gelezen het voorstel van de griffier, d.d. 24 april 2008; gelet op artikel 2.27, vijfde lid, van het Reglement van orde Provinciale Staten 2007;

Transcriptie

1 Besluit 26/08 B Voorgestelde behandeling: PS-vergadering : 23 mei 2008 Onderwerp Notulen vergadering Provinciale Staten d.d. 14 maart 2008 s-hertogenbosch Provinciale Staten van Noord-Brabant, gelezen het voorstel van de griffier, d.d. 24 april 2008; gelet op artikel 2.27, vijfde lid, van het Reglement van orde Provinciale Staten 2007; Datum 24 april 2008 DIS-nummer Griffie Bijlage(n) - besluiten: de notulen van het verhandelde door Provinciale Staten in hun vergadering d.d. 14 maart 2008 vast te stellen. s-hertogenbosch, 23 mei 2008 Provinciale Staten van Noord-Brabant, de voorzitter, de griffier, mw. J. R. H. Maij-Weggen mw. drs. E. M. W. J. Wöltgens

2 Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van Noord-Brabant op vrijdag 14 maart 2008 VASTGESTELD VERSLAG

3

4 Inhoudsopgave blz. nummer Lijst van de leden van Provinciale Staten 5 Agenda 7 Presentielijst 9 Opening door de voorzitter 9 Spreker: Voorzitter 9,10,11 Indienen motie 1 vreemd aan de orde van dag 9 Indienen motie 2 vreemd aan de orde van dag 10 Indienen motie 3 vreemd aan de orde van dag 10 Indienen motie 4 vreemd aan de orde van dag 11 Notulen van de vergadering van Provinciale Staten 11 12/08 van 14 december 2007 Ingekomen stukken 11 13/08 Erfgoed /08 Sprekers: Voorzitter 11,12,13,16,20,22,24,25,26,27 Mw. Van Breda 14,17,22,23,27 Mw. Van Haaften-Harkema 20,21,25,26 Heijmans 26 Hoogeveen 13,21,23,24,26,27 Mw. Jetten 17,19,24,26,27 Mw. Kamphorst 12,18,23,27 Mw. Lamers 11,22,26 Mw. Lestrade-Brouwer 18,24,27 Mw. Tindemans-van Tent 16,24,27 Mw. Verstappen 17,27 Vreugdenhil 16,17,24,27 Motie 5 (mw. Van Breda e.a.; aangenomen) 24,27 Motie 1 vreemd aan de orde van de dag 27 Sprekers: Voorzitter 27,31,32,33,34,36,37,38 Boel 32,33,37 Van Gorp 29,30,32,36,37 Ten Harmsen van der Beek 30,32,35,36 Heijmans 27,28,31,32,35,37 Mw. Jetten 27,28,29,30,34,37,38 Mw. Lamers 31,37 Mw. Lestrade-Brouwer 31,32,33,38 1

5 Martens 33,37 Mw. Moons 34,35,36 Mw. Verstappen 37 Vreugdenhil 28,29,33,34,35,37 Motie 1 (mw. Jetten; gewijzigd; aangenomen) 9,37,38 Motie 2 vreemd aan de orde van de dag 38 Sprekers: Voorzitter 38,39,40,41,42,43 Heijmans 40 Hoes 39,42 Mw. Kerkhof-Mos 40,42 Mw. Lestrade-Brouwer 41 Martens 41 Verhoeven 40 Mw. Verstappen 38,39,41,42,43 Vreugdenhil 41 Mw. Wijnands 41 Motie 2 (mw. Verstappen; ingetrokken) 10,43 Motie 3 vreemd aan de orde van de dag 43 Sprekers: Voorzitter 43,44 Hoes 43 Mw. Jetten 44 Mw. Kerkhof-Mos 44 Mw. Lestrade-Brouwer 44 Martens 44 Mw. Slegers 44 Verhoeven 44 Mw. Verstappen 43,44 Vreugdenhil 44 Mw. Wijnands 44 Motie 3 (mw. Verstappen; verworpen) 10,45 Motie 4 vreemd aan de orde van de dag 45 Sprekers: Voorzitter 45,46 Heijmans 45,46 Mw. Lestrade-Brouwer 45,46 Rüpp 45 Van Vught 46 Motie 4 (mw. Lestrade-Brouwer; ingetrokken) 11,46 Sluiting van de vergadering 46 Sprekers: Voorzitter 46 2

6 Mw. Lavrijssen 46 Van Vught 46 Besluit nr. 26/ /08 3

7

8 LIJST VAN DE LEDEN VAN PROVINCIALE STATEN VAN NOORD-BRABANT Mw. J.R.H. Maij-Weggen, Commissaris van de Koningin Aarts-van de Loo, mw.ing. J.P.H. CDA St.Oedenrode Andreas-de Jong, mw. H.F.C. SP Bergen op Zoom Arkes, J.G. PvdA Rosmalen Arts, mw. W.M.A. SP Eindhoven Bergsma, ing. R. CDA Woudrichem Boel, P.D.A. PvdA Eindhoven Boxtel, mw. M.W.A. van SP Sint Oedenrode Breda, mw. R.E.M. van PvdA Tilburg Burgt, C.H.M. van der VVD Helmond Coonen, drs. G.P.J.H.M. CDA 's-hertogenbosch Doelen, W.M. van der CDA Maren-Kessel Erciyas, M. SP Oss Ermen, J.G.M.P. CDA Sint Willebrord Geeraedts, mw. mr. M.B.Ph. VVD Rosmalen Göring, R.A.H.M. CDA Lieshout Gorp, H.A.C. van VVD Tilburg Gounou, mw. E. PvdA Oss Harmsen van der Beek, M. ten VVD Roosendaal Heijmans, N.G.L. SP s-hertogenbosch Hoogeveen, drs. J.H. VVD Eersel Hosseini-Ghreani, mw. Z. SP Boxmeer Jetten, mw. A.A.V.C. Brabantse Partij Heeswijk-Dinther Kamphorst, mw. M.T. SP Eindhoven Kasrioui, mw. N. PvdA Breda Kerkhof-Mos, mw. C.C. CDA Roosendaal Kielenstijn, drs. H.J. VVD Eindhoven Lamers, mw. drs. A.J.H.W. CDA Prinsenbeek Lavrijssen, mw. A.A.P.M. CDA Hapert Lestrade-Brouwer, mw. M.C. D66 Boxtel Lopik, ing. A.T. van VVD Heesch Martens, J.A.M. GroenLinks Biezenmortel Moonen-Gerrits, mw. J.M.C.W. CDA Uden Mulders, A.A.W.G. CDA Moergestel Oord, ir. H.C.A.M. van den CDA Oirschot Paulides-Ruitenberg, mw. drs. ing. P.A. CDA Breda Prins-Afman, mw. M.W. VVD Sint Oedenrode 5

9 Schouten, N. SP Oss Slegers, mw. drs. V.T.C. SP Tilburg Smolders, A.P.H. CDA Bergeijk Staak, W.R. van der SP s-hertogenbosch Stalknecht, J.W. PvdA Bergen op Zoom Thuis, drs. W.T. CDA Eindhoven Tindemans-van Tent, mw. H.G. GroenLinks Mierlo Tsoutsanis-van der Koogh, mw. mr. M.E. VVD Breda Verhoeven, J.A. VVD Bergeijk Verrijt, P.A. PvdA s-hertogenbosch Verschuuren, mw. mr. I.R.G.W. CDA Breda Verstappen, mw. dr. B.E.J.M. PvdD Hilvarenbeek Vreugdenhil, ing. H.J. CU-SGP Nieuwendijk Vught, A.C.J.M. van CDA Rijkevoort Wijnands, mw. A.M. PvdA Helmond Wolters, H. CDA Uden Zeegers, S.J. SP Uden Zeeland, R.J.C. van SP s-hertogenbosch Zwijnenburg-van der Vliet, mw. J. VVD Woudrichem Mw. drs. E.M.W.J. Wöltgens, griffier 6

10 VERGADERING VAN PROVINCIALE STATEN VAN NOORD-BRABANT OP VRIJDAG 14 MAART 2008 Agenda I Opening van de vergadering/vaststellen agenda II Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van 14 december 2007 III IV Ingekomen stukken Voorstellen Voorstel op het gebied van Zorg, Welzijn en Cultuur Nummer: 11/08 Erfgoed V VI Vragenuurtje Sluiting 7

11

12 VERGADERING VAN PROVINCIALE STATEN VAN NOORD-BRABANT OP VRIJDAG 14 MAART 2008 Voorzitter: mw. J.R.H. Maij-Weggen, Commissaris van de Koningin Griffier: mw. drs. E.M.W.J. Wöltgens Volgens de presentielijst zijn 51 leden aanwezig, te weten: drs. Hoogeveen, mw. Lavrijssen, Van der Doelen, mw. Kerkhof-Mos, mw. Jetten, Martens, Schouten, Van Zeeland, mw. Hosseini-Ghreani, drs. Coonen, Verhoeven, mw. Van Boxtel, Verrijt, ing. Vreugdenhil, Boel, mw. Lestrade-Brouwer, mw. Zwijnenburg-van der Vliet, ing. Bergsma, mw. Arts, mw. Prins-Afman, ing. Van Lopik, mw. dr. Verstappen, Wolters, Stalknecht, mw. drs. ing. Paulides-Ruitenberg, mw. Gounou, mw. drs. Lamers, mw. Tindemans-van Tent, Heijmans, Zeegers, mw. Kamphorst, Ten Harmsen van der Beek, Van Vught, mw. mr. Verschuuren, Arkes, Van Gorp, mw. mr. Geeraedts, mw. Van Breda, drs. Thuis, Mulders, Erciyas, mw.drs. Slegers, Smolders, mw. Wijnands, drs. Kielenstijn, Van der Burgt, ir. Van den Oord, Van der Staak, mw. mr. Tsoutsanis-van der Koogh, mw. Andreas-de Jong en Göring, Afwezig zijn 4 leden: mw. ing. Aarts-van de Loo, Ermen, mw. Kasrioui en mw. Moonen-Gerrits. De voorzitter opent om 9.30 uur de vergadering. De voorzitter: Ik heet de gasten op de publieke tribune van harte welkom. Het gaat om gasten van de VVD-afdeling uit Sint-Oederode en de Herensociëteit Uden. Ook de vader van de heer Rüpp zit daar bij. Verder zijn er diverse gasten die zich via de website en de pagina in de buurt hebben aangemeld. Zij worden ontvangen door mevrouw Prins en de heer Wolters, die vandaag zullen optreden als gastheer en gastvrouw van de Staten. Er is een beperkte agenda, maar er zijn ook vier moties vreemd aan de orde van de dag. Mevrouw Jetten van de Brabantse Partij heeft een motie over eventuele Brabantse deelname aan de pogingen om de Olympische Spelen in Nederland te organiseren. Daar heeft u zojuist in de hal een voorproefje van mogen meemaken. Die motie luidt als volgt. "Provinciale Staten van Noord-Brabant in vergadering bijeen op 14 maart 2008, overwegende, dat: - Nederland de Olympische Spelen 2028 wil binnenhalen; - in 2018 het bidboek Olympische Spelen 2028 moet worden aangeboden aan het Internationaal Olympisch Comité; - het Olympisch Plan in de maak is, waarbij nu het Rijk, NOC*NSF en de gemeenten Rotterdam en Amsterdam zijn betrokken; - Brabant naast cultuur (Culturele Hoofdstad 2018), ook sport en bedrijfsleven wil stimuleren; - de traditioneel sterke driehoek van sport, bedrijfsleven en overheid in Brabant al veel geïnvesteerd heeft in onder 9

13 Indienen moties vreemd aan de orde van de dag andere de wieler-, zwem- en paardensport; - het Brabantse bestuursakkoord uitspreekt dat Brabant een aantrekkelijke regio moet blijven én worden voor toptalenten op het gebied van sport en dat Brabant moet werken aan haar internationaal onderscheidend profiel en imago; - om Brabant internationaal te positioneren als sterk merk, de provincie volgens het bestuursakkoord topevenementen en topaccommodaties op het gebied van sport en cultuur wil ondersteunen; spreken uit dat: - de provincie Noord-Brabant lid moet worden van de council van het Olympisch Plan 2028; - in het vigerende en toekomstige beleid van de provincie Noord-Brabant nadrukkelijk haar gewenste rol bij de eventueel in Nederland plaatsvindende Olympische Spelen 2028 moet worden opgenomen; dragen het College van GS op om: - de provincie Noord-Brabant vertegenwoordigd door de Commissaris van de Koningin aan te melden als lid van de council van het Olympisch Plan 2028; - voor het einde van dit jaar met voorstellen aan Provinciale Staten te komen op het gebied van sport en economie in relatie tot de Olympische Spelen 2028." en gaat over tot de orde van de dag." De voorzitter: Deze motie krijgt nr. M1. Mevrouw Verstappen van de Partij voor de Dieren heeft twee moties. De eerste gaat over de ganzenproblematiek in de provincie en de tweede over alternatieven voor het bestrijden van overlast door dieren die in het wild leven. Deze moties luiden als volgt. "Provinciale Staten van Noord Brabant, in vergadering bijeen op 14 maart 2008, kennis genomen hebbende van het steeds terugkerend veroorzaken van landbouwschade door ganzen, constaterende: - dat de rust- en broedgebieden te weinig voedsel of te weinig aantrekkelijk voedsel bieden voor de ganzen, waardoor zij op productiegronden gaan foerageren en aldus schade kunnen berokkenen; - dat er steeds minder maatschappelijk draagvlak is voor het afschieten van ganzen als antwoord op de problemen die door deze ganzen in productiegebieden kunnen worden veroorzaakt; - dat er duizenden hectares onbemest land niet voor productie zijn bestemd, maar van aantrekkelijke foerage voor ganzen voorzien kunnen worden; overwegende - dat witte klaver door de symbiose met stikstofbindende bacteriën zichzelf bemest; - dat grauwe ganzen deze witte klaver vijf keer liever eten dan bemest gras; - dat witte klaver de biodiversiteit bevordert, omdat witte klaver rijker is aan bodemleven en vele andere insecten aantrekt dan gras, die onder meer als voedsel kunnen dienen voor weidevogels; - dat de provincie in samenwerking met de waterschappen haar verantwoordelijkheid zou moeten nemen voor het inzetten van voldoende areaal met witte klaver of gras met klaver als natuurbevorderend alternatief in de nietproductievelden en natuurgebieden nabij de rust- en nestelgebieden en weg van de velden waar ganzen overlast veroorzaken; - dat het toepassen van witte klaver in niet-productievelden naar verwachting een leerproces bij ganzen zal bewerkstelligen waardoor ze zich vooral op die velden zullen oriënteren; - dat het toepassen van witte klaver structureel en systematisch kan bijdragen aan vermindering van de ganzenschade, zoals die door agrariërs wordt ervaren; - dat het inzetten van witte klaver een betere besteding is van belastinggeld dan het voortdurend kosten moeten vergoeden aan agrariërs van geleden schade door ganzen; verzoeken Gedeputeerde Staten bij wijze van proef over te gaan tot het experimenteren met het inzetten van witte klaver in een aantal gebieden, vastgesteld in goed overleg met natuurterreinbeheerders, waar ganzen uitgenodigd worden te foerageren en na een proef van twee jaar terug te rapporteren over de bevindingen, en gaat over tot de orde van de dag." "Provinciale Staten van Noord Brabant, in vergadering bijeen op 14 maart 2008 kennis genomen hebbende van het feit dat in het wild levende dieren schade kunnen berokkenen aan landbouwgewassen, of anderszins problemen kunnen veroorzaken, bijvoorbeeld op het gebied van de verkeersveiligheid, overlast of volksgezondheid constaterende - dat bij wet de provincie een eigen verantwoordelijkheid heeft in het beheer van de Brabantse fauna; 10

14 Indienen moties vreemd aan de orde van de dag - dat de provincie duurzaamheid belangrijk vindt; overwegende - dat er steeds minder maatschappelijk draagvlak is voor het doden van in het wild levende dieren als antwoord op de problemen die door deze dieren worden veroorzaakt; - dat er groot maatschappelijk draagvlak is om te zoeken naar nieuwe effectieve, duurzame en niet-letale oplossingen voor die problemen, waarbij een win/win situatie ontstaat voor mens én dier; - dat innovaties investeringen, risicodekking bij de ontwikkeling en promotie vergen; - dat een provinciale ondersteuning ter stimulering van de ontwikkeling van dergelijke innovaties noodzakelijk is, zeker ten aanzien van problemen die Brabant aangaan; verzoeken Gedeputeerde Staten daarom ten behoeve van de ontwikkeling van effectieve, duurzame en niet-letale oplossingen voor problemen die in het wild levende dieren veroorzaken over te gaan tot het uitloven van een prijs voor goede alternatieve oplossingen voor het sturen/verjagen van deze dieren. Gedeputeerde Staten dragen zorg voor het testen van de vindingen van de prijswinnaars en evalueren na een jaar of en hoe een en ander structureel ingebed kan worden, en gaat over tot de orde van de dag." De voorzitter: Deze moties krijgen nrs. M2 en M3. Mevrouw Lestrade van D66 heeft een motie over dierenwelzijn. Deze motie luidt als volgt. "Provinciale Staten van Noord-Brabant, in vergadering bijeen op 14 maart 2008, overwegende dat - dierenwelzijn steeds meer mensen bezighoudt en daarmee hoger op de politieke agenda is komen te staan; - de provincie aangesproken wordt op haar beleid en activiteiten ten aanzien van dierenwelzijn; - het niet helder is op welke gebieden de provincie taken en/of mogelijkheden heeft, beleid ten aanzien van dierenwelzijn uit te voeren; besluiten - een inventarisatie op te stellen van kansen en bedreigingen op het gebied van dierenwelzijn in Brabant; - daaraan gekoppeld een lijst op te stellen van beleidsterreinen waarop de provincie activiteiten kan en mag ontplooien; - gebaseerd op deze gegevens een discussie te voeren over een door PS vast te stellen visie en een daaraan gekoppeld beleid op het gebied van dierenwelzijn." en gaat over tot de orde van de dag." De voorzitter: Deze motie krijgt nr. M4. Aan u is uitgereikt een enquête over het gebruik van intranet voor PS. Het vriendelijke verzoek is of u die enquête gaande de vergadering in wilt vullen en bij de griffie in wilt leveren. Nummer 12/08 Notulen van de vergadering van Provinciale Staten van 14 december 2007 De notulen worden ongewijzigd vastgesteld. Nummer 13/08 Ingekomen stukken Er wordt besloten conform de voorstellen van de griffier. Nummer 11/08 Erfgoed De voorzitter: Ik zou dit onderwerp graag voor de koffie afhandelen en dan na de koffie de moties bespreken. Mevrouw Lamers (CDA): Voorzitter! De CDAfractie is verheugd dat vandaag de kaderstellende notitie Erfgoed ter besluitvorming voorligt. Al in de vorige bestuursperiode hebben wij gevraagd om een notitie over de gevolgen van het gewijzigde rijksbeleid op het terrein van monumenten voor ons provinciale beleid. Het heeft even geduurd, maar nu ligt er een duidelijke en heldere notitie. Daarvoor onze complimenten. Het CDA is ook blij dat er in het bestuursakkoord nu structureel behoorlijk wat geld is uitgetrokken voor het behoud van ons erfgoed. Eerder is er ook wel geld voor beschikbaar gesteld, maar dat was meestal incidenteel. Dat moesten wij via moties bij de kadernota's bereiken. Zoals gezegd, het CDA is blij dat de provincie nu haar verantwoordelijkheid neemt voor het Brabantse erfgoed, maar het blijft toch een vreemde zaak dat het Rijk zich steeds verder 11

15 Erfgoed terugtrekt op het terrein van de restauratie van rijksmonumenten. Wij hebben in de commissie al voorgesteld om in IPO-verband bij de minister aan te dringen op een grotere rijksinzet voor het inhalen van de restauratieachterstanden bij de rijksmonumenten. De commissie steunde dit voorstel. Wij hopen dan ook dat nu in IPOverband actie zal worden ondernomen. Wij hebben in de commissie ook voorgesteld om met het Rijk de mogelijkheid van cofinanciering te bespreken, die door middel van een convenant gestalte zou kunnen krijgen. De Randstad sluit ook convenanten met het Rijk, dus waarom wij ook niet? Graag krijg ik hierop een reactie van de gedeputeerde. Wij hebben in de commissie ook gevraagd naar de fusie van de erfgoedinstellingen, de werkwijze van de NV Monumentenfonds die wat ons betreft wat meer ruimte zou moeten krijgen om risico's te nemen en uitdagingen aan te gaan en naar de middelen van het Cultuurfonds voor Monumenten Noord-Brabant. Die vragen zal ik niet herhalen. Daar komen wij in de commissie nog wel op terug. Ook hebben wij gesteld dat, wil het project Culturele biografie dat nu wordt verbreed niet net als het voorgaande project mislukken, het begrip Culturele biografie duidelijk moet worden omschreven. Wij gaan ervan uit dat dat ook gaat gebeuren. Wat het CDA heel erg betreurt, is dat juist in het Jaar van het Religieus Erfgoed het kerkenfonds wordt opgeheven. De regeling was een succes. Er kwamen veel aanvragen binnen voor de bijdrage van De belangstelling voor de andere poot van deze regeling was wat minder, maar dat was een herbestemmingsproject en dat duurt altijd langer voordat dat uitgevoerd kan worden. Met name die regeling tien keer was een succes. Veel projecten, meestal getrokken door vrijwilligers, die voor de nodige cofinanciering zorgden, waren geholpen met een bijdrage van die grootte. Wij dringen er in ieder geval op aan, het idee van die regeling te handhaven. Het is zeker zo belangrijk om tien kleine projecten te helpen, dan één grote. Nu lopen wij de kans dat het geld heel snel op is als er een paar heel grote projecten, die misschien wel een miljoen kosten, gehonoreerd gaan worden. Gelukkig gaat een substantieel deel van de investeringen in restauratie in 2008 naar religieuze gebouwen in het kader van het Jaar van het Religieus Erfgoed. Die gebouwen maken in Brabant immers het overgrote deel uit van ons erfgoed. Wij herhalen hier ons verzoek om een provinciale helpdesk voor particulieren in het leven te roepen, waar particuliere monumenteigenaren en parochiebesturen terecht kunnen. Gemeenten kunnen terecht bij het Monumentenhuis, maar voor particulieren ligt dat moeilijker. Die zijn aangewezen op de gemeenten en die hebben vaak niet, of onvoldoende, deskundigheid in huis om particulieren goed te kunnen adviseren. Ten slotte verzoekt het CDA de gedeputeerde om de aanvragen die ingediend zijn nu snel te beoordelen en als bekend is hoe de rijksmiddelen verdeeld gaan worden, de provinciale subsidie voor 2008 toe te kennen. Tevens verzoeken wij, de commissie op de hoogte te houden van de inzet van de middelen. Wij willen graag weten hoeveel verzoeken er worden ingediend en in welke categorieën, hoeveel daarvan worden gehonoreerd, hoeveel worden afgewezen en waarom. 24 mln. is natuurlijk veel geld, maar wij weten ook dat de behoefte aan restauratiemiddelen veel groter is. Indien blijkt dat veel aanvragen niet gehonoreerd kunnen worden, zullen wij bij een volgend financieel afweegmoment bezien of nog extra middelen voor dit doel beschikbaar gesteld moeten en kunnen worden. De voorzitter: Dank u wel, mevrouw Lamers. Ook voor het mooi binnen de tijd blijven. Mevrouw Kamphorst is de volgende woordvoerder. Zij zal spreken namens de SP. Mevrouw Kamphorst (SP): Mevrouw de Voorzitter! De SP stemt in grote lijnen in met het voorliggende voorstel. Wij hebben nog wel enkele kanttekeningen. Wij willen, net als mevrouw Lamers van het CDA, nog eens benadrukken dat rijksmonumenten een rijksverantwoordelijkheid moeten blijven. Op zijn minst zou het Rijk de achterstand moeten wegwerken. Het is erg 12

16 Erfgoed gemakkelijk om monumenten eerst te laten vervallen en vervolgens gemeenten en provincies met de verantwoordelijkheid op te zadelen. De bewering als zouden er bij de overdracht geen grote restauraties meer nodig zijn, is voor Brabant zeker niet waar, zie de becijfering. Dus kan ook niet volstaan worden met goedkoop en regulier onderhoud. In de Memorie van Antwoord zien wij wel terug wat in de commissie is besproken en wat de gedeputeerde heeft toegezegd over de kwaliteit en kwantiteit en de zorgcategorieën. Er staat ook een passage in over de rijksmonumenten, maar daar staat niet bij wat de gedeputeerde van plan is te doen. Wij vragen toch met nadruk om daar nog eens naar te kijken en de druk richting het Rijk wat groter te maken. Overigens is niet alleen het in stand houden van monumenten op zich belangrijk. Volgens ons is ook instandhouding via gebruik van belang. Dat geldt voor museumstukken, maar ook voor gebouwen en landschappen. Dat moet dan vooral niet oubollig gebeuren, maar op een frisse, moderne manier, waar mensen belangstelling voor op kunnen brengen. Een historisch gebouw, waarin gewoond of gewerkt wordt, heeft een heel andere uitstraling dan een gebouw dat staat te verstoffen. Probleem daarbij is wel dat particulieren met de weinige overheidshulp die nog te krijgen is, een grote restauratie meestal niet op kunnen brengen, aangezien de tot in alle details voorgeschreven materialen en methoden vele malen duurder uitkomen dan bij een gewoon gebouw. Het gevolg is dat monumenten alsnog verkrotten en dan heb je helemaal niets meer. Mensen die eerst zelf een restauratie op moeten hoesten en vervolgens maar af moeten wachten of zij daar nog enige tegemoetkoming voor krijgen, moeten wel veel geld te veel hebben. Het lijkt ons zaak dat de provinciale, maar ook de gemeentelijke overheid goed bekijkt wat de consequenties hiervan zijn. Verder willen wij opmerken dat er landelijk en provinciaal wel mooie woorden kunnen worden gesproken over het belang van instandhouding van archeologisch en cultuurhistorische waarden van de landschappen, maar gemeenten maken andere afwegingen als dat ze beter uitkomt. Ook daar moeten wij zorgvuldig mee omgaan. Ten slotte is de SP het geheel eens met het idee dat je bij het in stand houden van erfgoed en de Brabantse identiteit wat dat dan ook mag zijn zeker ook de scholen moet betrekken. Maar sinds de schoolreisjes vooral naar Walibi of de Efteling gaan, komt een groot deel van de jeugd nauwelijks nog in een museum. Een stadswandeling met een gids wordt meestal ook erg saai gevonden en dat kunnen wij ze niet eens kwalijk nemen. Maar als wij ons erfgoed niet in stand houden voor onze kinderen, voor wie doen wij het dan eigenlijk wel? De voorzitter: Dank u wel, mevrouw Kamphorst. U bent ook mooi binnen de tijd gebleven. Het woord is nu aan de heer Hoogeveen van de VVD. De heer Hoogeveen (VVD): Voorzitter! Allereerst een compliment voor het stuk. Het ademt een voortvarende aanpak uit en toont daadkracht om de restauratieachterstand van rijksmonumenten in te lopen. Bij de verdeling van de financiën is daar de grootste post, 14 mln., voor gereserveerd. Tegelijkertijd moeten wij wel beseffen dat het een kadestellende nota is en dat wij dus aangeven dat wij het verbinden met de door ons gewenste maatschappelijke effecten. Dan constateren wij toch dat Gedeputeerde Staten wel heel flexibel kan omgaan met het toekennen van subsidies als het gaat om de prioritering. Op zich is dat natuurlijk goed, maar wij moeten dan toch wel wat vraagtekens zetten bij de kaders. Hoe ga je voorkomen dat er straks een enorm lobbycircus op gang komt en dat degene die het grootste theater maakt het eerst met de centen wegloopt? Er is niet genoeg geld om alles op te knappen. Er wordt prioriteit gegeven aan projecten waarvoor al een goedgekeurd plan is ingediend. Dan krijg je toch een beetje het gevoel: wie het eerst komt, het eerst maalt. Wij hebben daar in de commissie vragen over gesteld, maar die zijn nog niet allemaal beantwoord. Er zou ook een risicoanalyse kunnen worden gemaakt van de objecten. Daarbij kan dan worden gekeken naar het kosten/batenverhaal: als wij het nu opknappen kost het bijvoorbeeld 1 mln., maar als wij vijf jaar laten liggen, kost het misschien 20 mln. 13

17 Erfgoed Naar dat soort zaken hebben wij gevraagd. Dat zou ook een vorm van prioritering kunnen zijn. Wij hebben ook gevraagd om te kijken naar de economische meerwaarde. Dat moet dan worden gekoppeld aan de maatschappelijke doelen, in termen van leefbaarheid, economische meerwaarde en toerisme. Er zou ook kunnen worden gekeken naar de mate van gebruik. Is het gebouw gemakkelijk herbestembaar? Een gebouw dat goed gebruikt wordt, liefst natuurlijk met een maatschappelijke functie, zal ook beter onderhouden worden en dat drukt dan weer de post voor het in stand houden van het erfgoed. Dit soort zaken, die naar onze mening niet al te klemmend zouden hoeven te zijn voor Gedeputeerde Staten om de uitvoerende rol op te pakken, missen wij toch een beetje. Er zijn vier zorgcategorieën benoemd: kerken, molens, kastelen en industrieel erfgoed. Als ik dan kijk naar het stuk zelf en de fasering daarin, dan link ik drie zaken aan elkaar die ik in het stuk heb gevonden. Er wordt gesteld dat als het gaat om de molens er sprake is van een restauratieachterstand van ongeveer 5 mln. Als het gaat om de kerken zijn dat er al meer dan 200 plannen en dat is dan nog maar het topje van de ijsberg, aldus het stuk. En dat zou dan zeker tientallen miljoenen euro's gaan kosten. Verderop staat dat wij nu leven in het Jaar van het Religieus Erfgoed en dat voorrang wordt gegeven aan het restaureren van kerken. Wij hebben altijd gepleit voor het in stand houden van het religieus erfgoed en met name van het Museum voor Religieuze Kunst in Uden. De VVD zich altijd sterk gemaakt om daar een goede oplossing voor te vinden. Brabant wordt echter niet aantrekkelijk als wij alleen kerken gaan restaureren. Brabant wordt aantrekkelijk als ook naar met name industrieel erfgoed dat de laatste jaren steeds kind van de rekening is geweest wordt gekeken. De Witte Dame en andere gebouwen hebben qua herbestemming een enorme potentie, ook voor maatschappelijke functies. In de commissie heb ik ook het gebouw van Ploegstoffen in Bergeijk genoemd. Dat is een jaar geleden vrijgekomen. Dat is een gebouw van Gerrit Rietveld. Het zou doodzonde zijn als dat soort objecten niet ook zouden kunnen profiteren van het geld dat wij daarvoor gaan bestemmen. Daarom wil ik bij dezen ook een pleidooi houden voor het industrieel erfgoed. Er wordt gesteld dat al het geld in 2008, het Jaar van het Religieus Erfgoed, wordt uitgegeven. Daarbij wordt geconstateerd dat al meer dan 200 kerken plannen hebben ingediend. Als wij het principe toepassen van "wie het eerst komt, het eerst maalt", en als wij het accent leggen op één zorgcategorie, dan denkt de VVD dat wij verkeerd bezig zijn. Daarom pleit ik voor extra aandacht voor andere categorieën en met name het industrieel erfgoed. Heeft de gedeputeerde ook nagedacht over een evaluatiemoment voor deze regeling? Ik kon daar in de kaderstellende notitie niets over terugvinden. Mevrouw Van Breda (PvdA): Voorzitter! Allereerst een compliment voor deze notitie. Er komt een extra investering van 24 mln. voor het cultureel erfgoed van Brabant. Dat is fantastisch en daar is de PvdA erg blij mee. Ondanks steun voor de notitie, willen wij het niet hierbij laten. Wij willen graag nog even voortborduren op de commissievergadering en reageren op de Memorie van Antwoord. De PvdA maakt zich zorgen over het industrieel erfgoed. Volgens de PvdA zit Industrieel erfgoed onvoldoende tussen de oren, staat het onvoldoende op het netvlies en is er te weinig aandacht voor. Ten onrechte, want Brabant is dé provincie met een rijk industrieel verleden. Wij kunnen nieuwe generaties verhalen vertellen over bijvoorbeeld de wolindustrie of de leerlooierij in de Langstraat, maar als wij daar niet een gebouw, een fabriekstoren bij hebben, wordt het een saai verhaal dat niet aanspreekt en dat bij schoolkinderen niet tot de verbeelding spreekt. De beste garantie voor behoud van erfgoed is een herbestemmen. En daar zijn goede voorbeelden van. De VVD noemde zojuist al de Witte Dame in Eindhoven, maar er is ook de Verkade-fabriek in Den Bosch. Ook zijn er goede projecten in ontwikkeling, zoals blijkt uit Samen investeren in Brabant, de investeringsagenda van BrabantStad. Maar met enkele goede voorbeelden zijn wij er 14

18 Erfgoed niet. Wat wij nodig hebben, is een goed overzicht van industrieel erfgoed dat verweesd dreigt te raken of verloren dreigt te gaan. Zo n overzicht is onmisbaar, want voor het behoud van historische bouwkunst is altijd te weinig geld. Daarom moeten wij prioriteiten stellen. Het is van belang om te weten waar de grootste cultuurhistorische waarde valt te behalen. Om het voor mezelf en voor u wat aansprekender te maken, was ik van plan om hier vijf grote foto s neer te zetten van industrieel erfgoed, zodat wij zouden weten waar het over gaat. Ik ben op zoek geweest naar de meest toonaangevende gebouwen. Helaas is mij dat niet gelukt. In een week tijd is het mij niet gelukt om een lijstje op te stellen en foto's te vinden om hier neer te zetten. Wat zijn de toonaangevende, kenmerkende industriële gebouwen? Die informatie missen wij. Op de Cultuurhistorische Waardenkaart is industrieel erfgoed niet opgenomen als categorie. Als thema is het ook niet opgenomen in het Monumenten Inventarisatie Project. Als ik "industrieel erfgoed" intoets bij de zoekfunctie vindt hij nul items. Het meest recente boek dat ik heb gevonden over industrieel erfgoed in Brabant stamt uit Dit boek geeft uiteraard geen actueel beeld van wat te behouden en te herbestemmen is. Het is tijd voor een update en de provincie zou hierin het voortouw mogen nemen. De aandacht die er voor industrieel erfgoed is, staat niet in verhouding tot de aandacht die ervoor nodig is. Er is volgens de PvdA een achterstand in het denken over industrieel erfgoed en die vertaald zich ook in een achterstand in restaureren en herbestemmen van industrieel erfgoed. Dat blijkt uit ook uit het volgende. Voor categorieën monumenten als molens, kerken en kastelen geldt dat vrijwel alle belangrijke objecten op een rijkslijst staan. Voor industrieel erfgoed is dat blijkbaar niet het geval. Bij de NV Monumentenfonds is industrieel erfgoed niet eens een aparte categorie. Het spreekt dan ook voor zich dat in deze categorie onevenredig weinig wordt herbestemd en behouden. Wij steunen de opmerking van het CDA in de commissie dat er een extra stimulans moet komen voor dit fonds en dat wij durfkapitaal in moeten zetten voor cultuur, omdat dit revolving fund dan beter werkt. Maar tegelijkertijd geven wij het Monumentenfonds dan graag onze boodschap mee. Over de Memorie van Antwoord het volgende. Nadat wij in de commissie onze zorgen hebben geuit en nadat er een goed debat is geweest, ligt er nu een Memorie van Antwoord, waarin aangegeven wordt dat de beschikbare middelen voor restauratieachterstanden gelijkelijk worden verspreid over de verschillende zorgcategorieën. Er zijn vier zorgcategorieën. Dus dat zou betekenen ieder 25%. Als dit juist is, spreken wij hiervoor graag onze dank uit. In de Memorie van Antwoord staat echter dat daarbij wordt gekeken wat naar rato aan projecten voor de diverse categorieën wordt ingediend. Nu hebben we toch wat uitleg nodig. De provincie heeft een lijst met 200 monumentale panden met een dringende restauratiebehoefte: 60% is religieus erfgoed, 10% is industrieel erfgoed en 30% valt onder een andere categorie. Als dit de basis, de verdeelsleutel voor de middelen is, blijft een onderwaardering van industrieel erfgoed gehandhaafd. U snapt onze zorgen, want het aanbod creëert immers ook de vraag. Graag uw uitleg of nu ongeveer 10% of 25% van 14 mln. voor industrieel erfgoed wordt bestemd. Industrieel erfgoed is niet alleen een belangrijk onderdeel van ons verleden, maar het biedt ook veel kansen voor de toekomst. Fabrieken zijn bijvoorbeeld prachtige locaties voor creatieve industrie. Omdat industrieel erfgoed nog niet bij iedereen tussen de oren zit en op het netvlies staat, zien wij hier een prachtige rol weggelegd voor het college van GS. Het is een actieve rol, een regierol, een rol waarbij de provincie inzicht en overzicht biedt. Met andere woorden, dat lijkt ons een rol die de provincie uitstekend past. Het gaat om het vervullen van een aanjaagfunctie. Proactief, niet alleen om nog meer te investeren in erfgoed wat wel mag! maar ook om daar economisch mee om te gaan. Wij denken dan aan een samenwerking met andere partijen, aan inventariseren, gedachtevorming en planvorming op gang brengen en een kostenoverzicht bieden per kansrijk object in de tijd. De VVD heeft dat 15

19 Erfgoed zojuist ook aangegeven. Wij steunen dat pleidooi van harte. Als provincie hollen wij met zo n regierol echt niet voor de troepen uit. Integendeel. Provincie Gelderland bijvoorbeeld heeft een debattenreeks over herbestemming van industrieel erfgoed georganiseerd. Provincie Overijssel heeft al acht jaar een heel succesvol reanimatieproject industrieel en agrarisch erfgoed. Zuid-Holland sluit als provincie convenanten met het Rijk. Dit zijn maar een paar voorbeelden. Die actieve rol van de provincie op het terrein van industrieel erfgoed zien wij graag. Maar wij zien sowieso graag een actieve rol op het gebied van erfgoed. Welke rol krijgt het erfgoed in BrabantStad Culturele Hoofdstad? Dit is nadrukkelijk geen vraag voor mevrouw Moons. De vraag is welke bouwsteen Perspectiefrijk Brabant gaat aanleveren aan BrabantStad Culturele Hoofdstad en op welk moment. Graag vernemen wij van de gedeputeerde of zij ook bereid is om een aanjaagfunctie te gaan vervullen, zodat meer projecten op het gebied van industrieel erfgoed behouden blijven voor de toekomst. Ik rond af met een paar zinnen uit Tilburgs volkslied. De juiste fraaie Tilburgse tongval mag u erbij denken, want ik kom uit een andere hoek van Brabant. Dat volkslied gaat als volgt: 'k zie oe daor zo gère ligge, Tilburg, waor 'k geboore ben, Mee oe kerken, oe febrieke, Waor ik iedere lijn van ken. Dit volkslied raakt de kern, want de Brabantse identiteit wordt bepaald door kerken en fabrieken. Hou bij het uitvoeren van beleid en het uitgeven van geld die lijn in de gaten, van de kerken én van de fabrieken zodat wij dat rijke industriële verleden van Brabant blijven verbeelden. Mevrouw Tindemans-van Tent (GroenLinks): Voorzitter! Er is al veel gezegd door mijn voorgangers. Ik ga niet in herhaling vallen. Wel wil ook ik complimenten uitdelen voor de notitie en de extra investeringen. In de Commissie zwc hebben wij bij de behandeling van de kaderstellende notitie Erfgoed onze nadrukkelijke zorg uitgesproken over de vraag hoe moet worden omgegaan met kwaliteit en kwantiteit van monumenten in relatie tot de verdeling over de verschillende zorgcategorieën. De andere fracties zijn hier ook op ingegaan. Naast kerken, molens en industriële gebouwen en kastelen, dient er ook voldoende aandacht te blijven voor de cultuurhistorische waarde van onze landschappen, zoals de Brabantse Wal, het Maasheggenlandschap en de Hollandse Waterlinie. Met de toezegging van de gedeputeerde, gedaan in de Memorie van Antwoord, zijn wij wel enigszins gerustgesteld, maar wij sluiten ons ook aan bij de opmerkingen die zojuist zijn gemaakt door de VVD over een verdeling die plaats zou vinden volgens het principe: wie het eerst komt, het eerst maalt. Daardoor zou wellicht een scheve verhouding ontstaan in de verdeling van de middelen. De PvdA heeft daar ook het nodige over gezegd. De fractie van GroenLinks stelt, net als andere fracties, de vraag hoe wij als provincie Noord- Brabant bestuurlijk kunnen opereren om extra aandacht te vestigen op de terugtrekkende rijksoverheid. Wij hebben inmiddels onze Tweede Kamerfractie op de consequenties van dit kabinetsbeleid gewezen. Wij vragen met klem aan gedeputeerde Van Haaften om dit ook bij het IPO aan de orde te stellen, zodat er een krachtig geluid uit de gezamenlijke provincies kan gaan in de richting van het kabinet. De voorzitter: Dank u wel. Dat was heel snel. Het woord is nu aan de heer Vreugdenhil van de ChristenUnie-SGP. De heer Vreugdenhil (ChristenUnie-SGP): Voorzitter! De lijn die in de notitie Erfgoed wordt uitgezet, stemt onze fractie optimistisch. Het belang van een en ander wordt vastgesteld, terwijl ook de extra gelden voor de uitvoering zijn geregeld. Ook de categorieën waarop kan worden ingezet, spreken ons aan, maar wij plaatsen enkele kanttekeningen bij het gestelde over het Kerkenfonds. Ik vraag de gedeputeerde om een reactie op de brief van het Monumentenhuis, waarin zorglijk wordt geconstateerd dat de nieuwe regeling onvoldoende 16

20 Erfgoed waarborgen bevat voor het ook na 2008 beschikbaar zijn van voldoende financiën voor de instandhouding van het jaar van het Religieus Erfgoed. Volgens het Monumentenhuis is sprake van een verslechtering van het beleid. Er zijn kansen genoeg in Brabant. Mevrouw Van Breda zocht een aantal kansen, maar zij kon ze niet vinden. Had zij mij maar gebeld. Dan had ik haar een paar dingen kunnen aangeven. Ik wil nog een ander voorbeeld geven. Dan krijg je een idee van ons erfgoed. Als je de file op de A27 probeert te omzeilen en dan door Uppel rijdt, zie je een prachtig landschap met een aantal molens. Die molens staan in het ensemble van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Mevrouw Van Breda (PvdA): Voorzitter! Een vraag en een opmerking. Ik zocht niet naar kansen. Ik zocht naar het lijstje met de tien meest toonaangevende gebouwen op het gebied van industrieel erfgoed die toe zijn aan restauratie. Ik zou het fijn vinden als de heer Vreugdenhil mij dat lijstje zou kunnen geven. De heer Vreugdenhil (ChristenUnie-SGP): De term de meest toonaangevende gebouwen is discutabel, al komt een flink aantal gebouwen daarvoor in aanmerking. Sprekend over industrieel erfgoed wijs ik op de Spoorzone in Tilburg waar gebouwen hergebruikt gaan worden en de Verkadefabriek. Ik wil wel voorkomen dat onze kleinkinderen straks denken dat de arbeiders vroeger een film zaten te bekijken in die gebouwen. Je zult dus goed moeten herbestemmen. Je zult er goede functies voor moeten kunnen vinden. Ook moet het economisch haalbaar zijn. Als wij vandaag allemaal een of twee voorbeelden noemen, heeft mevrouw Van Breda haar lijstje snel compleet. Dan nog iets over de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De provincie gaat twee keer ter beschikking stellen voor de restauratie van de molens. Daarmee komt de structuur van de Hollandse Waterlinie weer beter naar voren. Door de subsidie van de provincie zal het tienvoudige worden geïnvesteerd om het landschap en de cultuurhistorie weer terug te brengen. Daar zal de heer Rüpp ook blij mee zijn, want dan is er weer een aantal sprekende voorbeelden om ons mooie Brabant over te dragen aan ons nageslacht. Mevrouw Jetten (BrabantsePartij): Voorzitter! Ik vind het prachtig dat wij het over de Nieuwe Hollandse Waterlinie hebben, maar ik zou ook graag zien dat de heer Vreugdenhil aandacht geeft aan de Brabantse Waterlinie, want Brabant houdt bij Werkendam niet op. Daar begint het pas. De heer Vreugdenhil (ChristenUnie-SGP): Daar ben ik het helemaal mee eens. We zijn ook op werkbezoek naar de Brabantse Waterlinie geweest, maar daar speelt een aantal grote vraagstukken. Ik heb gesproken over de Nieuwe Hollandse Waterlinie en de molens, omdat de provincie daar momenteel daadwerkelijk doorpakt. Dat is een mooi voorbeeld van het van de grond tillen van een enorm project met behulp van een substantiële provinciale bijdrage die op korte termijn kan worden geleverd. De Brabantse Waterlinie vraagt ook om een dergelijke aanpak van de provincie. Ik ben blij met de middelen die daarvoor beschikbaar worden gesteld, maar wat ons betreft krijgt de gedeputeerde de opdracht om een en ander ook concreet te maken. Mevrouw Jetten (BrabantsePartij): Dank voor die steun. De heer Vreugdenhil (ChristenUnie-SGP): In hoofdzaak zijn wij dus positief, al vinden ook wij het jammer dat het Rijk achterblijft bij deze inhaalslag. Wij verwachten van de gedeputeerde dat zij daar in IPO-verband aandacht voor gaat vragen, want ook het Rijk moet bijdragen aan het herstel van ons erfgoed. Mevrouw Verstappen (PvdD): Voorzitter! Ook van ons complimenten voor de duidelijke notitie. Er is een aforisme dat luidt: Geschiedenis kun je niet zien, zoals je ook gras niet kunt zien groeien. In het erfgoed zie je de geschiedenis in gestolde vorm. In die zin is het heel belangrijk daar aandacht voor te hebben. Het is ook belangrijk om te weten hoe onze voorouders leefden, vierden en werkten. 17

21 Erfgoed Behalve aandacht voor het religieuze erfgoed moet er wat ons betreft ook aandacht worden besteed aan het industriële erfgoed. Ik ondersteun het gestelde door de PvdA over herbestemming. Ik denk zelf aan museum De Pont in Tilburg, maar ook de cultuurhistorische waarden van onze landschappen laten zien hoe wij leefden en werkten. Wij zijn het eens met het pleidooi voor een evenwichtige verdeling van de gelden. Mevrouw Lestrade-Brouwer (D66): Voorzitter! Ik heb de kaderstellende notitie doorgenomen op de D66-manier, dus heb ik gekeken naar de SMART-formuleringen. Er staan verschillende elementen in. Er staan waarden in en tastbare zaken, zoals monumenten. Van beide wordt aangegeven dat de opbrengst moeilijk in beeld is te brengen als het gaat om de waarde. Het gaat dan om zaken als identiteitsbeleving. In de notitie wordt aangegeven dat de mate van beleving van het erfgoed en de betekenis ervan moeilijk is te meten. Dat klopt, maar over de monumenten wordt gesteld dat de achterstand van de rijksmonumenten nog niet bekend is. Dat is het topje van de ijsberg. Kortom, er is heel wat te doen. Ik ben het eens met wat de heer Hoogeveen zei, namelijk dat eigenlijk moet worden gekomen tot een soort kansen- en bedreigingenanalyse, maar daarvoor moet dan wel een complete inventarisatie worden opgesteld. In de commissie was iedereen enthousiast over de grote lijnen. Ik onderschrijf die ook, maar ik zoek een manier om nog iets toe te voegen aan de grote kennis op dit terrein. Ik kom dan uit bij de educatieve projecten. In reactie op het gestelde door de SP merk ik op dat ik andere ervaringen op dit punt heb. Mijns inziens wordt er tegenwoordig veel meer aandacht geschonken door allerlei scholen aan de educatieve projecten, vooral in het kader van de erfgoedhistorie. Allerlei scholen doen daar fantastische dingen mee. Zij doen het dus ook veel leuker en beter dan wij dat vroeger deden, hoewel ik met mijn klas nog wel naar het Rijksmuseum in Amsterdam ben geweest. Mevrouw Kamphorst (SP): Voorzitter! Wij hebben daar andere ervaringen mee. Misschien kan mevrouw Lestrade mij na de vergadering een paar adressen geven van scholen die er wel iets aan doen. Mevrouw Lestrade-Brouwer (D66): Voorzitter! Ik heb lijsten vol met adressen, maar het gaat mij wat die instellingen betreft ook om de mate waarin zij deze kwestie in het eigen beleid opnemen. Ik ondersteun het gestelde dat er vanuit Schatten van Brabant gigantisch veel leuke projecten richting het onderwijs worden georganiseerd. De andere kant moet echter wel worden gestimuleerd om daar gebruik van te maken. Het onderwijs moet zelf komen tot een kunst- en cultuurbeleid. Ik had het leuk gevonden om als oppositiepartij op dit punt iets anders te zeggen, maar dit ligt niet aan de provincie. Mevrouw Kamphorst (SP): Is mevrouw Lestrade het wel met mij eens dat dit veel beter gestimuleerd kan worden richting de scholen? Mevrouw Lestrade-Brouwer (D66): Er is al sprake van een behoorlijke stimulans richting de scholen. Neem de KIS-projecten. Kijk naar Bisk en de Marktplaatscultuureducatie. Nu is het onderwijs aan zet om dat in het beleid op te nemen. In dit geval ligt het echt meer aan het onderwijs dan aan het aanbod. Wij steunen het opleidingsfonds voor restauratie. Wellicht kunnen daar kansen mee worden gecreëerd, maar op de een of andere manier moeten de technische opleidingen er wel meer bij worden betrokken. Er moet ook meer PR worden bedreven voor vrouwen in de techniek. Ook de innovatieve vernieuwingen in de cultuurhistorie moeten worden benadrukt. Als die worden gekoppeld aan voorlichting over techniekopleidingen en onderwijs, kun je volgens mij nog breder te werk gaan met de erfgoedhistorie en de koppeling naar het onderwijs. Ik ben benieuwd naar de reactie van de gedeputeerde op het gestelde door de PvdA. Wellicht kunnen wij daar nog iets mee als het gaat om het industriële erfgoed, want ook dat hebben wij in de vorige periode altijd benadrukt. De nadruk op kerken is misschien wat eenzijdig, gelet 18

22 Erfgoed op de totaliteit. Mevrouw Jetten (BrabantsePartij): Voorzitter! Wie zijn verleden kent, heeft grip op de toekomst. Wie zijn verleden respecteert, geeft blijk van beschaving. Beide oneliners zijn hier in huis regelmatig gebezigd door de Brabantse Partij. Tot onze vreugde zien wij beide wel niet letterlijk, maar toch terug in deze nota. De nota geeft blijk van grote urgentie hier in huis als het gaat om het erfgoed. Daar zijn wij dankbaar voor. De nota is geschreven door mensen die begaan zijn met het culturele erfgoed en de prioriteit die daaraan moet worden gegeven. Samen met het extra geld kun je er dan ook wat werk van maken en echt iets nalaten, want het verleden heeft nogal eens in het verdomhoekje gezeten, terwijl dat een weerslag heeft op het heden en de toekomst. Het Rijk heeft dat niet helemaal goed begrepen, beter gezegd helemaal niet. Er kwam geen geld van het Rijk, er werd een regeling opgeheven, namelijk de rijksregeling voor de restauratie van rijksmonumenten, terwijl er nog heel veel moest worden gerestaureerd. En dan wordt gesteld dat wij een besluit Rijkssubsidiëring instandhouding monumenten in het leven roepen. Dat zou natuurlijk heel mooi zijn als er geen achterstanden meer waren, maar dat is niet het geval. Wij zitten nu dus met de gebakken peren, in dit verband liever gezegd met de lekkende daken en vochtige muren, want er is veel achterstand, maar er is geen geld van het Rijk. Gemeenten kunnen het niet betalen en dus ligt er, of wij dat nu willen of niet, een taak voor de provincie. Willen wij tot een afgewogen erfgoedbeleid komen, dan ontkomen wij er niet aan achterstallig onderhoud te plegen, omdat dit gewoon nodig is. Wij kunnen en moeten niet eens alles willen bewaren, maar wij moeten wel prioriteiten stellen. Wat is beeld- en wat is identiteitsbepalend? Wat heeft toegevoegde waarde en wat is uniek? Daarmee sluit ik aan op het verhaal van de PvdA en de VVD over het industriële erfgoed. Ook al zouden wij al het geld van de wereld hebben, wij kunnen niet eens alles opknappen, omdat er niet genoeg vakmensen zijn om dat te doen. Daarom is de Brabantse Partij blij dat er in deze nota gewag wordt gemaakt van extra opleidingen die nodig zijn om het vakmanschap te bewaren en de jongeren op te leiden om de restauratiewerken te kunnen doen. Verder is het belangrijk om de monumenten die wij nu niet direct aan kunnen pakken, zodanig te behandelen dat verval wordt stopgezet. Soms is een kleine reparatie genoeg om verder verval uit te stellen. Dat gebeurt nu ook al door de Monumentenwacht. Wij zijn dan ook blij dat dit team nu structureel geld van de provincie ontvangt en dat er een lijst komt waarop staat vermeld wat minimaal moet worden gedaan in welke periode. Dat ondersteunt het VVD-verhaal. Een aangepaste onderhoudsregeling voor de molens, omdat de oude regeling niet efficiënt is, doet mij als molenaarsdochter natuurlijk deugd. De molen van mijn opa op het Hoenderbos in Uden is niet meer te redden, maar de molen van Jetten in Uden staat er goed bij. Ook de Kildonkse molen in mijn dorp wordt dankzij een forse subsidie van de provincie opgeknapt. Ik neem aan dat de restauratieachterstanden van de Uitwijkse en Zandwijkse molens snel tot het verleden zullen behoren. De Brabantse Waterlinie die door de Brabantse Partij op de kaart is gezet, wordt niet expliciet genoemd, maar wij mogen toch aannemen dat deze wel een onderdeel vormt van het ruimtelijke erfgoed dat op pagina 15 wordt genoemd. Zo niet, dan horen wij graag van de gedeputeerde hoe dat komt, want de Brabantse wal hoort er wel bij. De Brabantse Waterlinie is veel ouder dan de Hollandse Waterlinie, maar Brabant begint bij Werkendam en houdt daar niet op. De oproep van het Monumentenhuis Brabant om in IPO-verband aan te dringen op een grotere rijksinzet voor rijksmonumenten lijkt ons niet alleen wenselijk, maar ook zeer dringend noodzakelijk. Het kan niet zo zijn dat de provincie haar verleden wil koesteren, terwijl wij niet eens provinciale monumenten hebben. Wij steunen de suggestie om te komen tot een gezamenlijke aanpak door Rijk, provincie en gemeenten. Er moet in overleg worden gekomen tot cofinanciering. Met behulp van een convenant kunnen veel meer projecten worden uitgevoerd dan bij een gescheiden aanpak. Dat spreekt ons 19

23 Erfgoed zeer aan. Ook durfkapitaal en een helpdesk voor particulieren zouden heel veel kunnen helpen om ervoor te zorgen dat het allemaal sneller en beter wordt geregeld. Deze suggestie was al meegegeven aan de gedeputeerde in de commissievergadering, maar wij benadrukken die hier nogmaals. Schatten van Brabant is een vondst geweest. Wij zijn ervan overtuigd dat het verweven van kunst en cultuur ons ongelooflijk veel nieuwe schatten gaat brengen, want cultuur en erfgoed houden niet op bij gisteren, maar beginnen vandaag en gaan morgen door. De bewustwording van de mensen van nu maakt hen schatbewaarders voor de toekomst. De voorzitter: Dank. Dan is nu het woord aan gedeputeerde Van Haaften. Mevrouw Van Haaften-Harkema (GS;CDA): Voorzitter! Dank aan de Staten. De sprekers begonnen hun bijdrage met het uitdelen van complimenten voor dit stuk. Dank daarvoor. Er is met zeer veel plezier aan gewerkt. Sommige sprekers hadden dat ook gemerkt. Wij hebben het vandaag in het bijzonder over het erfgoed en het bewaren daarvan, maar ik wijs erop dat het voorliggende stuk de volle breedte van het werkterrein van het erfgoed beslaat. Het gaat dus over het bewaren van erfgoed, maar ook over het beleven en ontwikkelen daarvan. Daarin komen zaken als cultuureducatie en Schatten van Brabant aan de orde. Heel veel van de gestelde vragen worden beantwoord. De meeste vragen gingen over het bewaren van ons erfgoed. Dat is ook logisch, want het meeste geld dat aan deze notitie is verbonden, is daarvoor bestemd. Voor het besteden van het geld aan het bewaren van ons culturele erfgoed hebben wij een aantal uitgangspunten gehanteerd. De rol van de provincie is per definitie ondersteunend. De eigenaren van de monumenten, in veel gevallen gemeenten, maar ook particulieren, staan aan de lat om hun monumenten in stand te houden. De ondersteunende rol van de provincie wordt door de Staten van harte mee uitgedragen. Wij willen die graag met body vorm geven. De verantwoordelijkheid moet echter wel duidelijk zijn. Het gaat over rijksmonumenten die door het Rijk op hun waarde zijn erkend, maar het Rijk is meestal geen eigenaar. Wij hebben het Rijk natuurlijk wel steeds aangesproken op de verantwoordelijkheid van die kant. Wij vinden dat sprake moet zijn van een gedeelde verantwoordelijkheid. Juist omdat wij het Rijk daar steeds op hebben aangesproken, is de extra regeling tot stand gekomen die op dit moment loopt en die door de RACM in Zeist wordt uitgevoerd, met extra middelen van het Rijk. Gisteren hadden wij een vergadering van IPO-cultuur. In opdracht van de Staten, maar dat zou ik ook uit mijzelf hebben gedaan, heb ik de kwestie daar aan de orde gesteld. Men voelt het probleem overal hetzelfde. Men is van plan om dat steeds aan te blijven kaarten, maar tegelijkertijd is er de nodige realiteitszin. Het besluit van het Rijk om geen restauratiesubsidie, maar instandhoudingsubsidie te verstrekken, is al jaren geleden genomen, onder verantwoordelijkheid van de vorige staatssecretaris. Wij kunnen kiezen voor de inzet om dat terug te draaien, maar de realiteit gebiedt te zeggen dat wij beter kunnen blijven aandringen op rijksverantwoordelijkheid, want het ligt niet in de lijn der verwachting dat deze regeling plotsklaps wordt teruggedraaid. Dan nog iets over de middelen voor het bewaren van het erfgoed. Wij willen snel middelen weg kunnen zetten. Iedereen is er blij mee dat er nu geld wordt gereserveerd. Dat is geen incidenteel geld, maar geld voor de komende jaren. Dat vraagt echter wel van ons dat wij er ook echt iets mee doen. Het moet niet gereserveerd op de plank blijven liggen. Met het oog daarop staat in het stuk dat het geld wat het College betreft al in 2008 mag worden besteed. Dat zal niet gebeuren, maar wij willen ermee aangeven dat niet per se een kwart in 2008, een kwart in 2009 en een kwart in 2010 moet worden besteed. Dat is niet aan de orde. Wij willen zo flexibel mogelijk zijn. Als er uitvoeringsgerede plannen worden ingediend, willen wij die graag zo snel mogelijk kunnen honoreren. De vrees van de VVD-fractie dat het weliswaar allemaal in 2008 mag, maar dat wij daar impliciet mee zouden bedoelen dat het geld 20