AARDRIJKSKUNDE VOOR DE ONDERBOUW. leeropdrachtenboek

Transcriptie

1 AARDRIJKSKUNDE VOOR DE ONDERBOUW 3 VWO leeropdrachtenboek

2 Inhoud 1 Cultuur en cultuurgebieden Basis 1 De Verenigde Staten 8 Topografie Verenigde Staten Google Earth-opdracht Verenigde Staten 2 Cultuur en cultuurregio s 13 Herhalingsles paragraaf Cultuurlandschappen 17 4 Verspreiding van culturen 22 5 Regionale identiteit 26 Herhalingsles paragraaf Natuurlijke hulpbronnen Basis 1 Afrika: een rijk werelddeel? 42 Topografie Afrika Google Earth-opdracht Afrika 2 Te weinig water op aarde? 46 Herhalingsles paragraaf Waterwinning en watergebruik 50 4 Is er genoeg energie? 54 5 Duurzame energie 58 Herhalingsles paragraaf 3-5 Extra 6 De eigen culturele regio 30 Extra 6 Toenemend energieverbruik 62 Plus 7 Cultuurverschillen bedreigd 34 Plus 7 Energiediscussies 66 Samenvatting Samenvatting 38 Samenvatting Samenvatting 70 Begrippen Begrippen 39 Begrippen Begrippen 71 3 Globalisering van de economie Basis 1 China, een wereldmacht? 74 Topografie China Google Earth-opdracht China 2 Made en create in China 78 Herhalingsles paragraaf Globalisering 82 4 Economische kerngebieden 86 5 Wereldsteden 90 Herhalingsles paragraaf 3-5 2

3 Extra 6 Bedrijfsvestiging in het buitenland 94 Plus 7 Gevolgen van de snelle economische groei 98 Samenvatting Samenvatting Mexico en Maleisië Basis 1 Cultuur 138 Topografie Mexico en Maleisië Google Earth-opdracht Mexico en Maleisië 2 Natuurlijke hulpbronnen Economie Bevolking en gezondheid 150 Begrippen Begrippen Bevolking en gezondheid Basis 1 Rusland en zijn buurlanden 106 Topografie Rusland en zijn buurlanden Google Earth-opdracht Rusland en zijn buurlanden 2 Groei van de wereldbevolking 110 Herhalingsles paragraaf Demografie van Rusland Gezondheidssituatie Rampen en epidemieën 122 Herhalingsles paragraaf Veldwerk Basis 1 De identiteit van een wijk Energiebesparing Welke stad is aantrekkelijk? Zorgvoorzieningen in je omgeving 168 Register 172 Stappenplan 173 Schooltaalwoorden 174 Extra 6 Gezondheid en ruimte 126 Plus 7 Het wereldvoedselvraagstuk 130 Samenvatting Samenvatting 134 Begrippen Begrippen 135 3

4 Aan de slag met Wereldwijs Met het derde deel van Wereldwijs willen we je zo goed mogelijk voorbereiden op de bovenbouw. We hebben vier interessante onderwerpen gekozen die passen bij de vier profielen in de tweede fase. Op die manier krijg je een goed beeld van het vak aardrijkskunde en wat je met geografische kennis en vaardigheden in de bovenbouw en de rest van je leven kunt doen. Van onderbouw naar bovenbouw Ten opzichte van de delen 1 en 2 zijn er een paar dingen veranderd. Het handboek en werkboek zijn vervangen door een leeropdrachtenboek. Dit boek bevat meer tekst en de inhoud is van een hoger niveau. De opdrachten in deel 3 lijken al een beetje op de opdrachten in de bovenbouw. Net als in de bovenbouw schrijf je de antwoorden in een schrift of gebruik je een computer of laptop. Soorten paragrafen Een hoofdstuk in Wereldwijs bestaat meestal uit verschillende soorten paragrafen. Je begint met de basisparagrafen. Daarna kun je online de adviestoets maken. Daarmee kun je controleren of je de leerstof uit de basisparagrafen hebt begrepen. Na de adviestoets kun je leerstof herhalen of een extra paragraaf of plusparagraaf maken. De plusparagraaf is speciaal bedoeld voor leerlingen die wat meer uitdaging zoeken. Teksten en bronnen Een paragraaf bestaat uit een intro, leertekst, bronnen en opdrachten. De intro is een korte inleidende tekst bij de paragraaf. In de leertekst worden de theorie en de begrippen uitgelegd. De leertekst is in stukken verdeeld door kopjes. Door de kopjes te lezen, kun je snel zien waar de tekst over gaat. Het leuke van aardrijkskunde is dat je niet alleen hoeft te lezen. Er is ook veel te bekijken. Wereldwijs zit daarom vol met bronnen. Dat zijn foto s, kaarten, grafieken en tekeningen die je meer vertellen over een onderwerp of een gebied. Elke bron heeft een nummer. Zo weet je bij de opdrachten precies waar je de informatie vandaan moet halen. Opdrachten Bij elke paragraaf staat een aantal opdrachten. Door de opdrachten te maken, kun je controleren of je de leerstof begrijpt en of je de theorie kunt toepassen in andere situaties of regio s. Daarbij maak je soms ook gebruik van de atlas. Aan het eind van het hoofdstuk maak je een samenvatting. In Wereldwijs leren we je verschillende manieren om een samenvatting te maken. Online lessen Sommige lessen van Wereldwijs vind je alleen online. Zo zijn er Google Earth-lessen waarin je het land of gebied onderzoekt dat in het hoofdstuk centraal staat. Heel handig zijn de herhalingslessen. Dat zijn lessen waarin je leerstof uit de basisparagrafen herhaalt en oefent. In deze lessen worden begrippen soms uitgelegd met behulp van animaties. Je kunt de herhalingslessen doen als je sommige paragrafen moeilijk vindt. Of als je je extra goed wilt voorbereiden op een toets. We wensen je veel plezier met Wereldwijs en hopen natuurlijk dat je in de bovenbouw aardrijkskunde in je vakkenpakket zult kiezen. De samenstellers 4

5 M Basis > meter Hoofdstuk 1 Cultuur en cultuurgebieden De Verenigde Staten Veel mensen zien de Verenigde Staten van Amerika (bron 1) als het machtigste land ter wereld. Met een bevolking van meer dan 316 miljoen inwoners is de VS, na China en India, het derde grootste land ter wereld (bron 2). Van de tien grootste ondernemingen ter wereld, zoals Coca-Cola en Microsoft, hebben er negen hun hoofdkantoor in de VS. De VS is ook politiek en militair een supermacht (bron 3). Jaarlijks besteedt de VS 700 miljard dollar aan defensie. Dat is vijf keer zo veel als China en twaalf keer zo veel als Rusland. Seattle Great Salt Lake San Francisco Los Angeles Colorado R O C K Y O U N T A I N S MEXICO Denver Rio G R E A T Grande Missouri P L A I N S Houston 83,2 40% 79,9 75,8 69,1 63,7 30% 60,1 55,5 50,8 46,3 20% 10% 0% Amerikanen Afro-Amerikanen Spaanstalige Amerikanen Aziatische Amerikanen overig Opdrachten 1 a Zoek in de krant of op internet de actuele nieuwspagina van een landelijk dagblad. Kies drie berichten die betrekking hebben op de VS. Beschrijf in het kort wat het thema is van ieder bericht. Geef aan of het bericht betrekking heeft op een economisch, een politiek of een cultureel aspect. b Bespreek de berichten in de klas. Welk soort berichten komt het meest voor? Wat zeggen deze berichten over de VS? 2 Gebruik de bronnen in deze paragraaf. Noteer de juiste uitspraken. 1 Het landoppervlak van de VS is ongeveer even groot als dat van Rusland. 2 De meeste grote steden in de VS bevinden zich aan de oostkust. 3 De rivieren vormen een barrière voor het verkeer van de oost- naar de westkust. 4 New York ligt op dezelfde breedte als Madrid. 5 De bevolkingsdichtheid is het grootst in het zuidwesten. 6 De afstand in vogelvlucht van Los Angeles naar New York is ongeveer kilometer. 7 De VS heeft vooral een landklimaat. Bovenmeer Huronmeer Ontariomeer Hudson Michiganmeer Eriemeer New York Chicago Washington D.C. De VS als culturele grootmacht Minder bekend is dat de VS ook een culturele grootmacht is, met invloed op het dagelijks leven van mensen in alle delen van de wereld. Iedere dag kijken miljoenen mensen op de wereld naar een Amerikaanse televisiesoap of naar een Amerikaanse film in de bioscoop. Dagelijks spelen talloze jongeren computerspelletjes die naar alle waarschijnlijkheid in Los Angeles zijn ontwikkeld. Elke dag eten miljoenen mensen op de wereld een hamburger bij een Amerikaanse fastfoodketen. Hoewel veel mensen bij mode denken aan Parijs en Milaan, is toch New York de belangrijkste modestad ter wereld. Mississippi APPALACHEN New Orleans Golf van Mexico bron 1 De Verenigde Staten van Amerika. Niet één Amerikaanse cultuur Deze voorbeelden laten zien dat je de VS en de Amerikaanse cultuur overal op de wereld tegenkomt. Toch is er geen sprake van één Amerikaanse cultuur. Een van de bekendste verschillen in de VS is dat tussen het Noorden en het Zuiden. De tegenstellingen tussen beide gebieden waren in de negentiende eeuw zo groot dat die leidden tot de Amerikaanse Burgeroorlog ( ). Het wel of niet afschaffen van de slavernij was een van de oorzaken. In het Noorden bevond zich de industrie en dat gebied was daardoor welvarender dan het Zuiden. Het Noorden was moderner en democratischer en men was tegenstander van de slavernij. Het Zuiden was een landbouwregio met als belangrijkste gewassen katoen en tabak. Over het algemeen was men in het Zuiden conservatiever en hield men vast aan tradities. De elite hier was tegen afschaffing van de slavernij. De Amerikaanse Burgeroorlog heeft zich vastgezet in de Amerikaanse geschiedenis en in de hoofden van veel Amerikanen. Vooral in het Zuiden, dat de verliezende partij was, zijn de sentimenten nog niet helemaal verdwenen. Er zijn niet alleen verschillen tussen gebieden in de VS, maar je treft ook verschillen aan in de Amerikaanse steden. Chinatown (zie de grote foto aan het begin van het hoofdstuk) en Little Italy in New York zijn wezenlijk anders dan de andere wijken van de stad. Je kunt dus zeggen dat de VS een lappendeken is van verschillende culturen en cultuuruitingen. De intro is een korte inleidende tekst bij de paragraaf. De bronnen vertellen je meer over het onderwerp. Het kunnen foto s, kaarten, grafieken en tekeningen zijn. In de leertekst worden de begrippen en de theorie uitgelegd. bron 2 VS Nederland Hoofdstad Washington D.C. Amsterdam bron 3 De hoofdstad Washington D.C. staat symbool 2 Oppervlakte land in km voor de VS als wereldmacht. Bevolkingsaantal ( mln.) 316,7 16,7 Smeltkroes of salade? Religie 51% protestant 27% katholiek 23% katholiek 17% protestant De verschillen in cultuur in de VS zijn onder andere te verklaren door de verschillende 2% joods 5% moslim bevolkingsgroepen die er wonen. Enerzijds zijn er de indianen, de oorspronkelijke 7% overig 7% overig bewoners van het continent. Anderzijds zijn er de nakomelingen van mensen die zich Lezen en schrijven 99% 99% vanaf de zestiende eeuw in de VS hebben gevestigd. Eerst kwamen die vooral uit Europa, Levensverwachting 78,6 jaar 80,5 jaar later ook uit Azië, Latijns-Amerika en Afrika (bron 4 en 5). De VS was voor velen het land Kindersterfte per geb. 5,9 3,8 van belofte, waar het mogelijk was in vrijheid te leven en waar je het door hard werken Bbp per hoofd per jaar van krantenjongen tot miljonair kon schoppen. Beroepsbevolking 1% landbouw 2% landbouw Niet iedereen vertrok vrijwillig naar de VS. Voor de slaven die uit Afrika kwamen, was het 20% industrie 19% industrie een gedwongen overtocht naar het Amerikaanse continent. 79% diensten 79% diensten 8 9 smeltkroes Lange tijd dacht men dat de verschillende culturele achtergronden in de smeltkroes van de Amerikaanse samenleving zouden opgaan in één Amerikaanse cultuur. Tegenwoordig denkt men daar anders over. Er is geen sprake meer van een smeltkroes die iedere migrant omsmelt tot een Amerikaan. De VS wordt steeds meer gezien als een culturele gemengde salade: alles door elkaar, maar de afzonderlijke ingrediënten zijn zichtbaar. In sommige gevallen leidt dit tot spanningen tussen bevolkingsgroepen. bron Autochtone Amerikanen 92% 89% 87% Allochtone Amerikanen 8% 11% 13% Herkomstgebieden allochtone Amerikanen Europa 23% 15,5% 12% Azië 26% 26% 28% Afrika 2% 3% 4,5% Australië/Oceanië 0,5% 0,5% 0,5% Latijns-Amerika 44,5% 52% 53% Noord-Amerika 4% 3% 2% bron 6 De ontwikkeling van de Amerikaanse bevolking naar culturele achtergrond. 0,6 0,8 1,6 0,8 100% 2,7 2,9 2,7 3,0 4,5 2,8 3,4 3,8 6,5 3,7 4,9 5,5 6,3 8,8 7,1 7,8 90% 11,1 12,5 11,5 16,3 11,8 19,4 80% 23,0 12,0 26,7 30,2 12,2 70% 12,3 In de tekst staan de begrippen cursief gedrukt. Ze zijn ook naast de tekst geplaatst. bron 5 De verdeling van allochtone en autochtone Amerikanen en de herkomstgebieden van migranten, % 50% 12,2 12,0 11,8 Migratie per herkomstland per inwoners 10 en meer 3-9,9 1-2,9 0,3-0,9 0,1-0,29 minder dan 0,1 bron 4 Migratie naar de VS in promille per herkomstland, De toekomst Net als veel andere ontwikkelde landen heeft de VS een laag geboortecijfer. Toch is de bevolking de afgelopen twintig jaar met 8% gegroeid. Het zijn vooral migranten uit verschillende delen van de wereld die de bevolkingsgroei veroorzaken. Nog steeds migreren veel mensen naar de VS (jaarlijks ongeveer 1 miljoen) en voor velen is het krijgen van het Amerikaanse staatsburgerschap een mijlpaal in hun leven. Het gevolg is dat het aandeel van mensen dat buiten de VS is geboren (allochtonen), groter wordt ten opzichte van de inwoners die in de VS zijn geboren (autochtonen). Hierdoor verandert de verhouding tussen de bevolkingsgroepen (bron 6). Aan het eind van een paragraaf staan de opdrachten. Hierin kun je de symbolen tegenkomen die je hieronder ziet. Dit symbool betekent dat het een groepsopdracht is. Dit symbool betekent dat je een opdracht op de computer moet doen. Dit symbool betekent dat je de atlas moet gebruiken. 5

6 72 72

7 3Globalisering van de economie 73 73

8 Basis Hoofdstuk 3 Globalisering van de economie 1 China, een wereldmacht? China speelt op het wereldtoneel een steeds belangrijkere rol. Wordt China de economische grootmacht van de 21ste eeuw? Het land kent een zeer snelle groei van de economie en is Japan al voorbijgestreefd als economische grootmacht. In China worden ontzettend veel producten gemaakt en de Chinese ICT-sector zit sterk in de lift. De Chinese draak slaat zijn vleugels uit tot ver over zijn landsgrenzen. Nemen de Chinezen de wereldheerschappij op economisch gebied over van de VS? bron 1 Natuurlijke landschappen China heeft een grote variëteit aan landschappen. In het zuiden tegen de grens met Myanmar ligt een berggebied met hoge pieken en diepe dalen. Het is een van de minst toegankelijke gebieden ter wereld. In het oosten van China ligt het lössplateau. In de laatste ijstijd is hier door de wind een pakket löss afgezet van vele tientallen meters dik. Het is een erg vruchtbaar gebied, maar het gebied is ook gevoelig voor erosie. De Takla- Makanwoestijn in het westen van China is een van de grootste zandwoestijnen van de wereld. In het noordoosten van China zijn de temperaturen zo laag, dat er weinig mensen wonen. Door deze natuurlijke landschappen is de bevolkingsspreiding erg ongelijkmatig. De helft van de bevolking leeft op nog geen 10% van het landoppervlak. De helft van het landoppervlak wordt bewoond door nog geen 2% van de bevolking (bron 3). Kenmerk bron 2 China VS Nederland Bevolkingsaantal ( mln.) 1350,6 316,7 16,7 Oppervlakte land in km Bevolkingsdichtheid per km Bbp per hoofd per jaar Economische groei (2012) 7,8% 2,2% 1,2% Beroepsbevolking 25% landbouw 29% industrie 36% diensten 1% landbouw 20% industrie 79% diensten 2% landbouw 19% industrie 79% diensten Geboortecijfer (per inw.) 12,3 13,7 10,5 Sterftecijfer (per inw.) 7,3 8,4 8,1 Levensverwachting 75 jaar 78,6 jaar 80,5 jaar 74 Culturele diversiteit Net als in veel andere grote landen is er in China sprake van een grote culturele diversiteit. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de verschillende talen en dialecten. De belangrijkste is de officiële taal die door 75% van de Chinezen wordt gesproken: het Mandarijn. Daarmee is het de meest gesproken taal in de wereld. Een andere belangrijke taal is het Kantonees, dat vooral in het zuiden wordt gesproken. Verder zijn er veel verschillende dialecten in China, in sommige provincies zelfs meer dan honderd.

9 bron 3 De bevolkingsspreiding van China. Heilongjiang Binnen-Mongolië Jilin Xinjiang Qinghai Ningxia Liaoning Beijing Tianjin Hebei Shanxi Shandong Tibet (Xizang) helft van het landoppervlakte helft van de bevolking stadsprovincie Gansu Shaanxi Henan Jiangsu Shanghai Sichuan Hubei Anhui Chongqing Jiangxi Zhejiang Hunan Guizhou Fujian Yunnan Guangxi Guangdong Taiwan Hongkong Macau Hainan In China leven veel minderheden. De bekendste is het Tibetaanse volk. Zij zijn in opstand tegen China, want zij willen hun eigen taal en cultuur blijven behouden. Tibet werd in 1951 ingelijfd door China en sinds die tijd hebben veel Chinezen zich gevestigd in Tibet. De Tibetanen beschuldigen de overheid ervan de Tibetaanse cultuur en taal langzamerhand op te laten gaan in de Chinese. In China staat elk jaar in het teken van een dier, zoals het jaar van de rat, het konijn of de tijger. De tekens van de dierenriem komen elke twaalf jaar terug. Tijdens het Chinese nieuwjaar (eind januari of begin februari) wisselt het teken van de dierenriem en dan treedt een ware volksverhuizing op. Iedereen trekt naar zijn familie toe om het nieuwe jaar welkom te heten. Het jaar dat het meeste geluk brengt, is het jaar van de draak. De draak wordt gezien als teken van geluk. planeconomie Speciale Economische Zones vrijemarkteconomie Van planeconomie naar vrijemarkteconomie In 1949 werd de Volksrepubliek China uitgeroepen en kwam het land onder communistisch bestuur. De grote leider was Mao Zedong (bron 4) die het land met strakke hand leidde. In deze planeconomie waren de vijfjarenplannen de leidraad voor wat er met het land gebeurde. Eerst werd geïnvesteerd in de zware industrie, die met hulp van de landbouw ontwikkeld moest worden. Dit werd geen succes en miljoenen Chinezen stierven van de honger. Na de dood van Mao Zedong in 1976 stelde de nieuwe regering Speciale Economische Zones in (onder andere in Shanghai, zie hoofdstukopener), die de eerste stap vormden naar een vrijemarkteconomie. Nog steeds speelt de communistische partij een centrale rol in het beleid van China. Hoewel de Speciale Economische Zones een spectaculaire groei laten zien, zijn de communistische ideeën nog niet verdwenen. Zo heeft de centrale overheid er tijdens de spelen in Beijing voor gezorgd dat deze spelen een succes werden door bijvoorbeeld de infrastructuur 75

10 rond de stad te verbeteren. Veel woningen moesten wijken voor de rondwegen rond de stad. De staatscontrole is nog steeds groot, maar door de grote economische groei en de nationalistische gevoelens van de bevolking ontstaat hiertegen (nog) geen massaal protest. bron 4 De Verboden Stad is een van de weinige plekken waar de foto van Mao Zedong nog zichtbaar is. Een economische grootmacht Kijk eens om je heen en je zult zien dat veel producten gemaakt zijn in China. Het land heeft een explosieve economische groei doorgemaakt, waardoor de Chinezen veel rijker zijn geworden. Door zijn grote economische groei heeft China hoe langer hoe meer grondstoffen en energie nodig. Die haalt China uit alle delen van de wereld. Ook zijn Chinese ondernemers belangrijke investeerders geworden in het buitenland. Hoewel de economische groei afneemt, is deze nog steeds veel groter dan die in het Westen (bron 5). 100 miljoen yuan bron 5 China kampt met een afnemende economische groei ,6 9,2 10,4 9, , Bron: Nationaal Bureau voor de statistiek China 35 % mannen (in miljoenen) leeftijd vrouwen (in miljoenen) bron 6 De leeftijdsgrafiek van China, Opdrachten 76 1 Bekijk bron 2 en 5. a Welke samenhang is er tussen beroepsbevolking en bbp? b Hoewel de groei van de Chinese economie afneemt, groeit het bbp gestaag door. Geef hiervoor een verklaring. c De armoedegrens in China Nederland is lager.

11 2 Lees de leertekst. Bekijk de bronnen in deze paragraaf. a Noteer een opmerkelijk economisch verschil tussen China en Nederland en geef hiervoor een verklaring. b Noteer ook een belangrijk economisch verschil tussen de VS en China en geef hiervoor een verklaring. 3 Bekijk bron 3. Maak een schets (een contourenkaart) van China. Zoals je ziet woont de bevolking van China geconcentreerd aan de kust. Gebruik de atlas en geef met drie rechte lijnen de grenzen aan van de gebieden die: te droog (minder dan 500 mm neerslag) zijn. te hoog (> meter) zijn. te koud (< 10 C) zijn. 4 Bekijk bron 4. Waarom zijn portretten van Mao Zedong maar op weinig plekken te vinden? 5 Bekijk bron 6. De Chinese regering voert al sinds het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw een eenkindpolitiek. Elk stel mag maar één kind krijgen. a Waarom voert de Chinese overheid al heel lang een eenkindpolitiek? b Leg met de bevolkingsgrafiek van China uit of de eenkindpolitiek een succes is. c Hoewel China minder ontwikkeld is dan de VS heeft China toch een lager sterftecijfer. Wat is daarvoor de reden? 6 Bekijk bron 5. Bedenk een reden waarom de economische groei van China op dit moment afneemt. 7 Hoewel de communistische partij van China zich sinds de dood van Mao minder dwingend opstelt, blijven de mensenrechten een discussiepunt. Als het om economische en handelsrelaties met China gaat, worden vaak de volgende standpunten genoemd: 1 Geen handel drijven met China, omdat het de mensenrechten schendt. 2 Wel handeldrijven en op diplomatieke wijze de mensenrechten ter sprake brengen. 3 Gewoon handel drijven en niet over de mensenrechten beginnen. Welk standpunt moet de Nederlandse regering volgens jou innemen? Beargumenteer je antwoord. 8 Werk in tweetallen. China komt vaak in het nieuws, maar dat is niet altijd positief. Maak een lijst met positieve zaken over China en een lijst met negatieve zaken. Vul de lijst aan door je antwoorden te vergelijken met een ander tweetal. Zoek zowel een positief als een negatief nieuwsbericht. Prik deze berichten op de muurkrant die jullie samen met de klas maken. 9 Maak de topografie over China. 10 Maak de Google Earth-opdracht over China. 77

12 Basis Hoofdstuk 3 Globalisering van de economie 2 Made en create in China Confucius, een wijsgeer uit China, zei het al: Kopieer de meester, als je de meester wilt worden. De Chinezen hebben deze wijze uitspraak vaak letterlijk genomen en zijn een meester geworden in het namaken van artikelen uit het Westen. Dit was de basis voor het succes van de Chinese economie. Tegenwoordig is de slogan niet made in China, maar create in China. Juist het ontwikkelen van eigen Chinese producten moet de economische groei in de toekomst blijven stimuleren. gemiddelde groei bbp (%) b... heeft China gemaakt tot tweede grootste economie a China s snelle economische groei... van de wereld Chinese provincies (31) Japan andere landen (182) China bbp (in miljarden dollars) biljoen dollars c... en de grootste exporteur van de wereld... 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 Verenigde Staten 0,8 0,6 China 0,4 0, Bron: Wereldbank bbp industrie (miljarden dollars) d... en de grootste fabrikant van de wereld Verenigde Staten China bron 1 Waarom groeit de economie van China? 78 China en de wereldhandel China is het land op de wereld dat de meeste goederen produceert en uitvoert (bron 1). Daardoor is China na de VS nu de tweede economische grootmacht op de wereld. Ook is China de afgelopen tijd voor veel meer landen een belangrijke handelspartner geworden. Voor een groeiend aantal landen in Azië en Afrika is China inmiddels de belangrijkste handelspartner. China exporteert vooral elektromechanische producten, kleding, schoenen, meubelen en speelgoed. De meeste Chinese goederen worden naar de VS, Japan en Zuid-Korea geëxporteerd. De voordelen van de groei van de handel tussen China en de rest van de wereld zijn enorm: Westerse bedrijven hebben toegang tot de grote Chinese markt van meer dan 1,3 miljard personen. Consumenten uit Amerika en Europa kunnen goedkope artikelen uit China kopen.

13 handelsbalans China verkoopt steeds meer producten in het buitenland en importeert tegelijkertijd minder. Dit is gunstig voor China, omdat er door de export meer geld binnenkomt dan er voor de import betaald moet worden. Er is sprake van een positieve handelsbalans voor China. Honger naar grondstoffen en energie China wordt nogal eens betiteld als de hongerige draak. Door de economische groei is de behoefte aan grondstoffen zoals ijzererts, aluminium en energie enorm gegroeid. De oorzaken zijn: de steeds verdergaande industrialisering; de toename van het autoverkeer; de bouw van huizen, kantoren en wegen. Zo is het aandeel van China in het wereldwijde staalgebruik gestegen van 16% in 2000 naar 44% in Door de enorme vraag naar grondstoffen stegen de prijzen van staal en andere grondstoffen. Door de economische crisis in het Westen en de vertraagde groei van China is de wereldprijs van grondstoffen zoals staal tijdelijk wat gedaald. China kan niet in zijn eigen behoefte aan grondstoffen en energie voorzien. Daarom moet het veel importeren uit andere landen. Vooral Afrikaanse landen leveren veel grondstoffen (bijvoorbeeld ijzererts uit Zuid-Afrika). Doordat China zijn blik richt op Afrika, kan het zich verzekeren van een constante aanvoer van grondstoffen. Ook investeert China in de verbetering en uitbouw van de Afrikaanse infrastructuur. Zo hebben Chinese bouwbedrijven meer dan de helft van de Afrikaanse markt in handen. De handel tussen Afrika en China is de laatste twintig jaar zeer sterk gestegen (bron 2) Handel met China (in miljard dollars) meer dan Belang van China als handelspartner grootste één na grootste twee na grootste minder belangrijk bron 2 De handel tussen China en Afrika, Create in China Door de lage arbeidskosten konden veel goederen goedkoop in China geproduceerd worden. De industriële productie is de belangrijke aanjager voor de economische groei in China, maar deze producten hebben een lage toegevoegde waarde. Zo speelt China een belangrijke rol bij het in elkaar zetten van de iphone en ipad. Maar het ontwerp, de marketing en de productie van onderdelen (met een veel grotere toegevoegde waarde) vindt plaats buiten China. Per 10 krijgt Apple in de VS hierdoor meer dan 3, terwijl het in elkaar zetten in China slechts 0,20 oplevert. Een gevolg van het economische succes van China is dat de lonen van de Chinese fabrieksarbeiders stijgen. Daardoor wordt het in elkaar zetten van producten te duur en moet de overheid op zoek naar producten die een grotere toegevoegde waarde hebben. 79

14 innovatie De Chinezen hebben nog geen wereldmerk zoals Apple, McDonald s of Coca-Cola. Maar deze wereldmerken komen er wel aan: Lenovo (onder andere computers en monitoren) en Huawei (telefoons). Dit zal een kwestie van tijd zijn. De Chinese overheid wil investeren in kennis en innovatie om eigen Chinese producten in de wereldmarkt te zetten. Daarom stijgen de uitgaven van de overheid voor onderzoek en ontwikkeling en groeien de kennisinstellingen en onderzoeksinstituten (bron 3). percentage van het bbp 1 Uitgaven voor research and development als percentage van het bbp 4 3,5 Japan 3 VS 2,5 Zuid-Korea 2 EU 1,5 1 China 0, Bron: OECD percentage van werelwijde export ( ) 2 Aandeel in de wereldwijde export van hoogwaardige technologie Azië-B 25 VS China 20 EU-extern rest van de wereld Japan Azie-8 = India, Indonesie, Maleisie, Filipijnen, Singapore, Zuid-Korea, Taiwan, Thailand EU-extern = export EU naar niet-eu landen. bron 3 Create in China: investeren in kennis en hoogwaardige technologie. Stijging van de welvaart In de jaren zestig van de vorige eeuw was China nauwelijks in staat zijn eigen bevolking te voeden. Tegenwoordig is China de tweede wereldeconomie. Jarenlang is het bbp gestegen met meer dan 10% per jaar. Hoewel de grote groei eruit is, stijgt het bbp nog steeds veel sneller dan dat van de VS of de EU. Ook de bevolking profiteert van de bloeiende economie. Door de stijging van het bbp, stijgt ook het bbp per hoofd. De Chinese huishoudens kunnen meer besteden en gaan meer consumeren, waardoor de vraag naar producten en diensten toeneemt (bron 4). De rijker wordende interne Chinese markt is een aanjager voor verdere economische groei EU VS Japan China andere Aziatische landen rest van de wereld EU VS 2000 Japan China 2005 andere Aziatische landen rest van de wereld 2012 (schatting) bron 4 Toename van de vraag naar luxegoederen.

15 Opdrachten 1 a Bekijk bron 1. Geef in vijf regels een beschrijving van de groei van de Chinese economie in de loop van de tijd. b Het bbp van China is ongeveer tien keer groter dan dat van Nederland. Kun je zeggen dat de Chinese bevolking welvarender is dan de Nederlandse bevolking? Leg je antwoord uit. 2 In 2012 was de handel van de VS met andere landen 3,4 biljoen. De export van goederen en diensten had een omvang van 1,1 biljoen en de import rond de 2,3 biljoen. a De VS heeft een positieve negatieve handelsbalans. b Hoewel de Amerikaanse economie veel minder hard groeit dan de Chinese economie, houdt de stijging van het bbp hier geen gelijke tred mee. Het bbp van de VS is nog steeds twee keer zo groot als dat van China. Verklaar dit verschil. 3 Gebruik de atlaskaart De wereld Energie / mijnbouw. a Welke kaart kun je het best gebruiken om aan te tonen dat in China de vraag naar grondstoffen en energie groot is? Beargumenteer je antwoord. b Wat zijn de gevolgen voor andere landen van de grote vraag naar grondstoffen en energie door China? 4 Bekijk bron 2. a Gebruik de atlaskaart Afrika Economie. De handel tussen China en een aantal Afrikaanse landen neemt ieder jaar toe. Schrijf de volgende landen onder elkaar op: Angola, Zuid-Afrika en Nigeria. Noteer achter elk land een grondstof die dit land levert. b Vul het ontbrekende woord in. Voor al de genoemde landen is China de... handelspartner. c Waarom richt China zich op Afrika en richt het Westen zich juist op de groeimarkt Azië? 5 a Welk verband bestaat er tussen de snelle economische groei en de arbeidskosten in China vroeger en nu? b Leg met bron 3 uit dat de Chinese overheid investeert in ontwikkeling van kennis en innovatie. Verklaar waarom de Chinese overheid deze investeringen doet. 6 De stijging van de levensstandaard in China heeft tot gevolg dat het aantal personenauto s is toegenomen van 20 auto s per inwoners in 2004 naar 58 per inwoners in (Nederland heeft 527 auto s per inwoners.) a Gebruik bron 4 om een omschrijving te geven van twee belangrijke verschillen in de vraag naar luxegoederen in de periode b Waarom investeren autofabrikanten in China en minder in de VS of EU? c Wat zijn de gevolgen van de verdere groei van de vraag naar personenauto s voor de wereldhandel in grondstoffen en energie? 7 Maak de herhalingsles bij paragraaf 1 en 2. 81

16 Basis Hoofdstuk 3 Globalisering van de economie 3 Globalisering Prada, Louis Vuitton, Chanel, Starbucks, McDonald s: zomaar wat namen die in geen enkele Chinese stad ontbreken. Buitenlanders hebben massaal geïnvesteerd en bepalen het beeld van de luxewinkelstraten in de grote steden van China. De eerste bedrijven die zich in China vestigden, waren Pepsi Cola en Volkswagen. Sinds die tijd is het aantal internationale bedrijven dat in China investeert alleen maar toegenomen. China en het buitenland hebben elkaar gevonden! miljarden dollars buitenlandse investeringen in China Chinese investeringen in het buitenland bron 1 De Chinese investeringen in het buitenland overtreffen nu de buitenlandse investeringen in China. China, aantrekkelijk voor buitenlandse bedrijven China is niet alleen een belangrijk handelsland, maar ook een land waar buitenlandse bedrijven graag een productiebedrijf vestigen. Vroeger ging het vooral om productiebedrijven, maar nu investeren buitenlandse bedrijven ook in diensten. Voor buitenlandse bedrijven zijn er verschillende redenen om zich in China te vestigen: De grote omvang van de beroepsbevolking (800 miljoen mensen). De lage loonkosten, waardoor er goedkoop kan worden geproduceerd. De opkomst van een nieuwe middenklasse, waardoor de productie voor de binnenlandse markt in snel tempo interessanter wordt. Het land is politiek stabiel. De Chinese overheid heeft veel invloed in het land en zorgt ervoor dat er geen onrust is. Daardoor durven bedrijven te investeren. Door de economische crisis in de EU en VS namen de investeringen van buitenlandse bedrijven (tijdelijk) af. Doordat China zelf economisch sterk blijft groeien, overtreffen de investeringen van Chinese bedrijven in het buitenland die van buitenlandse bedrijven in China (bron 1). 82 absolute afstand relatieve afstand Globalisering Sinds 1950 is de wereldeconomie steeds internationaler geworden en is het proces van globalisering in een stroomversnelling gekomen. Daarvoor zijn twee oorzaken aan te wijzen: 1 De ontwikkeling van nieuwe communicatie- en vervoersmiddelen. Je spreekt hierdoor ook wel van een krimpende wereld (bron 2). De afstand in kilometers (de absolute afstand) blijft hetzelfde, maar de relatieve afstand verandert. Het kost ons steeds minder tijd, moeite en geld om met andere delen van de wereld te communiceren of personen en goederen te verplaatsen.

17 tariefmuren comparatief voordeel 2 De wereldhandel is steeds vrijer geworden. Landen maken onderling afspraken om hun eigen landen niet meer te beschermen met tariefmuren. Hierdoor moeten de eigen bedrijven concurreren met bedrijven uit andere landen. Het gevolg is dat landen zich gaan specialiseren in producten en diensten die zij het best en goedkoopst kunnen aanbieden. Andere producten worden uit andere landen gehaald, waardoor de handel toeneemt. Je spreekt dan van een comparatief voordeel. bron 2 De krimpende wereld. 83

18 multinationale onderneming (MNO) locatiefactoren Multinationals Door globalisering gaan bedrijven steeds internationaler werken. De productie vindt niet meer plaats in één bedrijf in één land, maar wordt in kleine stukken verdeeld over verschillende landen. In ieder land vindt dan het deel van het productieproces plaats dat daar het best en goedkoopst kan worden gedaan. Een multinationale onderneming (MNO) werkt op deze manier. Meestal worden delen van de productie uitbesteed aan lagelonenlanden. Maar dat is niet de enige reden voor een bedrijf om de productie te verplaatsen naar een ander land. Bij de verplaatsing van een (deel van het) bedrijf naar het buitenland houdt men rekening met de volgende locatiefactoren: Kostenvoordelen: de loonkosten en de kosten van machines en grondstoffen. De aanwezigheid van andere bedrijven die noodzakelijke producten of onderdelen kunnen leveren. De bevolking: de omvang van de bevolking, het opleidingsniveau en de taal die men spreekt. De infrastructuur: de aanwezigheid van goede transportwegen en communicatiemiddelen. De politiek: de stabiliteit van het land, de steun die door de overheid aan bedrijven wordt gegeven. De cultuur: de overeenkomsten tussen culturen van de landen, bijvoorbeeld de houding ten opzichte van werk. Hoe meer vestigingsvoordelen er zijn, hoe aantrekkelijker het land voor een MNO is om er een bedrijf te vestigen (bron 3). Nieuwe wereldhandel Vijfhonderd jaar geleden zag de wereldhandel er heel anders uit dan nu (bron 4). De omvang en de hoofdrolspelers zijn veranderd. De VS is nu de belangrijkste economische macht, maar was vijfhonderd jaar geleden nog geen speler op het wereldtoneel. China is de laatste jaren opgeklommen naar de tweede plaats en is Japan als economische grootmacht al voorbij gestreefd. De invloed van multinationals op allerlei landen is ook veel groter geworden. Door bijvoorbeeld stijgende arbeidskosten kan een MNO het besluit nemen om in een land met lagere arbeidskosten zijn artikelen te produceren. Daardoor zijn landen afhankelijker geworden van multinationals. Sommige landen worden snel rijker. Hoe zal de wereldhandel er over vijftig jaar uitzien? bron 3 McDonald s, een wereldwijde MNO. bron 4 De verhoudingen tussen de belangrijkste economieën sinds % landen met McDonald s landen zonder McDonald s China VS Latijns-Amerika Japan India West-Europa overige landen 84

19 OPDRA Opdrachten 1 a Waarom vestigde Pepsi Cola zich als een van de eerste buitenlandse bedrijven in China? b Waarom stimuleert de Chinese overheid sinds 1996 de ontwikkeling van Future Cola, tegenwoordig het derde colamerk in China? c Waarom mag je McDonald s terecht een MNO noemen? d Bekijk bron 1. Waarom overtreffen de investeringen van China in het buitenland tegenwoordig de buitenlandse investeringen in China? 2 De Engelse term globalisation (global = wereld) betekent iets anders dan de Nederlandse term globalisering (globaal = oppervlakkig). Daarom zouden we in Nederland niet moeten spreken over globalisering, maar over mondialisering. Welke term vind jij beter om samen te vatten waar deze paragraaf over gaat? Leg je antwoord uit. 3 a Leg het bijschrift van bron 2 uit. b Deze bron maakt duidelijk dat de afstand afneemt. 4 a Wat is een tariefmuur? b Waarvoor is een tariefmuur bedoeld? c Waarom zal China niet snel een tariefmuur instellen voor Saudi-Arabië? 5 a Als er geen handelsbelemmeringen zijn in de vorm van tariefmuren, ontstaat er een comparatief voordeel. Zet de volgende woorden in de juiste volgorde om te laten zien hoe een comparatief voordeel ontstaat: specialisatie meer concurrentie export naar andere landen vrije wereldhandel geen tariefmuren goedkoper produceren. b Neem de tabel over en zet achter elk comparatief voordeel een land en een specialisatie die daar een rol speelt. Comparatief voordeel Land Specialisatie Lage loonkosten Kennis Klimaat Aanwezigheid grondstoffen 6 a Gebruik de atlaskaarten De wereld Ontwikkelingskenmerken en De wereld Globalisering (en global shift). Haal twee argumenten uit de atlaskaarten om duidelijk te maken dat de groei van de wereldhandel in China erg groot is geweest. b Bekijk de atlaskaarten De wereld Globalisering en global shift over de textiel- en kledingindustrie. Teken in een kaart in welke stromen er tussen de EU, Afrika en China plaatsvinden. c Werk samen met een klasgenoot. Stel op grond van jullie kaartjes een advies samen voor de Chinese regering waar ze in de toekomst in zou moeten investeren om de belangrijkste economische grootmacht van de wereld te worden. 7 Bekijk bron 4. Hoe zal de wereldhandel er over vijftig jaar uitzien? Nemen de Chinezen uiteindelijk de economische wereldheerschappij over van de VS? Motiveer je antwoord. 85

20 Basis Hoofdstuk 3 Globalisering van de economie 4 Economische kerngebieden In 1980 was Shenzhen een stad aan de monding van de Parelrivier met inwoners. Nu is het een megastad met meer dan 14 miljoen inwoners en de vierde containerhaven van de wereld (bron 1). Jaarlijks passeren bijna 200 miljoen mensen de grens tussen Shenzhen en Hongkong. Het is daarmee het drukste grensgebied ter wereld. De economische groei is per jaar ongeveer 20%. Hoe is dit economische wonder tot stand gekomen? Zhaoqing Foshan Guangzhou Shunde Dongguan Huizhou Jiangmen Zhonghan Shenzhen Zhuhai Hong Kong Macau expressway hogesnelheidslijn spoorweg brug Hong Kong-Zhuhai-Macao brug Humen stad station haven vliegveld bron 1 In de delta van de Parelrivier groeit een megastad. Silicon Valley Economische gebieden in China Toen in 1949 de Volksrepubliek China werd uitgeroepen, was China een overwegend agrarisch land. In een groot deel van de Chinese provincies is de landbouw nog steeds de belangrijkste economische activiteit. Er zijn wel verschillen. In het westen van China is er sprake van nomadische veeteelt. In het oosten is er intensieve akkerbouw, met name rijstbouw. Diensten en industrie zijn nu nog vooral geconcentreerd in de kustprovincies. Al sinds de jaren zestig van de vorige eeuw heeft China zijn eigen Silicon Valley in de buurt van Beijing: Zhongguancun. In dit gebied hebben de Chinese Academie voor Wetenschap en de Universiteit van Peking hun onderzoeksinstellingen gevestigd. Doordat steeds meer buitenlandse bedrijven zich hier gingen vestigen, is dit gebied het model geworden voor China als innovatieland. 86 Ontwikkeling van Speciale Economische Zones en open steden De Chinese stad Shenzhen werd onder de opvolger van Mao Zedong een Speciale Economische Zone (SEZ). Dit is een regio in een land die speciaal is aangewezen om de economie te stimuleren. De SEZ s in China waren de eerste ter wereld (bron 2). Een SEZ kan zich richten op industriële productie, maar kan ook een handelszone zijn. Bedrijven worden naar een SEZ gelokt door lagere belastingen. Ook zijn de regels voor import en export voor de bedrijven in een SEZ soepeler dan voor bedrijven die daarbuiten zijn gevestigd. Alle maatregelen zijn erop gericht om buitenlandse investeerders aan te trekken die de economie een groei-impuls kunnen geven. Vanuit de SEZ wordt er

21 km Noordoosten warme zomers, lange koude droge winters Noordwesten hete droge zomers, lange koude droge winters met stormen H e Hua ng Beijing Chang Jiang Nanjing Shanghai JAPAN Sichuan hete natte zomers, koele mistige winters Yungui warme zomers, koele winters TAIWAN Hongkong Speciale Economische Zones (SEZ s) open steden belangrijke steden 5 bron 2 De ligging van de Speciale Economische Zones en de open steden in China. economisch kerngebied gehandeld met het buitenland en werken bedrijven samen met ondernemingen in het buitenland. Vaak zijn er ook onderwijsinstellingen waar economische studies en studies naar internationale betrekkingen worden aangeboden. Andere landen zoals Brazilië, India en Korea hebben het Chinese voorbeeld van de SEZ s gevolgd. In 1984 besloot de Chinese overheid om veertien open steden aan te wijzen. Deze steden zijn een scharnierpunt tussen het binnenland van China en de rest van de wereld. Buitenlandse investeerders werden aangetrokken. De sterke economische ontwikkeling van de steden had een olievlekeffect voor het omliggende gebied, dat meeprofiteerde van de economische groei. Shanghai is een van die open steden. Tegenwoordig kun je zeggen dat de gehele oostkust van China een economische ontwikkelzone is: het economisch kerngebied van China. bron 3 In Shenzhen werden 500 flats voor huurders gesloopt. Hier komen een woon-/winkeltoren van 350 meter, kantoren, winkels en een parkeergarage. Het project moet in 2016 gereed zijn. 87

22 Veranderingen in China In Shenzhen is veel industrie. Veel bedrijven, zoals textiel- en speelgoedbedrijven uit Hongkong, hebben zich er na 1997 gevestigd. Later hebben ook multinationals als Hitachi en Siemens zich daar gevestigd. Een gevolg van de economische groei is dat de lonen van de Chinese fabrieksarbeiders stijgen (bron 5). Daardoor gaan veel fabrieken nu op zoek naar goedkopere arbeidskrachten in andere Chinese regio s of zelfs in andere Aziatische landen, zoals Vietnam en Indonesië. Ook de buitenlandse investeringen in China verplaatsen zich van de grote steden naar de gebieden meer landinwaarts, omdat de arbeidskosten daar een stuk lager zijn. De grote economische groei vindt nu niet meer plaats in de kuststeden, maar meer landinwaarts. Ondertussen investeert Shenzhen niet meer in goedkope, simpele industrie, maar in financiën, innovatie, transport en cultuur. Daarvoor is een meer geschoolde bevolking onontbeerlijk. Deze omschakeling naar een kenniseconomie moet een nieuwe economische impuls geven (bron 3). BRIC-landen overige opkomende markten BRIC-landen overige opkomende markten bron 4 Opkomende markten in de wereld. Economische kerngebieden in de wereld Net als in China zijn er op wereldschaal economische kerngebieden aan te wijzen. Het noordoosten van de VS en de Amerikaanse westkust zijn voorbeelden van dergelijke kerngebieden. Ook Japan is een economisch kerngebied. In Europa loopt het economische kerngebied in de vorm van een banaan vanaf het zuiden van Groot- Brittannië, via de Randstad en het Ruhrgebied tot en met het noorden van Italië. De opkomende markten zijn landen die een snel industrialisatieproces doormaakten. Dat kwam doordat westerse kerngebieden productieactiviteiten naar die landen verplaatsten vanwege de lage arbeidskosten. Deze opkomende markten (bron 4), zoals de BRIC-landen, hebben daardoor een grote economische groei. In deze landen is het belang van de landbouw verminderd en die van de industrie toegenomen (bron 5). Het verstedelijkingsproces is in een stroomversnelling terechtgekomen. Door de groeiende middenklasse zijn de binnenlandse koopkracht en consumptie toegenomen. Worden de opkomende markten de nieuwe wereldheersers? Buitenlandse investeringen in gemiddelde arbeidskosten primaire sector in Chinese renminbi (RMB) secundaire sector tertiaire sector bron 5 Veranderingen in de buitenlandse investeringen per sector in China.

23 Opdrachten 1 Aan de oostkust is een concentratie van industrie en diensten. Maar in de provincies die aan deze kustprovincies grenzen, zijn veel mensen werkzaam in de landbouw. Verklaar de concentratie van de landbouw in deze provincies met behulp van een natuurlijke en een menselijke factor. 2 Bekijk bron 2. a Beschrijf de ligging van de Speciale Economische Zones in China. b Bekijk de atlaskaart van China. Vul in: hoog laag. In de open steden en speciale economisch zones: is het brp ; is de groei van het brp tussen 2000 en 2010 ; zijn de buitenlandse investeringen ; is de binnenlandse migratie ; is het aantal inwoners dat nog staat geregistreerd in de provincie van oorsprong 3 Gebruik de atlaskaarten China Bruto regionaal product en China Groei brp. Bekijk bron 1. a In welke provincie ligt de Parelrivier Delta? b Leg met bron 3 uit welke verandering in werkgelegenheid plaatsvindt in dit gebied. c Verklaar het verschil in brp en de groei van het brp tussen 2000 en Bekijk bron 5. a Ondanks de verminderde economische groei nemen de buitenlandse investeringen nog steeds toe. Welke buitenlandse investeringen waren het grootst in 2004? Geef een verklaring met voorbeelden. b In welke sector zijn de buitenlandse investeringen nu het grootst? Geef een verklaring met voorbeelden. 5 a Welke vijf provincies hebben tussen 2000 en 2010 een economische groei van 15% of meer? b Welke twee landen exporteren de meeste auto s? c Stel, jij bent directeur van een bekend automerk en je hebt de mogelijkheid om een nieuwe fabriek te openen in China. Op welke provincie valt je keuze: Binnen-Mongolië, Fujian of Xinjiang? Verklaar je antwoord. 6 Bekijk bron 4. a Wat zijn op dit moment de drie economische kerngebieden van de wereld? b Waarvoor staat de afkorting BRIC-landen? c PricewaterhouseCoopers is een wereldwijd adviesbureau. Dit bureau voorspelde dat China, India en Brazilië in 2013 verantwoordelijk zijn voor de helft van de verwachte economische groei wereldwijd. Geef hiervoor minimaal drie redenen. d De verschuiving van de oude economische grootmachten naar de opkomende economieën is versneld door de financiële crisis. Ben jij het eens met deze stelling? Motiveer je standpunt. 89

24 Basis Hoofdstuk 3 Globalisering van de economie 5 Wereldsteden Shanghai (bron 1), de grootste stad van China, organiseerde in 2010 de Wereldtentoonstelling. Het was dé manier voor China en Shanghai om zich te presenteren als een economische grootmacht. Onder het motto Better City, Better Life trok de stad 70 miljoen bezoekers. Het organiseren van de tentoonstelling kost de stad miljarden euro s. De tentoonstelling vond plaats in het centrum van Shanghai langs de oevers van de Huangpu-rivier. Staalfabrieken en scheepswerven langs de oevers zijn hiervoor afgebroken huishoudens werden gedwongen te verhuizen. bron 1 Shanghai, een wereldstad. Geschiedenis van Shanghai Shanghai is met meer dan 21 miljoen inwoners de grootste stad van China en een van de grootste stedelijke gebieden ter wereld. De stad ligt aan de monding van de rivier Chang Jiang (de Blauwe Rivier) en is van oudsher een belangrijke havenstad. In 1843 kwam de stad in handen van buitenlandse mogendheden. Engelsen, Amerikanen en Fransen maakten er lange tijd de dienst uit. Het gevolg was dat de stad zich ontwikkelde als een internationale havenstad en een internationaal handelscentrum. Vanaf 1900 wordt Shanghai ook de belangrijkste industriestad van China. Als in 1949 de communistische partij het voor het zeggen krijgt, vertrekken veel ondernemers. Shanghai blijft desondanks de belangrijkste industriestad van China. De economische hervormingen in 1979 hebben nog niet veel gevolgen voor Shanghai. De meeste buitenlandse ondernemingen vestigden zich niet in Shanghai, maar in Guangzhou. Groei Shanghai Vanouds heeft Shanghai een belangrijke haven aan de monding van de Chang Jiang, de langste rivier van Azië. Het is een vervoersslagader van China. Niet al te zware 90 bron 2 Explosieve toename van de gemiddelde nachtelijke lichtintensiteit in Shanghai in de loop van de tijd.

25 zeeschepen (tot ton) kunnen tot kilometer landinwaarts varen. In 1990 gaf de Chinese overheid het startschot voor de ontwikkeling van Pudong, een Speciale Economische Zone in een deel van Shanghai. Nationale en internationale bedrijven en banken vestigden zich er, vooral door de sterk verlaagde belastingen. Door het instellen van speciale ontwikkelingsbedrijven die de grond (ver)kochten, kreeg de stad genoeg geld om andere investeringen in infrastructuur te financieren. Daardoor werd een uitgebreid wegennet en metronet aangelegd. Sinds 2005 is Shanghai de grootste haven ter wereld in termen van overslag en ook heeft de stad nu de grootste containerhaven ter wereld. De haven is niet meer het doel van Shanghai om groei te genereren, maar een middel om de hele stad te laten profiteren van deze economische groei. Dit nieuwe beleid heeft gezorgd voor een explosieve groei van de bevolking en uitbreiding van de bebouwde oppervlakte (bron 2). Zo is Shanghai het financieel en commercieel centrum van China geworden. Grote steden en middelgrote steden China wil zijn groei niet alleen maar baseren op de export van industriële producten vervaardigd door goedkope arbeidskrachten. Daarom investeert de overheid sterk in vooral infrastructuur en onderwijs om zijn economie om te vormen naar een kenniseconomie. Hierdoor treedt een geografische verschuiving op van de groei. Hoewel de kustprovincies nog steeds een belangrijke motor van de economie zijn, is nu het centrale deel van het land in opkomst. Daar verplaatst de productie zich naartoe. Dit centrale deel is opengelegd door een uitgebreid netwerk van snelwegen, hogesnelheidslijnen en luchthavens. De nu nog tweede en derde orde steden (bron 3) van China worden steeds belangrijker. Zo groeit Chengdu uit tot een nieuw centrum van de elektronische industrie en bedrijven in de ICT. bron 3 Verschillende soorten steden in China. Kashgar Urumqi Korla VERRE WESTEN Steden in China eerste orde steden tweede orde steden overige miljoenensteden km Harbin NOORDOOSTEN Changchun Shenyang BEIJING TIANJIN Dalian Lanzhou Taiyuan Jinan Quingdao Xi an Zhengzhou Nanjing Changzhou Hefel Wuhan Wuxi SHANGHAI NABIJE WESTEN Suzhou Hangzhou CENTRALE Nanchang Chengdu PROVINCIES Ningbo Chongqing KUST Changsha PROVINCIES Fuzhou Kunming GUANGZHOU Shantou Xiamen Dongguan Nanning FoshanSHENZHEN 91