Boekverslag Nederlands De erfenis door Connie Palmen

Transcriptie

1 Boekverslag Nederlands De erfenis door Connie Palmen Boekverslag door een scholier 2800 woorden 17 april ,8 10 keer beoordeeld Auteur Genre Connie Palmen Biografie, Novelle Eerste uitgave 1999 Vak Nederlands De erfenis 1 Verwerkingsopdracht: Lief Dagboek, Vandaag was Axel langsgekomen en hebben we Indonesisch eten laten bezorgen. Misschien waren we iets te gemakzuchtig, maar in deze eeuw schijnt het zowat normaal te zijn om eten te laten bezorgen. Het was heel gezellig en ik heb me aanvankelijk goed weten te vermaken. We hebben uitvoerig gepraat over de film The Silence of the Lambs en we hebben ook scènes nagedaan en beschreven. Tijdens ons vermaak schoot me ineens allerlei dingen te binnen die ik wel eens zou kunnen gebruiken voor mijn laatste, grote roman. Het doet me zeer als ik eraan denk dat dit mijn laatste grote roman is. Tijdens een van onze gesprekken vroeg Max me ineens of dat idee over het verschil tussen de nieuwe sterrencultus en de oude heiligencultus nou van mij of van Mr. Tallicz was. Op dat moment was ik zo verontwaardigd, zo boos, maar ook zeer teleurgesteld in Max. Als ik eraan terugdenk vond ik mezelf zo onredelijk die avond. Ik moet gewoon beseffen dat Max TT niet is, dat Max niet als TT genoeg heeft aan één woord. Maar wat me het meest verbaasde, was het feit dat ik in Max teleurgesteld was. En dat zegt wat, want ik wordt alleen maar teleurgesteld door de mensen van wie ik hou... Welterusten, Lotte Dit fragment past bij de bladzijden 62 t/m recensie: Pagina 1 van 6

2 Ondeugd en een beetje distinctiedrift Ook intelligente mensen kunnen illusoire ambities hebben. Connie Palmen wilde dat haar boek I.M. gezien en gelezen werd als een roman. Juist door het radicale autobiografische karakter van het boek zou er een abstractie van de werkelijkheid ontstaan, waardoor I.M. niet alleen maar het verslag was van de liefdesverhouding tussen haar en Ischa Meijer, maar 'een verschrikkelijke liefdesgeschiedenis', dat wil zeggen iets met exemplarische, allegorische proporties, iets in de trant van Romeo en Julia of Tristan en Isolde. Onmogelijk is dit niet, tenslotte is de werkelijkheid soms gewoon een roman, maar I.M. stijgt niet uit boven de akelig van zichzelf vervulde verliefden: kijk ons eens de Grote Liefde vertolken. Ook omdat dit in de gesprekken tot een elkaar bewierokend intellectueel sentimentalisme leidt is het al gelukkig dat Palmen in De erfenis terugkeert naar de indirecte manier om autobiografische elementen te verwerken, zoals in De wetten en De vriendschap: fictieve personages met fantasienamen die toch alles met haar autobiografisch brein te maken hebben. Connie Palmen heeft de paradoxale behoefte om zowel een Elckerlijc (als iedereen) als de permanente hoofdprijs te zijn, de glanzende uitzondering. Ze is zowel behaagziek en 'hoerig' (zoals Marie Deniet in De wetten) als arrogant zelfbewust. Ze eet van twee walletjes. Ze wil thema's die van iedereen zijn aansnijden (liefde, dood, vriendschap, familie), maar op een grillige afwijkende manier, genres en 'wetten' doorbrekend. Daarover gaat onder meer De erfenis. De hoofdpersoon, de schrijfster Lotte Inden, is een oudere, gefictionaliseerde versie van Connie Palmen. Ze is haar plaatsvervangster, op dezelfde manier als Nathan Zuckerman dat is in veel romans van Philip Roth. Jezelf tot personage maken is een effectieve omweg om het onbekommerd over je eigen ideeën, roerselen en geheimen te hebben. De verteller van het verhaal is de jonge man die Lotte Inden voor dag en nacht heeft aangetrokken als haar secretaris, verzorger, bediende en chauffeur: Max Petzler. Het is jammer dat Lotte Inden min of meer als voorwaarde voor zijn aanstelling heeft gesteld dat hij geen literaire ambities heeft. Hij moet alleen maar een goede lezer zijn, met een speciaal begrip voor haar werk. Dat ontneemt Petzler als personage de kans om echt weerwerk te leveren tegenover Inden, die uitgesproken ideeën heeft over literatuur, de roman, de twintigste eeuw, over invloed, schatplichtigheid en originaliteit. Nu is Max Petzler vooral iemand die door Inden is geïntrigeerd en uit haar archief aantekeningen opdiept die haar typeren en die hij in zijn vertelling verwerkt. Hij wordt verliefd op haar, delen uiteindelijk zelfs het bed. Hun verhouding is wel wat geheimzinnig, maar Petzler ontpopt zich niet als iemand op zichzelf. Petzlers belangrijkste taak is het verzamelen en onder trefwoorden onderbrengen van de aantekeningen die Lotte Inden door de jaren heen heeft gemaakt in haar boekencollectie, alles ten behoeve van een boek dat ze samen zullen gaan schrijven, haar laatste grote werk nu ze van haar dokter heeft gehoord dat ze een ongeneeslijke ziekte heeft. De gesprekken die ze over dat boek voeren hebben van de kant van Inden een polemisch karakter. Ze verdedigt haar poëtica en visie op de twintigste eeuw. Verrassend daarbij is dat Inden zich weliswaar in menig opzicht voegt naar het postmoderne idee dat de scheiding tussen werkelijkheid en fictie door de media in de twintigste eeuw is verdwenen ('de voornaamste verandering was natuurlijk hoe werkelijk we onszelf nog waanden'), maar zich daar uiteindelijk zelf aan weet te onttrekken. Ze vindt wel dat iedereen zijn geest schept aan een ander, dat we kijken door de ogen van anderen, dat we nooit alleen op de wereld zijn, dat schrijvers op elkaars schouders gaan staan en op elkaar voortborduren (in De erfenis zijn echo's te horen uit het werk van Henry James, Patricia de Martelaere, A.S. Byatt en Robert Musil), maar ze is niet zo radicaal dat ze originaliteit onmogelijk acht. Integendeel: 'Het is net zo stom om het idee van originaliteit af te schaffen, als het is om God dood te Pagina 2 van 6

3 verklaren.' Ook al formuleert ze het in negatieve bewoordingen ('Het enige waarin iemand origineel kan zijn is in een onverwachte, eigen, persoonlijke combinatie van al bekende gegevens'), haar gehechtheid aan originaliteit is de redding van haar schrijverschap en van haar gezond verstand. Aardig is dat voor Lotte Inden de bron van deze redding van de originaliteit (die volgens de postmoderne tijdgeestfilosofen niet meer mogelijk zou zijn). Prometheus van Carry van Bruggen is, het boek (1928) waarin het over de distinctiedrift gaat die voorwaarde is voor ons zelfbehoud. Het gaat Lotte Inden om de spanning tussen 'het weggevaagde onderscheid tussen de publieke en de private wereld' in de twintigste eeuw en de distinctiedrift die zij ook erkent, die ze zelfs van alle tijden vindt. Het gaat haar uiteindelijk om de redding en bescherming van het 'private', de persoonlijke geheimen, in een wereld die alles meteen publiek wil maken. Het grote boek waaraan wordt gewerkt mag dan geschreven worden met de erfenis aan schrijvers, ideeën, motieven en filosofie van de twintigste eeuw, Indens distinctiedrift neemt daar geen genoegen mee. Max Petzler moet ook dit gedichtje (inclusief taalfouten) van Jane Bowles opdiepen: 'For there is nothing orriginal about me,/ But a little orriginal sin.' Deze keuze van Palmen om uiteindelijk originaliteit en distinctiedrift zo openlijk door Lotte Inden te laten verdedigen is een duidelijke ommekeer in Palmens poëtica en visie op de werkelijkheid. Sinds haar essay Het weerzinwekkende lot van de oude filosoof Socrates bestond die eruit dat iedereen was overgeleverd (het 'lot') aan wat anderen van je maakten. Je bestaat door de ogen van anderen. Om daaraan te ontkomen heb je 'a little orriginal sin' nodig. De monologen van Lotte Inden over haar visie op de werkelijkheid en de literatuur maken De erfenis boeiend, maar ze gaan wel wat ten koste van de novelle. Die is te gelijkmatig en heeft te weinig contrast. Er is wel een vriendin van Petzler die een rol speelt, en er is de vroegere echtgenoot van Inden om wie ze treurt, er zijn ook wel door Inden geschreven mooie fragmenten over haar jeugd (zoals dat over haar beschermende instelling ten opzichte van haar broertje Timmy), maar het blijft allemaal wat schimmig. Misschien is het door het formaat van de novelle dat de figuur van Lotte Inden niet bevredigend uitgewerkt wordt. Het lijkt erop dat De erfenis van Connie Palmen de weg vrij moet maken voor die grote roman waaraan Lotte Inden werkt: in ieder geval is De erfenis na I.M. een verademing. Geschreven door Carel Peeters. Gepubliceerd in Vrij Nederland op 13 maart Bespreking recensie Ik ben het met Carel Peeters eens dat de monologen van Lotte Inden over haar visie op de werkelijkheid en de literatuur het boek boeiend maken. Ik vond de monologen, ondanks de lastige formuleringen van de zinnen, toch aangenaam om te lezen. Verder vond ik het boek ook met als Carel Peeters, wel een beetje saai. Er zat namelijk niet genoeg spanning in het boek. Maar ik ben het niet eens met Carel Peeters als hij beweert dat de figuur van Lotte Inden niet bevredigend uitgewerkt is. Ik vind namelijk wel dat Lotte Inden goed uitgewerkt is door Connie Palmen. Ik vind dat je redelijk veel te weten komt over Lotte Inden. 3 persoonlijke beoordeling: Ik heb over dit boek gemengde gevoelens. Ik vond dat dit boek lastig geschreven was. De zinnen waren soms lastig geformuleerd waardoor ik een zin soms wel drie keer over moest lezen, maar uiteindelijk vond ik dat wel aangenaam. Ik vond het op een gegeven moment wel leuk dat ik die lastig geformuleerde zinnen Pagina 3 van 6

4 kon begrijpen. Verder vond ik de opbouw van het verhaal soms echt lastig. Connie Palmen heeft namelijk ook flashbacks gebruikt en soms was dat wel lastig te volgen. Ik raakte dan de draad kwijt en dan bladerde ik een paar bladzijden terug en moest ik het opnieuw lezen. 4 leesverslag: 1. Beschrijving Auteur: Connie Palmen Titel: De Erfenis Plaats van uitgave: Amsterdam Naam Uitgever: Uitgeverij Prometheus Eerste druk: januari 1999 Gelezen druk: 1e druk, januari 1999 Aantal pagina s: 96 ISBN nummer: Titelbeschrijving: Het boek heet De Erfenis omdat het gaat over de aantekeningen die de hoofdpersoon Lotte Inden gebruikt voor haar laatste grote roman. Echter, zij lijdt aan een ziekte en zal dus nooit zelf haar laatste roman kunnen schrijven. Zij laat haar aantekeningen, oftewel haar erfelijk materiaal, na aan haar executeur-testamentair die uiteindelijk haar laatste, grote roman zal schrijven 2. Korte weergave Als de schrijfster Lotte Inden ontdekt dat ze ziek is, besluit ze een jongen man in dienst te nemen voor vierentwintig uur per dag, kost en woning inbegrepen. Hij si niet alleen haar verzorger, chauffeur, tafelheer, eerste lezer en secretaris, maar ook de archivaris van wat ze haar erfelijk materiaal noemt: de aantekeningen die als bouwstenen moeten dienen voor haar laatste grote roman. Omdat Lotte bang is dat ze het werk dat haar oeuvre compleet maakt niet meer zelf zal kunnen voltooien, bereidt ze hem er langzaam op voor dat zijn handen de hare moeten vervangen als ze zelf niet meer kan schrijven. Ze maakt hem executeur-testamentair van haar erfenis: een zolder vol aantekeningen over de dood, de liefde, de verleiding, het geheim en de familie. Bron: achterkant van het boek. 3. Literaire vorm Genre: Novelle Taalgebruik: Lastig te lezen, met moeilijke woorden en moeilijk geformuleerde zinnen. Titel: De Erfenis Motto: geen Opbouw: Verdeeld in hoofdstukken zonder kopjes, soms lang en soms kort. Opdracht: Geschreven ter gelegenheid ter van de Boekenweek Thema: De dood, maar ook de liefde. Motief: Het onderwerp kennis en het kunnen nadenken is vrijwel altijd aan bod. Er wordt ook veel gediscussieerd over beïnvloeding en dat maakt het toch wel interessant om te lezen Pagina 4 van 6

5 4. Techniek Perspectief: Ik-perspectief. Tijdsaspect: Niet- chronologisch. Het verhaal wordt vaak afgewisseld met flashbacks en dis is het vaak verwarrend Personages: - Max Petzler, een bi - seksuele man van in de dertig. Hij vindt zelf dat het aan hem niet te zien is dat hij ook op mannen valt. Hij is neerlandicus en ontevreden met zijn leven totdat hij bij Lotte intrekt. Max is enig kind en komt uit een welgestelde familie. Max had geen goede band met zijn ouders. Hij is opgelucht als zijn vader overlijdt en had Margaretha (zijn beste vriendin) graag als moeder gehad. Max leeft met een man samen, maar gaat bij hem weg als hij voor Lotte gaat werken. Uiteindelijk wordt hij de steun en toeverlaat van Lotte. - Lotte Inden, een succesvol schrijfster met een uitgesproken (volgens Max soms calvinistische) mening en een grote kennis van uiteenlopende literatuur. Ze heeft een progressieve spierziekte. Als Lotte te horen krijgt dat ze deze ziekte heeft neemt ze Max in dienst. Langzaam maar zeker helpt Max haar bij al haar taken. Lotte vertrouwt Max haar archief (het erfelijk materiaal) toe en de afronding van haar levenswerk. Lotte komt uit een katholiek gezin. Ze heeft drie broers waarmee ze een goede band onderhoud, vooral van haar jongste broer houdt ze erg veel. Haar liefde wordt bijna een obsessie als Timmie dicht bij haar in de buurt naar school gaat. Ook met haar ouders heeft Lotte een goede band. De grote liefde van Lotte is overleden. Ze voelt zich alsof ze in een spagaat leeft. Na haar dood denkt ze niet dat ze hem nog zal zien, maar ze wordt tenminste wel weer gelijk aan hem. Max, haar latere geliefde kan de pijn van het verlies van TT niet bij haar wegnemen. Volgens Margaretha heeft Lotte TT tot god verheven. Lotte is iemand die het lot omhelst of dat nu slecht is of niet. Aan de ene kant is ze een uitgelaten persoonlijkheid, aan de andere kant ook erg gesloten. Nevenfiguren: - Margaretha, een jeugdvriendin van de vader van Max en later Max zijn beste vriendin. Ze is psychiater en woont alleen. Ze is niet van plan om dit ooit te veranderen. Ze is naar eigen zeggen ongeschikt om kinderen op te voeden, maar heeft Max vaak geholpen. Ze is ondanks dat ze heel lang bevriend is geweest met de vader van Max nooit verliefd op hem geworden, omdat ze niet bang voor hem was. Margaretha was de enige die Max zijn vaderde waarheid durfde te zeggen. - De moeder van Max, een vrouw met een zwakke gezondheid die geen oog had voor haar kind, maar alleen voor haar man. Volgens Margaretha had Max zijn vader allang al zijn interesse in haar verloren als ze niet allerlei kwaaltjes gehad had. De moeder van Max deed alles om haar man te behagen. Wat de moeder van Max als verliefdheid ziet is eigenlijk verkapte angst. Eigenlijk is ze bang voor haar man. - De vader van Max, een gynaecoloog, die het presteerde om iedereen die geen patiënt van hem was tegen hem het harnas in te jagen. Hij had de praktijk van de vader van Margaretha overgenomen. Hij heeft een buitenhuis in Zwitserland en maakt meerdere keren per jaar uitstapjes naar het buitenland met zijn vrouw. Max logeert dan bij Margaretha. Max vader is ijdel en kan alleen maar van andere mensen houden als het slecht met ze gaat. - Tobias Tallicz (TT), de grote liefde van Lotte. Hij is jurist en een bekende schrijver van misdaadromans. Ook is hij een van de weinige Europeanen die in Amerika wel eens gevraagd wordt om zijn licht over bepaalde misdadige zaken te laten schijnen. Hij is namelijk een groot kenner van de psychologie van de seriemoordenaar. Timmie, het jongste broertje van Lotte. Hij is een nakomertje en heeft bij zijn geboorte een groot knalrood hoofd. Al snel trekt dit bij en wordt hij een mooi engelachtig maar onzeker jongetje. De volwassen Timmie Pagina 5 van 6

6 is geschiedenisleraar. Just, een oudere broer van Lotte. Hij is acteur. Michael, een oudere broer van Lotte. Hij is dierenarts. De moeder van Lotte, een gelovige vrouw, die absoluut het beste met haar kinderen voor heeft en erg trots op ze is. Ze heeft een goede band met al haar kinderen en bid tiende van rozenkransen voor ze. Na de geboorte van haar jongste zoon lijdt ze waarschijnlijk aan een postnatale depressie. De huisarts schrijft haar zonder dat ze het weet de pil voor. Naar eigen zeggen is ze een eenvoudig mens. Ze heeft heel wat zorgen om haar kinderen en als Just naar de toneelschool wil heeft ze daar in eerste instantie wel moeite mee. Ze is een uitgelaten persoonlijkheid en houdt van geschiedenis. De vader van Lotte, een gelovige man die erg veel van zijn kinderen houdt en zich erge zorgen om zijn kinderen kan maken. Hij is erg gek op het verhaal van de man met de haak. Axel Landauer, een oude vriend van Lotte en TT. Weergave personen: Alleen Lotte Inden is redelijk uitgewerkt, want je komt veel over haar te weten. 5. Inhoudelijke samenhang Situering: Het verhaal speelt zich af bij Lotte thuis en in haar tweede huis in Bretagne. Ruimte: Het speelt zich vooral bij Lotte thuis af en dat is van groot belang. Max moet namelijk wel eens op zoek naar aantekeningen waar Lotte naar verwezen heeft. Tijd: Het verhaal speelt zich af in 5 jaar tijd. Er wordt nergens een jaartal vermeld, maar Lotte zegt wel ergens dat ze het iets vond hebben om te versterven met het einde van de eeuw, waaruit valt af te leiden dat het verhaal ongeveer in 1994 begint en in 1999 eindigt Bijzonderheden Wat ik bijzonder aan dit boek vind, is het slot. Het is nogal een mysterieus einde en ik vraag me af hoe ik me het einde nou zou moeten voorstellen. 7. Waarom heb je dit boek gekozen? Ik heb dit boek gekozen omdat een vriendin het mij aanraadde. Ik had trouwens helemaal nog geen boek had gelezen en dit boek leek me wel interessant. Pagina 6 van 6