Onderwijsvisie Brandweeracademie

Transcriptie

1

2 BRANDWEERACADEMIE

3 Voorwoord Voor u ligt de Onderwijsvisie van de Brandweeracademie van het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV). Vorig jaar is door de Brandweeracademie een proces ingezet om te komen tot een duidelijke, toepasbare onderwijsvisie. Per se niet vanuit het motief om op papier een visie te beschrijven, maar wel vanuit de wens om al onze producten en diensten te voorzien van een eigen, herkenbare geur en kleur. Twee belangrijke vragen waren leidend in dit proces: wat vinden wij van de Brandweeracademie zelf wezenlijk voor kwalitatief goed onderwijs? En, belangrijker nog, wat is vanuit het perspectief van onze opdrachtgever en onze deelnemers het verwachte eindproduct en wat is daar dan vanuit onderwijskundig oogpunt voor nodig? Vanuit deze hoofdvragen werd geprobeerd een groot aantal afgeleide vraagstukken te beantwoorden. Wat verstaan wij nu precies onder competentiegericht en duaal onderwijs? Welke leerprincipes hanteren wij en op welke kernwaarden mogen onze opdrachtgevers en deelnemers ons aanspreken? Het resultaat van onze zoektocht naar een gedeelde onderwijsvisie vond uiteindelijk zijn weerslag in dit document, maar ook in concrete uitwerkingen van deze visie in handleidingen voor productontwikkeling en begeleiding. Daar ook vindt de concrete vertaling naar onderwijsproducten en diensten plaats. Omdat bij deze koersbepaling juist de actuele stand van zaken centraal stond, kan het niet anders dan dat dit document slechts een momentopname is. Een momentopname in die zin dat er regelmatig bijstellingen zullen volgen. Immers, de wensen van het veld veranderen en wij zullen hierbij aan dienen te sluiten. Wel vanuit een eigen visie en overtuiging, maar steeds op basis van vraagsturing vanuit het veld. Graag wil ik al diegenen die bij het tot stand komen van deze documenten hun inbreng hebben geleverd hartelijk danken voor hun constructieve bijdrage. Extra dank ten slotte voor de vele meelezers vanuit het veld. Ik ben ervan overtuigd dat het werken vanuit de voorliggende gedeelde visie vooral voor onze deelnemers kwaliteitswinst zal opleveren. Maar zeker ook leerwerkplekbegeleiders, trajectbegeleiders en docenten zullen een grotere samenhang en eenduidigheid in onze producten en diensten kunnen gaan herkennen. Wim Beckmann manager Brandweeracademie april 2010 BRANDWEERACADEMIE 3

4 BRANDWEERACADEMIE

5 Inhoud Onderwijsvisie Brandweeracademie... 1 Voorwoord... 3 Inhoud... 5 Inleiding De Brandweeracademie: midden in de samenleving De Brandweeracademie: dienstverlener in vakbekwaamheid Onze visie op leren De leeromgeving De rol van onze klanten Tot slot Bijlage 1 Achtergronden leven lang leren en kwalificatiedossiers Bijlage 2 Relatieschema kwalificatiedossier en kwaliteitsinstrumenten Bijlage 3 Overzicht brondocumenten en literatuur BRANDWEERACADEMIE 5

6 BRANDWEERACADEMIE

7 Inleiding Leeswijzer Onze onderwijsvisie is bestemd voor iedereen die met of aan de Brandweeracademie is verbonden, zoals onze klanten en samenwerkingspartners. Voor resultaat- en beleidsverantwoordelijken op het gebied van vakbekwaamheid geeft dit document inzicht in onze visie op leren, onze activiteiten op het vlak van vakbekwaamheid en de wijze waarop wij aan de samenwerking met het werkveld invulling geven. In de bijlagen treft u achtergrondinformatie aan over het brandweeronderwijs en een bronnenoverzicht. Naast deze onderwijsvisie worden er bijlagen ontwikkeld. Allereerst een handleiding voor begeleiding, bedoeld voor onderwijskundigen, vakgroepdecanen en trainers van de Brandweeracademie. Hierin wordt o.a. het begeleidingsmodel van de leergangen op officiersniveau beschreven. Informatie uit deze beide documenten die relevant is voor trajectbegeleiders, leerwerkplekbegeleiders, deelnemers en docenten, zal worden gepubliceerd en verspreid via les- en leerstof, TeleTOP of andere kanalen. Als laatste noemen wij een handleiding voor ontwikkelen en ontwerpen. Deze zal worden gebruikt door onderwijskundigen, trainers en vakgroepdecanen van de Brandweeracademie. Hierin staat beschreven hoe wij conform onze onderwijsvisie en begeleidingsmodel onze producten en diensten ontwikkelen. Waar in deze onderwijsvisie hij staat, kan ook zij worden gelezen. BRANDWEERACADEMIE 7

8 1 De Brandweeracademie: midden in de samenleving Onze samenleving wordt steeds complexer en verandert continu. De brandweer moet optimaal voorbereid zijn om risico s te beperken en calamiteiten te voorkomen. Wanneer het nodig is, dient de brandweer er te staan. Hiervoor moet het brandweerpersoneel beschikken over de juiste kennis en middelen én moet het goed kunnen samenwerken. Van personeel wordt de hoogste kwaliteit verwacht. De Brandweeracademie speelt hierbij een belangrijke rol. Door middel van opleiden, oefenen en bijscholen dragen wij bij aan de vakbekwaamheid van brandweerpersoneel. De Brandweeracademie opereert hierin niet alleen, maar werkt nauw samen met verschillende partners. Dit hoofdstuk geeft een schets van de omgeving van de Brandweeracademie, de omgeving waarbinnen wij opereren en de samenwerkingsverbanden die wij aangaan om optimaal invulling te geven aan onze rol. Onderwijsstelsel van de brandweer Er zijn verschillende personen en instanties betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van het brandweeronderwijs: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) In Nederland is de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) verantwoordelijk voor de kwaliteit (van het systeem) van de brandweeropleidingen en de examinering ervan. Vanuit de verantwoordelijkheid die het Ministerie van BZK heeft ten aanzien van de brandweeropleidingen zijn er twee zelfstandige bestuursorganen (ZBO's) opgericht: het Nederlands bureau brandweerexamens (Nbbe) en het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV). Nederlands bureau brandweerexamens (Nbbe) Het Nbbe is een zelfstandig bestuursorgaan dat op 1 april 1994 bij wet opgericht is. Het is een voortzetting van het Bureau Brandweerexamens dat tot die datum als onderdeel van het Ministerie van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk was voor de examinering van brandweerpersoneel. Het Nbbe heeft als wettelijke taak het zorgen voor de ontwikkeling, uitvoering, organisatie en afnemen van rijksexamens voor de brandweer. Dit houdt in dat het bureau vrijstellingen en certificaten afgeeft, de uitslagen vaststelt en de minister van BZK adviseert over de afgifte van rijksdiploma s. Het Nbbe is eveneens actief op het gebied van EVC (= erkennen verworven competenties). Het EVC Bureau Brandweer, een onderdeel van het Nbbe, verleent op aanvraag vrijstelling op basis van EVC. Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid Nibra (NIFV) Het NIFV heeft de wettelijke taak om de officiersopleidingen te verzorgen en hiervoor het onderwijs te ontwikkelen. Als wettelijk toegestane taak ontwikkelt het NIFV de les- en leerstof voor de opleidingen voor manschappen en bevelvoerders. Het instituut voert beide taken uit onder de naam Brandweeracademie. De Brandweeracademie voert daarnaast nog een scala aan activiteiten uit om de vakbekwaamheid van brandweerpersoneel te bevorderen. In hoofdstuk 2 komen we hierop uitgebreid terug. 8 BRANDWEERACADEMIE

9 Regionale opleidingsinstituten (roi s) De regionale opleidingsinstituten verzorgen de opleidingen op het niveau van manschappen en bevelvoerders. Deze roi s bestaan in verschillende organisatievormen. Sommige roi s zijn een afdeling binnen de regio-organisatie, Andere roi s zijn instituten die voor een of meer regio s de opleidingen verzorgen. Werkgevers De werkgevers (de besturen van de gemeenten, de besturen van de veiligheidsregio s) zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van de brandweerorganisatie en de vakbekwaamheid van de individuele werknemers. De verantwoordelijkheid van de werkgevers voor de kwaliteit van het brandweerpersoneel is neergelegd in de Brandweerwet 1985 en de Arbeidsomstandighedenwet. De Wet veiligheidsregio s vervangt in 2010 de Brandweerwet, de Wet rampen en zware ongevallen en de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen en brengt de brandweerzorg, de zorg voor rampenbestrijding en crisisbeheersing (inclusief geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen (GHOR)) en de advisering over risicobeleid onder bij de veiligheidsregio s. Het Besluit personeel veiligheidsregio's (voorheen Besluit kwaliteit brandweerpersoneel) maakt deel uit van deze wet. Besluit personeel veiligheidsregio s Het Besluit personeel veiligheidsregio s biedt een fundament voor de sector door kaders voor een leven lang leren en vakbekwaamheid aan te geven. In deze wet is vastgelegd welke functies er binnen de brandweer worden onderscheiden. In kwalificatiedossiers is per functie vastgelegd welke taken er bij een functie horen en wat de instroomcriteria zijn. Het kwalificatiedossier en de proeven van bekwaamheid zijn het uitgangspunt voor het ontwerp van leeractiviteiten op het gebied van vakbekwaam worden en vakbekwaam blijven. In bijlagen 1 en 2 worden de achtergronden van een leven lang leren en de totstandkoming van de kwalificatiedossiers en kwaliteitsinstrumenten nader toegelicht. De kwalificatiedossiers en proeven van bekwaamheid zijn tot stand gekomen door een nauwe samenwerking tussen het werkveld, de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR), het Nbbe en de Brandweeracademie. De Brandweeracademie treedt hierin op als een van de ontwikkelingspartners. De Brandweeracademie heeft een leidende rol als het gaat om het ontwerp en de ontwikkeling van het brandweeronderwijs. Ontwikkelingen en samenwerkingsverbanden De brandweer werkt nauw samen met onder meer politie, gemeenten, defensie en GHOR. Voor de Brandweeracademie betekent dit dat wij ook regelmatig samenwerken met instituten uit die kolommen zoals de Politieacademie. Om goed aan te sluiten bij ontwikkelingen op het vlak van nieuwe werkwijzen, de vorming van veiligheidsregio s e.d. zijn er nauwe contacten met het Veiligheidsberaad en de NVBR. BRANDWEERACADEMIE 9

10 NVBR Alle brandweerkorpsen in Nederland zijn verenigd in de Nederlandse Vereniging voor Brandweerzorg en Rampenbestrijding (NVBR). De NVBR behartigt de belangen voor de brandweer en houdt zich bezig met het bundelen van kennis, het opstellen van landelijke standaarden en normen voor de brandweer en met brandveiligheid. De NVBR is georganiseerd in programmaraden en netwerken, zoals het Netwerk Repressie en het Netwerk Opleiden en Oefenen. Onder andere via deze netwerken stemmen het NIFV en de NVBR veelvuldig af over onderwijsgerelateerde en vakinhoudelijke thema s. Buiten de brandweer Voor leergangen waarin niet-brandweerspecifieke competenties of kennis (pedagogisch-didactisch, management/bestuur) centraal staan, werken wij samen met hogescholen en universiteiten die hierin gespecialiseerd zijn. Voorbeelden hiervan zijn de samenwerkingsverbanden met Saxion Hogeschool en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Door al deze relaties en door continu nieuwe samenwerkingsverbanden aan te gaan en te onderhouden, zorgen wij ervoor dat ontwikkelingen in de maatschappij en het veld om ons heen hun plaats krijgen in de activiteiten van de Brandweeracademie. Figuur 1: De kernwaarden van de Brandweeracademie 10 BRANDWEERACADEMIE

11 2 De Brandweeracademie: dienstverlener in vakbekwaamheid De Brandweeracademie wil als dienstverlener in vakbekwaamheid continu en in nauwe samenwerking met het werkveld bijdragen aan de kwaliteit van het brandweerpersoneel. Wij hanteren in onze dienstverlening vijf kernwaarden: Deskundig De Brandweeracademie is een professionele organisatie en benut de kracht van haar medewerkers en van het veld. Onze kennis vertalen we in toegankelijke en praktische producten. Wij streven naar een optimale communicatie over en weer tussen onderzoek, advies, onderwijs en beroepspraktijk, om zodoende een bijdrage te leveren aan de professionalisering van het brandweerpersoneel. Wij willen een platform zijn voor continu leren en verbeteren. Betrouwbaar Wij zijn een betrouwbare partner op wie onze klanten kunnen rekenen. Onze producten en diensten hebben een eenduidige, herkenbare en continue kwaliteit. Wij komen onze afspraken na. We maken knelpunten bespreekbaar en winnen vertrouwen door te laten zien dat we veel moeite doen om de gewenste resultaten te bereiken. Wij zijn open en transparant in onze communicatie. Betrokken Wij worden gedreven door veiligheid en voelen ons nauw betrokken bij het werkveld. Wij hebben hart voor het vak en respect voor elkaar. Wij zijn trots op de maatschappelijke betekenis van de brandweer en dragen daaraan graag ons steentje bij. Wij werken met enthousiasme en toewijding en voelen ons verantwoordelijk voor het resultaat van onze dienstverlening. Flexibel Wij willen in onze dienstverlening zo goed mogelijk meebewegen en meedenken met de klant. Wij staan open voor feedback en sluiten aan bij de vraag van onze klanten. Wij denken analytisch en kritisch, en zijn bereid tot zelfreflectie. Dat maakt ons flexibel in het overdenken van alternatieven. Wij houden onze eindbestemming aan, maar kunnen in wisselende omstandigheden onze koers verleggen. Dynamisch Wij willen midden in de steeds veranderende samenleving staan en zo goed mogelijk inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen. Verandering en beweging houden ons scherp en alert. Regelmatig stilstaan en reflecteren bevorderen ons leervermogen. Wij luisteren naar het veld en zijn in staat om gehoor te geven aan vragen. Onze producten en diensten sluiten aan bij de behoefte van onze doelgroep. Wij zijn onderscheidend en praktijkgericht. BRANDWEERACADEMIE 11

12 Figuur 2: Diensten en producten van de Brandweeracademie Onderwijsvisie Brandweeracademie 12 BRANDWEERACADEMIE

13 Wat mogen klanten van ons verwachten? De Brandweeracademie wil als dienstverlener in vakbekwaamheid bijdragen aan de kwaliteit van het brandweerpersoneel. In het begin van dit hoofdstuk hebt u gelezen dat wij hierbij vijf kernwaarden hanteren: deskundig, betrouwbaar, betrokken, flexibel en dynamisch. Wij bieden verscheidene diensten en producten aan om deze ambitie te realiseren. In figuur 2 is weergegeven hoe het palet van diensten en producten van de Brandweeracademie eruit ziet. Onze diensten en producten zijn niet statisch, maar bewegen mee met ontwikkelingen in de samenleving en de behoeften van onze klanten. Onze kennis is actueel, toegankelijk en praktisch. Tussen de onderzoeksresultaten van het NIFV en de evaluaties van onze opleidingen, oefeningen en publicaties vindt een continue wisselwerking plaats. De diensten die wij aanbieden, zijn afgestemd op de laatste ontwikkelingen binnen het werkterrein van brandweer en rampenbestrijding. Wie zijn onze klanten? Als primaire klant beschouwen wij: de korpsen, de veiligheidsregio s, regionale opleidingsinstituten en andere organisaties die onze producten afnemen én de deelnemers aan ons onderwijs. De tweede categorie klanten zijn mensen die dit leren begeleiden en faciliteren: docenten, instructeurs, leerwerkplekbegeleiders, trajectbegeleiders, oefencoördinatoren, oefenleiders en trainers. De laatste categorie bestaat uit andere partners en belanghebbenden: het Ministerie van BZK, de NVBR, het Nbbe en de maatschappij. De diensten van de Brandweeracademie De Brandweeracademie maakt een onderscheid tussen vakbekwaam worden en vakbekwaam blijven. Vakbekwaam worden houdt in: het opleiden tot beginnend beroepsbeoefenaar, zodat deze beroepsbeoefenaar alle kerntaken uit het kwalificatieprofiel in voldoende mate beheerst. Vakbekwaam blijven houdt in dat mensen hun vakbekwaamheid onderhouden en blijven ontwikkelen door te oefenen en zich bij te scholen. Hieronder worden de verschillende diensten van de Brandweeracademie kort toegelicht. Vakbekwaam worden: leergangen en opleidingen ontwikkelen en uitvoeren De Brandweeracademie ontwerpt en ontwikkelt leergangen op officiersniveau en is (wettelijk) verantwoordelijk voor de uitvoering hiervan. Het brandweeronderwijs op officiersniveau en hoger bestaat uit dertien leergangen, onderverdeeld in drie groepen functiegerichte leergangen: incidentmanagement, organisatiemanagement en risicomanagement. Daarnaast biedt de Brandweeracademie een omvangrijk pakket aan opleidingen aan, dat is afgestemd op de behoeften van het brandweerveld. Zo verzorgen wij opleidingen waarin beroepsbeoefenaars worden opgeleid voor de volgende functies: docent, meetplanleider, specialist industriële veiligheid, medewerker brandpreventie, medewerker brandonderzoek en specialist brandonderzoek. Vakbekwaam worden: lesmethoden ontwikkelen voor de opleidingen op het niveau van manschappen en bevelvoerders De Brandweeracademie ontwikkelt lesmethoden voor opleidingen op het niveau van manschappen en bevelvoerders die aansluiten bij de functie- en competentiegerichte manier van opleiden. Ze zijn opgezet vanuit de kwalificatiedossiers en de proeven van bekwaamheid. De lesmethoden zijn zo ingericht dat ze zowel deelnemers als BRANDWEERACADEMIE 13

14 begeleiders (docenten en instructeurs van roi s, leerwerkplekbegeleiders en trajectbegeleiders) optimale ondersteuning en sturing bieden. Een lesmethode bestaat standaard uit een werkboek voor de deelnemer, handleidingen voor docenten (en instructeurs) en leerwerkplekbegeleiders en tekstboeken. Daarnaast hanteren wij andere variabele leermiddelen waaronder elektronische scenariotrainingen en jobaids. Vakbekwaam blijven: oefenen Oefenen is het periodiek onderhouden van vaardigheden om de functie op het vereiste niveau te kunnen blijven uitoefenen. Het gaat bij oefenen primair om het regelmatig herhalen van handelingen waardoor brandweermedewerkers vakbekwaam worden en blijven. Daarnaast kunnen zij door middel van oefeningen nieuwe werkmethoden uitproberen en zodoende hun competenties uitbreiden. Het oefenen is competentie- en functiegericht. De functies, vooral de (kern)taken van die functies, staan centraal. De Brandweeracademie biedt verschillende diensten aan om dit oefenen te ondersteunen: praktijktrainingen voor hoofdofficieren en officieren van dienst en bevelvoerders Wij organiseren praktijktrainingen voor deze doelgroepen op diverse oefenlocaties. De invulling komt in afstemming met de opdrachtgever tot stand. geavanceerde virtuele oefensystemen Steeds vaker maken we gebruik van geavanceerde virtuele oefensystemen. Hiermee bereiden deelnemers zich voor op complexe incidenten en rampen; zowel mono- als multidisciplinair, groot- als kleinschalig. Door eerst virtueel te oefenen verlopen praktijkoefeningen beter en effectiever. Oefenbank Brandweer. Om de implementatie van de Leidraad Oefenen te ondersteunen en daarmee de kwaliteit van het monodisciplinaire brandweeroefenen te vergroten, is de website Oefenbank Brandweer opgezet. Op deze website zijn allerlei uitdagende, aantrekkelijke en nuttige oefeningen te vinden, die zijn gerelateerd aan de praktijk. De Oefenbank is ontwikkeld in nauwe samenwerking met de NVBR. Vakbekwaam blijven: bijscholen Bijscholen is het aanleren van nieuwe kennis, inzichten en vaardigheden met als doel om de vakbekwaamheid te actualiseren of op een hoger niveau te brengen. Een belangrijk verschil met oefenen is dat bijscholing zich meer richt op thematische kennisoverdracht rond nieuwe ontwikkelingen en het aanleren van nieuwe vaardigheden, dan op het periodiek onderhouden van vaardigheden (het doel van oefenen). De Brandweeracademie ontwikkelt een scala aan bijscholingsactiviteiten. Deelnemers kunnen bij terecht voor korte of langere cursussen en praktische workshops. Er zijn diverse ontwikkelingen gaande om de vakbekwaamheid te waarborgen. Zo is er een Handleiding blijvende vakbekwaamheid ontwikkeld door de NVBR. De Brandweeracademie zal deze landelijke ontwikkelingen volgen, eraan bijdragen en erop aansluiten. Lectoraten De Brandweeracademie streeft naar een optimale communicatie over en weer tussen onderzoek, advies, onderwijs en beroepspraktijk om zodoende een bijdrage te leveren aan de verdere professionalisering van hulpverleners. Bij de Brandweeracademie zijn daarom twee lectoraten ingesteld, Brandweerkunde en Brandpreventie. Het doel van deze lectoraten is het integraal ontwikkelen van kennis en kunde op het gebied van brandweerkunde en brandpreventie, zodat nieuw 14 BRANDWEERACADEMIE

15 verworven kennis en inzichten op het vakgebied worden toegepast in de brandweeropleidingen en de oefen- en bijscholingsprogramma's. Verder beogen de lectoraten een optimale wisselwerking tussen het professionele veld en het NIFV. Maatwerk en advies De Brandweeracademie biedt ook diensten aan die volledig op maat worden ontwikkeld voor de klant. Deze diensten lopen uiteen van werving en selectie van brandweermanagers, advies over opleidingstrajecten tot het verzorgen van pedagogisch-didactische workshops. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid om praktijktrainingen op maat te laten verzorgen in oefencentra in Nederland en het buitenland. Het oefenprogramma wordt dan in overleg met het korps of regio samengesteld. De Brandweeracademie adviseert en faciliteert de regio s bij het uitvoeren van (individuele) opleidingstrajecten, die gebaseerd zijn op het (te bereiken) vakbekwaamheidsniveau van het korps. Dit doen we niet alleen door het verzorgen van opleidingen, maar ook door het aanbieden van bijvoorbeeld competentiescans, assessments, etc. Evaluatie en kwaliteitsborging De Brandweeracademie onderzoekt de kwaliteit van haar producten en diensten continu en proactief. Elke leergang die wordt aangeboden wordt schriftelijk en/of mondeling geëvalueerd met deelnemers, leerwerkplekbegeleiders en docenten of andere vakdeskundigen. Verbeteringen worden direct aangebracht of ingepland voor volgende leergangen. Daarnaast is er regelmatig overleg met trajectbegeleiders waarin ervaringen met leergangen worden besproken. De Brandweeracademie heeft deze werkwijze in haar evaluatiebeleid beschreven. Eind 2006 heeft de Brandweeracademie een curatorium ingesteld. Dit curatorium heeft een adviserende rol, met als een van de doelen het waarborgen van de kwaliteit van de leergangen. In verband met de oprichting van de Brandweeronderwijsraad wordt het voortbestaan van het curatorium heroverwogen. Bijscholingen, praktijktrainingen en lesmethoden van de Brandweeracademie worden eveneens geëvalueerd, waarbij een combinatie van schriftelijke en mondelinge evaluatie-instrumenten wordt ingezet. BRANDWEERACADEMIE 15

16 3 Onze visie op leren De essentie van het huidige brandweeronderwijs is dat het functie- en competentiegericht is en dat werkend leren een belangrijke rol speelt. Het brandweeronderwijs heeft de volgende twee kenmerken: 1. De inhoud van de opleidingsstructuur wordt rechtstreeks afgeleid van de functies in de praktijk: functiegerichte opleidingsstructuur in tegenstelling tot de ranggerichte opleidingsstructuur die voorheen van toepassing was. 2. Het onderwijs richt zich op de vakbekwaamheid (worden en blijven) van medewerkers: niet alleen op de kennis, maar ook op de ervaring, vaardigheden en persoonlijke eigenschappen als houding en motivatie die nodig zijn om het brandweervak competent te kunnen uitvoeren. Dit wordt competentiegericht onderwijs genoemd. De Brandweeracademie wil in haar dienstverlening zo goed mogelijk meebewegen, meedenken en meehelpen bij het realiseren van het veranderende brandweeronderwijs. Dit vereist duidelijkheid over het begrippenkader dat gehanteerd wordt. In dit hoofdstuk staan we daarom eerst stil bij de samenhang en de betekenis van een aantal begrippen. Begrippenkader Het onderwijs dat de Brandweeracademie verzorgt en organiseert, heeft een duidelijke relatie met de functies in de praktijk. De eisen die in de dagelijkse praktijk aan brandweermensen gesteld worden, zijn het uitgangspunt voor de inhoud en opzet van leeractiviteiten. Hierna worden een aantal sleutelbegrippen toegelicht. Functiegericht opleiden Functiegerichtheid is de centrale term in de uitgangspunten van het nieuwe brandweeronderwijs. Functiegericht opleiden stelt de volgende eisen aan het onderwijs: Opleiden tot beginnend beroepsbeoefenaar, zodat deze alle kerntaken uit het kwalificatiedossier in voldoende mate beheerst. Leren binnen een opleidingsinstituut en direct toepassen in de beroepspraktijk, het zogenoemde duale leren. De regio is verantwoordelijk voor het werkend leren, het opleidingsinstituut (Brandweeracademie en/of roi) voor het ondersteunen en evalueren ervan. De leerwerkplekbegeleider(s) is verantwoordelijk voor de begeleiding en de inrichting van een leerwerkplek. En de trajectbegeleider is verantwoordelijk voor de organisatie van het leren op de werkplek. Competentiegerichte invulling: alle aspecten om een klus te klaren (kennis, inzicht, vaardigheden en persoonseigenschappen) worden tijdens een leergang per kerntaak als een geïntegreerd geheel in de leeractiviteiten verwerkt. Situationeel en activerend onderwijs dat de deelnemer prikkelt om zich een goed beeld van arbeidssituaties te vormen en zelf het initiatief te nemen om deze situaties door o.a. simulaties en casuïstiek te leren beheersen. 16 BRANDWEERACADEMIE

17 Competenties Wij hanteren de volgende definitie voor het begrip competentie: Het integraal vermogen van een persoon om kennis, vaardigheden en houdingen in te zetten om taken die bij een beroep horen succesvol uit te voeren en daarbij om te gaan met problemen die zich in dit beroep voordoen. Uit deze definitie blijkt dat competenties gerelateerd zijn aan het werk en de eisen die eraan gesteld worden. Competenties zijn dus contextspecifiek. Competenties zijn ook persoonsgebonden; je dient ze als lerende zelf te verwerven. Elk mens heeft een andere achtergrond, denk aan ervaring, talent en leerstijl. Competentieontwikkeling bij een (aankomend) beroepsbeoefenaar is het resultaat van een bij die persoon passend leerproces. De Brandweeracademie duidt een competentie ook wel aan als bekwaamheid en competentieontwikkeling als ergens goed in worden. De zeven leerprincipes van de Brandweeracademie De functie- en competentiegerichte insteek en daarmee de beroepspraktijk van het brandweerpersoneel zijn het vertrekpunt voor het ontwerp en de uitvoering van onze opleidings-, oefen- en bijscholingsactiviteiten. Wij hanteren een aantal leerprincipes bij deze activiteiten. Deze leerprincipes vormen de kern van het ontwerpproces. Ze geven richting aan de invulling van functie- en competentiegericht leren en helpen bij het inrichten van krachtige leeromgevingen. 1. Leren doe je zelf Je kunt een kameel naar het water leiden, maar je kunt hem niet laten drinken. Hiermee bedoelen we dat je leren niet uit handen kunt nemen. Persoonlijke drijfveren vormen een belangrijk aanknopingspunt voor het ontwikkelen van bekwaamheden. Je werkt bij de brandweer omdat je dat wilt, niet omdat iemand dat zegt. Iemand leert het meest als iets betekenis voor hem heeft, als hij zelf kan kiezen wat en wanneer hij wil leren. Wij streven naar een leerklimaat waarin deelnemers worden aangesproken op hun drijfveren en voor een belangrijk deel verantwoordelijk zijn voor hun eigen leerproces. De Brandweeracademie streeft ernaar om in toenemende mate vraaggestuurd te werken en deelnemers de mogelijkheid te bieden om persoonlijke leerarrangementen te bouwen. Hoe doet de Brandweeracademie dit? In onze leeractiviteiten is er sprake van een toenemende zelfsturendheid bij de deelnemers die bezig zijn met vakbekwaam worden. Voor deelnemers die al vakbekwaam zijn, gaan wij ervan uit dat de verantwoordelijkheid voor hun eigen ontwikkeling een vanzelfsprekendheid is. Wij stimuleren deelnemers om persoonlijke leerdoelen te formuleren en zelf de voortgang van de opleiding in de gaten te houden. Deelnemers worden steeds uitgedaagd om hun eigen verantwoordelijkheid te nemen in het leerproces. In ons onderwijs sluiten we aan bij de verschillende leerstijlen, ervaringen en interesses van deelnemers. Voor het leren op de werkplek reiken wij een duidelijke methodiek aan die zich kenmerkt door een toenemende zelfsturendheid van de deelnemer. 2. De praktijk is de beste leermeester Mensen leren het meest in de context waarin ze het geleerde nodig hebben. Dit betekent dat we het aanleren en opfrissen van bekwaamheden altijd koppelen aan de beroepspraktijk. Niet de leerstof maar de kerntaken en competenties staan BRANDWEERACADEMIE 17

18 centraal. We proberen de scheiding tussen leren en werken zo klein mogelijk te laten zijn. Dit doen we bijvoorbeeld door leersituaties te ontwikkelen waarin mensen op de werkplek zelf leren. Dit doen we ook door de praktijk letterlijk en figuurlijk het klaslokaal binnen te halen. Het werkend leren wordt op die manier geïntegreerd in de totale leergang. Onze vakdidactiek sluit aan bij de eigenaardigheden van de fysieke veiligheidsbranche en het brandweervak. Bijvoorbeeld bij het gegeven dat veel kerntaken niet realistisch zijn te beoefenen, vanwege de risico's die daarmee gepaard gaan. Daarom bieden we alternatieven, zoals praktijkoefeningen en simulaties. Een ander aspect van onze vakdidactiek is dat je mensen opleidt voor incidenten waarvan je hoopt dat deze nooit gebeuren. Dit betekent dat we bewustwording en beeldvorming een grote rol geven in het onderwijs. Hoe doet de Brandweeracademie dit? De leerdoelen en opzet van de leeractiviteiten hebben een sterke relatie met de eisen die in de dagelijkse werkpraktijk aan deelnemers gesteld worden. We laten ons hierin leiden door het kwalificatiedossier, de proeve van bekwaamheid en aanvullende inzichten en ervaringen vanuit ontwikkelgroepen en dergelijke. Bij het leren op de werkplek werken de deelnemers aan leerwerkplekopdrachten die rechtstreeks zijn gekoppeld aan de kerntaken. Ze worden hierin begeleid door een leerwerkplekbegeleider die een reguliere functie heeft in een brandweerkorps. In de leergangen wordt, om veiligheidsredenen, gebruikgemaakt van een gesimuleerde leeromgeving waarin de praktijksituatie zo reëel mogelijk wordt nagebootst. Onze docenten en trainers staan midden in de praktijk. In cases, opdrachten en oefeningen zoeken we constant aansluiting bij de dagelijkse werkpraktijk. Daarnaast investeert de Brandweeracademie in scholing voor docenten en trainers. In de leeractiviteiten leren de deelnemers om over de eigen (werk)grenzen heen te kijken en een breder werk- en denkkader te hanteren. Door middel van intensieve samenwerking met andere deelnemers leren zij om zich in te leven in de context van andere korpsen/regio s. De invulling van praktijktrainingen is afgestemd op de specifieke opleidingsbehoefte van een korps of een regio. De workshops en cursussen die wij in het kader van bijscholing bieden, zijn afgestemd op ontwikkelingen in het vakgebied en de opleidingsbehoefte in het veld. Waar nodig leveren wij maatwerk. 3. Leren is een actief proces Leren is een actief en constructief proces waarin nieuwe ervaringen gekoppeld worden aan bestaande bekwaamheden en daarmee worden geïntegreerd. Leren is geen passief proces waarin afgeronde kennis, vaardigheden en kant-en-klare oplossingen worden aangeleerd. Leren doe je door samen met anderen actief te werken aan het ontwikkelen, verspreiden en toepassen van kennis in de beroepspraktijk. Volwassenen leren beter als ze het doel ervan inzien, maar ook wanneer ze uitgedaagd en geactiveerd worden. Dit bevordert ook de aandacht en de concentratie. Het onderwijs is flexibel en gevarieerd en maakt zo veel mogelijk gebruik van actieve leer- en studiemethoden. Deelnemers met verschillende achtergronden, vooropleidingen en leerstijlen worden in staat gesteld om zelf actief met de leerstof aan de gang te gaan door een flexibel en gevarieerd onderwijsaanbod. 18 BRANDWEERACADEMIE

19 Hoe doet de Brandweeracademie dit? In onze leeractiviteiten: geven we de deelnemer inzicht in het hoe en waarom van een leeractiviteit hanteren we een breed spectrum van allerlei activerende en afwisselende werkvormen geven we veel ruimte voor de eigen inbreng van deelnemers maken we gebruik van uitdagende cases, praktijkopdrachten en oefeningen stellen we hoge eisen aan deelnemers en geven we duidelijke feedback op hun leerprestaties. Om dit te bereiken investeren we in de pedagogisch-didactische kennis en bekwaamheid van docenten en ontwikkelaars. 4. Reflecteren vergroot het werk- en leervermogen Reflectie op eigen en andermans handelen speelt een belangrijke rol bij het leren van mensen. De dagelijkse werkpraktijk stelt immers andere eisen dan het alleen toepassen van kennis en vaardigheden. Mensen worden steeds vaker afgerekend op de behaalde resultaten en de activiteiten die ze hebben ondernomen om deze resultaten te bereiken. Inzicht in eigen gedrag en eigen kunnen is daarbij een belangrijke vereiste. Het vergroot het werk- en leervermogen. Voor reflectie is het krijgen van feedback belangrijk. Naarmate deze feedback preciezer is, wordt er meer mee gedaan. Wij streven naar een leerklimaat waarin heldere feedback en (zelf)reflectie vanzelfsprekend zijn. Hoe doet de Brandweeracademie dit? Wij dagen deelnemers uit om in de leeractiviteiten persoonlijke doelstellingen te formuleren en regelmatig stil te staan bij de voortgang die ze boeken. Deelnemers houden tijdens leergangen een logboek of een leerprocesverslag bij waarin ze zelf de voortgang van hun leerproces monitoren. In leeractiviteiten maken wij gebruik van diverse intervisievormen waarin deelnemers elkaar structureel feedback geven. In de methodiek voor het leren op de werkplek is systematische feedback van de leerwerkplekbegeleider en ervaren collega s ingebouwd. In de opleiding voor docenten en begeleiders wordt ruimschoots aandacht besteed aan het creëren van reflectiemomenten en het geven (en ontvangen) van feedback. 5. Samenhang bevordert het leren Onderzoek naar de werking van de hersenen heeft duidelijk gemaakt dat het bij leren van nieuwe taken noodzakelijk is om voort te bouwen op eerdere informatie. Het geheugen negeert namelijk nieuwe informatie als die strijdig is met oude informatie. Daarom is het belangrijk in leersituaties altijd aan te haken bij de aanwezige kennis en ervaring van de individuele deelnemer en deze ook inzicht te geven in het hoe en waarom van leeractiviteiten. Daarbij is het cruciaal dat er een duidelijke samenhang is tussen leeractiviteiten (op de werkplek, thuis, in het 'klaslokaal'). Wij streven naar een consistente samenhang in onze leergangen, die inzichtelijk is voor alle betrokkenen en een duidelijke relatie heeft met de dagelijkse beroepspraktijk. Hoe doet de Brandweeracademie dit? Voor het werkplekleren geldt dat er voor alle betrokkenen, deelnemers, trajectbegeleiders en leerwerkplekbegeleiders, een duidelijke samenhang zichtbaar is tussen de leerwerkplekopdrachten op de leerwerkplek en de opleidingsactiviteiten op het opleidingsinstituut (Brandweeracademie of roi). BRANDWEERACADEMIE 19

20 In de lessen staan we expliciet stil bij de ervaringen die de deelnemer heeft opgedaan bij het maken van de opdrachten en blikken we regelmatig terug op eerdere lessen. De deelnemers spelen hierin een actieve rol doordat ze zelf zaken uitleggen, herhalen en samenvatten. In onze leermiddelen laten we duidelijk zien wat de samenhang is tussen verschillende onderdelen en wat de relatie is met de kerntaken en competenties. Dit doen we door het maken van opleidingsplannen en lesplannen. Relevante delen van deze plannen zijn beschikbaar voor alle betrokkenen (deelnemers, docenten, begeleiders, Brandweeracademie). 6. Kennis is voortdurend in beweging We leven in een dynamische tijd. Maatschappelijke ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Kennis is beperkt houdbaar en voortdurend in beweging. Het vermogen om continu te verbeteren en te vernieuwen, wordt de laatste jaren aangemerkt als sleutel tot succesvol opereren door organisaties. De Brandweeracademie rekent het tot haar taak om nieuwe kennis te verspreiden. We streven naar een opleidingsaanbod dat aansluit bij de actuele stand van zaken op het vakgebied. Hoe doet de Brandweeracademie dit? Onze lectoren zorgen ervoor dat nieuw verworven kennis en inzichten op het vakgebied worden toegepast in onze leeractiviteiten. Wij actualiseren bestaande leermiddelen geregeld op basis van deze nieuwe inzichten. Wij verspreiden nieuwe kennis door het verzorgen van een groot aantal bijscholingsactiviteiten. Hierdoor blijft ook de vakbekwaamheid van het bestaand personeel up-to-date. Wij zijn in staat snel te reageren op nieuwe ontwikkelingen in het vak en ontwikkelen regelmatig nieuwe diensten en producten. Wij zijn voordurend in gesprek met de branche (netwerken, Leeragentschap NVBR) en het brandweerveld en streven ernaar om onze producten en diensten aan te laten sluiten bij de behoefte en specifieke vragen van de doelgroep. In onze leeractiviteiten zijn deelnemers niet alleen bezig met kennis ontvangen, maar ook met kennis creëren en 'kennis delen'. Door actief met andere deelnemers aan de slag te gaan met het oplossen van problemen en dilemma s uit de praktijk, ontwikkelen deelnemers kennis waarvan ook de korpsen/regio s zelf de vruchten plukken. 7. Just in time, just enough Leren is geen doel op zich, het is een middel om de bekwaamheid van medewerkers te vergroten. Wij streven naar een flexibel aanbod, waarbij mensen precies datgene leren wat ze nodig hebben en precies op het moment dat ze daaraan behoefte hebben. Hoe doet de Brandweeracademie dit? In de leergangen en opleidingen (in het kader van vakbekwaam worden) werkt de deelnemer alleen aan het verwerven van die bekwaamheden waarmee hij een goede start kan maken in zijn toekomstige functie bij de brandweer. Om ervoor te zorgen dat hij vakbekwaam blijft kan de deelnemer kiezen uit een scala van bijscholingsactiviteiten die desgewenst op maat worden ontwikkeld. Via TeleTOP biedt de Brandweeracademie een krachtige leeromgeving aan, waar de deelnemer aan de leergangen van de Brandweeracademie 24 uur per dag en 7 dagen per week terecht kan. 20 BRANDWEERACADEMIE

21 4 De leeromgeving De Brandweeracademie verzorgt functiegerichte leergangen die op een competentiegerichte wijze worden onderwezen. In het eerste deel van dit document hebt u gelezen dat het hierbij gaat om het verwerven van bekwaamheden die nodig zijn om goed te kunnen functioneren in de beroepspraktijk. In dit hoofdstuk gaan we in op de vraag hoe we als Brandweeracademie een krachtige leeromgeving kunnen bieden, waarin deelnemers daadwerkelijk gestimuleerd worden om deze bekwaamheden te verwerven. Met een leeromgeving bedoelen we het samenspel van alle maatregelen, materialen en begeleidingsvormen die gericht zijn op het faciliteren van het leren. Leeromgevingen kunnen betrekking hebben op het microniveau: een concrete leersituatie. Ze kunnen ook betrekking hebben op grotere gehelen: op mesoniveau (een curriculum met alles erop en eraan) of op macroniveau (het brandweeronderwijs als geheel). Kenmerken van krachtige leeromgevingen De Brandweeracademie streeft naar krachtige leeromgevingen waarin deelnemers worden uitgedaagd om samen actief te leren in een zo realistisch mogelijke omgeving. Bij het ontwerpen en ontwikkelen van leeractiviteiten hanteren wij daarom een aantal prikkelende vragen aan de hand waarvan we de kracht van de leeromgeving toetsen: Bevorderen we de aangeboren nieuwsgierigheid van de deelnemer? Dagen we de deelnemer voldoende uit om te leren? Bieden we voldoende actuele informatie aan? Bieden we niet te veel informatie aan? Nodigen we de deelnemer voldoende uit tot actie? Stimuleren we de deelnemer tot eigen denkactiviteiten en meningsvorming? Geven we voldoende ondersteuning bij het vormen van een totaalplaatje en het leggen van verbanden met de beroepspraktijk? Is de samenhang tussen verschillende onderdelen voldoende duidelijk? Houden we voldoende rekening met verschillende leerstijlen, ervaring, interesses van deelnemers? Krijgen de deelnemers de gelegenheid om van elkaar te leren? Hebben de deelnemers (in toenemende mate) sturing over hun eigen leerproces? Bieden we de deelnemers voldoende begeleiding bij het verwerven van bekwaamheden? Maken we gebruik van de meerwaarde van rolmodellen? Moedigen we deelnemers voldoende aan om te reflecteren op hun eigen gedrag en eigen kunnen? Krijgen deelnemers voldoende feedback op hun verworven bekwaamheden? Deze toetsende vragen hebben betrekking op alle soorten leeromgevingen: de werkplek (werkplekleren), de klas (klassikaal onderwijs), thuis (zelfstudie), de digitale leeromgeving (e-learning), de oefenlocatie (voor de praktijkonderdelen) en virtual reality (simulatie). Een gevarieerde leeromgeving nodigt mensen uit om zowel individueel als met elkaar te leren, en zowel plaats- en tijdgebonden als onafhankelijk van locatie en tijd. Daarom ziet de Brandweeracademie het als een uitdaging om steeds te zoeken naar de ideale combinatie van leeractiviteiten. Uiteraard steeds met de volgende vraag als uitgangspunt: hoe kunnen deelnemers deze bekwaamheden het beste verwerven? Wat zijn in deze context de meest effectieve leerprocessen en -activiteiten? BRANDWEERACADEMIE 21

22 Werkend leren Werkend leren is een belangrijke pijler van het onderwijssysteem. Werkend leren kan toegepast worden bij zowel het vakbekwaam worden als het vakbekwaam blijven. Hieronder wordt eerst ingegaan op de rol van het werkend leren bij het vakbekwaam worden van deelnemers. Daarna gaan we in op de implicaties van werkend leren voor het vakbekwaam blijven. Duaal leren houdt in dat de deelnemer afwisselend leert binnen een opleidingsinstituut en in de beroepspraktijk (werkend leren, op leerwerkplekken). Bij de brandweer is dat (meestal) de gemeente/het brandweerkorps. Bij duaal leren doorlopen de deelnemers hun leerproces: door te leren op het opleidingsinstituut, waarbij gebruikgemaakt wordt van gevarieerde werkvormen. door opdrachten uit te voeren op de eigen werkplek (werkend leren in het brandweerkorps of regio). Tijdens het werkend leren wordt de deelnemer op de werkplek gecoacht en zorgt het korps er vooral voor dat de deelnemer de noodzakelijke competenties kunnen verwerven. De leerwerkplekbegeleider begeleidt de deelnemer tijdens het leren op de werkplek. De trajectbegeleider bewaakt de voortgang van het werkend leren tijdens de opleiding en is het aanspreekpunt bij problemen. Hij bewaakt de kwaliteit van de leerwerkplek en volgt de deelnemer in hun leerproces. Het doel van werkend leren is dat taken in een realistische context aangeleerd kunnen worden. Bij de repressieve functies is de leerwerkplek echter om meerdere redenen niet altijd geschikt: De frequentie van de incidenten is te laag, waardoor deelnemers onvoldoende kunnen oefenen. Het leereffect hangt dan af van het aantal en het soort meldingen. Om organisatorische redenen is het ingewikkeld om standaard extra personeel mee te nemen. Vrijwilligers hebben wekelijks slechts een beperkte tijd beschikbaar voor opleiden en oefenen. Het beschikbaar zijn voor bepaalde incidenten in het kader van werkend leren vormt een extra belasting. De beoordeling van de leeractiviteit door de leerwerkplekbegeleider is bij een reëel incident (bv. een uitruk) niet of vrijwel onmogelijk. Veiligheid op de leerwerkplek is een belangrijke randvoorwaarde voor werkend leren. De inzet van onvoldoende opgeleid personeel bij een uitruk is een onaanvaardbaar risico. De werkgever kan voor dit risico aansprakelijk worden gesteld. In de leergangen is het leren op de werkplek daarom verbreed. Er is sprake van twee verschillende soorten leerwerkplekken: leren in een gesimuleerde omgeving met behulp van praktijkoefeningen (op het opleidingsinstituut, bij een realistisch oefencentrum en in het korps waar de deelnemer werkt) leren in het korps (aan de hand van leerwerkplekopdrachten en gebruikmakend van oefenavonden). Verantwoordelijkheden De Brandweeracademie is verantwoordelijk voor de gehele leergang, en samen met de regio s, voor het werkend leren. Op de werkplek wordt een deelnemer begeleid en zorgt de werkgever er samen met de Brandweeracademie voor dat de deelnemer de noodzakelijke competenties kan verwerven. 22 BRANDWEERACADEMIE

23 De deelnemer is verantwoordelijk voor het verwerven van competenties, de studievoortgang, de kwaliteit van het werk en de reflectie op zijn leerproces in het leerprocesverslag. De Brandweeracademie/het roi is verantwoordelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. De werkgever en de Brandweeracademie/het roi zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het werkend leren. De Brandweeracademie/het roi voor het ontwikkelen, ondersteunen en evalueren van de leerwerkplekopdrachten. De werkgever voor het begeleiden van de deelnemer en het inrichten van een werkplek. De regio richt het werkend leren in volgens onderstaand stappenplan: 1. Wat wordt er geleerd? (leidend zijn de proeven van bekwaamheid en de leerwerkplekopdrachten) 2. Waar wordt dit geleerd? (binnen welke organisatie en context) 3. Wie geeft de begeleiding? (de leerwerkplekbegeleider) De regio bewaakt samen met de Brandweeracademie/het roi de kwaliteit van de leerwerkplek, waarbij gebruikgemaakt kan worden van de kaders werkend leren. Daarbij zijn verschillende rollen gedefinieerd, zoals de trajectbegeleider en de leerwerkplekbegeleider. Vakbekwaam blijven op de werkplek De Brandweeracademie streeft naar een duidelijke samenhang tussen het aanbod op het gebied van vakbekwaam worden en vakbekwaam blijven. We willen zichtbaar maken hoe iemand zich na het behalen van zijn diploma kan blijven ontwikkelen en welke mogelijkheden de Brandweeracademie hiervoor biedt. Daarom vinden wij het belangrijk dat het leren op de werkplek ook na het afronden van een leergang blijft plaatsvinden als onderdeel van de persoonlijke competentieontwikkeling in en op het werk. Goede voorbeelden hiervan zijn de Leidraad Oefenen en de Oefenbank Brandweer die het oefenen van brandweerpersoneel in het korps ondersteunen. Deze instrumenten ondersteunen het op peil houden en verdiepen van vaardigheden en competenties, de vakbekwaamheid. Daarnaast kunnen brandweermedewerkers door oefeningen nieuwe werkmethoden uitproberen en zodoende hun competenties uitbreiden. Ook bij leeractiviteiten in het kader van bijscholen (workshops, cursussen, trainingen) streeft de Brandweeracademie ernaar om gebruik te maken van leren op de werkplek. Bijvoorbeeld door vooraf of tijdens de leeractiviteit opdrachten te laten maken en deze te bespreken met een ervaren collega. Of door deelnemers gedurende een leertraject te laten werken aan een leerproject dat betrekking heeft op een probleem/uitdaging in de eigen beroepspraktijk. De meerwaarde van de docent De Brandweeracademie en de roi s maken voor het overgrote deel gebruik van docenten uit de praktijk. Wij zien hierin een grote meerwaarde bij het aanbieden van onderwijs. Docenten die midden in de praktijk staan nemen immers kennis, expertise en innovatie met zich mee. De Brandweeracademie hanteert een coherent docentenbeleid waarin de kwaliteit van de docenten benoemd is. Met de komst van het duale onderwijssysteem is de rol van de docent beduidend veranderd. De docent heeft meer de rol van coach gekregen. De belangrijkste aspecten van deze rol zijn het stimuleren en bewaken van het leer- en groepsproces. Daarnaast beoordeelt de docent hoe er (individueel en door de groep) gewerkt is. De BRANDWEERACADEMIE 23

24 docent stelt reflectievragen, geeft feedback en helpt bij problemen. Hij stimuleert de deelnemer om zich verantwoordelijk te voelen voor de voortgang en om zelf initiatieven te nemen bij problemen en hindernissen die hij ervaart. De docent kan in een leergang verschillende taken vervullen: Hij brengt de (theoretische) vakinhoud bij de deelnemer tot ontwikkeling (docentrol). Hij ondersteunt het leerproces van de deelnemer door vaardigheden uit te leggen, voor te doen en te trainen (trainerrol); hij geeft hiervoor gerichte informatie en stelt directe stuurvragen. Hij coacht de deelnemer bij het leerproces (coachrol). De docent helpt de deelnemer het leerproces op gang te brengen, aan te sturen en in goede banen te leiden. Hij schept voorzieningen en randvoorwaarden voor leren en zorgt voor feedback. Hij beoordeelt de leerresultaten diagnostisch, tijdens het leerproces van de deelnemer (assessorrol). De instructeur De roi s maken veelvuldig gebruik van instructeurs die met docenten samenwerken in het onderwijs. De instructeur is in het algemeen verantwoordelijk voor het verzorgen van onderdelen van een leergang. Hij is minder intensief betrokken bij de begeleiding en beoordeling van deelnemers. Welke ondersteuning biedt de Brandweeracademie aan de docent en instructeur? Een inspirerende docent is het halve werk! De Brandweeracademie wil docenten en instructeurs van de roi s en de Brandweeracademie daarom zo goed mogelijk ondersteunen bij hun taken. Dit doen we op de volgende manieren: Docenten en instructeurs op de roi s handleidingen bij leergangen De lesplannen in de handleidingen bij de leergangen op manschappen- en bevelvoerdersniveau helpen docenten en instructeurs om onderwijsmiddelen en werkvormen consistent en samenhangend in te zetten. Ze kunnen de handleiding gebruiken bij de voorbereiding en uitvoering van lessen en om de lessen af te stemmen met collega-docenten en -instructeurs. Ook besteedt de handleiding aandacht aan de samenwerking met leerwerkplekbegeleiders en trajectbegeleiders. Brandweeropleidersnet ( Op deze extranetomgeving zijn middelen beschikbaar die de docenten en instructeurs vakinhoudelijk ondersteunen. advies bij implementatie lesmethode. Op aanvraag kunnen onderwijskundigen van de Brandweeracademie adviseren bij het implementeren van een lesmethode. Docenten op de Brandweeracademie leidraad voor docenten Iedere docent die lessen verzorgt voor de Brandweeracademie ontvangt een leidraad voor docenten. In deze leidraad worden docenten geïnformeerd over de achtergronden van het functie- en competentiegericht onderwijs, worden ze ingewijd in de leerprincipes die de Brandweeracademie hanteert en krijgen ze tips en tools voor activerend lesgeven. leergangkader Per leergang ontvangt de docent een leergangkader met als doel alle 24 BRANDWEERACADEMIE