Bepalingenwijzer Acanthamoeba Adenovirus Amoeben serologie Antrax Ascaris serologie Ascites kweek Aspergillus serologie AST

Transcriptie

1 Bepalingenwijzer Medische Microbiologie In bepalingenwijzer van het laboratorium Medische Microbiologie vindt u een overzicht van alle testen die het laboratorium doet. In dit overzicht vindt u informatie over: hoe u materiaal moet aanleveren het ziektebeeld de minimale testhoeveelheid serum de frequentie waarmee plaatsvindt de maximale doorlooptijd (in werkdagen) de bewaarconditie van het testmateriaal Verzendmateriaal Het is belangrijk dat u het te testen materiaal aanlevert in het juiste bewaarmateriaal. Dit is nodig voor een goede uitvoering van de test. Heeft u nog vragen? Neem dan contact op met de Medische Microbiologie, (070) Bepalingenwijzer Acanthamoeba Adenovirus Amoeben serologie Antrax Ascaris serologie Ascites kweek Aspergillus serologie AST BAL Bartonella henselae Biopt en weefsel BK virus Bloedkweken algemeen Bloedkweken mycobacteriën Bofvirus Bordetella pertussis Borrelia burgdorferi Botweefsel, zie biopt en weefsel Bronchusspoelsel, zie BAL Campylobacter CAPD vloeistof Catheter(tip) intravasaal Catheter intraventriculair/ lumbaal Chikungunya virus Chlamydophila pneumoniae Chlamydia psittaci Chlamydia trachomatis Clostridium difficile CMV Corynebacterium diphteriae Coxiella Creutzfeld Jacob Cryptosporidium Dengue virus Difterie, zie C. diphteriae EBV Enterobius Enterovirus (volgt)

2 Filaria serologie Giardia lamblia, Giardasis Griep, zie influenza Hantaan virus Helicobacter pylori (volgt) Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C Hepatitis D/ Deltavirus Hepatitis E HIV (volgt) HSV Humaan Herpes virus type 6 (HHV6) Humaan Herpes virus type 7 (HHV7) Humaan Herpes virus type 8 (HHV8) Influenza JC virus Keel Kinkhoest, zie Bordetella pertussis Kleihauer (volgt) Legionella pneumonia Leishmania Leptospirose (ziekte van Weil) LGV, lymfogranuloma venereum Liquor cerebrospinalis Loa loa, zie Filaria Lues serologie Lyme, ziekte van, zie Borrelia burgdorferi Lymfocytair choriomeningitis virus (LCMV) Malaria plasmodium Mazelen serologie Mond MRSA Mycoplasma gentialium Mycoplasma hominis Mycoplasma pneumoniae Nasopharynx Neisseria gonorrhoeae Neisseria meningitidis Neus Norovirus Oog, conjunctiva Oog, cornea Oor, gehoorgang Oor, middenoor Papilloma virus

3 Parainfluenza virus Parvo virus Paul Bunnell, zie EBV Pericardvocht Perineumuitstrijk PJP (pneumocystis jirovecii) PCR Pleuravocht Pneumokokken antigeensneltest Pneumokokken antistoffen Polio virus serologie Punctaat Puumala virus serologie, zie hantaan virus Q koorts, zie Coxiella Rabies virus Respiratoir panel/ pakket Rhinovirus Rickettsiae serologie Rotavirus RSV Rubella Salmonella Schimmels Schistosoma serologie Shigella Shigatoxine producerende E.Coli (STEC) Sputum Streptoccus pneumoniae Strongyloides serologie Taenia solium cysticerose serologie Tick-borne Encephalitis Virus serologie Toxocara serologie Toxoplasmose Treponema pallidum, zie lues serologie Trichinella spiralis Trichomonas Trichuris trichiura Trypanosoma Ureaplasma Urethra Urine Vagina Vibrio cholerae Varicella zoster (VZV) West Nijl Virus serologie Wond, abces, drainagevloeistof Yersinia Zika virus Uitgave: Medische Microbiologie MMB Februari 2016

4 Acanthamoeba Onderdeel van - - Acanthamoeba is een parasiet die keratitis kan veroorzaken. Met name contactlenzen die niet goed schoongemaakt zijn kunnen deze infectie veroorzaken. Acanthamoeba komen voor in water wat de infectiebron kan zijn. symptomen PCR Corneaschraapsel op Droge oogwat n.v.t. kamertemperatuur onbekend onbekend droge swab Een positieve uitslag is passend bij een acanthamoeba keratitis Onderzoek wordt extern verricht

5 Adenovirus nvt Afhankelijk van leeftijd en immuun status: o.a. luchtweginfectie, conjunctivitis, diarree Symptomen van klinische infectie PCR voor het aantonen van actieve infectie Antigeen detectie (minder betrouwbaar dan PCR) PCR: Feces Naso-farynx-uitstrijk BAL Oog-uitstrijk Liquor Urine Sputum Antigeen detectie (in combinatie met Rotavirus): feces PCR: Feces: 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces Liquor: 500 µl Antigeen detectie: 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces steriel fecespotje wattenstok voor keeluitstrijk, oog liquorbuis

6 4 C PCR: extern Antigeen detectie: dagelijks PCR: 1-4 dagen Antigeen detectie: 1 dag steriel potje BAL, urine, sputum PCR: Een positieve PCR duidt doorgaans op actieve infectie. Antigeen detectie (vergeleken met ELISA): sensitiviteit 90% en specificiteit 100%. PCR wordt extern verricht

7 Onderdeel van - Amoeben (Entamoeba histolytica/dispar) nvt Abces, diarree infecties maagdarm stelsel Klinische symptomen Microscopie PCR Serologie (alleen zinvol bij verdenking extra-intestinale amoebiasis) Microscopie: Pus uit leverabces PCR Feces Serologie Stolbloed Stolbloed: 1000µl steriel potje voor punctaat of afgedopte spuit (punctaat) stolbuis met gel TFT set voor feces Koelkast (2-8ºC)

8 Microscopie: dagelijks Microscopie: 1 dagen PCR: 2-5 dagen Serologie: 3-4 dagen Positieve PCR past bij een actieve infectie Aantonen van amoeben in microscopie past bij actieve infectie. Serologie en PCR worden extern verricht

9 Onderdeel van - Antrax (Bacillus anthracis) nvt Cutane vorm Respiratoire vorm (wolsorteerdersziekte) Intestinale vorm Welke symptomen er zijn vermelden. Altijd vooraf overleggen met artsmicrobioloog. Bacteriologische kweek Gram-preparaat Wondvocht Weefsel bloedkweken Pus of weefsel: 1 ml of 1 cm 3 kweekstok voor wondkweek wattenstok voor wonduitstrijk Gramkleuring steriel potje voor insturen weefsel bloedkweekflesjes Kamertemperatuur, 24 uur

10 dagelijks 3 tot 7 dagen Het aantonen van Bacillus anthracis is passend bij de aandoening. Dit is een meldingsplichtige ziekte (groep C) voor de GGD. Confirmatie van een positieve bevinding vindt plaats in een extern laboratorium.

11 Onderdeel van Ascaris lumbricoides (spoelworm) Onderzoek op wormeieren nee Worminfectie Klinisch beeld, eosinofielie Microscopie feces Vullen tot aan de rode pijl TFT medium 4 C, < 24 uur werkdagen 1-4 dagen Aantonen van eieren is bewijzend voor infectie.

12 Ascites kweek Onderdeel van - Gisten en schimmels Mycobacteriën peritonitis Symptomen, vermeld eventueel antibioticumgebruik Aerobe kweek Anaerobe kweek Afname ascites: desinfecteer de huid met 70% alcohol en wacht tot dit is opgedroogd aspireer ascites in spuit ascites 2ml Of Afgedopte spuit steriel potje Kamertemperatuur, 24 uur dagelijks 3-7 dagen Een juiste interpretatie van is afhankelijk van: juiste afname ascites is in principe een steriel materiaal -

13 Onderdeel van Aspergillus (schimmel) Gist en schimmelkweek Cryptococcus neoformans variërend symptomen Mycologische kweek Serologie (Galactomannan): stolbloed of BAL Afhankelijk locatie infectie Stolbloed BAL Stolbloed: 1000µl BAL voor Galactomannan: 1000µl kweekstok voor mycologische kweek Stolbuis voor serologie Kamertemperatuur, 24 uur Mycologische kweek: dagelijks Serologie: 2-4 dagen Kweek: 4-8 dagen Interpretatie van een gevonden Aspergillus is afhankelijk van klinisch beeld, hoeveelheid en soort gekweekte Aspergillus en evt beeldvorming. Galactomannan is een antigeen dat kan vrijkomen in het bloed tijdens een invasieve infectie met Aspergillus fumigatus. In literatuur beschreven sensitiviteit resp. specificiteit van de test zijn in serum 81% - 96% resp 77%-85% BAL 76% resp 94% Fout-positieve serum uitslagen (1-5%) kunnen zich voordoen bij kinderen, bij patiënten die cyclofosfamide, antibiotica (piperacilline-tazobactam), of antifungale middelen gebruiken, en bij patiënten die in het maag-darmkanaal uitgebreid besmet zijn met voedsel dat sporen van Aspergillus species bevat. Galactomannan wordt extern verricht

14 Onderdeel van AST (anti-streptolysinetiter) n.v.t. Met antidnase Streptokokken behoren tot de belangrijkste en meest voorkomende ziekteverwekkers bij de mens. Tot de complicaties van groep A Streptokokkeninfecties behoren het acuut gewrichtsreuma en de acute glomerulonefritis Symptomen, eerste ziektedag serologie serum Serum: 1 ml Stolbuis voor serologie Kamertemperatuur, < 24 uur 2x per week 1-4 dagen Streptolysine O is een enzym dat door de meeste groep A Streptokokken geproduceerd wordt. Dit enzym is een van de vele antigenen van Streptokokken dat een antistofproductie bij geïnfecteerde patiënten opwekt. Vooral het beloop van de AST is van betekenis. Bij Streptokokken-infecties kan anti-dnase B aanvullende informatie geven. De normale waarden kunnen variëren met de leeftijd, het seizoen van het jaar en geografisch gebied, de bovengrens van normaal voor antistreptolysine O titers bij kleuters is < 100 IU/ml, en bij de schoolgaande kinderen of jonge volwassenen ligt het meestal tussen IU/ml. Het gemiddelde is in elk geval <200 IU/ml. Titers groter dan de bovengrens (200 IU/ml) zijn een indicatie voor een streptokokkeninfectie. Bij een acute streptokokkeninfectie zal de antistreptolysine-o titer stijgen na een week tot een maximum binnen 3-5 weken. De titer daalt tot de pre-infectie niveau in ongeveer 6-12 maanden.

15 Onderdeel van Broncho-alveolaire lavage (BAL) n.v.t. Mycobacteriën Schimmels Legionella PJP variërend, eventueel legionella risico, tb risico Kweek Mycobacteriën: kweek, PCR, kleuringen PJP: immuunfluorescentie en/of PCR BAL Afhankelijk van het aantal onderzoeken. >3 ml 4 C, < 24 uur Dagelijks Tbc: werkdagen Steriel potje 3-5 dagen voor banale kweek 5-7 dagen voor mycologische kweek Alle pathogene micro-organismen worden uitgewerkt. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. PJP PCR wordt extern verricht Legionella PCR wordt extern verricht

16 Bartonella henselae ja kattekrabziekte Symptomen, eerste ziektedag Serologie PCR Serum Biopt/weefsel, liquor, punctaat, pus (PCR) stolbuis met gel voor serologie steriel potje voor weefsel afgedopte spuit (punctaat) Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 2x per week PCR: werkdagen Serologie: 1-2 weken PCR: 3-7 dagen liquor buis IgM, een zeer hoge IgG titer en/of een tenminste 4-voudige titerstijging in gepaard serum duiden op infectie. Een positieve PCR duidt op infectie. Zowel serologie als PCR worden extern verricht.

17 Onderdeel van Biopt en weefsel n.v.t. Mycobacteriën (tbc) Schimmels variërend Afname locatie, klinisch beeld kweek - Dit is erg afhankelijk van de mogelijkheden. steriel potje 4 C, < 24 uur dagelijks 5-7 dagen Weefsels heupen/ knieën: 7-10 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten. n.v.t.

18 Onderdeel van BK virus n.v.t. n.v.t. BK virus in met name relevant in patiënten na niertransplantatie. Symptomen,immuunstatus PCR EDTA-bloed urine EDTA 2 ml Urine 2 ml buis voor EDTA bloed 4 C, < 24 uur 1x per week 1-2 weken steriel potje De uitslag is negatief wanneer geen genoom wordt aangetoond. De interpretatie van positieve uitslagen in afhankelijk van soort materiaal en immuun status van de patiënt. Onderzoek wordt extern verricht

19 Onderdeel van Bloedkweken mycobacteriën n.v.t. nee tuberculose symptomen Mycobacteriële kweek EDTA bloed 5mL EDTA bloed buis voor EDTA bloed Mycobacteriële kweken worden op werkdagen uitgewerkt. 8 weken Elke gekweekte (atypische) mycobacterie kan afhankelijk van het klinisch beeld relevant zijn.

20 - Bofvirus Parotitis epidemica Complicaties (zeldzaam): aseptische meningitis, encefalitis, epididymo-orchitis, oöforitis, gehoorverlies, pancreatitis, thyroïditis, artritis, mastitis, glomerulonefritis, trombocytopenie, cerebellaire ataxie en myocarditis Symptomen en vaccinatiestatus. Serologie (IgG en IgM) PCR Serologie: serum of EDTA plasma PCR: keeluitstrijk, speeksel of urine Serum: 1 ml PCR: 500 μl stolbuis met gel voor serologie wattenstok voor keeluitstrijk steriel urine, sputum Serum en plasma: kamertemperatuur, < 24 uur Keeluitstrijk, speeksel, urine: kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: werkdagen PCR: werkdagen Serologie: 1-3 dagen PCR: 1-3 dagen

21 Bij ongevaccineerden is de meest aangewezen test het aantonen van IgM-antistoffen in het serum. Deze kunnen meestal na 3 dagen na de eerste ziektedag worden aangetoond en zijn tot enkele weken na de ziekte nog goed aantoonbaar. Bij gevaccineerden die alsnog bofparotitis ontwikkelen is de sensitiviteit van de IgM-antistofbepaling onvoldoende. Bij gevaccineerden wordt dan ook PCR aangeraden voor de diagnostiek van bof. Een (minstens) viervoudige titerstijging van IgG-antistoffen is eveneens bewijzend voor een recente infectie. Deze bepaling is zeer betrouwbaar maar vereist 2 bloedmonsters. Het eerste monster moet (bij voorkeur) binnen 3 dagen na de eerste ziektedag worden afgenomen, het tweede 14 dagen na de eerste ziektedag. Een positieve PCR is bewijzend voor een infectie Dit onderzoek wordt extern verricht. Bof is een meldingsplichtige ziekte groep C.

22 Onderdeel van Bloedkweken algemeen Aerobe en anaerobe fles Bij verdenking endocarditis vermelden! Brucella, histoplasma, schimmels vermelden Mycobacteriën Sepsis Klinisch beeld Bij verdenking endocarditis vermelden! (deze kweken worden langer geïncubeerd) kweek Bloed afgenomen direct in bloedkweek flesjes Bij afname van bloed wordt automatisch juiste hoeveelheid afgenomen door vacuum in het flesje setje met twee bloedkweekflesjes Kamertemperatuur of stoof dagelijks Negatieve bloedkweek staat 5 dagen in het systeem alvorens deze negatief gerapporteerd wordt. Bij vermelding van endocarditis of verdenking schimmels, histoplasma of Brucella op het aanvraagformulier: langere incubatie. Alle positieve bevindingen zijn in principe relevant en worden door de artsmicrobioloog doorgebeld. Op basis van de uitslag in combinatie van het klinisch beeld kan in onderling overleg met de aanvrager worden besloten dat het contaminatie kan zijn. n.v.t.

23 Bordetella (para)pertussis ja kinkhoest Symptomen, eerste ziektedag, antibioticumgebruik Kweek (bij ziekteduur < 3 weken) PCR (bij ziekteduur < 3 weken) Serologie (bij ziekteduur > 3 weken) Nasopharynxuitstrijk (kweek en PCR) Serum: IgA tegen B. pertussis IgG tegen het toxine Serum: 1 ml wattenstok met koolstofmedium voor kweek droge wattenstok voor PCR stolbuis met gel voor serologie Kweek: 4 C, < 24 uur PCR en stolbuis: kamertemperatuur, < 24 uur Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Serologie: 1x per week Kweek: 7-10 dagen PCR: 1-3 dagen Serologie: 2 weken De kweek heeft een lage sensitiviteit, vier weken na het begin van ziekte is deze vrijwel altijd negatief

24 PCR heeft een hogere sensitiviteit, maar moet evenzeer zo vroeg mogelijk in de ziekte worden afgenomen De interpretatie van de serologie is afhankelijk van leeftijd en klinische gegevens Vaak volstaat eenpuntsserologie, behalve in het geval dat (1) de antistoftiters in het eerste monster onder het niveau van infectie liggen of (2) < 1 jr geleden is gevaccineerd. Dan dient een tweede serummonster te worden onderzocht. PCR en serologie worden extern verricht.

25 Borrelia burgdorferi sensu lato (s.l.) ja Ziekte van Lyme Symptomen Eerste ziektedag Tekenbeet Serologie (EIA en immunoblot) PCR Serum (antistoffen) Liquor (antistoffen en PCR), altijd in combinatie met serum van dezelfde dag insturen Gewrichtspunctaat (PCR) Oogkamervocht (PCR) Biopt/weefsel (PCR) Serum: 1 ml Liquor (antistoffen): 1 ml Overig (PCR): 0.5 ml stolbuis met gel liquorbuis virustransportmedium voor PCR op weefsel Afgedopte spuit voor gewrichtsvocht

26 het onderzoek Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 1x per week PCR: 1x per week 1-8 dagen Op serum wordt altijd IgG en IgM screening m.b.v. EIA gedaan. Als de EIA positief is, dan wordt bevestigd met de immunoblot. IgM en/of IgG antistoffen kunnen langer dan 1 jaar (IgM) of vele jaren (IgG) aantoonbaar blijven. De sensitiviteit van IgG bij > 8 weken bestaande infectie is > 98%. Een negatieve IgG maakt een infectie dan onwaarschijnlijk. Liquor wordt onderzocht als het serum positief is. Bij vroeg behandelde infectie kan de seroconversie uitblijven (9 41%). IgM IgG interpretatie Geen infectie - - Windowfase (herhaal onderzoek bij kort bestaande klachten na 4 6 weken) - of n.d.* + + of n.d. - of n.d. - of n.d. + Bij herhaling en langer dan 6-8 weken klachten: geen infectie Bij kort bestaande klachten/sterke klinische verdenking: herhaal onderzoek na 2 weken Acute infectie Aspecifieke IgM, herhaal onderzoek na 4 weken Acute infectie Actieve infectie - + Infectie in het verleden * n.d. = niet doorslaggevend De PCR wordt extern verricht

27 Onderdeel van Campylobacter spp. Feceskweek, algemeen nee Gastro-enteritis kweek Feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 2 tot 5 dagen Een negatieve kweek sluit een infectie met Campylobacter spp. niet geheel uit. Bij immuun competente personen is behandeling zelden geïndiceerd.

28 Onderdeel van Hoeveelheid benodigd materiaal CAPD vloeistof nee Mycobacteriën Schimmels peritonitis symptomen kweek CAPD vloeistof > 1 ml Bij voorkeur in afgedopte spuit (punctaat) afgedopte spuit of 4 C, < 24 uur dagelijks steriel potje met rode dop Referentie / interpretatie van 3-5 dagen Elk isolaat uit steriele ruimtes wordt als relevant beschouwd. Echter, contaminatie bij het afnemen van het materiaal is niet uit te sluiten.

29 Onderdeel van Catheter(tip) intravasaal n.v.t. n.v.t. Lijnsepsis Soort catheter, locatie catheter, klinisch beeld Kweek op bacteriën, gisten Catheter, cathetertip n.v.t. steriel potje 4 C, < 24 uur dagelijks 2-5 dagen n.v.t. Interpretatie van kweek i.c.m. klinische symptomen en andere (bloed)kweken. Bij verdenking op een lijnsepsis ook 2 sets bloedkweken afnemen: 1 set uit de lijn en 1 set uit een perifeer infuus. Het routinematig kweken van lijntips is niet zinvol.

30 Onderdeel van Catheter intraventriculair / lumbaal n.v.t. Draingerelateerde meningitis Soort catheter: EVD of ELD, klinisch beeld Kweek op bacteriën, gisten Extraventriculair drain (tip), Extralumbale drain (tip) n.v.t. steriel potje 4 C, < 24 uur dagelijks 2-5 dagen Interpretatie van kweek i.c.m. klinische symptomen en andere (liquor)kweken. Bij verdenking op een drain gerelateerde meningitis eveneens liquor insturen voor kweek. Het routinematig kweken van EVD s en ELD s is niet zinvol. n.v.t.

31 Chikungunya Onderdeel van - - Klinische informative Infecties met chikungunya virus veroorzaken plotseling opkomende hoge koorts, spier- en gewrichtspijn, hoofdpijn, lichtschuwheid en huiduitslag. Infecties zonder ziekteverschijnselen komen niet vaak voor. De symptomen kunnen variëren van milde tot ernstige klachten. Ernstige klachten komen vaker voor bij pasgeborenen, oudere mensen of volwassenen die lijden aan andere ziekten. De acute symptomen na een infectie met chikungunyavirus verdwijnen meestal binnen 1-2 weken, maar de gewrichtspijnen (artritis) kunnen lang aanhouden (maanden tot jaren). Complicaties treden slechts zelden op. Symptomen, welk land bezocht is Serologie IgM en IgG (Als de klachten een week bestaan, kan de infectie worden aangetoond met serologisch onderzoek, bij zeer vroege infecties is PCR eventueel beschikbaar) Serum (PCR: EDTA) Serologie: 2mL (PCR: EDTA 2mL) Serologie: PCR: kamertemperatuur Onbekend (wordt extern verricht)

32 Uitslag veelal na dagen bekend IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Kruisreactie met andere virussen is mogelijk. Onderzoek wordt extern verricht Chikungunyakoorts is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door het chikungunya virus. Dit virus kan worden overgedragen door muggen die overdag steken. Chikungunya komt voor in gebieden rond de Indische oceaan, in een deel van Afrika en op de eilanden in de Caraïben. In zuid Europa wordt dit virus soms ook gevonden. Het gebied waar chikungunya voor komt breidt zich steeds verder uit.

33 Onderdeel van Chlamydia trachomatis Bij SOA screening wordt ook altijd PCR op C. trachomatis verricht Hoeveelheid benodigd materiaal Uro-genitale infecties Pelvic inflammatory disease (PID) Chlamydia proctitis Conjuctivitis, naso-pharyngeale infectie, pneumonie Symptomen, screening. PCR Serologie IgG Cervixuitstrijk Vaginauitstrijk Urethrauitstrijk Rectumuitstrijk Keeluitstrijk Urine, first void! Conjunctivauitstrijk Serum (voor antistoffen) Urine: 3 ml Serum: 2mL Geel: Aptima Urine Swab: voor urine Wit: Aptima Unisex swab: voor cervix, urethra, keel, conjunctiva of anus Oranje: Aptima Vaginal Swab: voor vaginale swabs Bewaar- /transportcondities Referentie / interpretatie van het onderzoek stolbuis met gel (voor Chlamydia IgG) Aptima swabs en urine: 4 - kamertemperatuur PCR: werkdagen PCR: 1-3 dagen Serologie: 2-7 dagen Positieve PCR is bewijzend voor een infectie. Na een succesvolle behandeling kan de PCR nog enkele maanden positief blijven. Serologie wordt uitgevoerd om een in het verleden doorgemaakte infectie met Chlamydia trachomatis vast te stellen. Voor het vaststellen van een recente infectie moet een PCR worden verricht. Anuswatten die positief zijn voor Chlamydia trachomatis worden automatisch verstuurd voor genotypering om LGV geassocieerd serovar aan te tonen. Chlamydia serologie wordt extern verricht.

34 Onderdeel van Chlamydophila pneumoniae ja Pneumonie, tracheobronchitis Symptomen PCR PCR: Sputum B.A.L. Keeluitstrijk PCR: 0.5 ml wattenstok in UTM voor keeluitstrijk steriel potje met rode deksel voor sputum Kamertemperatuur, < 24 uur PCR: werkdagen PCR: 1-3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. Het onderzoek wordt extern verricht

35 Onderdeel van Chlamydophila psittaci Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Psittacose, ornithose, papegaaienziekte Symptomen, blootstelling aan (zieke) vogels? PCR PCR: Sputum BAL Keeluitstrijk PCR: 0.5 ml wattenstok voor keeluitstrijk steriel potje met rode deksel voor sputum Kamertemperatuur, < 24 uur PCR: werkdagen PCR: 1 3 dagen Een positieve PCR is bewijzend voor infectie. Het onderzoek wordt extern verricht

36 Onderdeel van Clostridium difficile n.v.t. - Diarree, meestal bij recent antibiotica gebruik symptomen Antigeenbepaling Kweek Feces 100 mg vaste feces of 0.5.mL vloeibare feces fecespotje kamertemperatuur dagelijks Sneltest: 1 dagen Kweek: 3-5 dagen Bij negatieve test en blijvende klachten eventueel na 5 dagen herhalen. Bij een positieve test is controle niet zinvol: ook na succesvolle behandeling blijft toxine nog geruime tijd in feces aantoonbaar. - Kinderen <1 jaar zijn vaak asymptomatisch gekoloniseerd met Clostridium: bepaling derhalve niet zinvol.

37 Cytomegalovirus (CMV) Onderdeel van - Ja Immuuncompetenten: vaak asymptomatisch. Soms is er sprake van een mononucleose-achtig beeld (koorts, keelpijn, lymfkliervergroting, malaise, lymfocytose en leverfunctiestoornissen). Immuungecompromiteerden: CMV kan een ernstige gedissemineerde infectie veroorzaken. Bij transplantatiepatiënten gaat het vaak om interstitiële pneumonie en hepatitis; bij hiv-geïnfecteerden met een laag CD4-getal om colitis, retinitis en encefalitis. Congenitale infecties: zeer divers klinisch beeld (van asymptomatische infectie tot ernstige neurologische complicaties). Symptomen, screening Serologie PCR (kwalitatief/ kwantitatief) Stolbuis met gel (voor serologie) Vruchtwater (voor aantonen congenitale infectie) Urine (voor aantonen congenitale infectie bij pasgeborenen) Speeksel (voor aantonen congenitale infectie bij pasgeborenen) Liquor EDTA plasma (Gedissemineerde CMV infectie) 2 ml serum, 10 ml EDTA, 1mL-2mL: vruchtwater, urine en liquor. stolbuis met gel (voor serologie) liquorbuis EDTA buis

38 Koelkast, < 24 uur werkdagen steriel potje voor urine / vruchtwater 1-3 dagen (serologie) 1-3 dagen (PCR) Voor de diagnostiek van een recente CMV infectie (primo-infectie) wordt een CMV-IgM, CMV-IgG verricht. Indien de IgM positief is wordt automatisch een aviditeitstest voor CMV-IgG toegevoegd om verdere informatie te geven over de fase van de infectie. IgM pos, IgG neg/pos, laag avide IgG: passend bij een recent opgelopen infectie met CMV (< 3 maanden geleden) IgM pos, IgG pos, hoog avide IgG: passend bij een in het verleden opgelopen infectie (>3 maanden geleden) IgM neg, IgG pos: passend bij een in het verleden opgelopen infectie met CMV Voor het aantonen van een immuunstatus volstaat het bepalen van CMV-IgG. Congenitale CMV: Bij de verdenking op een CMV-infectie zal bij een zwangere serologisch onderzoek worden verricht. Het ontbreken van IgM antistoffen of het ontbreken van een significante titerstijging van IgG bij de moeder sluit een congenitale cytomegalovirusinfectie bij de foetus niet uit. CMV-infectie bij de foetus kan worden aangetoond door een positieve CMV-PCR in vruchtwater. Een congenitale CMV bij een pasgeborenen kan worden aangetoond door een positieve CMV-PCR op urine of speeksel afgenomen binnen 2-3 weken na de geboorte. Serologie voor CMV wordt intern verricht. PCR voor CMV wordt extern verricht.

39 Corynebacterium diphtheriae (en C. ulcerans), Difterie Ja, alleen in overleg met dienstdoend microbioloog Ziekteverschijnselen zijn afhankelijk van de plaats van de infectie. Er wordt onderscheid gemaakt tussen respiratoire difterie en cutane difterie. Als de ademweg (keel, luchtpijp en longen) geïnfecteerd is, verloopt de ziekte ernstiger. De patiënt heeft koorts en kan ernstig ziek worden met benauwdheid. Bij difterie kan men twee typen complicaties onderscheiden: lokale complicaties door membranen en oedeem (verstikkingsgevaar) en systemische complicaties als gevolg van de toxine (hoe ernstiger de primaire infectie, des te groter de kans op complicaties door de toxine). Symptomen. Vaccinatiestatus. Kweek Afhankelijk van locatie: neusuitstrijk, keeluitstrijk, wonduitstrijk Stevig, bij voorkeur onder elk (pseudo)membraan en alle witte plekjes en ontstoken gebieden, in de keel te wrijven. Materiaal via de neus van de achterste nasofarynxwand afnemen. Huidlaesies eerst ontdoen van schilfers en korsten en reinigen met fysiologisch zout alvorens de wattenstok stevig in de laesie te drukken. - wattenstok (transwab) Zo snel mogelijk naar het laboratorium kamertemperatuur, binnen 2-3 uur dagelijks 2 tot 5 dagen Bij een positieve kweek voor C. diphtheriae / ulcerans wordt de toxigeniticiteit vervolgens elders bepaald. Alleen diagnostiek naar C. diphtheriae insturen na overleg dienstdoend microbioloog Difterie is een meldingsplichtige ziekte van groep B1 en dient binnen 24 uur aan de GGD te worden gemeld.

40 Onderdeel van Coxiella burnettii Alleen invullen als onderdeel van een pakket ja Q-koorts. C. burnettii kent twee antigene fases, I en II. Bij een acute of recente infectie staan antistoffen tegen fase II op de voorgrond, bij een chronische infectie antistoffen tegen fase I. Verdenking acute of chronische infectie (1 e ziektedag!!) PCR (< 21 dagen na 1 e ziektedag) Serologie (gepaarde serummonsters met interval van 2-3 weken): IgM en IgG tegen fase I IgM en IgG tegen fase II PCR: serum of EDTA-plasma Serologie: serum Serologie: 250 µl PCR: 500 µl stolbuis met gel EDTA-buis Kamertemperatuur, < 24 uur Daarna 4 C werkdagen 1-2 weken IgM tegen fase II is ca. 2 3 weken na de eerste symptomen aantoonbaar. De PCR wordt dan negatief. Deze IgM antistoffen blijven nog maanden aantoonbaar. Fout-positieve IgM tegen fase II komt voor bij Legionella-, Bartonellaen acute EBV infectie en in de zwangerschap. Een solitair positieve IgM tegen fase II uitslag dient bevestigd te worden met een twee serummonster met seroconversie voor IgG fase II. Seroconversie treedt bij de meeste mensen na 2 weken op, maar sommige duurt het langer. Een positieve PCR is bewijzend voor Q-koorts. Bij IgM en IgG fase I en II positief kan er sprake zijn van recent doorgemaakte infecte of chronische ziekte. Er dient een tweede serummonster onderzocht te worden.

41 Acute Q-koorts is een meldingsplichtige infectieziekte van groep C. Dit onderzoek wordt extern verricht.

42 Onderdeel van - Creutzfeldt-Jacob ziekte (variant) Een aanvraag voor diagnostiek naar CJD of vcjd moet altijd voorafgaand aan afname van het lichaamsmateriaal worden overlegd met de dienstdoende arts-microbioloog omdat voor prionziekte specifieke infectiepreventiemaatregelen moeten worden genomen. Snel verlopende dementie. Patiënt moet vooraf besproken worden met de arts-microbioloog. Op aanvraag vermelden: Verdenking Creutzfeldt-jacob. Immunoblot liquor Liquor 1 ml (let op: het materiaal mag niet op het laboratorium geopend worden. Indien er diagnostiek naar andere micro-organismen nodig is, dient een tweede buis ingestuurd te worden. Deze wordt bewaard totdat de CJD is uitgesloten). <4 graden buis voor liquor - In overleg met extern centrum In overleg met extern centrum Onderzoek wordt extern verricht

43 Onderdeel van: - Cryptosporidium parvum / hominis, Cryptosporidiose ja Gastro-enteritis, diarree. Infectie met Cryptosporidium veroorzaakt acute diarree die in principe zelflimiterend is. Het ziektebeeld kan ernstig verlopen, met name bij immuungecompromitteerde personen. Symptomen, immuun status patient Antigeen (snel)test Microscopie feces Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 1 tot 3 dagen Positieve sneltest is bewijzend voor een infectie.

44 Dengue virus Onderdeel van - - Dengue fever, wordt veroorzaakt door een flavivirus en overgedragen door muggenbeten. Er bestaan 4 verschillende Dengue virussen Den 1 t/m 4 - die genetisch nauw verwant zijn, maar serologisch weinig tot geen kruisbescherming geven. Een mens kan dus in zijn leven met verschillende dengue virussen besmet raken. Een ongecompliceerde dengue infectie ook knokkelkoorts genoemd - manifesteert zich met acuut optredende hoge koorts, spier-, bot- en gewrichtspijn, retro-orbitale pijn en exantheem. Vaak gaat het gepaard met leukopenie en trombopenie. In ernstige gevallen kan er sprake zijn van dengue hemorrhagische koorts en dengue shock syndroom. De incubatietijd voor denguevirus is 2 tot 15 dagen. Symptomen, welke land is bezocht, eerste ziektedag Serologie Antigeen detectie Serum Serum: 1 ml Stolbuis met gel kamertemperatuur Antigeentest: dagelijks Serologie: Onbekend (extern) Uitslag is vaak na 14 dagen bekend De diagnose Dengue wordt gesteld door het aantonen van het Dengue NS1 antigeen en/of specifieke IgM antistoffen in het serum van de patiënt. Serum dat vroeg in de infectie is afgenomen (1e week van symptomen) kan nog IgM negatief zijn. Op dat moment zijn NS1 antigenen detecteerbaar (antigeentest). Vanwege de grote serologische kruisreactiviteit tussen de verschillende flavivirussen wordt het aanbevolen een vervolgserum in te sturen om een titerstijging aan te tonen. Onderzoek wordt al of niet extern verricht

45 Onderdeel van - Ebstein-Barr virus (EBV), ziekte van Pfeiffer, mononucleosis infectiosa Ja Het bekende klinisch beeld (mono-nucleosis) bij een primo-infectie is: moeheid, koorts (oplopend in de eerste week, verdwenen na 2 tot 4 weken), pharyngitis en lymfadenopathie. Daarnaast komen vaak voor: splenomegalie, hepatomegalie en leverfunctiestoornissen. Bij jonge kinderen verloopt de infectie meestal asymptomatisch of er zijn atypische verschijnselen zoals exantheem, granulocytopenie of een longontsteking (interstitiële pneumonie). EBV kan reactiveren in immuungecompromiteerden. Symptomen, screening. Serologie bij primo-infecties (Paul Bunell, IgM en IgG) PCR bij reactivaties (kwalitatief/ kwantitatief) Stolbuis met gel (voor serologie) Liquor EDTA plasma 2 ml serum, 10 ml EDTA, 1mL-2mL: liquor stolbuis met gel (voor serologie) liquorbuis EDTA buis Koelkast, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen (serologie) 1-3 dagen (PCR)

46 Primo-infectie: Voor het aantonen van een primo-infectie met EBV wordt geadviseerd serologie te verrichten: EBV VCA-IgM, EBV VCA-IgG en EBV NA-IgG in serum. IgM IgG VCA IgG EBNA Primaire EBV* ++ + Laag/ afwezig Doorgemaakte EBV Geen aanwijzingen EBV * Aanwezigheid van heterofiele antistoffen is in deze context een extra argument voor primaire infectie, maar deze bepaling is voor het vaststellen van een primaire infectie niet noodzakelijk. EBV reactivatie: Wordt vastgesteld met behulp van EBV DNA bepaling (PCR) in bloed. Serologie en PCR voor EBV wordt momenteel extern verricht.

47 Enterobius vermicularis Onderdeel van - - Enterobius vermicularis wordt ook wel aarsmade of oxyuren genoemd. Deze parasitaire infectie komt regelmatig voor bij vooral kinderen. De rondworm veroorzaakt jeuk op de perianale huid wanneer de vrouwtjes hun eieren daar afzetten. symptomen Microscopie met plakband preparaat plakband preparaat m.b.v. doorzichtig plakband een afdruk maken van de huid rond de anus. Vervolgens Plakband op objectglaasje plakken. kamertemperatuur dagelijks 1 dag objectglaasje Het aantonen van Enterobius is bewijzend voor een infectie. Altijd doorzichtig, helder plakband gebruiken

48 Filaria (draadwormen) Loa loa Wuchereria bancrofti Brugia malayi Onchocerca volvulus ja Filariasis Symptomen, reisanamnese Microscopie Bloed huidbiopt Serologie (antigeen) EDTA bloed Overdag afgenomen (loa loa) s nachts afgenomen (W. bancrofti, B. malayi) Serum Huid boven scapula, crista iliaca en/of kuit (O. volvulus) Serum en EDTA bloed: 1 ml Huid : 1 2 mg EDTA-buis voor microscopie stolbuis met gel voor serologie kamertemperatuur Microscopie: werkdagen Serologie: 1x per week Microscopie: 1-3 dagen Serologie: 1-8 dagen Positieve microscopie is bewijzend voor infectie. Negatieve microscopie sluit de infectie niet uit. Over de sensitiviteit van antigeendetectie in serum zijn geen gegevens bekend, maar is waarschijnlijk hoger dan microscopie. Het serologisch onderzoek wordt extern verricht

49 Giardia lamblia, Giardiasis Onderdeel van: - ja Gastro-enteritis, uiteenlopend van een milde zelflimiterende ziekte tot een chronisch ziektebeeld dat maanden kan aanhouden. Daarnaast wordt asymptomatisch dragerschap veelvuldig gezien. Bij jonge kinderen kan een infectie met G. lamblia overgaan in een chronisch ziektebeeld met malabsorptie, diarree, gewichtsverlies en groeiachterstand. Symptomen Antigeen (snel)test Microscopie feces Triple feces test Tenminste 5 ml dunne feces of fecesportie ter grootte van een walnoot Triple feces test steriel fecespotje 4 C, maximaal 24 uur dagelijks 1 tot 3 dagen Positieve sneltest is bewijzend voor een infectie. Een eenmalig afgenomen fecesmonster heeft een geringe sensitiviteit. Daarom wordt aangeraden gebruik te maken van de TFT (Triple Feces Test), waarbij op drie opeenvolgende dagen fecesmonsters worden verzameld.

50 Hantaanvirus Onderdeel van - - Hantaanvirus en Puumalavirus behoren tot de het genus Hantavirus. Een hantavirus infectie in mensen kan asymptomatische verlopen of kan een griepachtige ziektebeeld geven. Het kan echter ook aanleiding geven tot ernstiger verlopende ziektebeelden met koorts, longontsteking, bloedingen en nierfunctiestoornissen (hantavirus pulmonary syndrome). In Nederland komt voornamelijk een renaal syndroom (nephropathia epidemica) voor, veroorzaakt door het puumulavirus. Symptomen, evt reishistorie serologie serum Serum 1mL kamertemperatuur gelbuis Onbekend ( wordt extern verricht) De uitslag is veelal binnen 14 dagen bekend IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Onderzoek wordt extern verricht

51 Hepatitis A virus ja hepatitis Symptomen, vaccinatiestatus Serologie: IgT(otaal) en IgM EIA Serum EDTA-, of heparineplasma 0.5 ml serum of plasma stolbuis met gel EDTA buis Kamertemperatuur, < 24 uur Alle werkdagen 1-3 dagen De incubatieperiode is 4 tot 6 weken. IgM daalt in ca. 6 maanden tot ondetecteerbaar niveau. IgG blijft na vaccinatie of infectie levenslang aantoonbaar. Recent opgelopen hepatitis A infectie is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

52 Hepatitis B virus (HBV) ja Hepatitis (acuut, chronisch, fulminant), levercirrose. Symptomen prik-/spataccident? Controle op vaccinatie tegen hepatitis B? Serologie HBV DNA Serum (antigenen en antistoffen) EDTA plasma (HBV load) 1 ml serum of plasma stolbuis met gel voor antistofbepaling EDTA buis voor HBV load Kamertemperatuur, < 24 uur dagelijks 1-3 dagen HBV DNA is doorgaans als eerste aantoonbaar, nog vóór HBsAg In de acute fase zijn aantoonbaar: HBsAg, HBV DNA, IgM anti-hbcore en HBeAg Anti-HBs is aantoonbaar nadat HBsAg ondetecteerbaar is geworden. De patiënt is dan niet meer besmettelijk. Totaal anti-hbcore blijft doorgaans levenslang aantoonbaar. Patiënten met alleen anti-hbcore kunnen nog viraal genoom in de lever herbergen. In periodes van immuunsuppressie, kan het virus weer opspelen. Anti-HBs kan na jaren ondetecteerbaar worden. Bij een chronische infectie blijft HBsAg langer dan 6 maanden aantoonbaar. HBV DNA, HBeAg en totaal antihbcore blijven dan ook lang aantoonbaar. Patiënten met blijvend HBeAg hebben grotere kans op progressie naar leverziekten a.g.v. chronische immuunrespons. Na seroconversie tot anti-hbe neemt de leverschade af. HBV DNA kan dan intermitterend aantoonbaar zijn.

53 Een solitaire anti-hbs ( 10 miu/ml) duidt op een goede respons na vaccinatie tegen hepatitis B. Patiënten met negatieve HBsAg, anti-hbc en anti-hbs zijn niet geïnfecteerd met hepatitis B. Een recent opgelopen hepatitis B is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

54 Hepatitis C virus (HCV) ja Hepatitis Symptomen Prik-/spataccident?: datum Serologie EIA IgG antistoffen HCV RNA kwantificering (load bepaling) HCV genotypering Serum of EDTA plasma 1,5 ml serum of plasma stolbuis met gel EDTA buis Kamertemperatuur, < 24 uur IgG antistoffen: dagelijks HCV RNA kwantificering: 1x per week HCV genotypering: 1x per week IgG antistoffen: 1-3 dagen HCV RNA kwantificering: 1-2 weken HCV genotypering: 2-3 weken Seroconversie (IgG) treedt 4 tot 6 maanden na blootstelling op. HCV RNA is 1 week na blootstelling aantoonbaar; de viraemie is 30 tot 60 dagen intermitterend van karakter. HCV RNA kwantificering wordt gebruikt voor het aantonen van virale replicatie bij chronische HCV en voor het vervolgen van de respons op behandeling. Genotypering wordt gebruikt voor het vaststellen van het behandelschema. Een recent opgelopen hepatitis C is een meldingsplichtige infectieziekte van groep B2.

55 Hepatitis D virus (HDV) ja Hepatitis symptomen Serologie: IgG (EIA) PCR (kwalitatief) Serum (antistoffen) EDTA plasma (PCR) 0.5 ml serum 0.5 ml plasma stolbuis met gel EDTA-buis voor PCR Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 1x per week PCR: werkdagen 1 tot 2 weken HDV is voor zijn replicatie afhankelijk van hepatitis B virus. HDV kan alleen worden overgedragen naar personen, die al met HBV zijn geïnfecteerd of wanneer beide virussen tegelijk worden overgedragen. HDV opgelopen als superinfectie met HBV: Anti HDV totaal blijft levenslang aantoonbaar, anti- HDV IgM tot ca. 8 maanden na infectie. HDV opgelopen als co-infectie met HBV: anti-hdv IgM verdwijnt na ca. 6 maanden en Ig-Totaal na ca. 9 maanden. Dit onderzoek wordt extern verricht.

56 Hepatitis E virus (HEV) ja Hepatitis symptomen Serologie: IgG en IgM (EIA) PCR (kwantitatief) Serum (antistoffen) EDTA plasma (PCR) 0.5 ml serum 0.5 ml plasma stolbuis met gel voor serologie EDTA buis voor PCR Kamertemperatuur, < 24 uur Serologie: 1x per week PCR: 1x per week 1 tot 2 weken Zowel anti-hev IgM als IgG dalen in de eerste 6 maanden na infectie snel IgG spiegels kunnen zozeer dalen dat geen levenslange bescherming optreedt. Dit onderzoek wordt extern verricht.

57 Herpes simplex type 1 en type 2, (HSV 1 en HSV 2) Onderdeel van Viraal meningitis/encephalitis panel (met enterovirus, HSV-1, HSV-2 en VZV) Ja Herpes simplex type 1 en 2 kunnen een grote verscheidenheid aan infecties veroorzaken o.a: Herpes labialis, Herpes gingivostomatitis Herpes genitalis Neonatale herpes Herpes encephalitis Oculaire herpes infecties Symptomen PCR Serologie Liquor cerebrospinalis (HSV encephalitis) Blaasjesvocht Uitstrijk blaasjesbodem, blaasjesvocht, laesies EDTA plasma (Gedissemineerde HSV infectie) Stolbuis met gel (voor serologie) 1-2 ml liquor of plasma Wattenstok in UTM medium voor uitstrijk blaasjesvocht, oculaire laesies liquorbuis EDTA buis

58 Kamertemperatuur, < 24 uur werkdagen 1-3 dagen (PCR) 2-7 dagen (serologie) stolbuis met gel (voor serologie) PCR is de meest gevoelige methode om een primo-infectie met of reactivatie van HSV-1 en HSV-2 aan te tonen en daarom het diagnosticum van eerste keus. Voor de diagnose van een primaire infectie kan serologie (IgM) zinvol zijn, als de klachten minstens 2 weken bestaan. Voor het aantonen van een seroconversie zijn een serummonster afgenomen voor of tijdens het begin van de klachten, en een vervolgserum afgenomen op zijn vroegst enige weken na de klachten van belang. Serologische diagnostiek is niet zinvol voor de diagnose van een reactivatie van HSV-1 en HSV-2, omdat hierbij meestal geen IgMvorming optreedt. PCR op HSV-1 en -2 wordt intern verricht. Serologie voor HSV wordt extern verricht.

59 Onderdeel van - Ja Humaan herpes virus 6 (HHV6), de Zesde ziekte (exanthema subitum) Primaire infectie met HHV-6 (meestal voor op de leeftijd van 6-18 maanden) en is bij 90% van de kinderen symptomatisch. Symptomen: hoge koorts zonder duidelijk gelokaliseerde symptomen. Na verdwijnen koorts ontwikkeld een minderheid een typische huiduitslag (een fijn maculopapulair exantheem), beginnend in gezicht en romp en verder uitbreidend naar de extremiteiten en nek. Neurologische complicaties (encephalitis) bij een primo-infectie met HHV6 komen voor maar zijn zeldzaam. Bij ernstig immuungecompromiteerden kan HHV6 reactiveren. Symptomen Serologie (IgG) PCR bij reactivaties (kwalitatief/ kwantitatief) Stolbuis met gel (voor serologie) Liquor (bij verdenking HHV6 encephalitis) EDTA plasma (voor reactivatie) 2 ml serum, 10 ml EDTA, 1mL-2mL: liquor stolbuis met gel (voor serologie) liquorbuis EDTA buis Koelkast, < 24 uur werkdagen 3-7 dagen (serologie) 2-7 dagen (PCR) Een primaire infectie of reactivatie van HHV-6 is aantoonbaar door PCR of gepaarde serologie (IgG-titerstijging of seroconversie). Serologie en PCR voor HHV6 worden extern verricht.

60 Onderdeel van - Humaan herpes virus 7 (HHV7) Ja, in overleg met dienstdoend microbioloog Humaan herpesvirus 7 (HHV7) infectie verloopt over het algemeen asymptomatisch. De structurele gelijkenis van HHV7 met HHV6 suggereert vergelijkbare pathologie, ondersteund door studies waarin HHV7 seroconversie en virusuitscheiding is gevonden bij een tweede episode van exanthema subitum. Symptomen PCR EDTA plasma (voor reactivatie) Liquor (bij verdenking HHV7 encephalitis) 10 ml EDTA, 1mL-2mL: liquor liquorbuis EDTA buis Koelkast, < 24 uur Op aanvraag 2-7 dagen (PCR) Diagnostiek voor HHV7 is over het algemeen niet aangewezen. Alleen aanvragen in overleg met dienstdoend arts-microbioloog. De PCR voor HHV7 wordt extern verricht (Radboud UMC).

61 Onderdeel van - Humaan herpes virus 8 (HHV8) Ja, in overleg met dienstdoend microbioloog Humaan herpesvirus 8 (HHV8) is geassocieerd met aan aantal klinische ziektebeelden: Kaposi sarcoom Primair effusie lymfoom Morbus Castleman Symptomen, screening Serologie PCR Stolbuis met gel EDTA plasma 10 ml EDTA, 2mL: serum Stolbuis met gel EDTA buis EDTA: Koelkast, < 2 uur op laboratorium Serum: kamertemperatuur, <24 uur PCR dagelijks Serologie 1x per week PCR 2-5 dagen Serologie 2-7 dagen Serologie kan worden verricht voor het aantonen van een doorgemaakte infectie (alleen IgG). Een actieve infectie kan worden aangetoond middels PCR HHV8 in EDTA. De diagnostiek voor HHV8 wordt extern verricht.

62 Influenza A en B Onderdeel van - Andere respiratoire virussen moeten apart aangevraagd worden griep symptomen PCR keeluitstrijk Uitstrijk in medium kamertemperatuur dagelijks 1 dag Een positieve uitslag is bewijzend voor de aanwezigheid van het virus. -

63 JC virus Onderdeel van - - JC virus kan reactiveren in immuungecompromitteerde patiënten en is in die omstandigheden geassocieerd met Progressieve Multi-focale Leuko- Encefalopathie (PML). In sporadische gevallen is JC virus ook geassocieerd met een interstitiële nefritis. Immuunstatus, symptomen PCR Liquor, urine 1-2 ml steriel potje voor urine 4 C, < 24 uur 1x per week 1-2 weken liquorbuis De uitslag is negatief wanneer geen genoom wordt aangetoond. De interpretatie van positieve uitslagen in afhankelijk van soort materiaal en immuun status van de patiënt. Onderzoek wordt extern verricht

64 Keel Onderdeel van Screening op MRSA dragerschap (uitstrijk) Screening op BRMO (alleen op de IC) Surveillance bij SOD MRSA BRMO SOD Virale verwekkers Dragerschap MRSA of BRMO Virale respiratoire infecties Gegeneraliseerde of lokale entero-/parecho infectie (neonatale sepsis/meningitis, myocarditis, pleurodynie), dan ook feces insturen Indicatie voor Symptomen, 1 e ziektedag Screening op dragerschap: kweek Virale infecties: PCR wattenstokken n.v.t. wattenstok in koolstofmedium (MRSA, BRMO en SOD) droge wattenstok voor PCR Kweek: 4 C, < 24 uur PCR: kamertemperatuur, < 24 uur Zie MRSA PCR virale verwekkers: 1-3 dagen Zie MRSA CR virale verwekkers: 1-3 dagen Zie MRSA Een positieve PCR voor virale verwekkers duidt op infectie Bij SOD surveillance wordt gekweekt op Gram-negatieve staven. PCR op virale verwekkers wordt extern verricht.

65 Legionella pneumophila ja Pneumonie (Legionellose, veteranenziekte) Symptomen, verblijf in hotel Kweek PCR Immunochromatografie (sneltest in urine) Sputum, BAL (kweek en PCR) Keeluitstrijk (PCR, indien geen sputum of BAL) > 1 ml steriel potje met rode dop 4 C, binnen 24 uur droge wattenstok voor keeluitstrijk voor PCR Kweek: dagelijks PCR: werkdagen Urine sneltest: dagelijks Kweek: 4-7 dagen PCR: 1-3 dagen Urine sneltest: 1 dag Een positieve kweek of PCR is bewijzend voor infectie met Legionella pneumophila. De sensitiviteit van de sneltest in de urine varieert afhankelijk van de ernst van de ziekte: 90% bij zodanige ernst, dat opname op de IC vereist is 40-50% bij ziekenhuispatiënten, die geen behandeling op de IC behoeven De sneltest kan op de eerste ziektedag negatief zijn, herhaling van het onderzoek na 2-3 dagen is aan te bevelen bij blijvende verdenking. Legionellose is een meldingsplichtige ziekte van groep C en dient binnen 1 werkdag gemeld te worden bij de GGD.

66 Leishmania ja Viscerale leishmaniasis Cutane leishmaniasis Symptomen, reisanamnese, eerste ziektedag Microscopie PCR Beenmerg EDTA bloed Huidlaesie (punctaat uit de rand) Punctaat (milt, lymfeklier, lever) Serologie EDTA bloed: 1 ml Serologie: 1 ml Beenmerg: 1 ml Afgedopte spuit EDTA buis Kamertemperatuur, < 24 uur Microscopie: dagelijks PCR: 1x per week Serologie: 1x per 3 weken Serologie: 3 weken PCR is de meest gevoelige diagnostische test voor cutane leishmaniasis Serologisch onderzoek is bij cutane leishmaniasis niet aangewezen vanwege het ontbreken van een antistofrespons Antistoffen blijven lang na behandeling aantoonbaar Fout-negatieve serologie komt voor bij HIV patiënten Met uitzondering van de microscopie wordt alle diagnostiek extern verricht

67 Leptospira (ziekte van Weil) ja M. Weil, leptospirose Serologie (microscopische agglutinatie test, MAT en ELISA) PCR (als korter dan 10 dagen ziek) Kweek (als korter dan 10 dagen ziek) Urine (als langer dan 10 dagen ziek) Serologie: 2 ml serum (1 stolbuis) PCR: 5 ml EDTA bloed Kweek: 5 ml heparine bloed Urine: 5 ml midstream in een steriele container stolbuis voor serologie EDTA buis voor PCR Steriel potje met rode dop voor urine Bloed en serum: kamertemperatuur. Urine: 4 C MAT: alle werkdagen IgM ELISA en PCR: 2 x per week MAT: 1-2 dagen IgM ELISA en PCR: 2-5 dagen Kweek incubatieduur: 4 maanden Leptospiren circuleren in het bloed alleen gedurende de eerste 5 tot 10 dagen (PCR positief). Serologie en kweek zijn dan nog negatief. Een positieve IgM-ELISA duidt op (recente) infectie. De MAT kent een hoge specificiteit en maakt gebruik van groep-specifieke antistoffen. Dit onderzoek wordt extern verricht

68 Liquor cerebrospinalis Onderzoek op Bacteriën Virussen Parasieten (Toxoplasma) Schimmels mycobacteriën Cryptococcus neoformans Onderzoek op antistoffen tegen specifieke verwekkers Afhankelijk van de aard van de verwekker Klinisch beeld, antibioticumgebruik Microscopie en kweek ((myco)bacteriën, schimmels) PCR (virussen, mycobacteriën, toxoplasma) Antistofbepaling (altijd in combinatie met een serummonster van dezelfde dag) Antigeenbepaling (Cryptococcus neoformans) Bacteriën en schimmels: 1 ml Mycobacteriën: zie mycobacteriën Virussen: 0.8 ml Parasieten: 2.2 ml Antigeenbepaling: 0.2 ml Kamertemperatuur, < 24 uur liquorbuis Kweek banale bacteriën en schimmels: dagelijks PCR virussen: werkdagen (HSV dagelijks) Toxoplasma PCR: werkdagen Cryptococcus neoformans: werkdagen Antistofbepaling: zie specifieke verwekkers Kweek banale m.o.: 5 dagen Kweek schimmels: 10 dagen PCR virussen en toxoplasma: 1 3 dagen Cryptococcus neoformans: 1 3 dagen zie de specifieke verwekkers

69 - Lymfocytair choriomeningitis virus (LCMV) Meningitis (+ of orchitis, myocarditis, arthritis, alopecia) Symptomen, eerste ziektedag serologie Serum Liquor 1 ml (serum en liquor) stolbuis met gel Kamertemperatuur, < 24 uur 1x per week 1 2 weken IgM positief is passend bij een recente infectie. IgG past bij een doorgemaakte infectie. Het onderzoek wordt extern verricht

70 Onderdeel van Chlamydia trachomatis serotype lymfogranuloma venereum (LGV) De bepaling wordt automatisch door het laboratorium aangevraagd bij een positieve Chlamydia trachomatis PCR op een anuswat. Het klachtenpatroon is afhankelijk van het LGV stadium en van de inoculatieplaats. Er zijn drie LGV syndromen: Anorectale LGV Inguinale LGV Faryngeale LGV Symptomen PCR sequentieanalyse Rectumuitstrijk Uitstrijk ulcus keel, conjunctiva of anus Aptima Unisex swab: voor cervix, urethra, Aptima swabs: 4 - kamertemperatuur het onderzoek PCR: werkdagen PCR: 2-7 dagen Serovar L1, L2 en L3 zijn LGV specifieke serovars Onderzoek wordt extern verricht.

71 Onderdeel van Plasmodium (falciparum, vivax, ovale, malariae, knowlesi) malariadiagnostiek ja Koorts uit de tropen Reisanamnese (land, periode), profylaxe gebruik, 1 e ziektedag Sneltest (immunochromatografie) Microscopie EDTA bloed Sneltest: 50 µl (alleen P. falciparum) Microscopie (dikke druppel en uitstrijk): 0.1 ml EDTA buis Kamertemperatuur, < 24 uur Sneltest: direct Microscopie: binnen 24 uur 1 dag Sneltest: Bij hoge parasitaemie van P. falciparum is de sensitiviteit 100%, bij lage parasitaemie 91%, bij parasitaemie < 0.002% (100 parasieten/µl) altijd negatief. Bij hoge parasitaemie van P. vivax is de sensitiviteit 85%, bij lage: 10%. Dikke druppel: Drempel van detectie: parasieten/µl (parasitaemie %)