VERGELIJKING TUSSEN HET SCHENKEN EN HET NALATEN

Transcriptie

1 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar VERGELIJKING TUSSEN HET SCHENKEN EN HET NALATEN VAN EEN FAMILIALE ONDERNEMING OF FAMILIALE AANDELEN IN VLAANDEREN Masterproef van de opleiding Master in het notariaat Ingediend door Ruben Denoo studentennr Promotor: Prof. Dr. N. Geelhand de Merxem Commissaris: Dhr. S. Devos

2

3 Faculteit Rechtsgeleerdheid Universiteit Gent Academiejaar VERGELIJKING TUSSEN HET SCHENKEN EN HET NALATEN VAN EEN FAMILIALE ONDERNEMING OF FAMILIALE AANDELEN IN VLAANDEREN Masterproef van de opleiding Master in het notariaat Ingediend door Ruben Denoo studentennr Promotor: Prof. Dr. N. Geelhand de Merxem Commissaris: Dhr. S. Devos

4 Woord vooraf Graag zou ik iedereen willen bedanken die heeft bijgedragen tot de verwezenlijking van deze masterproef, in het bijzonder dank ik: mijn promotor prof. dr. N. Geelhand voor de kans die hij me bood deze interessante materie te leren kennen en uit te spitten; mijn commissaris dhr. S. Devos voor de hulp en aangebrachte voorstellen. mijn vriendin Josephine voor het grondig nalezen en corrigeren van de tekst; Dieter en Ive voor hun hulp allerhande. mijn ouders voor de morele en financiële steun doorheen de jaren. mijn vrienden en jaargenoten voor de onvergetelijke momenten die ik door hen heb mogen beleven tijdens de notariaatsopleiding. I

5 Inhoudsopgave INLEIDING... 1 HOOFDSTUK 1 HET NALATEN VAN EEN FAMILIALE ONDERNEMING OF AANDELEN IN EEN FAMILIALE VENNOOTSCHAP HISTORIEK EN RATIO LEGIS HOEDANIGHEID VAN DE ERFLATER HOEDANIGHEID VAN DE ERFOPVOLGER HET VOORWERP VAN HET GUNSTREGIME De familiale onderneming De familiale vennootschap De familiale holding BELASTBARE GRONDSLAG TOEPASSINGSVOORWAARDEN VOOR HET OVERLIJDEN De participatievoorwaarde Algemeen De familiale onderneming De familiale vennootschap De familiale holding Fusie, splitsing en inbreng van aandelen De loonlastvoorwaarde Situatie voor 1 november Situatie vanaf 1 november Tijdelijke opnulzetting ten gevolge van de economische crisis Voorwaarde van minimumbelegging TOEPASSINGSVOORWAARDEN NA HET OVERLIJDEN Behoud van de loonlasten Situatie voor 1 november Situatie vanaf 1 november Tijdelijke opnulzetting ten gevolge van de economische crisis Behoud van de activa, het kapitaal en de vorderingen Behoud van de onderneming of van de aandelen (uitdovend) FORMELE VOORWAARDEN Vermeldingen in de aangifte Bijlagen bij de aangifte: attest (inzake tewerkstelling en kapitaal) Jaarrekening Meldingsplicht CONCLUSIE II

6 HOOFDSTUK 2 HET SCHENKEN VAN EEN FAMILIALE ONDERNEMING OF AANDELEN IN EEN FAMILIALE VENNOOTSCHAP HISTORIEK EN RATIO LEGIS HOEDANIGHEID VAN SCHENKER EN BEGIFTIGDE VOORWERP VAN DE SCHENKING Familiale onderneming Familiale vennootschap BELASTBARE GRONDSLAG VOORWAARDEN TOT BEHOUD VAN HET VOORDEEL Familiale onderneming Familiale vennootschap Sancties FORMELE VOORWAARDEN Op het moment van de schenking Tijdens de periode van vijf jaar Op het einde van periode van vijf jaar CONCLUSIE HOOFDSTUK 3 VERGELIJKING TUSSEN BEIDE GUNSTREGIMES HOOFDSTUK 4 BESLUIT HOOFDSTUK 5 BRONNEN III

7 Inleiding 1. Het belang van familiebedrijven voor de Belgische economie en tewerkstelling kan nauwelijks onderschat worden: uit studies blijkt dat maar liefst 70% van alle Belgische ondernemingen familiebedrijven zijn. 1 Samen dragen ze bij tot 55% van het bruto nationaal product van België. Ze zorgen voor een grotere tewerkstelling dan niet-familiebedrijven: in de categorie van ondernemingen met minder dan 100 werknemers vertegenwoordigen ze zelfs 70% van de totale tewerkstelling in ons land. 2. Uit onderzoek blijkt dat in België tussen 2007 en 2017 in 28% van de familiebedrijven de fakkel zal worden doorgegeven: dit betekent dat er per jaar opvolgingen zullen plaatsvinden. Die opvolgingen verlopen echter niet altijd even vlekkeloos. Jaarlijks zullen duizenden ondernemingen moeten verdwijnen omdat ze het opvolgingsproces niet succesvol doorkomen. Gelet op de economische crisis kan er van worden uitgegaan dat dit cijfer nog zal toenemen. 3. Het overlijden van de ondernemer vormt het sleutelmoment: het wegvallen van het gezicht van de onderneming en de drijvende kracht achter de organisatie is namelijk voor heel wat bedrijven een zware opdoffer. 2 Het overlijden van de bedrijfsleider is echter niet enkel een persoonlijk drama, maar kan daarnaast ook dikwijls zware financiële gevolgen met zich meebrengen. In veel gevallen maakt de onderneming namelijk het grootste bestanddeel uit van het vermogen van de ondernemer. Tengevolge van de successierechten, die al snel kunnen oplopen tot 27%, zien de erfgenamen zich dan ook dikwijls verplicht om de onderneming te ontbinden. 3 Ruzies tussen familieleden, de onbekwaamheid van opvolgers, het wegvallen van het vertrouwen van leveranciers, klanten en banken behoren eveneens tot de problemen. 4 Daarbij komt ook dat in heel wat ondernemingen een preventief opvolgingsscenario ontbreekt. 1 IFERA, Family Business Dominate, Family Business Review, december 2003, E. SPRUYT, Successieplanning. De onmisbare gids voor elke vooruitziende burger, Brussel, De Tijd, 2008, O. DE KEUKELAERE en W. VERMEULEN, Vrijstelling successierechten familiale ondernemingen soepeler, Prof.Verm.Adv.2009, afl. 14, 1. 4 E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , 448. Pagina 1

8 4. Gelet op het belang dat familiebedrijven ook in de rest van Europa vertegenwoordigen, bleef ook de Europese Commissie niet blind voor deze problemen. In haar aanbeveling van 7 december 1994 stelde ze dat de fiscale last die gepaard gaat met de erfopvolging en schenkingen van ondernemingen één van de voornaamste obstakels is die het slagen van een overdracht van een familiebedrijf in de weg staan, omdat de betaling van de rechten de erfgenamen ertoe kan verplichten de onderneming te ontbinden De Commissie spoorde de lidstaten dan ook aan om een vermindering van successie- en schenkingsrechten voor familieondernemingen in te voeren, op voorwaarde dat de activiteit van de onderneming gericht is op de productie en de verkoop van diensten en dat de erfgenamen of begiftigden zich ertoe verbinden om de bedrijfsactiviteit op een geloofwaardige wijze voor een bepaalde minimumduur voort te zetten en hier ook het bewijs van leveren Het was het Vlaamse Gewest dat in 1996 het voortouw nam om deze aanbeveling op te nemen in ons positief recht: een vlak tarief van 3% successierecht werd ingevoerd voor de vererving van familiebedrijven. Dit tarief werd later teruggebracht tot 0%. Ook de federale wetgever bleef niet stilzitten: in 1998 werd een verlaagd tarief van 3% - dat vervolgens door de Vlaamse decreetgever werd verlaagd tot 2% - ingevoerd voor de schenking van familiebedrijven. In beide regimes kunnen de door de Europese Commissie vooropgestelde doelstellingen duidelijk worden teruggevonden. Ook in de andere gewesten werden gelijkaardige regelingen ingevoerd. Hierop zal niet verder worden ingegaan in dit werk. 7. De Vlaamse ondernemer heeft thans dus de keuze tussen twee fiscaalvoordelige instrumenten die hem moeten toelaten om de overdracht van zijn bedrijf naar de volgende generatie zo vlot en goedkoop mogelijk te begeleiden. Beide gunstregimes zullen in dit werk afzonderlijk aan bod komen en worden geëvalueerd. Tot slot zullen de voor- en nadelen van beide regelingen tegen elkaar worden afgewogen. 5 Aanbev. Comm. nr. 94/1069/EG van 7 december 1994 inzake de overdracht van kleine en middelgrote ondernemingen, Pb.L. 31 december 1994, R. VAN DEN EECKHAUT, Schenking van ondernemingen. Invoering van het verlaagd tarief van 3% door de Wet van 22 december 1998, TFR 1999, 914. Pagina 2

9 Hoofdstuk 1 Het nalaten van een familiale onderneming of aandelen in een familiale vennootschap 1.1 Historiek en ratio legis 8. Door het Vlaams decreet van 20 december 1996 werd een nieuw art. 60bis Vl.W.Succ. ingevoerd dat voorzag in een verlaagd vlak tarief van 3% voor de vererving van familiebedrijven. 7 Het decreet van 18 mei 1999 herleidde het tarief later verder van 3% naar 0% De doelstelling van de Vlaamse Regering was de continuïteit van de familiale ondernemingen en vennootschappen te bevorderen om zo een duurzame tewerkstelling te creëren in Vlaanderen. Men was namelijk van oordeel dat de hoge successierechten investeringen remden, zodat dit ook negatieve implicaties had voor de tewerkstelling. Deze aandacht voor de tewerkstelling is dan ook duidelijk terug te vinden in de voorwaarden voor het bekomen en behouden van het nultarief Naast de stimulering van het investeringsklimaat, was het ook de bedoeling aandeelhouders van familiale vennootschappen ertoe aan te zetten hun aandelen vrijwillig in de officiële sfeer te brengen en te behouden. Heel wat aandelen aan toonder werden namelijk in de anonimiteit gehouden, waarna vervolgens ook de aangifte ervan verzuimd werd. 10 Tenslotte wou men ook het opzetten van fiscale constructies in binnen- en buitenland die er louter op gericht zijn successierechten te ontwijken, ontmoedigen. Dergelijke constructies kosten namelijk veel tijd, geld en energie en brengen de aandelen in quasi-onofficiële sfeer, wat nadelig is voor de economie. 7 Decr. 20 december 1996 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 1997, BS 31 december 1996 (ed. 3), err. BS 11 februari Decr. 18 mei 1999 houdende aanpassing van de middelenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 1999, BS 30 september 1999 (ed. 1). 9 Infra 16, nr. 55 en 23, nr J. RUYSSEVELDT, De fiscale gids in schenken en erven, Mechelen, Kluwer, 2008, nr Hoofdstuk 1 Pagina 3

10 1.2 Hoedanigheid van de erflater 11. De vrijstelling van art. 60bis Vl.W.Succ. is enkel van toepassing op de nalatenschap van een rijksinwoner die zijn fiscale woonplaats in het Vlaamse Gewest had. Was de fiscale woonplaats van de overledene tijdens de vijf jaar voor het overlijden in meer dan één gewest gevestigd, dan zal het Vlaamse gunstregime slechts van toepassing zijn voor zover de fiscale woonplaats van de erflater tijdens de voormelde periode het langst in het Vlaamse Gewest gevestigd was De vrijstelling geldt uitsluitend voor de heffing van het successierecht, wat een nalatenschap van een rijksinwoner veronderstelt. 12 Het kan dus niet toegepast worden op het recht van overgang bij overlijden van een niet-rijksinwoner. Dit is logisch, aangezien art. 60bis Vl.W.Succ. hoofdzakelijk betrekking heeft op roerende goederen. 13 Bevat de nalatenschap van een niet-rijksinwoner een familiale onderneming waarin een onroerend goed zit, dan zal op dit onroerend goed het tarief van art. 48² W.Succ. verschuldigd zijn. Dit terwijl datzelfde onroerend goed vrijgesteld zou zijn van het successierecht mocht de erflater als inwoner van het Vlaamse Gewest komen te overlijden. Het is onduidelijk wat deze schending van de Europese vrijheden kan verrechtvaardigen Hoedanigheid van de erfopvolger 13. Het nultarief is van toepassing op de erfopvolger, ongeacht de graad van verwantschap met de overledene of de aard van de erfopvolging. De vrijstelling kan dus genoten worden door iedere erfgenaam, legataris of begiftigde, ongeacht de graad van verwantschap met de overledene. Dit kan grote besparingen betekenen voor verre familieleden of zelfs vreemden, die anders konden worden belast aan het tarief van 65%. 11 Art. 7 Bijz. W. 13 juli 2001 tot herfinanciering van de gemeenschappen en uitbreiding van de fiscale bevoegdheid van de gewesten, BS 3 augustus J. DECUYPER, en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, N. GEELHAND, Cursus Successierechten , 2010, E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , 451. Hoofdstuk 1 Pagina 4

11 14. Ook de wijze waarop de erfgenaam tot de nalatenschap wordt geroepen speelt geen rol. Het is dus zonder belang of de goederen verkregen worden ingevolge wettelijke of testamentaire erfopvolging. Ook als de onderneming ingevolge de toepassing van een fictiebepaling geacht wordt tot de nalatenschap te behoren, kan het gunststelsel toegepast worden. Gedacht kan worden aan de goederen die verkregen zijn door de begiftigde middels een door art. 7 W.Succ. geviseerde schenking binnen de drie jaar voor het overlijden of door de langstlevende echtgenoot ingevolge een verblijvingsbeding opgenomen in het huwelijkscontract (art. 5 W.Succ.). 15 In deze gevallen kunnen er zich wel problemen voordoen inzake het ogenblik waarop men zich moet plaatsen in verband met de toepassingsvoorwaarden. 15. In tegenstelling tot de federale regeling van art 48² W.Succ. is het niet vereist dat de erfopvolger de exploitatie persoonlijk voortzet. Het is dus best mogelijk dat bijvoorbeeld moeder, dochter en zoon onder het verlaagde tarief erven waarbij niet zijzelf doch een vreemde de onderneming van hun overleden vader voortzet Het voorwerp van het gunstregime De familiale onderneming 16. Met familiale onderneming wordt bedoeld: een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwbedrijf of een vrij beroep, dat door de erflater en/of zijn echtgenoot, al dan niet samen met anderen, persoonlijk wordt geëxploiteerd of uitgeoefend. 17 Het gaat hier om eenmanszaken en feitelijke verenigingen die niet in een vennootschapsvorm zijn ondergebracht. De familiale onderneming moet vóór het overlijden door de erflater en/of zijn echtgenoot, eventueel samen met anderen, zijnde verwanten of niet-verwanten, persoonlijk worden geëxploiteerd of uitgeoefend en dit tot op de dag van het overlijden van de erflater. Bedoeld wordt dat men daadwerkelijk de leiding van het bedrijf moet uitoefenen. 15 Omz. 30 april 2004, nr. 4; DECUYPER, J. en RUYSSEVELDT, J., Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, Art. 60bis, 2 Vl.W.Succ. Hoofdstuk 1 Pagina 5

12 17. Enkel de beroepsmatig geïnvesteerde activa komen in aanmerking voor het nultarief. 18 Dit zijn alle van de nalatenschap afhangende onroerende en roerende bestanddelen van het bedrijf, met inbegrip van de clientèle, de vorderingen en de bedrijfsmiddelen, onder aftrek van het aandeel van de erflater in de bij zijn overlijden bestaande schulden van het bedrijf, mits het bedrijf zuiver voor beroepsdoeleinden in hoofde van de erflater of zijn echtgenoot wordt gevoerd De familiale vennootschap 18. Onder familiale vennootschap wordt verstaan de vennootschap met zetel van werkelijke leiding in een van de lidstaten van de Europese Economische Ruimte, die ofwel zelf beantwoordt aan de voorwaarden van art. 60bis Vl.W.Succ. inzake participatie, tewerkstelling en jaarrekening, ofwel, die aandelen en desgevallend vorderingen houdt van dochtervennootschappen die aan deze voorwaarden beantwoorden. 20 De aard en de rechtsvorm van de vennootschap spelen hierbij geen rol. De vennootschap hoeft geen Belgische vennootschap te zijn, wel moet ze gevestigd zijn in de Europese Economische Ruimte Anders dan bij familiale ondernemingen, is de activiteit van de vennootschap van geen belang. Holding- en patrimoniumvennootschappen kunnen dus in aanmerking komen voor deze vrijstelling, mits aan alle voorwaarden is voldaan. Ook is er, in tegenstelling tot de vererving van een familiale onderneming, voor de familiale vennootschap geen exploitatievoorwaarde. Noch de erflater noch zijn echtgenoot moeten dus bestuurder of zaakvoerder van die vennootschap zijn. 20. In hoofde van de vennootschap komen de aandelen in en de vorderingen op de familiale vennootschap in aanmerking Art. 60bis, 1, a Vl.W.Succ. 19 Daar de beroepsmatig geïnvesteerde activa niet uitdrukkelijk in de wet worden gedefinieerd, moet hiervoor worden teruggegrepen naar de rechtsleer ontstaan naar aanleiding van art. 48² W.Succ.; J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, Art. 60bis, 3 Vl.W.Succ. 21 Vroeger enkel Europese Unie, uitgebreid bij decr. van 21 november 2008 houdende bepalingen van de tweede aanpassing van de begroting 2008, BS 27 januari Art. 60bis, 1, b Vl.W.Succ. Hoofdstuk 1 Pagina 6

13 Met aandelen wordt bedoeld alle maatschappelijke rechten in vennootschappen, inclusief winstbewijzen en bewijzen van deelgerechtigdheid, alsook de certificaten van aandelen, uitgereikt door administratiekantoren of vzw s, mits aan bepaalde voorwaarden 23 is voldaan Met vorderingen wordt bedoeld obligaties, in aandelen converteerbare obligaties, warrants, de rekening-courant en andere voorschotten in het voordeel van de vennootschap. Ook certificaten van vorderingen komen in aanmerking De familiale holding 22. Bij de invoering van de vrijstelling voor familiebedrijven wou de Vlaamse decreetgever uitdrukkelijk voorzien in een zekere vorm van transparantie met betrekking tot holdingstructuren. 26 Men wou namelijk economisch gerechtvaardigde holdingstructuren niet verhinderen, daar de vrijstelling juist de bloei van het economische leven beoogde. Holdingstructuren moeten daarom zo veel mogelijk neutraal behandeld worden, noch voordeliger noch nadeliger dan een rechtstreekse exploitatie Zoals reeds werd aangestipt, speelt de activiteit van de familiale vennootschap geen rol om de vrijstelling van art. 60bis Vl.W.Succ. te genieten. 28 Dit betekent dat ook holdingvennootschappen in principe in aanmerking kunnen komen voor deze gunstregeling, mits aan alle voorwaarden wordt voldaan. Ingevolge een fictie van de wet kan echter ook een holding die zelf niet aan alle voorwaarden voldoet, toch als familiale vennootschap worden beschouwd, indien ze aandelen of vorderingen houdt in een dochtervennootschap die zelf wel als familiale vennootschap kwalificeert De zetel van het administratiekantoor moet gelegen zijn in een van de lidstaten van de Europese Economische Ruimte en de rechtspersoon moet verplicht de dividenden en andere vermogensvoordelen onmiddellijk en ten laatste binnen de maand aan de certificaathouder door te storten. 24 Art. 60bis, 4 Vl.W.Succ. 25 J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, K. VAN BOXSTAEL, Hoe transparant is de transparantieregel met betrekking tot holdingstructuren in artikel 60bis Vlaams wetboek van successierechten?, Not.Fisc.M. 2010, afl. 1, Parl.St. Vl.Parl , nr. 428/1, Supra 6, nr Art. 60bis, 3 Vl.W.Succ.; VAN BOXSTAEL, K., Artikel 60bis Vlaams W.Succ. De bruikbare controlevehikels binnen familiebedrijven, AFT 2009, afl. 6-7, 17. Hoofdstuk 1 Pagina 7

14 24. Ofwel beantwoordt de holdingvennootschap dus zelf aan alle voorwaarden ofwel beantwoordt de dochtervennootschap aan de voorwaarden. 30 De belastingplichtige is vrij te kiezen of de vrijstelling wordt toegepast op basis van het aantal aandelen of vorderingen in de holding of op basis van het aantal aandelen of vorderingen in de dochtervennootschappen. 31 Deze keuze kan belangrijke gevolgen hebben: indien de holding, die zelf geen personeel tewerkstelt, zelf niet kwalificeert als familiale vennootschap, worden de aandelen van de holding slechts gedeeltelijk vrijgesteld. Enkel dat gedeelte van de waarde van de aandelen dat verhoudingsgewijs overeenstemt met de waarde van de onderliggende dochtervennootschap, die zelf wel als familiale vennootschap kwalificeert, zal dan worden vrijgesteld. 25. Is een holdingvennootschap bijvoorbeeld 100 waard en is de onderliggende werkvennootschap, die aan alle voorwaarden beantwoordt, maar 10 waard, dan zal 90 van de waarde van de holdingvennootschap worden belast tegen het normale tarief. Het komt aan de bevoegde ontvangers toe om de intrinsieke waarde van de holdingvennootschap te vergelijken met de intrinsieke waarde van de dochtervennootschap en aan de hand van die waardebepaling de vrijstelling al dan niet volledig te verlenen Een vraag die zich stelt is of ook een (achter- )kleindochtervennootschap een familiale vennootschap kan zijn waarvan de waarde kan worden vrijgesteld. Aanvankelijk werd deze vraag positief beantwoord. 33 Het Verslag namens de Commissie voor Financiën en Begroting bij het ontwerp van decreet dat art. 60bis Vl.W.Succ. invoerde, bepaalt namelijk dat wat het begrip dochtervennootschap betreft, wordt gepreciseerd dat het hier gaat om elke onderliggende vennootschap, ook verder dan de eerste generatie E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , Omz. 30 april 2004 houdende interpretatie van art. 60bis W. Succ. inzake de vrijstelling voor vererving van familiale ondernemingen en familiale vennootschappen. BS 19 augustus 2004, K. VAN BOXSTAEL, Artikel 60bis Vlaams W.Succ. De bruikbare controlevehikels binnen familiebedrijven, AFT 2009, afl. 6-7, E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , 455; K. VAN BOXSTAEL, Hoe transparant is de transparantieregel met betrekking tot holdingstructuren in artikel 60bis Vlaams wetboek van successierechten?, Not.Fisc.M. 2010, afl. 1, Versl. Comm. Financiën en Begroting bij het ontwerp van decreet houden bepalingen tot begeleiding van de begroting 1997, Parl.St. Vl.Parl , 428/17, 19. Hoofdstuk 1 Pagina 8

15 27. De Administratie heeft hier echter radicaal haar standpunt gewijzigd in een officieel nietgepubliceerd document d.d. 6 juni Volgens dit document moet de term dochtervennootschap restrictief worden geïnterpreteerd en komen kleindochtervennootschappen niet in aanmerking. Dit valt te betreuren, daar het ook niet lijkt te stroken met de bedoeling van de decreetgever. Een duidelijk openbaar standpunt van de Administratie, eventueel in een volgende administratieve circulaire, zou de voorspelbaarheid van de regelgeving ten goede komen Belastbare grondslag 28. Het nultarief wordt geheven over de nettowaarde van de beroepsmatig geïnvesteerde activa, aandelen of vorderingen. Art. 60bis, 9, eerste lid Vl.W.Succ. stelt dat onder de nettowaarde moet worden verstaan de waarde van de activa, de aandelen of vorderingen, verminderd met de schulden, behalve deze die specifiek werden aangegaan om andere goederen te verwerven of te behouden. 37 Dit artikel moet worden samen gelezen met art. 48, 2 Vl.W.Succ., waarin wordt bepaald dat de schulden en de begrafeniskosten bij voorrang worden aangerekend op de roerende goederen en op de goederen bedoeld bij art. 60bis Vl.W.Succ., tenzij de aangevers bewijzen dat het schulden betreft die specifiek werden aangegaan om onroerende goederen te verwerven of te behouden. 29. Een onderscheid moet hier worden gemaakt naargelang de nalatenschap openvalt in de rechte lijn, tussen echtgenoten en tussen samenwonenden, dan wel in de zijlijn of tussen vreemden. In het eerste geval moeten de schulden en de begrafeniskosten bij voorrang worden aangerekend op de waarde van de goederen waarop art. 60bis Vl.W.Succ. van toepassing is, vervolgens op de andere roerende goederen en ten slotte op de onroerende goederen. Voor een vererving in de andere categorieën geldt hetzelfde, behalve dat de opsplitsing tussen roerende en onroerende goederen niet wordt gemaakt. 35 E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , K. VAN BOXSTAEL, Artikel 60bis Vlaams W.Succ. De bruikbare controlevehikels binnen familiebedrijven, AFT 2009, afl. 6-7, Art. 60bis, 9, eerste lid Vl.W.Succ. Hoofdstuk 1 Pagina 9

16 30. Kunnen de aangevers echter bewijzen dat het gaat om schulden die specifiek werden aangegaan om roerende of onroerende goederen te verwerven of te behouden, dan is deze aanrekeningsregel niet van toepassing. Deze schulden zullen dan bij voorrang worden aangerekend op de waarde van die goederen. 1.6 Toepassingsvoorwaarden voor het overlijden De participatievoorwaarde Algemeen 31. De participatievoorwaarde weerspiegelt duidelijk de ratio legis van deze gunstmaatregel: enkel ondernemingen en vennootschappen met een voldoende familiaal karakter kunnen van deze vrijstelling genieten. 32. Om als familiale onderneming of vennootschap in aanmerking te komen, moet de onderneming of moeten de aandelen in de drie jaar voorafgaand aan het overlijden, ononderbroken en voor minstens 50% toebehoren aan de overledene en zijn echtgenoot. 38 Door het decreet van 18 december werd het duidelijk dat deze voorwaarden cumulatief moeten vervuld zijn: de erflater moet drie jaar lang minstens 50% van de aandelen gehad hebben, alsook moeten alle aandelen waarvoor men de vrijstelling vraagt gedurende elk van de drie jaar voorafgaand aan het overlijden in het bezit zijn geweest van de erflater Vroeger bestond onduidelijkheid over de mate waarin deze vrijstelling gold als de erflater zijn aandelenbezit vlak voor zijn overlijden zag verhogen. Komt dan het totale aandelenpakket bij overlijden in aanmerking voor de vrijstelling, mits men gedurende drie jaar voor het overlijden een ononderbroken bezit had van minimum 50%, dan wel enkel het percentage dat men de ganse periode van drie jaar ononderbroken in zijn bezit had? 38 Art. 60bis, 1, b Vl.W.Succ. 39 Decr. 18 december 2009 houdende bepalingen tot begeleiding van de derde aanpassing van de begroting 2009, BS 29 januari CB, Strengere participatievoorwaarde, soepelere tewerkstellingsvoorwaarde, Fiscoloog 2009, afl. 1185, 9; E. SANSEN, Nieuwe regeling 60bis, Nieuwsbr.Succ.R., 2010, afl. 2, 3. Hoofdstuk 1 Pagina 10

17 Voornoemd decreet bracht op dit punt duidelijkheid door het standpunt van de Administratie 41 en de rechtspraak 42 te bevestigen: als het aandelenbezit in de drie jaar voor het overlijden schommelt, zal enkel het laagste aantal aandelen voor de vrijstelling in aanmerking komen, zijnde het gedeelte dat ononderbroken in bezit was gedurende drie jaar Een belangrijke nuancering is dat bij de beoordeling van de 50%-voorwaarde tevens rekening wordt gehouden met de activa of aandelen die bij overlijden reeds in het bezit zijn van sommige familieleden, met name de ascendenten, descendenten en hun echtgenoten, zijverwanten tot en met de tweede graad en hun echtgenoten, alsook de kinderen van vooroverleden broers en zussen. 35. Voor het behalen van de 50%-drempel mag het aandelenbezit in handen van alle familieleden samen dus wel fluctueren gedurende de drie jaar voorafgaand aan het overlijden, zolang in elk van de drie jaren de grens van 50% wordt bereikt. 44 Deze bestaande administratieve praktijk werd nu ook uitdrukkelijk in de wet opgenomen. 36. Het aantal vrijgestelde aandelen is dus het laagste aantal aandelen dat de erflater tijdens de drie jaar voor zijn overlijden in zijn bezit had. Maar voor de beantwoording van de vraag of de vrijstelling wordt toegekend, is slechts vereist dat de familie de aandelen voor minstens 50% ononderbroken in haar bezit had Opgemerkt moet worden dat enkel de kinderen van vooroverleden broers en zussen meegerekend worden voor de beoordeling van de 50%-voorwaarde. Schonk de broer van de erflater reeds onder de levenden zijn participatie in het familiebedrijf aan zijn kinderen, dan kan dit in hoofde van de erflater de vrijstelling van art. 60bis Vl.W.Succ. op de helling zetten Omz. 30 april 2004 houdende interpretatie van art. 60bis W.Succ. inzake de vrijstelling voor vererving van familiale ondernemingen en familiale vennootschappen. BS 19 augustus 2004, Rb. Brussel 14 januari 2008, TFR 2008, afl. 341, 490; Rb. Antwerpen 7 december 2007, Nieuwsbr. Succ.R. 2008, nr. 6, K. VAN BOXSTAEL, Vrijstelling familiebedrijven: tewerkstellingsvoorwaarde tijdelijk geschrapt, Fisc.Act.2009, afl. 40, 1-6, K. VAN BOXSTAEL, Vrijstelling familiebedrijven: tewerkstellingsvoorwaarde tijdelijk geschrapt, Fisc.Act.2009, afl. 40, 1-6, K. VAN BOXSTAEL, Vrijstelling familiebedrijven: tewerkstellingsvoorwaarde tijdelijk geschrapt, Fisc.Act.2009, afl. 40, 1-6, E. SPRUYT, Successieplanning. De onmisbare gids voor elke vooruitziende burger, Brussel, De Tijd, 2008, 242. Hoofdstuk 1 Pagina 11

18 Het is dan ook belangrijk dat er binnen de familie duidelijke afspraken worden gemaakt met betrekking tot de individuele successieplanning. Dit kan worden uitgewerkt in een familiaal charter. Bij vennootschappen kan in de statuten of in een aandeelhoudersovereenkomst worden voorzien dat de familiale aandeelhouders elkaar moeten inlichten over de schenkingen die ze doen aan hun kinderen of kan een voorkooprecht worden voorzien. 38. Om de participatievoorwaarde meer in detail te kunnen bekijken, moet een onderscheid worden gemaakt naargelang het familiebedrijf al dan niet in een vennootschap werd ondergebracht De familiale onderneming 39. In de familiale onderneming, die niet in een vennootschap is ondergebracht, stelt de participatievoorwaarde meestal niet veel problemen. De onderneming wordt doorgaans geëxploiteerd door één enkele persoon, soms bijgestaan door zijn echtgenoot. De onderneming zal dan normaal in volle eigendom aan de overledene toebehoren, ofwel deel uitmaken van de gemeenschap die tussen de overledene en zijn echtgenoot heeft bestaan. 47 Toch kan het zo zijn dat de onderneming reeds door erfenis of door overdracht versnipperd is over meerdere familieleden. De wetgever wou hieraan tegemoetkomen door niet de vereiste op te leggen dat de onderneming voor de volle 100% moet toebehoren aan de overledene. 40. Daar slechts een 50%-participatie vereist is, is het dus ook mogelijk dat twee zakenpartners die samen een feitelijke vereniging vormen en samen een zaak uitbaten of een associatie van vrije beroepers vormen, van deze vermindering kunnen genieten Het bewijs van de participatie kan worden geleverd door alle middelen van recht, de eed uitgezonderd. 49 Doorgaans zullen wel voldoende betrouwbare documenten bestaan waarmee kan worden aangetoond in welke mate de onderneming toebehoorde aan de overledene en in welke mate andere familieleden erin gerechtigd waren. Ook de aangifte voor de personenbelasting zal in veel gevallen als aanvullend bewijsmiddel de verhoudingen binnen de onderneming en de winstverdeling kunnen blootleggen. 47 J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, 881. Hoofdstuk 1 Pagina 12

19 De familiale vennootschap 42. Bij vennootschappen is de participatie veelal makkelijker vast te stellen en te bewijzen dan bij ondernemingen. 50 De aandelen kunnen daarentegen wel wijd verspreid zijn. 43. Voor aandelen op naam kan de participatie worden aangetoond aan de hand van het aandeelhoudersregister. Het volstaat om hiervan een afschrift over te maken aan de bevoegde fiscale diensten Problemen stellen zich voornamelijk met aandelen aan toonder. 52 Aangezien het hier om eenvoudig overdraagbare titels gaat, is er in principe geen sluitend bewijs mogelijk. Het volstaat namelijk niet te bewijzen dat de overledene en zijn familie 50% van de aandelen in hun bezit hadden op de dag van het overlijden. Daarnaast moet ook een ononderbroken aandelenbezit van 50% gedurende de drie jaar voor het overlijden kunnen worden aangetoond. Dit is echter niet altijd een evidentie. Vaak kiest men er namelijk voor om een aantal aandelen in de mist te houden door op de algemene vergadering niet met alle aandelen te verschijnen. 53 In de toekomst zal men hier echter toe genoodzaakt zijn, wil men bewijzen dat er zich een voldoende groot aandelenpakket in de familie bevindt. 45. Zelfs al verschijnt men met al zijn aandelen op de algemene vergadering, dan kan men in principe nog niet bewijzen dat er zich geen tussentijdse vervreemdingen hebben voorgedaan. In een omzendbrief van de Administratie wordt aan dit probleem tegemoet gekomen en worden enkele suggesties gedaan met betrekking tot de bewijslevering hieromtrent. 54 Het aandelenbezit wordt als voldoende bewezen beschouwd, onder meer in volgende gevallen: a) wanneer uit de notulen van de jaarlijkse, bijzondere of buitengewone algemene vergaderingen gedurende de drie jaar voor het overlijden blijkt dat men met alle 50 J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, Omz. 30 april 2004 houdende interpretatie van art. 60bis W.Succ. inzake de vrijstelling voor vererving van familiale ondernemingen en familiale vennootschappen. BS 19 augustus A. MAELFAIT en E. SANSEN, De vererving van familiale ondernemingen conform artikel 60bis W.Succ. in het Vlaamse Gewest: een stand van zaken in W. PINTENS, J. DU MONGH en C. DECLERCK, (eds.), Patrimonium, Antwerpen, Intersentia, 2008, E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , Omz. 30 april 2004 houdende interpretatie van art. 60bis W.Succ. inzake de vrijstelling voor vererving van familiale ondernemingen en familiale vennootschappen. BS 19 augustus Hoofdstuk 1 Pagina 13

20 aandelen verschenen is. Aan de 50%-norm moet gedurende een ononderbroken periode van drie jaar voorafgaand aan het overlijden voldaan zijn. Zelfs een notariële verklaring, na datum van overlijden, dat de aandelen gedurende drie jaar voor het overlijden aan de erflater toebehoorden is niet voldoende; b) wanneer door uittreksels van dividenduitkeringen kan worden aangetoond dat men gedurende drie jaar voor het overlijden eigenaar was van de aandelen; c) wanneer de aandelen gedurende de drie jaar voor het overlijden in open of gesloten bewaargeving gegeven zijn bij een bankinstelling, aan te tonen door een attest van de bankinstelling. 46. Deze exemplatieve opsomming doet de indruk ontstaan dat de Administratie hier een soepele houding aanneemt. Het vonnis van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen van 7 december 2007 leert echter dat dit geenszins het geval is Teneinde eindeloze discussies te vermijden, is het dan ook aangeraden om, in het licht van de wet van 14 december 2005 houdende afschaffing van de effecten aan toonder 56, niet langer te wachten met de omzetting van toonderaandelen in aandelen op naam of gedematerialiseerde aandelen. 57 Zoals reeds aangehaald, vormt een inschrijving in het aandeelhoudersregister gedurende de drie jaar voor het overlijden namelijk een voldoende bewijs om het gunstregime van art. 60bis Vl.W.Succ. te kunnen genieten. 48. Aangestipt kan worden dat het niet uitmaakt op welke wijze de aandelen in het bezit zijn gekomen van de familieleden. 58 Ook aandelen die ingevolge schenking werden verkregen komen dus in aanmerking voor deze vrijstelling. 49. Het volstaat hier te herhalen dat het niet vereist is dat de vennootschap door de overledene of zijn echtgenoot werd geleid. Alleen het belang van de participatie geldt, niet wie de zaak leidt of exploiteert. De leiding kan dus overgelaten worden aan een andere vennoot of aan een directeur. 55 Rb. Antwerpen 7 december 2007, Nieuwsbr. Succ.R. 2008, nr. 6, Wet 14 december 2005 houdende afschaffing van de effecten aan toonder, BS 23 december E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, 882. Hoofdstuk 1 Pagina 14

21 De familiale holding 50. Ofwel voldoet de holdingvennootschap zelf aan de participatievoorwaarde ofwel beantwoordt de dochtervennootschap zelf aan de participatievoorwaarde. De berekening van deze voorwaarde zal in dit laatste geval dan op geconsolideerde basis gebeuren. 59 Dit betekent dat de participatie van de erflater en zijn familie in de dochtervennootschap wordt bekeken op het niveau van de groep van vennootschappen, i.e. rekening houdend met de participatie van de holding in de dochter Stel dat de erflater 80% van de aandelen in een holding bezit en die bezit op haar beurt 90% van de aandelen in een dochtervennootschap. De erflater houdt in dit geval onrechtstreeks 72% (= 80% x 90%) in de dochtervennootschap. Zijn aandelen in de holding komen dus in aanmerking voor het verlaagd tarief aangezien hij meer dan 50% bezit Stel nu dat in het zelfde voorbeeld de holding aandelen bezit in diverse werkvennootschappen, namelijk 40% in vennootschap A en 70% in vennootschap B. Geconsolideerd betekent dit dat de erflater 32% (= 40% x 80%) bezit in A en 56% (= 70% x 80%) in B. 62 Enkel in de laatste vennootschap wordt de 50%-norm gehaald, wat betekent dat, mits alle andere voorwaarden voldaan zijn, de vrijstelling slechts zal kunnen worden genoten in verhouding tot de waarde van het nettovermogen van de holding dat betrekking heeft op vennootschap B. Dit gedeelte zal dus worden vrijgesteld van successierechten, terwijl het saldo aan het gewone tarief zal worden belast. 53. Eventueel zal wel nog rekening worden gehouden met de aandelen die de erflater of zijn familie rechtstreeks aanhouden in de dochtervennootschap. 63 Stel dat de erflater nog 18% van de aandelen in vennootschap A rechtstreeks aanhoudt, dan wordt ook in die vennootschap de 50%-grens bereikt, zodat ook hier de participatievoorwaarde vervuld is. Ook het saldo van het nettovermogen van de holding kan dan belastingvrij worden vererfd. 59 Art. 60bis, 3 Vl.W.Succ. Dit in tegenstelling tot de tewerkstellingsvoorwaarde die per vennootschap wordt berekend; infra 17, nr K. VAN BOXSTAEL, Hoe transparant is de transparantieregel met betrekking tot holdingstructuren in artikel 60bis Vlaams wetboek van successierechten?, Not.Fisc.M. 2010, afl. 1, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, K. VAN BOXSTAEL, Artikel 60bis Vlaams W.Succ. De bruikbare controlevehikels binnen familiebedrijven, AFT 2009, afl. 6-7, 18. Hoofdstuk 1 Pagina 15

22 Fusie, splitsing en inbreng van aandelen 54. Er wordt nu ook uitdrukkelijk voorzien dat de aandelen die in de periode van drie jaar voor het overlijden ingevolge een fusie, splitsing, inbreng van aandelen, of andere verrichtingen verkregen zijn, het voordeel van art. 60bis Vl.W.Succ. kunnen genieten. Dit is een uitzondering op de cruciale voorwaarde van ononderbroken aandelenbezit gedurende drie jaar voor het overlijden. Vereist is dat de betrokkene zowel voor als na de verrichting aan alle voorwaarden voldoet De loonlastvoorwaarde 55. Zoals reeds vermeld, was een van de doelstellingen van de Vlaamse decreetgever bij de invoeging van art. 60bis Vl.W.Succ. de tewerkstelling in Vlaanderen te bevorderen en te bestendigen. De tewerkstellings- of loonlastvoorwaarde is dan ook een rechtstreeks gevolg van deze doelstelling. 65 Deze voorwaarde strekt zich uit over een periode van drie jaar voor het overlijden tot vijf jaar na het overlijden. Hier komt enkel de voorwaarde die voor het overlijden moet zijn vervuld aan bod Situatie voor 1 november Oorspronkelijk werd de vrijstelling slechts toegestaan indien de onderneming of vennootschap in de drie jaar voorafgaand aan het overlijden minstens vijf voltijdse werknemers tewerkstelde in het Vlaamse Gewest. Indien de onderneming tijdens die periode minder werknemers tewerkstelde, werd de vrijstelling slechts proportioneel toegestaan ten belope van 20%, 40%, 60% of 80% van de waarde van de onderneming, naargelang gedurende drie jaar voor het overlijden respectievelijk 1, 2, 3 of 4 werknemers in het bedrijf tewerkgesteld waren. 67 Om na te gaan hoeveel de tewerkstelling gedurende die drie jaar bedroeg, gebruikt men het laagste cijfer gedurende die twaalf kwartalen Art. 60bis, 1, vierde lid Vl.W.Succ. 65 J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, Voor de loonlastvoorwaarde na overlijden; infra 23, nr J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, K. VAN BOXSTAEL, Hoe transparant is de transparantieregel met betrekking tot holdingstructuren in artikel 60bis Vlaams wetboek van successierechten?, Not.Fisc.M. 2010, afl. 1, 7. Hoofdstuk 1 Pagina 16

23 Situatie vanaf 1 november Voor overlijdens vanaf 1 november 2007 werd de voorwaarde van tewerkstelling in het Vlaamse Gewest vervangen door een voorwaarde van loonlasten in de Europese Economische Ruimte. Deze wijziging kwam er naar aanleiding van een arrest van het Europese Hof van Justitie, waarin de tewerkstellingsvoorwaarde in het Vlaamse Gewest strijdig werd bevonden met het Europese principe van vrijheid van vestiging In de nieuwe regeling wordt de vrijstelling slechts toegestaan indien de onderneming of vennootschap in de 12 kwartalen (drie jaar) voorafgaand aan dat waarin het overlijden heeft plaatsgevonden minstens EUR aan loonlasten heeft uitbetaald aan werknemers die in de Europese Economische Ruimte tewerkgesteld zijn. 70 Dit zijn kalenderkwartalen Indien de onderneming of vennootschap in die periode geen EUR aan loonlasten heeft betaald, wordt de vrijstelling proportioneel toegepast. 72 Wordt bijvoorbeeld slechts EUR uitbetaald, dan zal slechts 2/5 van de waarde van de onderneming in aanmerking komen voor het nultarief. De overige zal dan aan het progressief successietarief worden onderworpen. 60. Bij holdingvennootschappen wordt de loonlast- of tewerkstellingsvoorwaarde per vennootschap berekend, dit in tegenstelling tot bij de participatievoorwaarde waar dit op geconsolideerde basis gebeurt De beoordeling van de uitbetaalde loonlasten gebeurt aan de hand van de aangiften vereist voor de sociale wetgeving, of, bij ontstentenis daarvan, voor de fiscale wetgeving. 74 Met loonlasten wordt bedoeld: het gewone basis- of minimumloon of -salaris en alle overige voordelen in geld of in natura die de werknemer uit hoofde van zijn dienstbetrekking direct of 69 HvJ C-464/05, Geurts en Vogten, concl. KOKOTT, J. 70 Art. 60bis, 5, eerste lid Vl.W.Succ. 71 Parl.St. Vl.Parl , 1368/7, Art. 60bis, 5, tweede lid Vl.W.Succ. 73 Art. 60bis, 3 Vl.W.Succ.; Supra 15, nr J. DECUYPER en J. RUYSSEVELDT, Successierechten, , Mechelen, Kluwer, 2008, 893. Hoofdstuk 1 Pagina 17

24 indirect van de werkgever ontvangt, alsmede alle sociale zekerheidsbijdragen die op dit loon drukken Niet alle loonlasten komen echter in aanmerking. Loonlasten betaald aan werknemers die in hoofdzaak huishoudelijke handarbeid verrichten in verband met de huishouding van de werkgever of van zijn gezin of van een bestuurder, zaakvoerder, vereffenaar of van een persoon met een gelijkaardige functie in de vennootschap worden niet in aanmerking genomen. 76 Hiermee doelt men op de dienstboden die hoofdzakelijk huishoudelijk werk verrichten Verder wordt ook bepaald dat de loonlasten uitbetaald aan de erflater, zijn echtgenoot en zijn verwanten in de rechte lijn niet in aanmerking komen in de mate dat ze in de drie jaar voor het overlijden EUR overschrijden. 78 De aan deze personen uitbetaalde lonen kunnen dus maximum ten belope van EUR in rekening worden gebracht. 64. In tegenstelling tot wat gold voor de tewerkstellingsvoorwaarde onder de oude regeling, wordt niet langer uitgegaan van het laagste cijfer gedurende de twaalf kwartalen voor het overlijden, maar wel van een globale periode voor het overlijden. 79 Het is dus niet vereist dat de uitbetaalde loonlasten gespreid worden over de drie jaar die het overlijden voorafgaan. Een ondernemer zou de loonlastvoorwaarde dus kunnen vervullen door in het laatste kwartaal voor het overlijden minstens EUR aan loonlasten uit te betalen. 80 Voor de participatie- en minimumbeleggingsvoorwaarde geldt de driejaarperiode echter nog steeds Art. 60bis 5, derde lid Vl.W.Succ. Voor een meer uitgebreide bespreking van het begrip loonlasten kan verwezen worden naar K. VAN BOXSTAEL, Vlaamse successierechten: voorwaarde van loonlasten in artikel 60bis Wetboek van Successierechten wat bedoelt de decreetgever eigenlijk?, TFR 2009, afl , Art. 60bis, 5, vijfde lid Vl.W.Succ. 77 E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , Art. 60bis, 5, zesde lid Vl.W.Succ. 79 K. VAN BOXSTAEL, Hoe transparant is de transparantieregel met betrekking tot holdingstructuren in artikel 60bis Vlaams wetboek van successierechten?, Not.Fisc.M. 2010, afl. 1, E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , Participatievoorwaarde: supra 10, nr. 31; minimumbeleggingsvoorwaarde: infra 22, nr Hoofdstuk 1 Pagina 18

25 65. Het decreet voorziet dat de bedragen van en EUR geïndexeerd zullen worden. Dit gebeurt aan de hand van een coëfficiënt die berekend wordt op basis van de gezondheidsindexcijfers Deze nieuwe regeling werd ingevoerd bij decreet van 21 december en trad retroactief in werking op 1 november Ze geldt voor alle nalatenschappen die zijn opengevallen vanaf deze datum. 84 Er werd in geen overgangsregeling voorzien. Dit valt te betreuren: door de onmiddellijke inwerkingtreding van de regeling hebben de belastingplichtigen zich hier namelijk niet kunnen op voorbereiden. 85 Heel wat familiale ondernemingen en vennootschappen waren specifiek ingericht om onder de oude regeling te kwalificeren. Het hebben van vijf werknemers is echter niet langer een garantie dat ook de nieuwe loonlastdrempel wordt bereikt. De successieplanning van deze ondernemers en aandeelhouders komt aldus op de helling te staan en dit gedurende een termijn van drie jaar. 86 Een ernstige deuk voor de rechtszekerheid Het was dan ook beter geweest het oude regime te laten uitdoven gedurende een overgangsperiode, terwijl de nieuwe regeling ondertussen onmiddellijk in werking kon treden Tijdelijke opnulzetting ten gevolge van de economische crisis 67. Ten gevolge van de economische en financiële crisis achtte de Vlaamse Regering het wenselijk om de tewerkstellings- of loonlastvoorwaarde tijdelijk op nul te zetten, dit in het voordeel van de bedrijven waarvan men kon vermoeden dat ze omwille van het tijdstip van overlijden het hardst werden getroffen door de economische crisis. 88 De decreetgever toont met deze crisismaatregel begrip voor de situatie van familiebedrijven die door de financiële en economische crisis niet langer kunnen voldoen aan de 82 Art. 60bis, 5, zevende lid Vl.W.Succ. 83 Decr. 21 december 2007 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 2008, BS 31 december Parl.St. Vl.Parl , 1368/6, E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , N. GEELHAND, Cursus Successierechten , 2010, E. SANSEN en A. VAN ZANTBEEK, De Vlaamse vrijstelling van successierechten voor de vererving van familiale ondernemingen en vennootschappen na het Vlaamse decreet van 21 december 2007 (art. 60bis W.Succ.) Globale stand van zaken, TFR 2009, afl , Nieuw art. 60bis, 5/1 Vl.W.Succ., ingevoerd bij Decr. 18 december 2009 houdende bepalingen tot begeleiding van de derde aanpassing van de begroting 2009, BS 29 januari Hoofdstuk 1 Pagina 19

26 tewerkstellings- of loonlastvoorwaarde. 89 Het in stand houden van deze voorwaarde zou resulteren in het bijkomend verschuldigd zijn van successierechten, wat de teloorgang van de onderneming of de vennootschap kan betekenen wanneer de erfgenamen zich genoodzaakt zien om het bedrijf te verkopen om de successierechten te kunnen voldoen Belangrijk is dat deze crisismaatregel slechts tijdelijk is: ze geldt enkel tijdens welbepaalde kwartalen. Deze werden vastgesteld rekening houdend met een vermoedelijke duur van de crisis, namelijk van 1 september 2008 tot 1 september Voor de overlijdens vanaf 1 november 2007 wordt het minimum aan loonlasten, die de onderneming of vennootschap in de twaalf kwartalen (drie jaar) voorafgaand aan het overlijden dient uit te betalen, verminderd met 100 procent. 92 Bij deze nalatenschappen is de loonlastvoorwaarde voor overlijden dus volledig geschrapt. 93 Vereist is wel dat er minimaal twee kwartalen van de twaalf kwartalen voorafgaand aan het overlijden vallen in de periode van het vierde kwartaal van 2008 tot en met het derde kwartaal van Concreet betekent dit dat de gunstregeling van toepassing is op de nalatenschappen die openvallen vanaf 1 april 2009 tot 30 juni Door de tijdelijke schrapping van de tewerkstelling- of loonlastvoorwaarde komen nu ook zuivere patrimonium- of holdingvennootschappen volledig in aanmerking voor de vrijstelling van art. 60bis Vl.W.Succ., zonder aan enige voorwaarde van tewerkstelling te moeten voldoen. 94 De beperking van de vrijstelling tot de waarde van de dochtervennootschappen van de holding heeft dan ook tijdelijk geen reden van bestaan meer. 95 Ook veel (éénmans)zaken of (éénpersoons)vennootschappen van vrije beroepers of andere zelfstandigen kunnen nu tijdelijk vrij van successierechten worden vererfd.. Dit is een belangrijke tegemoetkoming aan de verzuchtingen van veel zelfstandigen die alleen of met enkele gezinsleden werken. Hun erfgenamen kunnen nu dus ook de vrijstelling genieten K. VAN BOXSTAEL, Vrijstelling familiebedrijven: tewerkstellingsvoorwaarde tijdelijk geschrapt, Fisc.Act.2009, afl. 40, 1-6, Beleidsnota Financiën en Begroting Oot-Moedig begroten , Parl.St. Vl.Parl , 199/1, Parl.St. Vl.Parl , 233.1, Art. 60bis, 5/1 Vl.W.Succ. 93 Voor de loonlastvoorwaarde na overlijden; infra 23, nr K. VAN BOXSTAEL, Hoe transparant is de transparantieregel met betrekking tot holdingstructuren in artikel 60bis Vlaams wetboek van successierechten?, Not.Fisc.M. 2010, afl. 1, 5; E. SANSEN, Nieuwe regeling 60bis, Nieuwsbr.Succ.R., 2010, afl. 2, Art. 60bis, 9 Vl.W.Succ. 96 E. SANSEN, Nieuwe regeling 60bis, Nieuwsbr.Succ.R., 2010, afl. 2, 6. Hoofdstuk 1 Pagina 20