningsplein 1 Ridderkerk Zaltbommel, 23 november 2012 Geachte leden van de gemeenteraad, Op 16 oktober jongstleden gaf u mij opdracht
Nadere informatieHandboek Politiek. Derde Kamer der Staten-Generaal
Handboek Politiek Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren over
Nadere informatieBestuurslagen in Nederland rijksoverheid provinciale overheid gemeentelijke overheid
Vak Maatschappijwetenschappen Thema Politieke besluitvorming (katern) Klas Havo 5 Datum november 2012 Hoofdstuk 4 Het landsbestuur (regering en parlement) Het Koninkrijk der Nederlanden bestaat uit vier
Nadere informatieDocentenhandleiding. Derde Kamer - digitale les Verkiezingen, en dan?
Docentenhandleiding Derde Kamer - digitale les Verkiezingen, en dan? Lespakket Verkiezingen, en dan? Wat gebeurt er na de verkiezingen? Hoe wordt de regering gevormd? Wat is het verschil tussen oppositie
Nadere informatieOpgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie
Opgave 2 Tweede Kamerverkiezingen 2006 en kabinetsformatie tekst 5 5 Het tweede kabinet-balkenende (CDA, VVD, D66) trad aan op 27 mei 2003. Op 30 juni 2006 bood minister-president Balkenende het ontslag
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2011 2012 32 759 Voorstel van de leden Schouw en Van der Ham tot wijziging van het Reglement van Orde in verband met de aanwijzing van kabinets(in)formateur(s)
Nadere informatieHandboek Politiek deel 2
Handboek Politiek deel 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid van de Derde Kamer der Staten-Generaal, Gefeliciteerd! Deze week ben jij een politicus. Je gaat samen met je klasgenoten discussiëren
Nadere informatieDoe mee en test je kennis. Stuur je antwoorden naar mij en ik informeer je over de scoren.
Quiz over politiek, Europa en staatsrechtelijke spelregels Toelichting In de periode 2008-2010 werkte ik als staatsrechtjurist binnen het projectteam versterking Grondwet bij het Miniserie van BZK. Dit
Nadere informatieEen vergelijking tussen de parlementaire discussie uit 1971 en de parlementaire discussie uit 2012 rond het initiatief bij de kabinetsformatie.
Masterscriptie Een vergelijking tussen de parlementaire discussie uit 1971 en de parlementaire discussie uit 2012 rond het initiatief bij de kabinetsformatie. Naam: Lindy Ivangh Studentnummer: 5874394
Nadere informatieVerklarende woordenlijst
Bijlage 4 Verklarende woordenlijst Ambtenaar persoon die een baan heeft bij de overheid Amendement de Tweede Kamer wil iets aan een voorstel voor een wet veranderen B en W de burgemeester en de wethouders
Nadere informatieDe laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose
De laatste peiling voor de verkiezingen en de prognose Aanvankelijk leek deze verkiezingen zich te voltrekken op een manier waarbij VVD en PvdA ieder steeds meer kiezers weg gingen trekken van andere partijen.
Nadere informatieWijziging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand in verband met de verlenging van de werkingsduur van die wet.
Hieronder het antwoord van de staatssecretaris van BZK op vragen uit de Kamer over de voorgestelde verlenging van de Experimentenwet Kiezen op Afstand. Van deze tekst zijn twee versies in omloop geweest
Nadere informatieHet draaiboek is gebaseerd op de gang van zaken tijdens de coalitieonderhandelingen in 2010. De belangrijkste verschillen zijn:
Opmerkingen vooraf Het draaiboek is gebaseerd op de gang van zaken tijdens de coalitieonderhandelingen in 2010. De belangrijkste verschillen zijn: 1. Er is nu geen pré-informatiefase nodig om te onderzoeken
Nadere informatieHierbij zend ik u, daartoe gemachtigd door Hare Majesteit de Koningin, afschrift van het
30891 Kabinetsformatie 2006 Nr. 2 Brief van de informateur Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 18 december 2006 Hierbij zend ik u, daartoe gemachtigd door Hare Majesteit
Nadere informatiePolderen voor beginners
Jongerenkamer Polderen voor beginners Voorwoord De Tweede Kamer is het hart van de Nederlandse democratie. De 150 gekozen Kamerleden gaan met elkaar en de regering in debat over de toekomst van Nederland.
Nadere informatie1. De ChristenUnie kent een partijbreed databestand waarin kwalitatieve gegevens van leden worden beheerd.
Ingaande per 17 november 2007, gewijzigd op 14 mei 2011 (art. 2, waterschapsverkiezingen), op 13 april 2013 (art. 2, Eerste Kamerverkiezingen), op 21 juni 2014 (artt. 2, 6 en 19, invoering Partijcongres
Nadere informatiee Kamer Derde Kamer Handboek Politiek 2 der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer e Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben
Nadere informatiePolitiek op het VMBO: Leerlingen activeren
Politiek op het VMBO: Leerlingen activeren 1 Inhoud workshop 11 werkvormen over politiek voor het vmbo. Na afloop krijgt u een reader met daarin de werkvormen. 2 1. Zoekplaat grondrechten Leerdoel: Leerlingen
Nadere informatieOnderwerp: Aanpassen reglement functioneringsgesprekken en herbenoemingsgesprekken burgemeester
Vergadering: 12 december 2006 Agendanummer: 15 Status: bespreekstuk Behandelend ambtenaar mr. P.M.H. van Ruitenbeek E-mail: ruitenb@winsum.nl Aan de gemeenteraad, Onderwerp: Aanpassen reglement functioneringsgesprekken
Nadere informatie10A # Advies van de informateur. Gemeente Lisse Op weg naar een nieuwe bestuursperiode. "Robuust, daadkrachtig eh innovatief"
-0-10A # LISSE Advies van de informateur Gemeente Lisse 2018-2022 Op weg naar een nieuwe bestuursperiode "Robuust, daadkrachtig eh innovatief" Gemeente Lisse 30 maart 2018 Inleiding De gemeente Lisse kent
Nadere informatieOntwikkeling politieke voorkeur in 2015
Een politiek systeem in ontbinding De peiling van vandaag laat zien in welke bijzondere electorale situatie Nederland eind 2015 is beland. Deze resultaten kunnen geplaatst worden in het verlengde van het
Nadere informatieHoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken?
Hoe zou de Deense aanpak electoraal voor de PvdA kunnen uitwerken? Maurice de Hond/Peil.nl De overwinning van de PvdA bij de Nederlandse Europese Parlementsverkiezingen en de uitslag van de Deense parlementsverkiezingen
Nadere informatieReglement ondernemingsraad Hogeschool Leiden
Reglement ondernemingsraad Hogeschool Leiden Begripsbepalingen Artikel 1 In dit reglement wordt verstaan onder: a. ondernemer: Stichting Hogeschool Leiden, gevestigd te Leiden; b. onderneming: Hogeschool
Nadere informatieDE GRONDWET - ARTIKEL 52 - ZITTINGSDUUR
DE GRONDWET - ARTIKEL 52 - ZITTINGSDUUR 1. De zittingsduur van beide kamers is vier jaren. 2. Indien voor de provinciale staten bij de wet een andere zittingsduur dan vier jaren wordt vastgesteld, wordt
Nadere informatie24 mei Onderzoek: Formatie: D66 wil niet met CU
24 mei 2017 Onderzoek: Formatie: D66 wil niet met CU Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatiePraktische opdracht Maatschappijleer Politiek en economie
Praktische opdracht Maatschappijleer Politiek en economie Praktische-opdracht door een scholier 1815 woorden 10 november 2002 4,9 15 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Plan van Aanpak: Hoofdvraag: Hangt
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 1
Derde Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatieGemeenteraadsverkiezingen Verslag van informateur Marianne Smitsmans, GroenLinks
Gemeenteraadsverkiezingen 2018 Verslag van informateur Marianne Smitsmans, GroenLinks Roermond, 9 april 2018 Inhoud Inleiding... 3 Plenaire bijeenkomst... 4 Gesprekken met de vertegenwoordigers van alle
Nadere informatieProtocol collegeonderhandelingen Woerden 2014. handreiking Presidium aan de onderhandelaars
Protocol collegeonderhandelingen Woerden 2014 handreiking Presidium aan de onderhandelaars Presidium gemeenteraad Woerden Januari 2014 Inleiding Het Presidium, zoals dat fungeerde in de raadsperiode van
Nadere informatieParlementaire geschiedenis van Nederland na 1945, Deel 7 1353-13^3. Regeren zonder rood
Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945, Deel 7 Het kabinet-de Quay 1353-13^3 Regeren zonder rood JAN WILLEM BROUWER EN JAN RAMAKERS (RED.) Centrum voor Parlementaire Geschiedenis SUB Hamburg
Nadere informatie19 maart Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen
19 maart 2015 Onderzoek: Day after Provinciale Statenverkiezingen Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van
Nadere informatieAdvies gemeentelijke herindelingen
Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Postbus 20011 2500 EA DEN HAAG Inleiding Onderwerp Advies gemeentelijke herindelingen In uw brief van 3 december 2009 hebt u de Kiesraad en
Nadere informatieTweede Kamerverkiezingen. groep 7 en 8
Tweede Kamerverkiezingen groep 7 en 8 inhoud blz. 1. Inleiding 3 2. Democratie 4 3. Politieke partijen 5 4. De Tweede Kamer 6 5. Kiezen 7 6. De uitslag 8 7. De meerderheid 9 8. Het kabinet 10 9. De oppositie
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Kenmerk: Den Haag, 29 mei 2017
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Kenmerk: 201700856 Den Haag, 29 mei 2017 Geachte voorzitter, Op woensdag 17 mei jongstleden startte ik als informateur
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 35 016 Regeling van de mogelijke toewijzing van extra zetels voor Nederland in het Europees Parlement Nr. 6 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 32 209 Regeling van de tijdelijke vervanging van wethouders en gedeputeerden wegens zwangerschap en bevalling of ziekte Nr. 5 NOTA NAAR AANLEIDING
Nadere informatie7,1. Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november keer beoordeeld. Maatschappijleer. Maatschappijleer H4 t/m H6
Samenvatting door een scholier 1863 woorden 25 november 2004 7,1 8 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer H4 t/m H6 Hoofdstuk 4 1. - in ons land kiezen wij volksvertegenwoordigers via de
Nadere informatieDE GRONDWET - ARTIKEL 43 - REGERING EN MINISTERS. De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen.
DE GRONDWET - ARTIKEL 43 - REGERING EN MINISTERS De minister-president en de overige ministers worden bij koninklijk besluit benoemd en ontslagen. WETENSCHAPPELIJK COMMENTAAR Inhoudsopgave 1. Historische
Nadere informatieReglement Kandidaatstelling en Verkiezingen
Ingaande per 17 november 2007 Toepassing. Artikel 1. Dit reglement is van toepassing op de kandidaatstellingprocedures voor de verschillende verkiezingen voor vertegenwoordigende organen, zoals deze zijn
Nadere informatieBesluit van 2 maart 1994, houdende vaststelling van een reglement van orde voor de ministerraad*
Besluit van 2 maart 1994, houdende vaststelling van een reglement van orde voor de ministerraad* Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden, Prinses van Oranje-Nassau, enz. enz. enz. Op
Nadere informatieUKB Samenwerkingsverband van de Nederlandse Universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek
UKB Samenwerkingsverband van de Nederlandse Universiteitsbibliotheken en de Koninklijke Bibliotheek Reglement vastgesteld in de vergadering van het Samenwerkingsverband UKB op 26 oktober 1988 en herzien
Nadere informatieAdvies informateurs na verkiezingen Provinciale Staten 2015
Advies informateurs na verkiezingen Provinciale Staten 2015 M.H.F. Schuurmans-Wijdeven mr. G.J. Jansen 31 maart 2015 Provincie Gelderland Advies informateurs na verkiezingen Provinciale Staten 2015 Inleiding
Nadere informatieOR-Reglement. Algemeen. Artikel 1 Begrippen
Algemeen Artikel 1 Begrippen Dit reglement verstaat onder: a. de ondernemer: Directie Opleidingsbedrijf InstallatieWerk Midden b. de onderneming: Opleidingsbedrijf InstallatieWerk Midden c. de wet: de
Nadere informatieReglement van orde voor de vergaderingen van de vaste adviescommissies van Wetterskip Fryslân (op basis van artikel 5 lid 4 RvO AB)
Reglement van orde voor de vergaderingen van de vaste adviescommissies van Wetterskip Fryslân (op basis van artikel 5 lid 4 RvO AB) Algemeen Artikel 1 In dit reglement wordt verstaan onder: a. algemeen
Nadere informatie5,9. Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari keer beoordeeld. Maatschappijleer Thema's maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 1608 woorden 12 januari 2015 5,9 2 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Maatschappijleer Toets P.D. par. 1 t/m par.6. Paragraaf Politiek
Nadere informatieVerslag van de informatie inzake een nieuw college van B&W in de gemeente Kampen en advies aan de fracties in de gemeenteraad
1 Verslag van de informatie inzake een nieuw college van B&W in de gemeente Kampen en advies aan de fracties in de gemeenteraad Kampen, 5 april 2018. 1. Inleiding. Enkele dagen na de gemeenteraadsverkiezingen
Nadere informatieVerkiezingsuitslagen. Drechtsteden
Verkiezingsuitslagen Provinciale Staten, 2 maart Inhoud: 1. Opkomst 2. Winnaars en verliezers 3. Zetelverdeling Provinciale Staten 4. Verschil tussen gemeenten Bijlage 1 De VVD heeft bij deze verkiezingen
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 34 449 Voorstel van wet de leden Wilders en Bosma tot intrekking van de goedkeuringswet inzake de Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie
Nadere informatieKenmerk: Den Haag, 13 september 2010
Mr. H.D. Tjeenk Willink Informateur Postbus 20008 2500 EA DEN HAAG AAN DE KONINGIN Kenmerk: 201000970 Den Haag, 13 september 2010 Op 7 september 2010 heeft U mij verzocht om U op de kortst mogelijke termijn
Nadere informatieFRACTIEREGLEMENT. Hoorn INHOUD: Raadsperiode 2010-2014. I. Definities blz 2. II. Taakomschrijvingen, verplichtingen en rechten fractieleden blz 2
Hoorn FRACTIEREGLEMENT Raadsperiode 2010-2014 INHOUD: I. Definities blz 2 II. Taakomschrijvingen, verplichtingen en rechten fractieleden blz 2 III. Fractieondersteuning blz 4 IV. Besluiten blz 4 V. De
Nadere informatieBijdrage Jan Nagel 50PLUS Werkwijze Eerste Kamer 24 oktober 2017
Bijdrage Jan Nagel 50PLUS Werkwijze Eerste Kamer 24 oktober 2017 MdV, De 50PLUS Eerste Kamerfractie wil graag beginnen met de leden van de Commissie Werkwijze Eerste Kamer te complimenteren met het gedegen
Nadere informatieHIER. Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen. Dit doet de Eerste Kamer GEBEURT HET! INVLOED VAN DE EERSTE KAMER EERSTE KAMER
STEM 2019 VOOR (V)MBO MAGAZINE OVER DE EERSTE KAMER HOE WORDT DE EERSTE KAMER GEKOZEN? Interview EERSTE KAMERLEDEN Esther-Mirjam Sent & Ben Knapen Dit doet de Eerste Kamer HIER GEBEURT HET! INVLOED VAN
Nadere informatieReglement van orde GS. Regeling. Artikel 1. Tijd van vergaderen. Artikel 2. Taak van de voorzitter; vervanging.
Reglement van orde GS Regeling Besluit van gedeputeerde staten van Utrecht van 18 februari 2003 (Reglement van orde voor de vergadering van gedeputeerde staten van Utrecht 2003) Artikel 1. Tijd van vergaderen.
Nadere informatieDerde Kamer Handboek Politiek 2
Derde Kamer Handboek Politiek 2 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand hebben van politiek. Samen
Nadere informatieHUISHOUDELIJK REGLEMENT
HUISHOUDELIJK REGLEMENT Artikel 1 Dit huishoudelijk reglement bepaalt de wijze waarop de gemeentelijke adviesraad voor milieu en natuur zijn bevoegdheden uitoefent overeenkomstig zijn statuten. Algemene
Nadere informatieArtikel 2 Het huishoudelijk reglement wordt vastgesteld door de Algemene ledenvergadering.
Huishoudelijk reglement Vergeb. Doelstelling Artikel 1 De vereniging heeft als doel het bewaken van de continuïteit van administratieve software pakketten van BCT Guiding Documents die in gebruik zijn
Nadere informatieBurgerlijk wetboek - boek 2 - rechtspersonen
Burgerlijk wetboek - boek 2 - rechtspersonen Arikel 30 Vereniging kan geen registergoederen verkrijgen 1.Een vereniging waarvan de statuten niet zijn opgenomen in een notariële akte, kan geen registergoederen
Nadere informatieNr Houten, 1 februari 2005
Nr. 2005026 Houten, 1 februari 2005 Aan de gemeenteraad Onderwerp: Voordracht commissieleden niet zijnde raadslid Beslispunten: Het Instellingsbesluit raadscommissies niet wijzigen om de voordracht voor
Nadere informatie17 oktober Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte
17 oktober 2017 Onderzoek: Zeven jaar premier Rutte Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Staatsinrichting
Samenvatting Maatschappijleer Staatsinrichting Samenvatting door een scholier 2358 woorden 21 juni 2009 5 6 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Staat: een door grenzen afgebakend grondgebied,
Nadere informatieReglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium
Reglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium Inleiding In het presidium van 31 maart 2016 is afgesproken dat de voorstellen m.b.t.: Reglement
Nadere informatieDe Stemming van 28 april 2019
De Stemming van 28 april 2019 Na de ophef over de clash tussen Henk Otten en Thierry Baudet, zien we vandaag een uitslag, die op diverse manieren een bevestiging is van hetgeen ik al eerder heb vastgesteld.
Nadere informatieSamenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming, paragraaf 1 t/m 6
Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming, paragraaf 1 t/m 6 Samenvatting door een scholier 1199 woorden 12 januari 2005 7,9 31 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer Hoofdstuk
Nadere informatieDerde Kamer. Derde Kamer. Handboek Politiek 1. der Staten-Generaal
erde Kamer Derde Kamer Kamer e Kamer Handboek Politiek 1 Derde Kamer der Staten-Generaal Hallo Kamerlid, Jij bent lid van de Derde Kamer der Staten-Generaal. Als politicus moet je natuurlijk wel verstand
Nadere informatieTweede Kamer aan het werk
Tweede Kamer aan het werk Inhoudsopgave De Nederlandse democratie 4 De Tweede Kamer vergadert 6 Taken en rechten 8 Van wetsvoorstel tot wet 10 Verkiezingen 12 Kabinetsformatie 14 Prinsjesdag 16 Rijksbegroting
Nadere informatieActiviteitenplan Vrijzinnige Partij 2015
Activiteitenplan Vrijzinnige Partij 2015 Inhoud Inleiding... 2 1. Organisatieopbouw... 3 2. Politieke vormings- en scholingsactiviteiten... 3 3. Informatievoorziening... 3 4. Ledenwerving: supporters...
Nadere informatieHuishoudelijk reglement
19/12/2010 Orchideeënlaan 17-1820 Steenokkerzee1 http://www.milieuraad.be/steenokkerzeel milieuraad1820@skynet.be Tel 02/254. 19.50 (secr. Milieudienst) Huishoudelijk reglement Artikel 1 Dit huishoudelijk
Nadere informatieVerkiezingsreglement Vertegenwoordiger pensioengerechtigden in algemeen bestuur PME
Verkiezingsreglement Vertegenwoordiger pensioengerechtigden in algemeen bestuur PME Den Haag, 14 november 2017 Versie: vastgesteld door het algemeen bestuur op 30 november 2017 1/8 Inhoudsopgave 1 Definities...
Nadere informatieHet koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau.
1. Koning Artikel 24 Het koningschap wordt erfelijk vervuld door de wettige opvolgers van Koning Willem I, Prins van Oranje-Nassau. Artikel 25 Het koningschap gaat bij overlijden van de Koning krachtens
Nadere informatieGEWIJZIGD. A. In artikel 13, tweede lid wordt gewijzigd zodat het komt te luiden als volgt:
Voordracht aan Provinciale Staten GEWIJZIGD van Presidium Vergadering December 2014 Nummer 6740 Onderwerp Wijziging Reglement van orde voor de vergaderingen van Provinciale Staten, e.a. 1 Ontwerpbesluit
Nadere informatieDatum vergadering Aanvang Contactpersoon. 21 mei uur B.J. Schouten. Raadzaal
Vergadering Presidium Datum vergadering Aanvang Contactpersoon 21 mei 2013 20.00 uur B.J. Schouten Plaats vergadering Doorkiesnummer Raadzaal 5229499 Verslag Zeewolde Agendapunt Onderwerp 1. Opening 2
Nadere informatieDe Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012
De Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012 In plaats van een nieuwe peiling enkele dagen na de verkiezingen komen we vandaag met een analyse van de verkiezingsuitslag van 12 september. Op de dag
Nadere informatieOpenbaar lichaam PlusTeam. Reglement van Orde van het Algemeen Bestuur
Openbaar lichaam Reglement van Orde van het Algemeen Bestuur Het Algemeen bestuur van het openbaar lichaam ; Gelet op artikel 6 derde lid van de Gemeenschappelijke regeling openbaar lichaam ; Gelet op
Nadere informatie13 juni Onderzoek: PvdA-achterban positiever over formeren
13 juni 2017 Onderzoek: PvdA-achterban positiever over formeren Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 55.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 Vragen gesteld door de leden der Kamer 2016Z00189 Vragen van de leden Omtzigt (CDA), Sjoerdsma (D66), De Roon (PVV), Van Nispen (SP), Grashoff
Nadere informatieUitnodiging. 1) Opening. 2) Mededelingen Mw. Gooijer heeft gemeld afwezig te zijn en haar reactie vooraf door te geven.
Griffie Torenhove kamer 7.19 Martinus Nijhofflaan 2 Delft Behandeld door Anja van den Berg Telefoon 015 260 2416 Fax - afmvdberg@delft.nl Aan Werkgroep enquêteverzoek Telefoon 14015 Fax 015 260 24 29 Internet
Nadere informatie7, wat is politiek. Samenvatting door een scholier 2134 woorden 24 november keer beoordeeld. Maatschappijleer
Samenvatting door een scholier 2134 woorden 24 november 2005 7,1 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer (blz 7 t/m 63) Wat is maatschappijleer? Maatschappelijke problemen (voorbeelden)
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Zitting 1979-1980 16 034 (R 1138) Verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet van de bepalingen inzake het koningschap
Nadere informatieOp 31 maart 2014 heeft de gemeenteraad van Enschede mij benoemd tot informateur.
INFORMATIEVERSLAG 1 Inleiding Op 31 maart 2014 heeft de gemeenteraad van Enschede mij benoemd tot informateur. Als verkenner heb ik van 26 tot en met 28 maart 2014 al vertrouwelijke gesprekken gevoerd
Nadere informatieAdvies. Gemeenteraad. Westland. Prof. mr. D.J. Elzinga. Mr. dr. F. de Vries
Advies Gemeenteraad Westland Prof. mr. D.J. Elzinga Mr. dr. F. de Vries Inhoud Casus... 2 Vragen... 2 Benoeming van publieke bestuurders... 3 Onduidelijkheid in wet- en regelgeving... 4 Dubbele geheimhouding?...
Nadere informatieVerslag van bevindingen. Verkennende fase
Verslag van bevindingen Verkennende fase Informateur dhr. Koelewijn Veenendaal, 16 november 2016 1. Inleiding Aanleiding van deze verkennende fase is het aangeboden ontslag van de 5 wethouders van de gemeente
Nadere informatieDe Kiesraad. Organisatie en taken
De Kiesraad Organisatie en taken Taken Kiesraad De Kiesraad is centraal stembureau voor de verkiezingen van Tweede Kamer, Eerste Kamer en Europees Parlement, en: stelt de officiële verkiezingsuitslagen
Nadere informatieRaad V200701046 versie 3 december 2007. Verordening functioneringsgesprekken burgemeester
Raadsvoorstel Inleiding:In 2006 is met de fractievoorzitters de afspraak gemaakt dat er in de loop van 2007 een functioneringsgesprek zou worden gehouden met de burgemeester. In het kader van de voorbereiding
Nadere informatieGewetensbezwaarde ambtenaren
Opgave 1 Gewetensbezwaarde ambtenaren Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 uit het bronnenboekje. Inleiding Op 3 september 2012 ondertekenden diverse politieke partijen het zogenaamde Roze Stembusakkoord.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 131 Verklaring dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot het opnemen van een constitutionele
Nadere informatieDe PVV in het land en in de peiling
De PVV in het land en in de peiling Zowel in als in is de PVV in de laatste peilingen van Peil.nl lager uitgekomen dan bij de verkiezingen zelf. Een analyse naar de reden hiervan geeft een beter beeld
Nadere informatie5,8. Par 1: Staat! Par 2: Rechtstaat! Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november keer beoordeeld.
Stelling door een scholier 1818 woorden 3 november 2004 5,8 19 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Maatschappijleer: Hoofdstuk 3! Par 1: Staat! Nederland is een onafhankelijke staat, waarvan we spreken
Nadere informatieZelfredzaam formeren. De stelling in deze aflevering van TvCR luidt: De Koning(in) zou geen rol meer mogen spelen bij de kabinetsformatie.
78 DE STELLING De stelling in deze aflevering van TvCR luidt: De Koning(in) zou geen rol meer mogen spelen bij de kabinetsformatie. Zelfredzaam formeren W.J.M. VOERMANS* Prof.mr. W.J.M. Voermans zal de
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2009 2010 32 191 Wijziging van de Kieswet houdende verhoging van de voorkeurdrempel, beperking van de mogelijkheid tot het aangaan van lijstencombinaties
Nadere informatieReglement Ondernemingsraad. Vastgesteld 15 oktober 2015
Reglement Ondernemingsraad Vastgesteld 15 oktober 2015 Inhoudsopgave: Begripsbepalingen 3 Samenstelling en zittingsduur 3 Voorbereiding van de verkiezing;actief en passief kiesrecht; kandidaatstelling
Nadere informatieInhoud. Mijn leven. de democratie en ik
Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Koning... 4 Hoofdstuk 2 Regering... 6 Hoofdstuk 3 Democratie... 8 Hoofdstuk 4 Partijen... 10 Hoofdstuk 5 Kiesrecht... 12 Hoofdstuk 6 Gemeente... 14 Hoofdstuk 7 Provincie...
Nadere informatie16 januari Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie?
16 januari 2017 Onderzoek: Partijen uitsluiten bij formatie? Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieHuishoudelijk reglement. bedoeld in artikel 23 h van de Rijksoctrooiwet zoals gewijzigd per 1 juni Artikel 1 - Zetel van de Orde
Huishoudelijk reglement bedoeld in artikel 23 h van de Rijksoctrooiwet 1995 zoals gewijzigd per 1 juni 2014 Artikel 1 - Zetel van de Orde De Orde van Octrooigemachtigden is gevestigd te Den Haag. Artikel
Nadere informatieKorte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag.
In beeld: De uitslag Korte omschrijving werkvorm Aan de hand van grafieken bespreekt u met de leerlingen verschillende aspecten van de verkiezingsuitslag. Leerdoel Kennis opdoen over de verkiezingsuitslag
Nadere informatieSamenvatting door M woorden 15 januari keer beoordeeld. Thema's maatschappijleer. Hoofdstuk 1. Algemeen belang:
Samenvatting door M. 1124 woorden 15 januari 2014 9 12 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer Hoofdstuk 1 Algemeen belang: Openbare orde en veiligheid Buitenlandse betrekkingen
Nadere informatie