Beperking van de uiteindelijke lengte met hormonen
|
|
- Siebe de Croon
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Sophia Kinderziekenhuis Beperking van de uiteindelijke lengte met hormonen
2 Voor sommige beroepen is het een voordeel om lang te zijn: vrouwelijke fotomodellen bijvoorbeeld zijn in het algemeen minstens 1.85 m. en hun mannelijke collega s zijn vaak nog zo n tien centimeter langer! De meeste mensen zijn echter geen fotomodel en in de praktijk van alledag hebben extreem lange mensen het niet altijd makkelijk. Wanneer een kind bijzonder lang dreigt te worden, kan het dan ook een overweging zijn de groei te remmen door middel van een behandeling met hormonen. Voor zowel ouders als kinderen is het belangrijk bij het nemen van zo n ingrijpende beslissing goed te worden geïnformeerd. Deze folder is bedoeld voor ouders, als een eerste aanzet tot voorlichting over de hormoonbehandeling. Uiteraard kunt u voor meer informatie altijd bij de behandelend arts terecht. Inhoudsopgave Wat verstaan we onder extreem lang? 3 Oorzaken 3 Problemen met grote lengte 3 Waaruit bestaat de behandeling? 6 De hormoonbehandeling 6 Uitgebreid onderzoek 6 Vervolgonderzoeken 7 Misverstand 7 Start van de behandeling 7 Hormoontabletten voor meisjes 8 Hormooninjecties voor jongens 8 Controle 8 Het resultaat van de behandeling 8 Mogelijke nadelen van de behandeling 9 Meisjes 9 Jongens 10 Een goed advies om te kunnen kiezen 11 Nog vragen? 12 2
3 Wat verstaan we onder extreem lang? Volwassenen verschillen in lengte, kinderen ook. De meeste kinderen zijn groter of kleiner dan het gemiddelde. Om te bepalen of een kind een normale lengte heeft, kijken we naar de gemiddelde lengte van kinderen van dezelfde leeftijd. De maat Standaard Deviatie Score (SDS) geeft aan hoe groot de afwijking van het gemiddelde is voor een gemeten lengte en wanneer van een abnormale lengte gesproken kan worden. In 1997 is het Vierde Landelijke Groei-onderzoek gehouden. Daaruit is een grafiek opgesteld met de Nederlandse groeicurven voor kinderen. De middelste lijn in de lengte-leeftijd grafiek laat zien welke gemiddelde lengte bij welke leeftijd hoort (zie figuur 1 en 2 op pagina 4 en 5). De gemiddelde lengte van meisjes van 18 jaar en ouder is 170 cm. De gemiddelde lengte van jongens van 18 jaar en ouder is 184 cm. Boven en onder de middelste lijn (SDS 0) staan de andere SDS-lijnen. De onderste SDS-lijnen hebben betrekking op kinderen die kleiner zijn dan gemiddeld. De bovenste lijnen zijn de +2 en +2,5 SDS-referentielijnen. +2,5 SDS is een extreme waarde. Kinderen met een lengte boven de +2 SDS hebben een grote lengte. De + 2 SDS is voor meisjes van 11 jaar 162 cm, van 13 jaar 174 cm en van 18 jaar en ouder cm. Voor jongens van 11 jaar is dit 162 cm, van 13 jaar 176 cm, van 15 jaar 190 cm en van 18 jaar en ouder cm. Oorzaken Vaak hebben lange kinderen één of twee lange ouders. Soms is een grote lengte het symptoom van ziekte of van hormonale stoornissen, maar dit komt zelden voor. Toch is het goed om bij lange kinderen medisch te onderzoeken wat de oorzaak van hun lengte is. Problemen met grote lengte Lange kinderen zijn meestal gewoon gezond, al hebben ze soms rug- of voetklachten. Problemen zijn vooral psychologisch van aard. Tijdens de puberteitsgroeispurt begint hun grote lengte op te vallen maar juist jonge mensen in de puberteit willen vaak liever niet opvallen. Resultaat kan zijn dat ze zich geïsoleerd of somber voelen. Soms worden ze geplaagd of zijn ze onzeker. Zo vragen ze zich wellicht af of hun lengte een probleem zal zijn bij het vinden van een partner. Er zijn echter ook praktische problemen. Het kan lastig zijn om passende kleding en schoenen te vinden. Sommige beroepen of sporten zijn moeilijk uit te oefenen door lange mensen. Het blijkt dat vooral meisjes problemen ervaren door hun lengte. 3
4 4 Figuur 1
5 Figuur 2 5
6 Waaruit bestaat de behandeling? De enige behandeling waarmee ruime ervaring is opgedaan, is het geven van vrij hoge doses geslachtshormonen: mannelijke hormonen bij jongens en vrouwelijke hormonen bij meisjes. Door deze behandeling wordt de botontwikkeling versneld. De plaatsen waar groei van het bot optreedt, ook wel de de epifysairlijnen of groeischijven genoemd, (zie figuur 3 op deze bladzijde) sluiten voordat de normaal te verwachten lengte is bereikt. Op deze wijze wordt de uiteindelijke lengte verminderd. De hormoonbehandeling De hormoonbehandeling is zo n 30 jaar geleden voor het eerst uitgevoerd. Alleen gespecialiseerde artsen, zoals kinderartsen of endocrinologen (in hormonen gespecialiseerde artsen) passen de behandeling toe. Het is belangrijk dat een gespecialiseerd arts niet alleen u als ouders maar ook uw kind adviseert over de behandeling. Uitgebreid onderzoek Om een goed advies te kunnen geven, zal de arts uw kind uitgebreid moeten onderzoeken. Daarbij zal hij eerst willen bepalen wat de oorzaak is van de grote lengte. De lengte en het gewicht van uw kind worden nauwkeurig gemeten, net als de lengte van u als ouders. De arts heeft het liefst zo veel mogelijk lengtegegevens uit voorafgaande jaren ter beschikking. U weet waarschijnlijk wel hoe lang en zwaar uw kind was bij de geboorte, en wellicht heeft u nog gegevens van het consultatiebureau. In groep 3 en groep 6 van de basisschool worden kinderen gemeten door de schoolarts. Deze gegevens worden opgeslagen en u kunt ze opvragen bij het consultatiebureau of bij de schoolartsdienst. Al deze informatie heeft de arts nodig om een groeicurve te kunnen uitzetten. Figuur 3. Röntgenfoto van de hand van een 8-jarig meisje. Ten slotte wordt nog een röntgenfoto van de hand van uw kind gemaakt. De botgroei geeft namelijk belangrijke informatie over de totale groei en de ontwikkeling van uw kind (zie figuur 3 op deze bladzijde). Daarna is het 6
7 mogelijk op grond van alle beschikbare gegevens (groeicurve, puberteitsontwikkeling, botleeftijd, lengte van de ouders) een voorspelling te doen over de te verwachten, uiteindelijke lengte van uw kind. Dit is het belangrijkste moment in het gehele onderzoek. Het doen van deze voorspellingen vraagt veel kennis en ervaring en ook dan is het niet altijd mogelijk de uiteindelijke lengte precies te voorspellen. Vervolgonderzoeken Tijdens de volgende halfjaarlijkse onderzoeken, zal de arts uw kind steeds nauwkeurig meten en opnieuw handfoto s maken. Zo wordt het mogelijk de prognose van de uiteindelijke lengte steeds nauwkeuriger te bepalen. Daarom kunt u uw kind het beste al op jongere leeftijd laten onderzoeken. De arts heeft dan de gelegenheid om de groei en ontwikkeling van uw kind een paar jaar te volgen waardoor de uiteindelijke lengte gemakkelijker te voorspellen is. De ervaring is dat meisjes zelden of nooit om een behandeling vragen wanneer de verwachte lengte minder dan 185 cm is. Jongens willen meestal pas een behandeling wanneer de verwachting is dat ze langer dan 200 cm zullen worden. Misverstand Wie denkt dat een meisje na haar eerste menstruatie niet meer groeit, heeft het mis. Het grootste gedeelte van de groei is een feit, maar er zijn meisjes die na hun eerste menstruatie toch nog aanzienlijk groeien. Start van de behandeling Het is belangrijk om in een vroeg stadium bij een arts aan te kloppen, zodat op tijd met de metingen en voorspellingen, en eventueel met de behandeling, kan worden begonnen. Het juiste tijdstip voor de start van de behandeling hangt onder meer af van de voorspelling, de puberteitsontwikkeling en de ontwikkeling van de botten. Hoewel dit moment voor iedereen verschilt, start bij de meeste kinderen de behandeling aan het begin van de puberteit. Ook de duur van de behandeling is niet voor iedereen hetzelfde. Bij meisjes duurt de behandeling anderhalf tot twee jaar en bij jongens ongeveer één jaar. Hormoontabletten voor meisjes De behandeling van meisjes bestaat uit het slikken van vrouwelijke hormoontabletten. De tabletten bevatten ethinyl oestradiol (0,05 mg), een synthetisch oestrogeen. Meisjes in de puberteit maken zelf oestrogenen aan. 7
8 De hoeveelheid tabletten wordt opgebouwd tot vier tabletten per dag, bijvoorbeeld: eerste week: 1 keer 1 tablet per dag tweede week: 2 keer 1 tablet per dag derde en volgende weken: 2 keer 2 tabletten per dag In de huidige anticonceptiepil is de dosering ethinyl oestradiol 0,03-0,05 mg per dag. Behalve oestradiol krijgen meisjes elke eerste 12 tot 14 dagen van de maand een tweede vrouwelijk hormoon: progestageen (5 tot 10 mg per dag, bijvoorbeeld Duphaston, Farlutal of Provera). Daarna treedt meestal de menstruatie op. Hormooninjecties voor jongens Omdat het mannelijk hormoon zijn werking verliest wanneer het via de mond wordt ingenomen, bestaat de behandeling bij jongens niet uit tabletten, maar uit injecties. De injecties zijn intramusculair, wat betekent dat ze in de spieren worden gespoten. Elke week wordt een injectie van testosteron gegeven, een mannelijk hormoon. Wij gebruiken hiervoor Sustanon 250, een lang werkend combinatiepreparaat met 250 mg zogenaamde testosteron esters. Controle Gedurende de behandeling verwachten we uw kind om de 3 à 6 maanden voor controle op het poliklinisch spreekuur. Tijdens dit bezoek wordt uw kind gemeten en gewogen en wordt de bloeddruk gecontroleerd. Om de botleeftijd te bepalen wordt elk half jaar een röntgenfoto van de linkerhand en -pols gemaakt. Als de groeischijven geheel gesloten zijn, stopt de arts de behandeling. Daarna kan uw kind nog een klein stukje groeien, zo n 1 à 2 cm. Het resultaat van de behandeling Erasmus MC - Sophia heeft sinds 1968 ervaring met de groeiremmende hormoonbehandeling. De resultaten van de behandeling zijn onderzocht door een groep behandelde kinderen te vergelijken met een groep niet-behandelde kinderen (de controlegroep). Dit heet een retrospectief onderzoek. Uit dit onderzoek bleek dat het effect van de behandeling op de volwassen lengte zowel bij jongens als bij meisjes sterk kon variëren. Uit onderzoek naar de oorzaak van deze verschillen, bleek onder meer dat de botleeftijd bij het begin van de behandeling van belang is voor het te behalen resultaat. Hoe lager de botleeftijd, hoe groter het effect van de behandeling (zie figuur 4 op bladzijde 9). Een positief effect betekent dat hij of zij korter is geworden dan was voorspeld; een negatief effect betekent een grotere volwassen lengte. De grens ligt op ongeveer 14 jaar. Kinderen met een botleeftijd van 14 jaar of hoger hadden vaak een negatief resultaat, dat wil zeggen een grotere volwassen lengte dan was voorspeld. 8
9 Figuur 4. Samenhang tussen de botleeftijd waarop met de behandeling wordt begonnen en het behandeleffect bij jongens (a) en meisjes (b). Mogelijke nadelen van de behandeling De behandeling met hormonen kan voor jongens en meisjes bijkomende effecten hebben. Meisjes Het is goed te weten dat als een meisje nog niet ongesteld is geweest voor de behandeling, ze na ongeveer acht weken haar eerste menstruatie zal krijgen. Meestal komt de eerste 9
10 menstruatie 4 tot 6 weken na behandeling met ethinyl oestradiol en na de eerste 12 tot 14 dagen van behandeling met het progestageen. De menstruatie is tijdens de behandeling heel regelmatig, hoewel er een enkele keer veel en langdurig bloedverlies kan optreden. Dit kan gemakkelijk verholpen worden met een (tijdelijke) verhoging van de dosis ethinyl oestradiol of progestageen. Na afloop van de behandeling is er vaak tijdelijk geen of een onregelmatige menstruatie. Soms blijft de menstruatie wel tot zes maanden weg. Maar bijna altijd is er een jaar na de behandeling weer een regelmatige cyclus, die past bij de leeftijd. Het is normaal om tijdens de puberteit soms een onregelmatige menstruatie te hebben. Een aantal bijwerkingen, die gelukkig niet veel voorkomen, kunnen wel vervelend zijn: - meer eetlust, wat kan leiden tot gewichtstoename - meer aanmaak van pigment in het lichaam, zoals bijvoorbeeld ook voorkomt tijdens een zwangerschap. Meestal blijft dit beperkt tot verkleuring van de tepels - hogere bloeddruk - hoofdpijn en kuitkrampen - misselijkheid tijdens de eerste dagen van de behandeling. Het lichaam ontwikkelt zich verder zoals dat normaal tijdens de puberteit het geval is. Er zijn geen psychische effecten bekend die afwijken van een normale puberteit. Hoewel trombose een mogelijke bijwerking is, is dat niet voorgekomen in de groep die wij hebben onderzocht. Na afloop van de behandeling neemt het gewicht weer af en de bloeddruk wordt weer normaal. Bij sommige meisjes blijft de pigmentatie bestaan maar in het algemeen is dat niet het geval. Bij slechts 3% van de meisjes werd de behandeling stopgezet vanwege bijwerkingen. In een `na-onderzoek is over een periode van tien jaar bekeken of de hormoonbehandeling verdere nadelen had. Er waren geen problemen. Ongeveer 25% van de behandelde vrouwen was binnen die periode zwanger geweest. De zwangerschappen waren niet anders dan bij onbehandelde vrouwen. Ten slotte is er in de medische literatuur gepubliceerd dat langdurig gebruik van oestrogeen hormoon, zoals bij de anticonceptiepil, de kans op borst- en baarmoederkanker en op harten vaatziekten verhoogt. Hier moet nog veel onderzoek naar gedaan worden. Er zijn nog geen meldingen van deze aandoeningen bij mensen die een groeiremmende behandeling hebben gehad. Hart- en vaatziekten hebben ook andere oorzaken zoals roken en overgewicht. 10
11 Jongens Jongens kunnen tijdens de behandeling last hebben van verschillende bijwerkingen, zoals: - acne (jeugdpuistjes) - de zaadballen (testes) worden kleiner. Na afloop van de behandeling krijgen ze hun normale grootte terug - gewichtstoename. Soms is er sprake van oedeem: het lichaam houdt vocht vast - de borstklieren kunnen opzwellen (gyneacomastie), maar dit komt vaker voor bij jongens aan het begin van de puberteit. Uit onderzoeken na afloop van de behandeling bleek telkens dat de zaadballen weer een normale grootte hadden en de zaadkwaliteit normaal was. Wel was het follikel-stimulerend hormoon (FSH) licht verhoogd in vergelijking tot de controlegroep. FSH is een hormoon dat vanuit de hypofyse de zaadballen stimuleert. Wat van deze verhoging precies de gevolgen zijn, is nog niet duidelijk. De hormonen testosteron en inhibine, die de zaadballen zelf produceren, toonden na de behandeling geen afwijkingen. Bij andere behandelingen met medicijnen die een ander type mannelijke hormonen bevatten, komen soms leverafwijkingen of levertumoren voor. Deze afwijkingen zijn niet ontdekt bij groeiremmende hormoonbehandelingen. Een goed advies om te kunnen kiezen De vraag welke kinderen in aanmerking komen voor een groeiremmende behandeling wordt door artsen verschillend beantwoord. Sommige artsen vinden dat alleen meisjes met een verwachte lengte boven 190 cm en jongens met een verwachte lengte boven 200 cm behandeld zouden moeten worden. Andere artsen zijn van mening dat er geen strikte grenzen zijn en dat behandeling afhangt van persoonlijke wensen. Omdat wij vinden dat het belangrijk is dat zowel ouders als kinderen goed op de hoogte zijn van de voor- en nadelen van een mogelijke hormoonbehandeling, zien wij het als onze taak u zo goed mogelijk voor te lichten en te adviseren. U kunt dan ook het beste begeleiding vragen van een arts die ervaring heeft met groeiproblemen en veel kennis heeft van de hormoonhuishouding van kinderen en pubers. Uiteindelijk moeten u en uw kind zelf een keuze maken. Nog vragen? Voor eventuele vragen over de informatie in deze brochure of over de specifieke situatie van uw kind, verwijzen wij u naar de arts die uw kind behandelt. 11
12 Erasmus MC - Sophia Dr. Molewaterplein GJ Rotterdam Tel (010) Erasmus MC - Patiëntencommunicatie - 11/12
Wanneer spreken wij van grote lengte? Wat is de oorzaak van de grote lengte?
Grote lengte Uw kind wordt verwezen met een grote lengte. In deze folder willen wij u en uw kind informatie geven over mogelijke oorzaken, onderzoeken en behandelingsmogelijkheden. Voor een goede beoordeling
Nadere informatieTweelingen in de groei
Tweelingen in de groei Henriëtte A. Delemarre-van de Waal Zoals bekend ontstaat een twee-eiige tweeling wanneer tegelijkertijd twee eicellen worden bevrucht door twee zaadcellen. Beide embryo s hebben
Nadere informatiePatiënteninformatie. Ovulatie inductie met clomifeencitraat (clomid )
Ovulatie inductie met clomifeencitraat (clomid ) Patiënteninformatie Ovulatie inductie met clomifeencitraat (clomid ) 1 Over ovulatie inductie 2 Over Clomid 2a Wat is de kans op zwangerschap 2b Wat zijn
Nadere informatieOvulatie-inductie. Gynaecologie. Beter voor elkaar
Ovulatie-inductie Gynaecologie Beter voor elkaar 2 Inleiding In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor vrouwen die graag zwanger willen worden,
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE. ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers
PATIËNTENINFORMATIE ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers 2 ADRENOGENITAAL SYNDROOM Informatie voor ouders/verzorgers Met deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren
Nadere informatiePCOS. Wat is PCOS? Bij wie komt PCOS voor? Onderzoek
PCOS Wat is PCOS? PCOS staat voor Poly Cysteus Ovarium Syndroom. Letterlijk betekent dit dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten)in de eierstok (het ovarium) aanwezig zijn. In deze informatie leest
Nadere informatie2. Injecties 3. Hoe verloopt het in de praktijk? 4. Hoe verlopen de echocontroles? 5. Bent u zwanger? 6. Risico s
Centrum Voortplantingsgeneeskunde Cyclus stoornissen U heeft een stoornis in uw menstruatiecyclus. Dit betekent dat uw cyclus te lang of te kort is, of dat u geen goede eisprong heeft. Wanneer er geen
Nadere informatieVruchtbaarheid na hoge doses geslachtshormonen ter groeiremming
Nieuwsbrief Vruchtbaarheid na hoge doses geslachtshormonen ter groeiremming Drs. A.E.J. Hendriks, Prof. J.S.E. Laven, Drs. W.P.A. Boellaard, Dr. A.M. Boot en Prof. S.L.S. Drop. Met deze nieuwsbrief willen
Nadere informatieover Anticonceptie VOORBEELD
over Anticonceptie ... valt veel te vertellen Bijna de helft van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd gebruikt een hormonale anticonceptiemethode. Het merendeel hiervan gebruikt de pil. Deze folder gaat
Nadere informatieCyclus stoornissen. Centrum Voortplantingsgeneeskunde
Centrum Voortplantingsgeneeskunde Cyclus stoornissen U heeft een stoornis in uw menstruatiecyclus. Dit betekent dat uw cyclus te lang of te kort is, of dat u geen goede eisprong heeft. Wanneer er geen
Nadere informatiePCOS (Poly Cysteus Ovarium Syndroom)
PCOS (Poly Cysteus Ovarium Syndroom) Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is PCOS? 1 De normale cyclus 1 Wat gebeurt er bij PCOS? 2 Verhoogde risico's 3 Genetica 3 Behandelmethodes
Nadere informatieInformatie voor patiënten. PCOS (polycysteus ovariumsyndroom)
Informatie voor patiënten PCOS (polycysteus ovariumsyndroom) z PCOS is de afkorting van polycysteus ovariumsyndroom. Letterlijk betekent dit dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten) in de eierstok
Nadere informatieST. ANTONIUS VRUCHTBAARHEIDSCENTRUM. Ovulatie-inductie BEHANDELING
ST. ANTONIUS VRUCHTBAARHEIDSCENTRUM Ovulatie-inductie BEHANDELING Ovulatie-inductie In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor vrouwen die graag
Nadere informatiePatiënteninformatie. Polycysteus ovarium syndroom (PCOS)
Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) Patiënteninformatie Polycysteus ovarium syndroom (PCOS) Inhoudsopgave 1 Wat is PCOS 2 Definitie 3 Bij wie komt PCOS voor? 4 Onderzoek 5 Wanneer behandelen? 6 Afvallen
Nadere informatie2. Injecties 3. Hoe verloopt het in de praktijk? 4. Hoe verlopen de echocontroles? 5. Bent u zwanger? 6. Risico s
Centrum Voortplantingsgeneeskunde Cyclus stoornissen U heeft een stoornis in uw menstruatiecyclus. Dit betekent dat uw cyclus te lang of te kort is, of dat u geen goede eisprong heeft. Wanneer er geen
Nadere informatieVoorbehoedsmiddelen. Wat voel je? Tampons of maandverband?
Wat is het? Om te kunnen begrijpen wat ongesteld zijn precies is moet je eerst weten welke lichaamsdelen hierbij een rol spelen. Meisjes hebben 2 eierstokken, 2 eileiders, een baarmoeder en een vagina
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap. Afdeling Verloskunde/Gynaecologie
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Afdeling Verloskunde/Gynaecologie In het kort Normaal gesproken werkt de schildklier naar behoren. Bij een abnormale werking kan de schildklier te snel werken (hyperthyreoïdie)
Nadere informatieBorstkanker en hormoontherapie
Chirurgie Borstkanker en hormoontherapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is hormoontherapie?... 3 Vrouwelijke geslachtshormonen... 3 Wanneer komt u in aanmerking voor een hormoonbehandeling?... 4
Nadere informatieHormoongebruik rond de overgang
Hormoongebruik rond de overgang Afdelingen gynaecologie en verloskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is de overgang? 2 Klachten tijdens de overgang 2 Het gebruik van oestrogenen tijdens de overgang 2 De
Nadere informatieArgininetolerantietest bij kinderen
KINDERGENEESKUNDE Argininetolerantietest bij kinderen Dagopname KINDEREN Argininetolerantietest bij kinderen De kinderarts heeft na overleg met u besloten om bij uw kind een onderzoek te doen naar de aanmaak
Nadere informatieKinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen mee.
Groei en ontwikkeling Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit tot maximaal tot hij of zij 18 jaar is. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen
Nadere informatieClonidinetolerantietest bij kinderen
KINDERGENEESKUNDE Clonidinetolerantietest bij kinderen Dagopname KINDEREN Clonidinetolerantietest bij kinderen De kinderarts heeft na overleg met u besloten om bij uw kind een onderzoek te doen naar de
Nadere informatiePrenatale behandeling met dexamethason bij AGS
Prenatale behandeling met dexamethason bij AGS Bij meisjes met een ernstige vorm van het adrenogenitaal syndroom (AGS) treedt vermannelijking van de uitwendige geslachtsdelen op voor de geboorte. In deze
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel HORMONALE THERAPIE. PROSTAATKANKER Hormonale therapie
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel HORMONALE THERAPIE PROSTAATKANKER Hormonale therapie INHOUD Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 3 Wanneer hormonale behandeling?...
Nadere informatieOpwekken van de eisprong (ovulatie-inductie)
Opwekken van de eisprong (ovulatie-inductie) Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong) In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor vrouwen
Nadere informatieOpvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes
Opvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes De overgang De overgang is een natuurlijke fase in uw leven waarin uw menstruaties onregelmatig worden en uiteindelijk helemaal wegblijven. De
Nadere informatieAntwoord op veelvoorkomende vragen
Antwoord op veelvoorkomende vragen De vragen Hoe werkt de pil? Welke soorten zijn er? Hoe betrouwbaar is de pil? Hoe kom ik aan de pil? Wat moet ik weten als ik de pil voor het eerst slik? Is de pilcontrole
Nadere informatiePrednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Prednison / Prednisolon (corticosteroïden) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van prednison/ prednisolon. In
Nadere informatieMorning-afterpil VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Morning-afterpil WAT IS DE MORNING-AFTERPIL WANNEER WEL WANNEER GEEN MORNING-AFTERPIL WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Nadere informatieChronische Nierinsufficiëntie
Chronische Nierinsufficiëntie Informatie voor ouders en verzorger 658224_PFI_pat_indicatie_CNI.indd 1 25-06-12 10:02 Voor wie is dit boekje bedoeld? Dit is een boekje voor ouders en verzorgers van kinderen
Nadere informatie(Seksuele) voorlichting aan meisjes met het Syndroom van Turner
Uw dochter heeft het Syndroom van Turner. Hoe licht u uw dochter voor? In deze folder leest u meer over hoe en wanneer u uw dochter kunt voorlichten over haar aandoening. (Seksuele) voorlichting aan meisjes
Nadere informatieMenstruatiepijn VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Menstruatiepijn WAT IS MENSTRUATIEPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Nadere informatieThema: "Overgankelijkheden" D.H. Bogchelman. 10 november 2012
Thema: "Overgankelijkheden" 10 november 2012 D.H. Bogchelman Inleiding Wat is de overgang? Wat gebeurt er in de overgang? Verschijnselen van de overgang Hoe behandelen we overgangsklachten? Wat zijn de
Nadere informatieHet gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose
Het gebruik van tamoxifen Bij retroperitoneale fibrose Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale fibrose (RPF) heeft. Bij de behandeling van RPF kan de arts meerdere medicijnen
Nadere informatieInfoblad KANKER ALGEMEEN. Hormonale therapie
Infoblad KANKER ALGEMEEN Hormonale therapie HORMONALE THERAPIE Hormonale therapie is de behandeling van kanker met hormonen. Artsen noemen het ook: hormoontherapie, hormonale behandeling of hormoonbehandeling.
Nadere informatiePrednison bij huidziekten
Prednison bij huidziekten In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten of overweegt u het geneesmiddel prednison te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na
Nadere informatieNederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie PATIËNTENVOORLICHTING
NVOG Nederlandse Vereniging voor PATIËNTENVOORLICHTING Schildklierafwijkingen en Zwangerschap No 16 2004 NVOG Het copyright en de verantwoordelijkheid voor deze folder berusten bij de Nederlandse Vereniging
Nadere informatieOpwekken van de eisprong Ovulatie inductie.
Opwekken van de eisprong Ovulatie inductie www.nwz.nl Inhoud Hoe wordt de eisprong opgewekt? 1 Eisprong opwekken met Clomifeencitraat 1 Eisprong opwekken met FSH-injecties 1 Psychische belasting 1 Uw vragen
Nadere informatiePrednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum
Prednison bij ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison. In deze
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Patiënteninformatie Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inhoudsopgave: 1 Algemeen 1.1 Wat is de schildklier en hoe werkt hij 1.2 De ontwikkeling van de schildklier
Nadere informatieKinderen die te klein zijn voor de duur van de zwangerschap (SGA) Informatie voor ouders en verzorgers
Kinderen die te klein zijn voor de duur van de zwangerschap (SGA) Informatie voor ouders en verzorgers Voor wie is dit boekje bedoeld? Dit is een boekje voor ouders en verzorgers van kinderen met een kleine
Nadere informatieschildklierafwijkingen en zwangerschap
schildklierafwijkingen en zwangerschap 2 Inhoud 1 Algemeen 1.1 Wat is de schildklier en hoe werkt hij 1.2 De ontwikkeling van de schildklier bij de baby 2 Schildklierziekten 2.1 Hypothyreoïdie 2.2 Hyperthyreoïdie
Nadere informatieFenprocoumon Trainingscentrum Zelfcontrole Trombosedienst
Handleiding Zelfdoseren Fenprocoumon Trainingscentrum Zelfcontrole Trombosedienst Deze instructie is speciaal geschreven voor trombosedienstcliënten die, na te hebben geleerd zelf de controletest (INR)
Nadere informatieInformatie voor patiënt, ouders en/of verzorgers van de patiënt
Informatie voor patiënt, ouders en/of verzorgers van de patiënt Versie 5, mei 2019 Let op bij gebruik van fingolimod. Fingolimod is het werkzaam bestanddeel in het medicijn. Uw medicijn kan ook een andere
Nadere informatieInformatiefolder. Zwangerschap en kinderwens
Informatiefolder en kinderwens Inhoudsopgave Algemeen 3 Kinderwens 3 Foliumzuur s- en ovulatietesten 5 Geneesmiddelen 6 Bostvoeding Medicatiebegeleiding Algemeen De vrouw maakt tijdens haar leven een aantal
Nadere informatieDe behandeling van borstkanker met Nolvadex
Meer informatie Voor meer informatie kunt u kijken op de internetsite www.astrazeneca.nl (onder het kopje Patiënteninformatie en vervolgens 'Kanker'). U kunt ook de brochure Borstkanker roept vragen op
Nadere informatieWAT IS DE MORNING-AFTERPIL WANNEER NEEM JE DE MORNING-AFTERPIL WAT KAN DE APOTHEKER VOOR JE DOEN HUISARTS GAAN NA GEBRUIK VAN DE
M O R N I N G - A F T E R P I L WAT IS DE MORNING-AFTERPIL WANNEER NEEM JE DE MORNING-AFTERPIL WAT KAN DE APOTHEKER VOOR JE DOEN WANNEER KUNT JE BETER NAAR DE HUISARTS GAAN NA GEBRUIK VAN DE MORNING-AFTERPIL
Nadere informatieDe ontwikkeling van de schildklier bij de baby 3 Schildklierziekten 3 4. Schildklier en zwangerschap 6 8. Tot slot 9
De schildklier is een klein orgaan dat voor de luchtpijp ligt, boven het kuiltje in de hals (figuur 1). Normaal is de schildklier niet te zien of te voelen. De schildklier wordt gestimuleerd door het hormoon
Nadere informatieBorstvorming bij de man. (Gynaecomastie)
Borstvorming bij de man (Gynaecomastie) 1 Inleiding Deze folder geeft u een globaal overzicht van de mogelijke oorzaken en klachten van gynaecomastie (borstvorming bij de man) en de meest gebruikelijke
Nadere informatieMaag-, darm- en leverziekten
Afdeling: Onderwerp: Maag-, darm- en leverziekten Prednison bij ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa Inleiding De maag-darm-leverarts (MDL-arts) heeft samen met u besloten om u te behandelen met Prednison.
Nadere informatieAnticonceptiemiddelen met oestrogeen en progestageen
Ik wil anticonceptie gaan gebruiken Samenvatting Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap. Anticonceptiemiddelen verschillen in werking, gebruik, betrouwbaarheid en bijwerkingen.
Nadere informatiePremenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie
00 Premenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie Inleiding Vrouwen met Premenstrueel syndroom (PMS) hebben lichamelijke en/of psychische klachten die enkele dagen tot 2 weken voor de menstruatie beginnen.
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Anticonceptie
PATIËNTEN INFORMATIE Anticonceptie In het kort Een anticonceptiemiddel (voorbehoedmiddel) beschermt u tegen zwangerschap als u seks heeft en niet zwanger wilt worden. Anticonceptiemiddelen verschillen
Nadere informatieIk wil anticonceptie gaan gebruiken. Poli Gynaecologie
00 Ik wil anticonceptie gaan gebruiken Poli Gynaecologie Wat is anticonceptie? Een anticonceptiemiddel (of voorbehoedmiddel) voorkomt dat een zwangerschap ontstaat. Bijvoorbeeld door te voorkomen dat er
Nadere informatieInformatie. Opwekken van de eisprong (ovulatieinductie)
Informatie Opwekken van de eisprong (ovulatieinductie) Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong) In deze folder leest u meer over de gang van zaken rond ovulatie-inductie. Dit is een behandeling voor
Nadere informatieH Hormonale therapie bij borstkanker
H.40017.0316 Hormonale therapie bij borstkanker Inleiding Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en deze stoffen regelen een groot aantal lichaamsfuncties. Hormonen worden in een aantal klieren,
Nadere informatieTepeluitvloed. Tepeluitvloed. uitvloed. Wanneer er vocht uit de tepel komt, noemen we dit tepelui. tepel
Tepeluitvloed Wanneer er vocht uit de tepel komt, noemen we dit tepelui uitvloed. Tepeluitvloed komt veel voor. Meestal is tepeluitvloed een onschuldig verschijnsel. Dit neemt niet weg dat verder medisch
Nadere informatieWerkstuk Biologie Adrenogenitaal syndroom
Werkstuk Biologie Adrenogenitaal syndroom Werkstuk door een scholier 2746 woorden 2 juni 2008 4,9 6 keer beoordeeld Vak Biologie Hoofdstuk 1: Wat is het Adrenogenitaal Syndroom Het adrenogenitaal syndroom
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de Patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van
Nadere informatiedat we ervoor moeten zorgen dat dit met zo weinig mogelijk complicaties gepaard gaat.
Waar komt uw interesse voor de gynaecologie vandaan? Ik ben aanvankelijk geïnteresseerd geraakt in de verloskunde en gynaecologie toen ik geneeskunde studeerde. En dan vooral in het samenspel van de hormonen.
Nadere informatieOsteoporose VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER
Osteoporose WAT IS OSTEOPOROSE WAT VERGROOT DE KANS OP OSTEOPOROSE GEVOLGEN VAN OSTEOPOROSE MEDICIJNEN BIJ OSTEOPOROSE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK
Nadere informatieMenstruatie bij stollingsproblemen. Marieke Knol Gynaecoloog i.o. Isala Kliniek Zwolle
Menstruatie bij stollingsproblemen Marieke Knol Gynaecoloog i.o. Isala Kliniek Zwolle 2007-2011: stollingsarts UMCG 3 oktober 2012 Menstruatie Ongesteldheid ut het is weer zover de rode vlag hangt uit
Nadere informatieDe onderontwikkelde follikels die bij PCOS ontstaan, worden cysten genoemd.
In deze folder leest u: Wat is PCOS? Hoe werkt een normale menstruatiecyclus? Verklarende woordenlijst Hoe wordt de diagnose PCOS gesteld? Wat zijn de oorzaken van PCOS? Wat zijn de risico s van PCOS?
Nadere informatieMethotrexaat REUMATOLOGIE. Gebruik van methotrexaat
REUMATOLOGIE Methotrexaat Gebruik van methotrexaat Deze folder is een gezamenlijke uitgave van de poli reumatologie van het Laurentius Ziekenhuis Roermond en het Sint Jans Gasthuis te Weert. Inleiding
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Gynaecologie / Verloskunde Schildklierafwijkingen en zwangerschap i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Inhoudsopgave In het kort Wat is de schildklier en hoe werkt hij? De ontwikkeling van de schildklier
Nadere informatieDe Hormonale anticonceptiepil
1 De Hormonale anticonceptiepil Hoe werkt de pil? De pil bevat de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron. Deze voorkomen op 3 manieren zwangerschap. Wanneer je stopt met de pil zorgen je eigen
Nadere informatieHormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie
Hormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie Inleiding Bij u is een kwaadaardig gezwel in de prostaat aangetroffen (prostaatkanker). De uroloog heeft er samen met u voor gekozen om de prostaatkanker
Nadere informatieVitamine D bij zwangerschap en het geven van borstvoeding
Vitamine D bij zwangerschap en het geven van borstvoeding Informatie voor zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven meander medisch centrum 1 www.meandermedischcentrum.nl In 2008 adviseerde de
Nadere informatieSchildklier en zwangerschap
Schildklier en zwangerschap De schildklier De schildklier is een klein orgaan aan de voorkant van de hals, boven het kuiltje in de hals. Normaal is de schildklier niet te voelen of te zien. Vanuit de hersenen
Nadere informatiePrednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen
Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel prednison te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieINFORMATIE OVER PREDNISON CORTICOSTEROÏDEN FRANCISCUS VLIETLAND
INFORMATIE OVER PREDNISON CORTICOSTEROÏDEN FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u een ziekteremmend medicijn voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn
Nadere informatieMedicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden)
Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa Prednison (corticosteroïden) Maag-, Darm- en Leverziekten IJsselland Ziekenhuis Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatieSyndroom van Turner (TS) Informatie voor ouders en verzorgers
Syndroom van Turner (TS) Informatie voor ouders en verzorgers Voor wie is dit boekje bedoeld? Dit is een boekje voor ouders en verzorgers van meisjes met het syndroom van Turner (TS). Hierin wordt algemene
Nadere informatieOefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil
Oefenopgaven voortplanting / hormonale regulatie De mannenpil Uit Australië werd een verrassende doorbraak in het onderzoek naar de mannenpil gemeld. Een onderzoeksinstituut had 55 paren onderzocht die
Nadere informatieWat een klier! Hormonen en klieren
Wat een klier! Je hebt vast wel eens over klieren gehoord. Niet het klieren zelf natuurlijk, dus het vervelend doen, maar die andere klieren: namelijk hormoonklieren. Hormonen en klieren Hormonen zijn
Nadere informatieMorning-afterpil. Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies. Jouw gezondheid is onze zorg
Morning-afterpil Vraag je Alphega apotheek om meer informatie en advies Jouw gezondheid is onze zorg Inhoud De morning-afterpil 3 De menstruatiecyclus 8 Anticonceptie 12 Begrippenlijst 18 Morning-afterpil
Nadere informatieOvulatie-inductie (OVI); Het bevorderen van de eisprong Patiëntenfolder
Ovulatie-inductie (OVI); Het bevorderen van de eisprong Patiëntenfolder Ovulatie-inductie (OVI); Het bevorderen van de eisprong Deze informatie is opgesteld door de afdeling Gynaecologie van het HagaZiekenhuis
Nadere informatieFolder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012
Folder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012 Premenstrueel syndroom Vrouwen met PMS hebben lichamelijk en/of
Nadere informatieWie is er bang voor de overgang?
Wie is er bang voor de overgang? Overgangsklachten De overgang is een levensfase die voor de meeste vrouwen niet ongemerkt voorbij gaat. Er treden lichamelijke en geestelijke veranderingen op. De effecten
Nadere informatiePolikliniek voor volwassenen met metabole ziekten Onderdeel van het Centrum voor Lysosomale en Metabole Ziekten in het Erasmus MC
Deze folder is gericht aan alle nieuwe patiënten van de polikliniek voor metabole ziekten in het Erasmus MC, patiënten die voor het eerst deze polikliniek in het Erasmus MC bezoeken, maar ook aan jongeren
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker Academisch Borstkankercentrum Erasmus MC-Havenziekenhuis Uw arts heeft met u besproken de borstkanker te behandelen met een hormonale therapie. Bij de normale ontwikkeling
Nadere informatieBIJSLUITER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml
BIJSLUITER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Atosiban Devrimed 6,75 mg/0,9 ml oplossing voor injectie Atosiban Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel
Nadere informatiePatiëntenvoorlichting Gynaecologie. Schildklierafwijkingen en Zwangerschap
Patiëntenvoorlichting Gynaecologie Schildklierafwijkingen en Zwangerschap In het kort De schildklier kan te snel werken (hyperthyreoïdie) of te langzaam (hypothyreoïdie). In beide gevallen moeten voor
Nadere informatieAndere klachten die samenhangen met de menstruatiecyclus zijn:
Menstruatieklachten Er zijn van die dagen dat je niets kunt hebben, dat je snel geïrriteerd bent en moe. Soms heb je ook last van pijnlijke borsten, een opgeblazen gevoel of gewichtstoename. En de meeste
Nadere informatiePrednison, Prednisolon. corticosteroïden
Prednison, Prednisolon corticosteroïden Inhoudsopgave Werking 3 Gebruik 3 Bijverschijnselen 4 Aanvullende informatie 5 Methylprednison injecties 6 Vaccinaties 6 Sint Maartenskliniek 7 Colofon 8 2 U heeft
Nadere informatieMethotrexaat. Poli Reumatologie
00 Methotrexaat Poli Reumatologie 1 U heeft in overleg met uw arts besloten Methotrexaat te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen nog vragen dan kunt
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Medicatie bij de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa MDL-centrum IJsselland Ziekenhuis www.mdlcentrum.nl Uw MDL-arts (maag-, darm- en leverarts) heeft u Prednison voorgeschreven
Nadere informatiePrednison bij nieraandoeningen
Prednison bij nieraandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel prednison te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen
Nadere informatiePatiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex
Patiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex Uw arts heeft u Zoladex voorgeschreven. Zoladex kan worden toegepast bij vrouwen met borstkanker bij wie sprake is van uitzaaiingen. In deze
Nadere informatieInformatie. Opwekken van de eisprong. Ovulatie-inductie
Informatie Opwekken van de eisprong Ovulatie-inductie Ovulatie-inductie (opwekken van de eisprong) Dit is een behandeling voor vrouwen die graag zwanger willen worden, maar die geen of een onregelmatige
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Schildklierafwijkingen en zwangerschap Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. De schildklier 1 Schildklierziekten 2 Onderzoek 2 Behandeling 3 Gevolgen en eventuele complicaties voor jezelf
Nadere informatieIn overleg met uw huisarts/gynaecoloog heeft u besloten een spiraaltje te laten plaatsen.
Het spiraaltje 2 Inleiding In overleg met uw huisarts/gynaecoloog heeft u besloten een spiraaltje te laten plaatsen. Een spiraaltje is een kunststof ankertje (24 tot 36 mm lang) dat in de baarmoeder wordt
Nadere informatieHandleiding. zelfdoseren. Acenocoumarol. Trainingscentrum Zelfcontrole Trombosedienst
Handleiding zelfdoseren Acenocoumarol Trainingscentrum Zelfcontrole Trombosedienst 151901 27012016 Deze instructie is speciaal geschreven voor trombosedienstcliënten die, na te hebben geleerd zelf de controletest
Nadere informatieST. ANTONIUS VRUCHTBAARHEIDSCENTRUM. Zwanger worden en overgewicht
ST. ANTONIUS VRUCHTBAARHEIDSCENTRUM Zwanger worden en overgewicht Zwanger worden en overgewicht U bezoekt op dit moment het St. Antonius Vruchtbaarheidscentrum. Uw arts heeft u geadviseerd om gewicht te
Nadere informatieHet adrenogenitaal syndroom (AGS)
Sophia Kinderziekenhuis Het adrenogenitaal syndroom (AGS) Inhoudsopgave Wat is het adrenogenitaal syndroom AGS? 3 Hormonen 3 Hoe werkt de bijnier normaal? 3 Hydrocortison 4 Aldosteron 4 Testosteron 4 De
Nadere informatieDrie jaar niet meer aan mijn anticonceptie denken.
I N F O R M A T I E Drie jaar niet meer aan mijn anticonceptie denken. 3 jaar onbezorgde anticonceptie Inhoud Introductie Introductie............................................ 3 Eigenschappen........................................
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap. Poli Gynaecologie Route 48
00 Schildklierafwijkingen en zwangerschap Poli Gynaecologie Route 48 1 De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze
Nadere informatieMegestrolacetaat 160 PCH, tabletten 160 mg megestrolacetaat
1.3.1 : Bijsluiter Bladzijde : 1 BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Megestrolacetaat 160 PCH, 160 mg megestrolacetaat Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er
Nadere informatieTrainingscentrum Zelfcontrole Trombosedienst ACENOCOUMAROL
Trainingscentrum Zelfcontrole Trombosedienst ACENOCOUMAROL Deze instructie is speciaal geschreven voor trombosedienstcliënten die, na te hebben geleerd zelf de controletest (INR) te doen, ook zelf hun
Nadere informatieSchildklierafwijkingen en zwangerschap
Patiënteninformatie Schildklierafwijkingen en zwangerschap Informatie over onderzoek en behandeling van schildklierafwijkingen tijdens de zwangerschap Inhoudsopgave Pagina Wat is de schildklier en hoe
Nadere informatie