Taxatiewijzer en kengetallen DEEL 8 Ziekenhuizen

Transcriptie

1 Taxatiewijzer en kengetallen DEEL 8 Ziekenhuizen Waardepeildatum 1 januari 2015

2 Colofon Taxatiewijzer Ziekenhuizen, waardepeildatum 1 januari 2015 Deze taxatiewijzer is een uitgave van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Copyright Vereniging van Nederlandse Gemeenten 2015 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of worden opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Dit verbod betreft tevens de gehele of gedeeltelijke bewerking. Uitgevers en samenstellers verklaren dat deze uitgave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en samenstellers op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en samenstellers aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en / of beslissingen die gebaseerd zijn op de in deze uitgave opgenomen informatie. Gebruikers van de in deze uitgave opgenomen informatie wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar tevens af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te allen tijde te controleren. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 2

3 VOORWOORD Voor u ligt de landelijke taxatiewijzer ziekenhuizen naar waardepeildatum 1 januari Deze taxatiewijzer is in opdracht van de VNG tot stand gekomen in de Taxatietechnische Kerngroep. Daaraan hebben deelgenomen de VNG, de Waarderingskamer, de gemeenten Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Belastingsamenwerking gemeenten & Hoogheemraadschap Utrecht (Bghu) en de taxatiebedrijven Antea Group, GeoTax, KONDAR WOZ diensten, Invast Hotels, Ortec Finance, Van Ameyde Waarderingen, Thorbecke, TOG Nederland en Wiberg Taxaties. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 3

4 Wijzigingen en toevoegingen ten opzichte van de vorige Taxatiewijzer Ziekenhuizen, waardepeildatum 2015, versie 1.0 Hieronder wordt een overzicht gegeven van de inhoudelijke (niet-redactionele) verschillen in de hoofdstukken ten opzichte van de Taxatiewijzer Ziekenhuizen, waardepeildatum 2015, versie 1.0 Hoofdstuk Onderwerp Wijziging 5 Beschrijving hoe om te gaan met correcties op kengetallen Toelichting opgenomen over invloed op de verandering bandbreedte. Bijlage 5 Werktuigenvrijstellingslijsten Gewijzigde versie Wijzigingen ten opzichte van de Taxatiewijzer Ziekenhuizen, waardepeildatum 1 januari 2014, versie 1.0 Hieronder wordt een overzicht gegeven van de inhoudelijke (niet-redactionele) verschillen in de hoofdstukken ten opzichte van de Taxatiewijzer Ziekenhuizen, waardepeildatum 1 januari 2014, versie 1.0 Hoofdstuk Onderwerp Wijziging 1 Strekking van deze taxatiewijzer Jurisprudentie geactualiseerd. 2 Beschrijving van de archetypen Kengetallen geactualiseerd 3 Aandachtspunten inzake functionele veroudering Geen inhoudelijke wijzigingen. 4 Onderbouwende marktgegevens Grafieken zijn geactualiseerd 5 Beschrijving hoe om te gaan met bandbreedtes Aanvulling 5.4 Standaard grootte. Van 5 Archetypen zijn de bandbreedtes aangepast. 6 Grond Aangepast 7 Taxatieverslag Geen inhoudelijke wijzigingen Bijlage 1 Bronnen Geactualiseerd Bijlage 2 Verklarende woordenlijst Geen inhoudelijke wijzigingen Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 4

5 Bijlage 3 Kengetallen per archetype Geactualiseerd Bijlage 4 Marktanalyse Geactualiseerd Bijlage 5 Rapport IGG Bointon de Groot Nieuw Bijlage 6 Werktuigenvrijstellingslijst Nieuw Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 5

6 INHOUDSOPGAVE 1 Strekking van deze taxatiewijzer Algemeen Schillenmethodiek Jurisprudentie 10 2 Beschrijving van de archetypen Inhoudsopgave archetypen Toelichting op de archetypen 11 3 Functionele veroudering bij Ziekenhuizen Economische afschrijving Veranderende bouwwijze Belemmering gebruik (doelmatigheid) Excessieve gebruikskosten Toelichting op de functionele afschrijving 16 4 Beschrijving van de marktgegevens Toelichting op de marktgegevens Van marktgegeven naar kengetal Werktuigenvrijstelling 26 5 Beschrijving hoe om te gaan met bandbreedtes Vervangingswaarde Levensduur en restwaarde Renovatie Standaard grootte (BVO) 30 6 Grond Grondprijzenbeleid De terreingrootte Waardebepaling grond Bodemverontreiniging 32 7 Taxatieverslag 33 Bijlage 1 - Bronnen 34 Bijlage 2 - Verklarende woordenlijst 35 Bijlage 3 - Kengetallen per archetype 36 Bijlage 4 - Onderbouwende marktgegevens 45 Bijlage 5 - Werktuigenvrijstellingslijst 100 Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 6

7 1 Strekking van deze taxatiewijzer De gezondheidszorg heeft een aantal functies: Het voorkomen van ziekte, het genezen van ziekte en het verlichten van (ongeneeslijk) lijden. In de loop van de tijd is in het aanbod van voorzieningen en in de organisatie van de gezondheidszorg een ordening naar functies (of doelen) ontstaan. Deze ordening leidde tot differentiatie en specialisatie. Zo ontstond er een cure- en caresysteem. Cure heeft betrekking op de zorg die gericht is op genezing en is meestal kortdurend. Care heeft betrekking op voorzieningen voor mensen die langdurig op zorg zijn aangewezen. Niet genezen staat voorop, maar het verplegen en verzorgen. De begrippen cure en care zijn gekoppeld aan de sectoren die in de gezondheidszorg zijn te onderscheiden. Tot de cure-sector wordt gerekend: Het algemeen ziekenhuis, de huisarts en de revalidatie. Tot de care-sector wordt gerekend: Het verpleeghuis, het verzorgingshuis, de thuiszorg, de geestelijke gezondheidszorg en de gehandicaptenzorg. Ook het stelsel van ziektekostenverzekeringen is op deze begrippen gebaseerd. In het huidige stelsel wordt care gefinancierd via de AWBZ, de cure via de Ziekenfondswet. Momenteel echter, staan de begrippen cure en care en het daarop gebaseerde ziektekostenstelsel ter discussie. De begrippen cure en care zouden niet het hele scala aan interventies bij gezondheidsproblemen dekken en het onderscheid dat nu gemaakt wordt tussen de AWBZ en de Ziekenfondswet zou vanuit het perspectief van de patiëntenzorg ongewenst zijn (één verzekering zou wellicht een aantal belangrijke problemen oplossen). In dit kader zijn ook de veranderende marktomstandigheden (vercommercialisering van- en marktwerking) en de overgang van budgetbekostiging naar prestatiebekostiging (inclusief de huisvestingslasten) in de zorg van belang. De modernisering van de bekostiging betekent dat ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en dergelijke verantwoordelijk worden gemaakt voor de eigen exploitatie en de daarin opgenomen kapitaallasten component (huisvestingskosten). Indien mogelijk wordt hierbij een splitsing gemaakt in incourante en courante zelfstandige delen. Ziekenhuizen, verzorgingstehuizen en dergelijke trachten op deze wijze inkomsten te genereren om de exploitatie te kunnen financieren. Voor de courante delen kunnen markthuren worden gerealiseerd (woonruimte, hotelkamer, kantoorruimte). Deze markthuren kunnen afhankelijk van kwaliteit en omvang ter onderbouwing worden gebruikt voor de berekening van de waarde in het economisch verkeer. In tegenstelling tot de in de 70-er jaren gebouwde ziekenhuizen, die vrijwel alleen als ziekenhuis waren te gebruiken, wordt momenteel bij de nieuwbouw in de ontwerpfase al rekening gehouden met een eventueel volgende externe gebruiker. Naast de courantheid van een object is ook kennis van herbestemmingsmogelijkheden van belang. Steeds vaker zal blijken dat voor een aantal gebouwen aansluiting kan worden gezocht bij de waarde in het economisch verkeer. Geregeld worden bijvoorbeeld praktijkruimten verhuurd aan commerciële partijen en is er market evidence beschikbaar. Met andere woorden: Indien er voldoende marktinformatie gevonden kan worden, is het maar de vraag of zorg gerelateerd vastgoed nog wel op de GVW methode moet worden getaxeerd. Ingeval er geen of onvoldoende marktcijfers voorhanden zijn, bieden de betreffende taxatiewijzers uitkomst. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 7

8 1.1 Algemeen In deze taxatiewijzer Ziekenhuizen wordt uitgegaan van een driedelige opbouw te weten ruwbouw, afbouw en installaties. De gemeente is in het kader van de Wet WOZ verplicht om bouwkosten te verzamelen met het doel waarderingen te kunnen onderbouwen. Veel gemeenten hebben te weinig nieuwbouw binnen de eigen gemeente om op basis daarvan waarderingen uit te kunnen voeren. Om dit probleem te ondervangen is een taxatiewijzer opgesteld, gebaseerd op alle beschikbare en bruikbare bouwkosten van cure -objecten in Nederland. Het resultaat is een taxatiewijzer met kengetallen die zoveel mogelijk onderbouwd zijn met marktgegevens. In deze taxatiewijzer Ziekenhuizen staan 9 archetypen van instellingen in de cure beschreven met daarbij kengetallen voor vervangingswaarden, levensduur en restwaarden. Ingeval een ziekenhuiscomplex bestaat uit gebouwdelen die niet specifiek zijn toe te schrijven aan het ziekenhuis, zoals een parkeergarage, verpleeghuis, kerk etc., dan dienen deze objecten afzonderlijk gewaardeerd te worden, al dan niet door de eventueel voor die objecten van toepassing zijnde taxatiewijzers te raadplegen. Ook ingeval een ziekenhuiscomplex bestaat uit gebouwdelen die wel specifiek zijn toe te schrijven aan het type ziekenhuis, zullen voor de desbetreffende delen de van toepassing zijnde kengetallen gehanteerd moeten worden. Hierbij kan wel rekening worden gehouden met de grootte van het gehele complex (in relatie tot de grootte van het te onderscheiden onderdeel). 1.2 Schillenmethodiek Uit het rapport Gebouwdifferentiatie van een ziekenhuis van het College bouw zorginstellingen (het Bouwcollege) blijkt dat het denken over het gebruik van gebouwen in de zorg verandert. Vastgoed is niet langer een gegeven, maar een productiemiddel dat bijdraagt aan efficiënte bedrijfsvoering in de zorg. Integrale bekostiging neemt in de gezondheidszorg de plaats in van een aparte financieringsstroom voor bouw. Dit creëert nieuwe kansen voor de exploitant, maar noodzaakt ook tot het maken van andere afwegingen. In dit rapport presenteert het Bouwcollege een nieuwe methode voor de afweging van investeringsbeslissingen voor een ziekenhuis: de schillenmethode. Deze methode verdeelt de functies aan de hand van de specifieke gebouweisen in vier huisvestingstypologieën. Basis voor de methode is het groeperen van functies die gelijke eisen stellen aan de gebouwde omgeving, met als doel optimalisatie van het vastgoed. Door een gedifferentieerde bouwkundige benadering is het mogelijk een deel van het vastgoed marktconform te realiseren. Dit is voordelig doordat voor een gebouwsoort een beproefde bouwwijze kan worden gebruikt en specifieker kan worden ontworpen voor de bij deze typologie geldende regelgeving. Een ander voordeel van marktconform bouwen is dat, mocht in de toekomst de rentabiliteit in gevaar komen, het mogelijk is delen af te stoten. In de schillenmethode is het ziekenhuis onderverdeeld in vier schillen. De eerste schil, de hot floor, omvat de hoogtechnologische, kapitaalintensieve functies die specifiek zijn voor een ziekenhuis. In het hotel zijn alle functies geplaatst voor het verblijven van patiënten. De functies voor het houden van spreekuur en het verrichten van eenvoudige onderzoeken, alsmede behandelingen zitten in het kantoor. Logischerwijs zitten hier ook de kantoorvoorzieningen, zoals stafaccommodatie, administratie en beheer. De fabriek, ten slotte, huisvest alle medisch ondersteunende en facilitaire functies. De gebouwtypologische onderverdeling van het (algemeen) ziekenhuis heeft het Bouwcollege voor het eerst beschreven in zijn notitie Strategische positie vastgoed. Grondig vergelijkend onderzoek naar de verschillende huisvestingsmodellen die met behulp van de schillenanalyse kunnen worden Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 8

9 ontwikkeld, heeft nog nauwelijks plaatsgevonden. Het Bouwcollege vult nu zelf deze lacune met dit rapport. Het uiteindelijke doel is om concrete illustraties en praktische handreikingen te geven die ziekenhuizen voor hun eigen huisvestingsstrategie als hulpmiddel kunnen gebruiken. Specifieke aandachtspunten taxatiewijzer Ziekenhuizen Voor de verschillende onderdelen en typen ziekenhuizen komen diverse termen voor. Om te komen tot een werkbare indeling dient één en ander gegroepeerd te worden. Hieronder volgen de diverse termen die voorkomen met de daarbij behorende definities. Bij ziekenhuizen waar gebouwde parkeervoorzieningen onderdeel uitmaken van het object, moeten de stichtingskosten en de berekeningsmethode ervan worden gehaald uit de meest recente taxatiewijzer Parkeren Ziekenhuis Gebouw en inrichting voor onderzoek, behandeling en verpleging van zieken Polikliniek: Het deel van het ziekenhuis dat bestemd is voor medische consultatie en/of behandeling van niet bedlegerige patiënten Psychiatrisch ziekenhuis: Een psychiatrisch ziekenhuis is een instelling waar mensen worden behandeld vanwege een psychiatrische ziekte. Het behandelaanbod varieert van crisisopname en dagbehandeling tot zorg voor chronisch psychiatrische patiënten Revalidatiecentrum: Een revalidatiecentrum is een intramurale instelling en behoort tot de categorie ziekenhuizen. De doelgroep bestaat uit mensen met een (dreigende) handicap die het gevolg is van stoornissen of beperkingen in het bewegingsvermogen. Een revalidatiecentrum biedt onderzoek, behandeling en advies gericht op het voorkomen, verminderen of overwinnen van de handicap, zodat de revalidant in staat is een mate van zelfstandigheid te bereiken of te behouden die, gegeven diens beperkingen, redelijkerwijs mogelijk is Overig medisch De categorie Overig Medisch betreft ziekenhuis gerelateerde objecten en overige gebouwen met een medische functie, anders dan hierboven genoemd. Het betreft objecten zoals ambulanceposten, dierenklinieken, bloedbanken, praktijk en/of groepspraktijk voor huis- en/of tandarts, praktijk voor fysiotherapie, wijkverpleging, thuiszorg, medische centra etc. Aanvankelijk leken de bouwkosten voor de objecten in deze categorie overig aardig overeen te komen. In het geval de bouwkosten van één van de categorieën sterk afwijken van die van de overige categorieën zal, in overleg met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), overwogen worden voor de desbetreffende categorie een nieuw archetype aan te maken Centrum voor Verslavingszorg Een centrum waar gespecialiseerde hulp wordt geboden aan mensen met verslavingsproblemen, zoals verslaving aan alcohol, drugs, slaap- en kalmeringsmiddelen en gokken Ambulancepost Opstelplaats voor ambulances (garages). Vaak voorzien van kantoorruimte, kantine en kleed-, was- en overnachtingsruimte. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 9

10 1.3 Jurisprudentie Niet-woning met woondelen, jurisprudentie Het begrip wonen bij zorginstellingen en de discussie daarover vindt vooral plaats bij verzorging- en verpleegtehuizen (care). In de desbetreffende wijzer wordt hierop uitgebreid ingegaan. In deze wijzer volstaat het volgende. Artikel 220e Gemeentewet bepaalt dat bij de bepaling van de heffingsmaatstaf voor de OZBgebruikersbelasting niet-woningen de waarde buiten aanmerking wordt gelaten van gedeelten van de onroerende zaak die in hoofdzaak tot woning dienen dan wel in hoofdzaak dienstbaar zijn aan woondoeleinden. Deze uitzondering wordt ook wel aangeduid als de woondelenvrijstelling. Door de Hoge Raad zijn bij arrest van 15 november 2013, ECLI:NL:HR:2013: 1125 en 1126 praktische richtlijnen gegeven voor de toepassing van deze woondelenvrijstelling. Hieruit blijkt dat er geen sprake is van woondelen als er sprake is van een verblijf met een tijdelijk karakter zoals een verblijf in een ziekenhuis. De woondelenvrijstelling is dan ook niet van toepassing op de in deze taxatiewijzer genoemde archetypen. Meer informatie over de woondelenvrijstelling is terug te vinden in de taxatiewijzer Algemeen en de taxatiewijzer Verzorging Werktuigenvrijstelling Bij uitspraak van het Gerechtshof Den Haag van 28 maart 2014 is overwogen dat in de kengetallen van de taxatiewijzer onvoldoende rekening is gehouden met de werktuigenvrijstelling (ECLI:NL:GHDHA:2014:1477). Deze uitspraak is bij arrest van de Hoge Raad van 6 februari 2015 bekrachtigd (ECLI:NL:HR:2015:219). In paragraaf 4.3 wordt hier nader op ingegaan. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 10

11 2 Beschrijving van de archetypen (zie voor de kengetallen per archetype bijlage 3) 2.1 Inhoudsopgave archetypen Op basis van het hiervoor gestelde kunnen ziekenhuis en ziekenhuisgerelateerde objecten worden onderverdeeld in de volgende archetypen. Nr. Archetype Omschrijving Onderdeel WOZobject Kengetal 2014 Kengetal M Ambulancepost Ambulancepost N Ziekenhuis tot en met jaren '70, Ziekenhuis combi 3 N Ziekenhuis jaren '80 en '90, Ziekenhuis combi 4 N Ziekenhuis na 2000, combi Ziekenhuis N Polikliniek Polikliniek N Psychiatrisch ziekenhuis Ziekenhuis N Revalidatiecentrum Therapieruimte N Overig medisch Therapieruimte N Centrum voor verslavingszorg Therapieruimte Toelichting op de archetypen Bovenstaand schema is verdeeld op basis van ziekenhuis gerelateerde archetypen en overige gebouwen met een medische functie. De ziekenhuizen zijn daarbij te verdelen in algemene ziekenhuizen en de meer specialistische ziekenhuizen, dan wel zorgvoorzieningen, welke gevormd worden door bijvoorbeeld revalidatiecentra, psychiatrische ziekenhuizen, centra voor verslavingszorg en ambulanceposten. Alleen bij de archetypen die betrekking hebben op ziekenhuizen is onderscheid gemaakt naar bouwjaarklassen. In 1992 heeft het toenmalig College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen onderzoek gedaan naar investeringskosten voor nieuwbouw van academische ziekenhuizen. Hierin is geconcludeerd dat de relatieve verdeling van de totale bruto vloeroppervlakte in goedkope en dure m 2 s in een academisch ziekenhuis overeenkomt met de verdeling in een algemeen ziekenhuis. In de lijn van het voorgaande wordt in de Bouwkostennota 2005 uitgegaan van dezelfde richtbedragen voor nieuwbouw van algemene ziekenhuizen als van academische ziekenhuizen. Sindsdien hebben zich geen wijzigingen voorgedaan. Daarom is besloten ook in deze taxatiewijzer geen apart archetype op te voeren voor academische ziekenhuizen. Uit een onderzoek naar de gebouwkwaliteit van algemene ziekenhuizen 1 is geconstateerd dat de verdiepingshoogte gemiddeld ten minste 3,4 m bedraagt. (In het onderzoek is ook onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om bestaande gebouwen voor alternatief gebruik geschikt te maken. Daarbij is een onderverdeling gemaakt naar goed (van 3,9 m), redelijk ( 3,4 en < 3,9 m), matig ( 2,9 en < 3,4 m) en slecht (< 2,9 m). 1 College Bouw Zorginstellingen, Monitoring gebouwkwaliteit algemene ziekenhuizen, 2007, rapportnummer 607 Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 11

12 2.2.1 Ziekenhuis tot en met de jaren 70 Een ziekenhuiscomplex bestaat veelal uit de volgende gebouwen of gebouwdelen: Poliklinieken, IC, operatiekamers, laboratoria, restaurants, O.K. s, bestralingsruimtes, verpleegruimtes, beddenhuizen etc. Over het algemeen bestaat een ziekenhuiscomplex uit een verpleegdeel waar de klinische zorg plaatsvindt (care) en een deel waar meer sprake is van poliklinische zorg (cure). In de meeste gevallen is er geen sprake van een zelfstandig beddenhuis maar is op het complex een gedeelte te vinden voor de verpleging in een beddenhuis (care). Van belang is of een gedeelte dat voor verpleging wordt gebruikt wel of niet tijdelijke verpleging betreft. Het archetype Ziekenhuis tot en met de jaren 70 betreft voornamelijk de oudere ziekenhuizen gebouwd tot en met de jaren 70. Deze ziekenhuizen voldoen nog wel aan de huidige eisen echter zijn qua voorzieningen en techniek eenvoudiger dan de huidige. Van het archetype ziekenhuis tot en met de jaren 70 is de opstal dusdanig oud dat hier geen onderbouwende stichtingskosten van bekend zijn. Er wordt daarom aansluiting gezocht bij de stichtingskosten die gebruikt zijn voor de onderbouwing van de andere twee ziekenhuisarchetypen, waarbij rekening wordt gehouden met het feit dat de oudere ziekenhuizen een lager voorzieningenniveau hebben. Veel van deze ziekenhuizen hebben recent echter een renovatie ondergaan, hetgeen weer een positief effect heeft op de functionele kwaliteit. Als gevolg van maatschappelijke en (medisch-)technische ontwikkelingen zijn de eisen aan de indeling en inrichting van ziekenhuizen in de sindsdien versteken decennia voortdurend gewijzigd. Genoemd kunnen worden de opkomst van de medisch-technische apparatuur, de verschuiving van klinische naar poliklinische zorg en de toenemende aandacht voor privacy. Hierdoor is bij veel van de oudere gebouwen in het onderzoek sprake van functionele veroudering: het gebouw voldeed bij oplevering aan de toen geldende regels en inzichten maar is allengs minder goed bruikbaar geworden. De voornoemde ontwikkelingen doen zich het meest nadrukkelijk voor op de verpleegafdelingen, in de poliklinieken en op het vlak van medische apparatuur. Indien er sprake is van functionele veroudering dan zal deze veelal leiden tot een correctie voor economische veroudering, verandering bouwwijze, doelmatigheid of excessieve gebruikskosten. Het is van belang dat de berekende functionele correctie overeenkomt met de feitelijke tekortkoming. Het Bouwcollege (College bouw zorginstellingen) heeft in 2007 een onderzoek uitgevoerd naar de kwaliteit van de gebouwen zowel technisch als functioneel. (CBZ maart 2007, Monitoring gebouwkwaliteit algemene ziekenhuizen ). In dit onderzoek wordt onder punt 1.6 nader ingegaan op de verschillen tussen de oude ziekenhuizen (gebouwd tot en met de 70-er jaren) en de meer moderne ziekenhuizen. Daarbij valt bijvoorbeeld te denken aan het aantal bedden per kamer, de lengte van de bedden, de breedte van de gangen en het sanitair. Afgezien van de gebouwen uit de jaren zeventig en uit de jongste bouwjaarklasse bestaat er weinig onderscheid tussen de scores in de bouwjaarklassen. Voor veel van de gebouwen uit de jaren zeventig geldt waarschijnlijk dat ze relatief recent een renovatie hebben ondergaan, met vaak een positief effect op de functionele kwaliteit. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 12

13 2.2.2 Ziekenhuis jaren 80 en 90 De gebouwen in bouwjaarklasse 1980 tot 1990 scoren echter opvallend slechter dan die uit de bouwjaarklassen tot 1980 en 1990 tot Deze gebouwen zijn gerealiseerd ten tijde van het in 1980 ingezette versoberingsbeleid. De normatieve oppervlakte per bed werd verlaagd, wat onder andere een neerwaartse druk op de oppervlakte van patiëntenkamers tot gevolg heeft gehad. Versoberingsbeleid: Tussen de vijftiger en zeventiger jaren van de vorige eeuw was er sprake van een voortdurende vergroting van de oppervlakte van ziekenhuizen (van 55 tot 80 à 90 m²/bed). In een poging deze ontwikkeling een halt toe te roepen schreef de overheid in juli 1980 de zogenaamde versoberingsbrief, waarin de Staatssecretaris drie klassen ziekenhuizen met bijbehorende bruto vloeroppervlaktes per bed vaststelde: 74 m²/bed voor een basisziekenhuis, 76 m²/bed voor een centrum ziekenhuis en 78 m²/bed voor een topziekenhuis. In de periode daarna is de norm opgelopen via 80 m²/bed tot 93 m²/bed en uiteindelijk 95 m²/bed. Deze nieuwbouwnorm gold tot 1 januari Het verhogen van de oppervlaktenorm ging gelijk op met het verlagen van de planningsnorm voor het benodigde aantal bedden van 3,7 promille tot 2,8 promille van de adherente bevolking. In de huidige normeringssystematiek wordt geen rechtstreekse relatie meer gelegd tussen beddencapaciteit en oppervlakte, maar wordt de oppervlaktenorm bij nieuwbouw bepaald door het gewogen gemiddelde van de leeftijdsspecifieke klinische en de poliklinische adherentie. De beddennorm bij nieuwbouw is daarbij verlaagd tot 2,0 promille. Teneinde de voortgang in de bouw te bevorderen en toch bezuinigingen in de zorg door te kunnen voeren, is begin jaren tachtig de zogenaamde EVI-regeling in het leven geroepen. EVI staat voor exploitatie verlagend initiatief. Bij de beoordeling van de bouwplannen van deze ziekenhuizen waren de eerder vermelde maximale oppervlakten van 74, 76 en 78 m² per bed van toepassing. Om exploitatieverlagend te kunnen zijn, bestond er grote druk op deze initiatieven om de investering zo beperkt mogelijk te houden. Dit is ook goed merkbaar in de uitvoering van de installaties in deze ziekenhuizen Ziekenhuis na 2000 Betreft een modern ziekenhuis dat volgens de huidige normen gebouwd is. Deze ziekenhuizen zijn gebouwd volgens de meest recente inzichten op bijvoorbeeld het gebied van verschuiving van klinische zorg naar dagverpleging, poliklinische zorg en thuiszorg. Er is in toenemende mate sprake van verschuiving van tweedelijns- (ziekenhuizen) naar eerstelijnsgezondheidszorg (huisartsen, thuiszorg etc.) wat van invloed is op de te bouwen zorginstelling. Deze ziekenhuizen kennen een zeer hoog voorzieningenniveau voor wat betreft elektrotechnische-, klimaat- en regelinstallaties, laboratoria, O.K. s etc. Hierbij is vaak sprake van meer modulaire grootschaligheid Polikliniek Betreft een gebouw waar alleen poliklinische zorg wordt verleend. Bij het archetype wordt ervan uitgegaan dat het gebouw aan de meest recente normen voldoet. Per object moet bekeken worden in hoeverre deze afwijkt van het archetype en dient een eventuele correctie plaats te vinden voor de desbetreffende verschillen Psychiatrisch ziekenhuis Betreft een zorgvoorziening waar psychiatrische patiënten verblijven en behandeld worden. Voldoet aan de meest recente normen. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 13

14 2.2.6 Revalidatiecentrum Betreft een zorgvoorziening waar patiënten verblijven en behandeld worden gericht op het voorkomen, verminderen of overwinnen van de handicap. Voldoet aan de meest recente normen Overig medisch Dit betreft gebouwen voor basisvoorzieningen voor gezondheidszorg zoals, dierenklinieken, bloedbanken, praktijkruimte en/of groepspraktijkruimte voor huis- en/of tandartsen, praktijkruimte voor fysiotherapie, -wijkverpleging, -thuiszorg etc. Voldoen aan de meest recente normen Centrum voor verslavingszorg Betreft een zorgvoorziening in de geestelijke gezondheidszorg die (ambulante) hulp en begeleiding biedt aan verslaafden, dan wel waar verslaafden verblijven en behandeld worden, tevens gericht op het geven van voorlichting en preventie ten aanzien van verslavingsproblematiek. Voldoet aan de meest recente normen Ambulancepost Opstelplaats voor ambulances (garages). Vaak voorzien van meldkamer, kantoorruimte, kantine en verblijfsruimte (kleed-, was- en overnachtingsruimte). Met ingang van deze taxatiewijzer voor de waardepeildatum 01 januari 2011 is op verzoek van de gebruikers een nieuw archetype voor ambulanceposten opgevoerd. De nieuwe Wet ambulancezorg (Waz) regelt vanaf 2011 het vervoer van zieken en gewonden in Nederland. Deze wet vervangt de huidige Wet ambulancevervoer. Een belangrijk verschil is dat vanaf 2011 in elke veiligheidsregio 1 ambulancedienst komt. Op dit moment zijn meerdere ambulancediensten per regio toegestaan. De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zal aan 25 ambulancediensten een vergunning verlenen. In deze wet worden een aantal begrippen nader omschreven: Ambulance: Een in het bijzonder voor het vervoer van zieken of gewonden ingericht motorvoertuig. Ambulancezorg: Zorg erop gericht een zieke of gewonde ter zake van zijn aandoening of letsel hulp te verlenen en per ambulance te vervoeren. Regionale Ambulancevoorziening: De rechtspersoon waaraan krachtens artikel 3 een vergunning is verleend. Meldkamer: De meldkamer voor de ambulancezorg op de plaats die is aangewezen door het bestuur, bedoeld in artikel 4, eerste lid, van de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen, voor het functioneren onder gewone en buitengewone omstandigheden. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 14

15 3 Functionele veroudering bij Ziekenhuizen Voor een beschrijving en de berekeningssystematiek van de verschillende factoren voor functionele veroudering wordt verwezen naar het algemene deel van deze set taxatiewijzers. 3.1 Economische afschrijving Voor het bepalen van de economische veroudering is de beddencapaciteit een goede graadmeter. Indien ervan sprake is dat bepaalde gebouwdelen structureel leeg staan geeft dit ook reden tot een correctie. Daarbij kan ook gedacht worden aan structurele leegstand als gevolg van het ontbreken van de vraag naar zorg (door bijvoorbeeld wijziging demografie van (delen van) het land). Deze factor beïnvloedt de economische afschrijving (=maatschappelijke ontwikkeling). Deze factor voor economische en maatschappelijke veroudering geldt voor de ruwbouw, afbouw/vaste inrichting en de installaties. 3.2 Veranderende bouwwijze Hiervoor geldt de gebruikelijke correctie, indien de huidige bouwwijze goedkoper is dan bouwen op basis van de oorspronkelijke bouwwijze. Indien een eigenaar een duur en luxe pand vervaardigt en gebruikt vanwege de status, de uitstraling en dergelijke, dan corrigeren we voor deze (extra) kosten niet. De oorspronkelijke bouwkosten zijn weliswaar hoger, maar bij afschrijven als gevolg van een veranderende bouwwijze gaat het om de afschrijving ten opzichte van vergelijkbare referentiepanden. Dit geld vooral voor privé-klinieken, praktijkruimten, luxe dagopvangcentra en dergelijke. Steeds vaker zullen van dergelijke objecten huurgegevens bekend zijn en kan een afweging worden gemaakt tussen de waarde op basis van de waarde economisch verkeer dan wel op basis van de gecorrigeerde vervangingswaarde. Deze factor voor veranderde bouwwijze geldt voor de ruwbouw, afbouw/vaste inrichting en de installaties. 3.3 Belemmering gebruik (doelmatigheid) Voor het bepalen van de doelmatigheid kan het rapport monitoring gebouwkwaliteit algemene ziekenhuizen van het desbetreffende ziekenhuis worden opgevraagd. Nagenoeg alle algemene ziekenhuizen in Nederland zijn aan dit onderzoek onderworpen. Het rapport monitoring gebouwkwaliteit algemene ziekenhuizen geeft een duidelijk inzicht in de doelmatigheid van het ziekenhuis. Indien het gebouw voldoet aan de referentiewaarde voor bestaande bouw is er normaliter op grond van deze punten geen reden functioneel te corrigeren. Deze factor voor belemmering gebruik geldt voor de ruwbouw, afbouw/vaste inrichting en de installaties. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 15

16 3.4 Excessieve gebruikskosten Naast de aantoonbaar bovenmatige stookkosten en aantoonbaar bovenmatige schoonmaakkosten kan er functioneel gecorrigeerd worden als gevolg van aantoonbaar hogere personeelskosten door bijvoorbeeld een ongunstige lay-out. Deze factor voor excessieve gebruikskosten geldt voor de ruwbouw, afbouw/vaste inrichting en de installaties. 3.5 Toelichting op de functionele afschrijving De in deze wijzer opgenomen kengetallen betreffen het midden van de bandbreedte. Dit geldt voor de vervangingswaarde, maar ook voor de levensduur en de restwaarde. De taxateur dient zich bij het gebruik van een archetype telkens af te vragen of er boven of onder het kengetal gewaardeerd moet worden. Afwijkingen buiten de bandbreedte dienen altijd te worden toegelicht. Daarnaast kunnen er aanleidingen zijn voor functionele afschrijvingen. Bij functionele afschrijving dient de taxateur te onderzoeken of er sprake is van een verminderde functionaliteit uitgesplitst in: 1. Economische veroudering. 2. Verandering bouwwijze. 3. Doelmatigheid. 4. Excessieve gebruikskosten. We gaan ervan uit dat de reguliere vermindering van het gebruiksgenot van een ouder gebouw reeds is meegenomen in de factor voor technische veroudering. Ad 1 Economische veroudering: De mate waarin er door technische, economische of maatschappelijke ontwikkelingen nog behoefte bestaat aan het desbetreffende object bepaalt de hoogte van de economische veroudering. Structurele leegstand van gebouwen of gedeeltes van gebouwen, waarbij rekening dient te worden gehouden met een redelijke mate van overcapaciteit, is de meest voorkomende reden voor afschrijving wegens economische veroudering. Mogelijke oorzaken van economische veroudering: - Wijziging wetgeving. - Wijziging genoemd in beleidsnota s. - Terugloop bezetting zoals van leerlingen, beddencapaciteit etc. - Nieuwe apparatuur met minder ruimtebehoefte. - Specialisering. - Malaise in een specifieke branche of maatschappelijke ontwikkelingen. - Beleid diverse overheden. - Samenvoeging van WOZ-objecten. Ad 2 Verandering bouwwijze: De mate waarin de bouwkosten van de oorspronkelijke bouwwijze van het huidige gebouw niet meer overeenstemmen met de bouwkosten van de actuele bouwwijze bepaalt de hoogte van de afschrijving voor verandering bouwwijze. Indien er sprake is van afschrijving wegens verandering bouwwijze, dan staat de factor voor afschrijving - uitgesplitst naar ruwbouw, afbouw en installaties - bij het archetype aangegeven. Ad 3 Doelmatigheid: De mate van bouwkundige belemmering van de normale activiteiten waarbij bouwkundige ingrepen zijn gewenst, zijn bepalend voor de afschrijving wegens ondoelmatigheid. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 16

17 Veel voorkomende redenen voor afschrijving zijn vanwege toegenomen veiligheidseisen, arboomstandigheden of gewijzigde regelgeving. Aandachtspunten hierbij zijn: - Afwijkende hoogte ten opzichte van de gemiddelde hoogte van het archetype. - Indeling en routing. - Materiaalgebruik. - Vormgeving. - Wijziging bouwverordening/wetgeving/brandveiligheidseisen etc. - Belemmering procesgang. - Verandering procesgang. - Intrekking vergunning. - Meerdere locaties. - Draagkracht vloer. Ad 4 Excessieve gebruikskosten: De mate waarin er sprake is van bovenmatige gebruikskosten ten gevolge van een niet optimaal functionerend gebouw of een niet optimale huisvestingssituatie is bepalend voor afschrijving voor excessieve gebruikskosten. Aandachtspunten hierbij zijn: - Overmatige stookkosten energiekosten. - Extra klimaatbeheersing. - Onvoorziene kosten na calamiteiten. - Onvoldoende isolatie. - Bovenmatig verouderde installatie. - Bovenmatige personeelskosten. - Bovenmatige schoonmaakkosten. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 17

18 4 Beschrijving van de marktgegevens (zie voor gebruikte marktgegevens bijlage 4) 4.1 Toelichting op de marktgegevens Om de kengetallen van de archetypen voor prijspeil 2015 juist te bepalen, is indexering van bouwkosten een bruikbaar middel. Hiervoor staat een aantal indexcijfers ter beschikking. In hoofdstuk 1 van de taxatiewijzer algemeen wordt een nadere toelichting gegeven op het gebruik van de BDB-indexcijfers. Basisjaar 2008 (2008 = 100) Om de BDB index Utiliteitsbouw en de BDB index Zorg onderling te kunnen vergelijken, is ook bij de BDB index Utiliteitsbouw het basisjaar op 2008 gezet. De gehanteerde indexcijfers betreffende data zijn exclusief BTW aangezien de gebruikte stichtingskosten uit de markt ook exclusief BTW zijn vermeld. Vanwege mogelijke discrepanties tussen de BDB index Zorg en de BDB index Utiliteitsbouw is de BDB index Utiliteitsbouw afzonderlijk bekeken. BDB index Zorg Indexeringstabel BDB Zorg, exclusief BTW (2008 = 100) jaar Index 100, Percentage verandering t.o.v. vorig jaar Tussen de waardepeildata 1 januari 2014 en 1 januari 2015 was er sprake van een zeer lage bouwproductie en daarmee samenhangend een overschot bij het aanbod van arbeidskrachten in de bouw en van bouwmaterialen. Door deze ontwikkeling is rond de waardepeildatum 1 januari 2014 een groot aantal bouwbedrijven bereid om onder kostprijs bouwprojecten uit te voeren. Deze bedrijven nemen dus genoegen met een negatieve opslag voor winst en risico. Deze opslag voor winst en risico maakt geen onderdeel uit van de (ongecorrigeerde) vervangingswaarde die in het kader van de Wet WOZ ingeschat wordt. Doordat echter de aanbestedingsprijzen sterk onder druk staan, is er ook geen ruimte voor stijging van de feitelijke kosten voor bouwmaterialen en voor inzet van arbeid. Daarom is voor de actualisering van de kengetallen naar de waardepeildatum 1 januari 2015, net als bij waardepeildatum 1 januari 2014, geen generieke indexering toegepast. Er zijn uitsluitend aanpassingen gedaan aan de gehanteerde kengetallen, wanneer de noodzaak voor deze aanpassing blijkt uit de geanalyseerde bouwprojecten die kort voor de waardepeildatum 1 januari 2015 zijn of worden gerealiseerd. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 18

19 4.2 Van marktgegeven naar kengetal Voor het bepalen van de kengetallen is gebruik gemaakt van marktinformatie van zorgvastgoed van alle gemeenten in Nederland voor zover deze beschikbaar en bruikbaar is. De belangrijkste bron hierbij is het WOZ-datacenter. De door gemeenten aan het WOZ-datacenter beschikbaar gestelde bouw- en stichtingskosten worden na analyse van de gegevens door het WOZdatacenter gepubliceerd en beschikbaar gesteld. Om de kwaliteit van de onderbouwingen te waarborgen geldt een inspanningsverplichting voor het verder verzamelen en analyseren van marktgegevens. De gerealiseerde stichtingskosten zijn als uitgangspunt genomen voor de kengetallen die aan de basis staan van de waardering. Dit uitgangspunt sluit aan op het waarderingsvoorschrift voor de gecorrigeerde vervangingswaarde. Niet voor alle archetypen zijn er steeds voldoende recente en bruikbare marktgegevens beschikbaar om de kengetallen jaarlijks (volledig) te baseren op deze marktgegevens. Bij de jaarlijkse actualisatie van deze kengetallen wordt dan ook gebruik gemaakt van indexering. Daartoe staat een aantal indexcijfers ter beschikking. Hierop is in de voorgaande paragraaf ingegaan. De marktcijfers zijn in bijlage 4 vermeldt. Dit jaar zijn er minder recente marktgegevens van zorg(cure)bouwprojecten aangeleverd. De bestaande kengetallen zijn geactualiseerd. Voor de actualisering van de bestaande kengetallen naar de waardepeildatum 1 januari 2015 is geen generieke indexering toegepast. Bij de analyse en vaststelling van de kengetallen is rekening gehouden met de bouwkosten, zoals die op het WOZ-datacenter staan vermeld, zo mogelijk met de kostenramingen van projecten in aanbouw en op basis van de TNO-kengetallen. Archetypes voor ziekenhuizen van vóór 2000 Voor de desbetreffende archetypes zijn geen bouwcijfers als onderbouwing opgenomen. Deze bouwcijfers zouden -uiteraard- oudere marktgegevens betreffen en geven, mede door het jaren achtereen door-indexeren van de cijfers, geen betrouwbaar beeld van de huidige werkelijkheid. Voor deze kengetallen moet aansluiting worden gezocht bij het kengetal van archetype Ziekenhuis na Uit onderzoek van de Waarderingskamer 2 blijkt dat de kosten van ziekenhuizen in de bouwjaarklasse 1990 tot 2000 iets hoger liggen dan die van ziekenhuizen uit de bouwjaarklasse 1980 tot Ziekenhuizen uit beide bouwjaarklassen hebben echter dezelfde archetypeaanduiding: N Gelet op het verschil in bouwjaar zal voor ziekenhuizen uit de bouwjaarklasse 1990 tot 2000 een lagere totale afschrijving van toepassing zijn. Om deze reden is voorgesteld aan de twee bouwjaarklassen een apart archetype toe te kennen. Deze archetype splitsing is echter niet in deze wijzer geëffectueerd. Bij de taxatie zal daarom rekening moeten worden gehouden met een verschil in afschrijving tussen beide bouwjaarklassen. Om een (eventueel) waardeverschil aan te geven kan gebruik worden gemaakt van de bandbreedte. 2 Rapportage van het onderzoek naar de waardebepaling van ziekenhuizen voor de wet woz, ing. L.E.J. Diephuis MSc (Waarderingskamer), 20 september IGG-rapport, Onderzoek bouwkosten ziekenhuizen 25 juli 2013 Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 19

20 Archetype Ziekenhuis na 2000 Betreft een modern ziekenhuis dat volgens de huidige normen gebouwd is. Deze ziekenhuizen zijn gebouwd volgens de meest recente inzichten op bijvoorbeeld het gebied van verschuiving van klinische zorg naar dagverpleging, poliklinische zorg en thuiszorg. Er is in toenemende mate sprake van verschuiving van tweedelijns- (ziekenhuizen) naar eerstelijnsgezondheidszorg (huisartsen, thuiszorg etc.) hetgeen van invloed is op de te bouwen zorginstelling. Deze ziekenhuizen kennen een zeer hoog voorzieningenniveau voor wat betreft elektrotechnische-, klimaat- en regelinstallaties, laboratoria, O.K. s etc. Hierbij is vaak sprake van meer modulaire grootschaligheid. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft opdracht gegeven aan IGG Bointon De Groot voor het onderzoeken van de bouwkosten van ziekenhuizen. Het rapport is definitief aangeleverd aan VNG op 25 juli In het kort zal hieronder een samenvatting worden gegeven van het rapport. De bouwkosten per eenheid is berekend in het rapport van IGG op 2.331/m² ( / BVO). IGG bouwkosten IGG percentage Taxatiewijzer 2014 bouwkosten Ruwbouw 732,22 31,41% 694,50 30% Afbouw + vaste inrichting 665,71 28,55% 694,50 30% Gebouwinstallaties 933,60 40,04% 926,00 40% Totaal 2.331,54 100% % Taxatiewijzer percentage Bovenstaande bedragen zijn exclusief BTW. Uit het IGG rapport blijkt dat de herbouwkosten per eenheid, na analyse van de stichtingskostenformulieren, de vervangingswaarde per eenheid, en de verdeling ruwbouw, afbouw en installaties overeenkomen met de in deze taxatiewijzer gehanteerde kengetallen. Grafiek analyse bouwkosten ziekenhuizen Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 20

21 Na analyse van de stichtingskostenformulieren van ziekenhuizen, blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten overeenkomen met het kengetal van Daarom is het kengetal van 2015 ongewijzigd. Zie de tabel in paragraaf 2.1. Archetype Polikliniek Betreft een gebouw waar alleen poliklinische zorg wordt verleend. Bij het archetype wordt ervan uitgegaan dat het gebouw aan de meest recente normen voldoet. Per object moet bekeken worden in hoeverre deze afwijkt van het archetype en dient een eventuele correctie plaats te vinden voor de desbetreffende verschillen. Grafiek analyse bouwkosten poliklinieken. Na analyse van de stichtingskostenformulieren van poliklinieken, blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten overeenkomen met het kengetal van Daarom is het kengetal van 2015 ongewijzigd. Archetype Psychiatrisch Ziekenhuis Onder een psychiatrisch ziekenhuis worden instellingen verstaan waar mensen worden behandeld vanwege een psychiatrische ziekte. Het behandelaanbod varieert van crisisopname en dagbehandeling tot zorg voor chronisch psychiatrische patiënten. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 21

22 Grafiek analyse bouwkosten psychiatrische ziekenhuizen. Na analyse van de stichtingskosten formulieren van psychiatrische ziekenhuizen, blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten overeenkomen met het kengetal van Archetype Revalidatiecentrum Betreft een zorgvoorziening waar patiënten verblijven en behandeld worden gericht op het voorkomen, verminderen of overwinnen van de handicap. Grafiek analyse bouwkosten revalidatiecentra. Na analyse van de stichtingskosten van revalidatiecentra, blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten niet overeenkomen met het kengetal van Daarom is het kengetal 2015 gewijzigd. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 22

23 Archetype Medisch Overig Bij een nadere beschouwing van de onderbouwingen van het archetype medisch overig, lijken er verschillen te bestaan tussen de marktgegevens die betrekking hebben op het bouwen van zogenaamde gezondheidscentra en de gegevens die betrekking hebben op zogenaamde HOED-objecten (huisartsen onder één dak: Groepspraktijk van huisartsen). Daarbij geldt dat de gemiddelde bouw- en stichtingskosten voor gezondheidscentra iets onder het kengetal medisch overig liggen en die voor HOED-objecten boven dit kengetal liggen. In deze wijzer komen de verschillen nog niet tot uiting in aparte archetypen. Nader onderzoek zal moeten uitwijzen of een apart archetype voor gezondheidscentra en HOED-objecten gerechtvaardigd is. Vooralsnog kan bij het waarderen van deze objecten gekozen worden voor maximaal gebruik van de gegeven bandbreedte voor objecten met archetype medisch overig (waarbij het kan voorkomen dat taxaties van luxe HOED-objecten buiten de bandbreedte vallen). Grafiek analyse bouwkosten medisch overig. Na analyse van de stichtingskosten formulieren van medisch overig, blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten overeenkomen met het kengetal van Daarom is het kengetal van 2015 ongewijzigd. Archetype Centrum voor Verslavingszorg Betreft een zorgvoorziening in de geestelijke gezondheidszorg die (ambulante) hulp en begeleiding biedt aan verslaafden, dan wel waar verslaafden verblijven en behandeld worden, tevens gericht op het geven van voorlichting en preventie ten aanzien van verslavingsproblematiek. Voldoet aan de meest recente normen. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 23

24 Grafiek analyse bouwkosten centra voor verslaving. Na analyse van de stichtingskostenformulieren van centra voor verslaving, blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten overeenkomen met het kengetal van Daarom is het kengetal van 2015 ongewijzigd. Archetype Ambulancepost Opstelplaats voor ambulances (garages). Vaak voorzien van meldkamer, kantoorruimte, kantine en verblijfsruimte (kleed-, was- en overnachtingsruimte). Voor de vaststelling van het kengetal is gebruik gemaakt van bouw- en stichtingskosten van enkele ambulanceposten. In de omschrijving van het archetype is al aangegeven dat ambulanceposten in principe betrekking hebben op een opstelplaats voor ambulances, die tevens zijn voorzien van bijvoorbeeld een meldkamer, een kantoorruimte, een kantine en/of een verblijfsruimte (kleed-, was- en overnachtingruimte). Bij de analyse van de marktgegevens voor het archetype Ambulancepost is gebleken dat de bouwkosten boven het gemiddelde liggen gezien de bouwstijl en gebruikte materialen. Indien er sprake is van een eenvoudige ambulancepost moet hiermee rekening worden gehouden door gebruik te maken van de bandbreedtes. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 24

25 Grafiek analyse bouwkosten ambulanceposten. Na analyse van de stichtingskosten van ambulanceposten blijkt dat de gerealiseerde stichtingskosten overeenkomen met het kengetal van Daarom is het kengetal van 2015 ongewijzigd. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 25

26 4.3 Werktuigenvrijstelling Voor het bepalen van kengetallen per archetype wordt gebruik gemaakt van marktinformatie voor zover deze beschikbaar en bruikbaar is. De belangrijkste bron hierbij is het WOZdatacenter. De door gemeenten aan het WOZ-datacenter beschikbaar gestelde bouw- en stichtingskosten worden na analyse van de gegevens door het WOZ-datacenter gepubliceerd en beschikbaar gesteld. De gerealiseerde stichtingskosten zijn als uitgangspunt genomen voor de kengetallen die aan de basis staan van de waardering. Dit uitgangspunt sluit aan op het waarderingsvoorschrift voor de gecorrigeerde vervangingswaarde. De kengetallen zijn onderverdeeld in drie onderdelen: Ruwbouw. Afbouw/vaste inrichting. Installaties. Per archetype is aangegeven hoe hoog de bouwkosten gemiddeld per vierkante meter zijn. Daarbij is steeds aangegeven welk deel van de bouwkosten betrekking heeft op welke bouwcomponent (ruwbouw, afbouw/vaste inrichting en installaties). In hoofdstuk 9 van de taxatiewijzer algemeen wordt nader ingegaan op de vraag hoe om te gaan met de werktuigenvrijstelling. Volgens artikel 2, eerste lid, aanhef en onderdeel e, Uitvoeringsregeling uitgezonderde objecten Wet WOZ is er sprake van een vrijgesteld werktuig als voldaan wordt aan vier voorwaarden: - Dat er sprake is van een onroerend onderdeel. - Dat als een werktuig is te definiëren en in hoofdzaak dienstbaar is aan het proces, waarbij: - het werktuig van een onroerende zaak kan worden afgescheiden zonder dat beschadiging van betekenis aan het werktuig wordt toegebracht - en waarbij het werktuig niet als een op zichzelf gebouwd eigendom is aan te merken. Alles dat in een ziekenhuis wordt aangesloten op- of ingeplugd in het leidingennetwerk is roerend of valt als procesgebonden werktuig onder de werktuigenvrijstelling. De waarde daarvan is daardoor niet opgenomen in de kengetallen of in de onderbouwende bouwkosten. In jurisprudentie is discussie ontstaan over de vraag of gebouwgebonden installaties eveneens onder de werktuigvrijstelling kunnen vallen. De Hoge Raad heeft eerder bepaald dat werktuigen geen zaken of onderdelen zijn die in hoofdzaak dienstbaar zijn aan een gebouw, in die zin dat zij het gebouw beter geschikt maken voor gebruik. Het gebouw moet daarbij gewaardeerd worden naar de aard en bestemming ervan. Zie bijvoorbeeld de HR 31 mei 1995, nr , BNB 1995/228, Belastingblad 1995, blz. 475 (Franekeradeel: Pieperschuurarrest) waarin sprake was van een waardering als aardappelsorteerloods en niet als loods. Onder gebouwgebonden installaties (niet vrijgestelde werktuigen) vallen naar ons oordeel derhalve alle installaties die het gebouw beter geschikt maken voor het gebruik als ziekenhuis. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 26

27 Voorbeelden hiervan zijn: Warmteopwekking en warmtedistributie. Afvoeren (regenwater en vuilwater). Toevoer van water/gastoevoer/elektriciteit/telefonie. Koudeopwekking en distributie. Luchtbehandeling, regeling klimaat en sanitair. Centrale elektrotechnische voorzieningen, krachtstroom, verlichting, communicatie. Beveiliging (brand, braak, milieu). Transport (liften en roltrappen. Gebouwbeheersingsvoorzieningen. Volgens de Hoge Raad kan er ook buiten een productieproces sprake kan zijn van werktuigen die onder de werktuigenvrijstelling vallen. (Zie Hoge Raad 6 februari 2015, nr. 14/02425, ECLI:NL:GHDHA:2014:1477). In het berechte geval oordeelde de Hoge Raad dat de werktuigenvrijstelling ook van toepassing kan zijn op installaties in een ziekenhuis. Ook bij installaties die in hoofdzaak dienstbaar zijn aan het medische proces dat in een ziekenhuis plaatsvindt, kan er sprake zijn van werktuigen in de zin van de werktuigenvrijstelling. De omstandigheid dat veel van die installaties zijn aangebracht vanwege extra wettelijke eisen voor de gezondheidszorg, staat hierbij niet in de weg. De uitspraak van de Hoge Raad bevestigt de uitspraak van het hof. In deze uitspraak van het Hof is sprake van een werktuigenvrijstelling van 40% van de gecorrigeerde vervangingswaarde van de wel meegetaxeerde installaties. Deze 40% is gebaseerd op de inbreng van Deloitte in de procedure. In de opsomming die heeft geleid tot deze 40% worden diverse soorten installaties, die in het algemeen worden aangemerkt als "dienstbaar aan het gebouw" nu voor een bepaald percentage aangemerkt als vrijgesteld werktuig. In de opsomming die heeft geleid tot deze 40%, worden diverse installaties genoemd, die in het algemeen worden aangemerkt als dienstbaar aan het gebouw. In de procedure heeft echter geen expliciete toetsing aan de criteria uit de jurisprudentie over dienstbaar aan het gebouw plaatsgevonden. Daarnaast worden veel van deze installaties voor een bepaald percentage vrijgesteld. Tevens worden installaties (deels) vrijgesteld die niet verwijderbaar zijn met behoud van hun waarde (bijvoorbeeld persluchtleidingen in het gebouw). Ook een expliciete toetsing aan de criteria uit jurisprudentie voor verwijderbaarheid met behoud van waarde heeft niet plaatsgevonden. De Rechtbank Amsterdam heeft ná het arrest van de Hoge Raad van 6 februari 2015 geoordeeld dat in de kengetallen van de Taxatiewijzer Ziekenhuize géén kosten zijn begrepen van werktuigen die onder de werktuigenvrijstelling vallen. De gemeente heeft dit met een rapport van IGG Bointon de Groot dat een kostenuitsplitsing van een algemeen ziekenhuis bevat aannemelijk gemaakt. (Rechtbank Amsterdam 20 februari 2015, nr. AWB 12/1572, nog niet gepubliceerd). Tegen deze uitspraak loopt nog hoger beroep. Een rapport van IGG dat in hoger beroep is ingebracht door de gemeente, is opgenomen als losse bijlage bij deze taxatiewijzer. In de kengetallen van deze taxatiewijzer zijn géén werktuigen opgenomen die onder de werktuigenvrijstelling vallen. In de kengetallen zijn slechts de kosten van installaties begrepen die in hoofdzaak dienstbaar zijn aan het gebouw en die niet zonder beschadiging van betekenis kunnen worden verwijderd. Installaties die roerend zijn en/of na de oplevering in een gebouw worden aangebracht of ingeplugd zijn ook niet in de kengetallen opgenomen. Taxatiewijzer Ziekenhuizen Pagina 27