Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 1

Transcriptie

1 Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven Centrum Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 1

2 COLOFON VASTGESTELD: College van B&W maart 2019 TOTSTANDKOMING IN SAMENSPRAAK MET: Bodegraafse Ondernemers Vereniging (BOV) Vastgoedeigenaren/Kadaster Historische Kring Bodegraven Dorpsbouwmeester (Welstand) Bewonersinitiatief Hart in Bodegraven GEÏNSPIREERD OP: Bouwstenen gevelfonds 2018 gemeente Rheden, gemeente Rheden HISTORISCHE FOTO S: Historische Kring Bodegraven MEER INFORMATIE: 2 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

3 Verbetering gevels Bodegraven Centrum Verbetering gevels Bodegraven Centrum 3 Overwegingen en kansen 7 Bouwstenen 12 Stappenplan 26 Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 3

4 De vitaliteit van winkelstraten heeft invloed op het woon- en leefklimaat in een dorp. Voor Bodegraven is het daarom essentieel om de winkelfunctie van het dorpshart te koesteren en op peil te houden. Een aantrekkelijke verblijfskwaliteit en belevingswaarde voor bewoners, bezoekers en winkeliers spelen daarbij een belangrijke rol. Het raadsprogramma Samen duurzaam gezond kondigt extra inzet aan op de versteviging van de beeldkwaliteit van het kernwinkelgebied in Bodegraven. De (historische) kwaliteit van de panden is zeer bepalend voor de beleving van de winkelgebieden én van grote invloed op het economische perspectief ervan. Een prettige omgeving wordt onder andere bepaald door de kwaliteit van de openbare ruimte én de uitstraling van de bebouwde omgeving. Zichtbaar is dat veel panden in het hart van Bodegraven door de jaren heen zijn aangepast en verbouwd, waardoor de oorspronkelijke structuur en kwaliteiten niet overal meer herkenbaar zijn. Met het invoeren van gevelsubsidie wil de gemeente zich samen met pandeigenaren en ondernemers richten op het verbeteren van de uitstraling van de gevels en panden. Daarbij gaat het om versterking van de identiteit, diversiteit en samenhang van het gevel- en straatbeeld. De relatie met de historie van Bodegraven is een cruciaal uitgangspunt en verbindend element om dit doel te realiseren. Dit inspiratiedocument is tot stand gekomen na gesprekken met o.a. de Historische Kring Bodegraven, Bodegraafse Ondernemersvereniging en de dorpsbouwmeester. In dit document worden bouwstenen aangereikt om inspiratie op te doen voor verbetering van de beeldkwaliteit. Hierbij is uitsluitend gekeken naar de bebouwing (private eigendommen) en niet naar de openbare ruimte. Ook het gebruik van de openbare ruimte levert natuurlijk een bijdrage aan de beeldkwaliteit van het dorpshart. Denk daarbij bijvoorbeeld aan uitstallingen, terrassen en standplaatsen. Deze vallen echter onder de APV en worden daarom niet genoemd binnen deze bouwstenen. Om de gevelsubsidie effectief in te zetten zal bij een eventuele aanvraag hiervoor vanzelfsprekend worden getoetst aan de criteria 4 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

5 uit de Welstandsnota. De in deze brochure genoemde bouwstenen zijn afgestemd op de Welstandsnota. Voor het verkrijgen van een gevelsubsidie zal beoordeeld worden of het plan voldoet aan deze bouwstenen en de Welstandsnota. Historie en ontwikkelingen Resten duiden erop dat Bodegraven al in de eerste eeuw is ontstaan vanuit een Romeins versterkingswerk langs de Oude Rijn. Tot lang na de val van het Romeinse Rijk waren landbouw en veeteelt de voornaamste economische activiteiten rondom de dorpsgemeenschap. Nadat in 1363 bij Bodegraven een sluis in de Oude Rijn werd aangelegd, ontwikkelde zich een sterke lokale handelsgeest. Ook de bouw van het spoorwegstation en de invoering van de wekelijkse kaasmarkt, beide eind negentiende eeuw, hebben de handel en nijverheid in het dorp een sterke impuls gegeven. De huidige bebouwing van het dorpshart sluit aan bij die handelsfunctie. Maar doordat het dorp in 1870 grotendeels door brand werd verwoest, stammen historische panden overwegend uit de periode daarna tot Kenmerkend voor die periode is de diversiteit van de bebouwing, met kaaspakhuizen en woonhuizen tussen of boven kleinschalige winkelruimtes. Vanaf de jaren zestig van de vorige eeuw heeft Bodegraven zich aangesloten bij de landelijke ontwikkeling van schaalvergroting. Ten noorden en zuiden van het dorpshart verschenen grotere woonwijken. In het dorpshart zelf werden kleine panden aaneengeschakeld zodat grotere winkelruimtes beschikbaar kwamen. Het wonen boven winkels verdween in die tijd steeds meer en van veel panden werd het uiterlijk gemoderniseerd. Winkelpuien Bodegraven omstreeks 1950 Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 5

6 zijn bijvoorbeeld vervangen door een groot raamoppervlak, soms over de breedte van meerdere percelen, zonder of met zo laag mogelijke borstwering. Hout is vervangen door kunststof. Met deze ingrepen verschoof de historische karakteristiek van panden en winkelstraten naar de achtergrond. Sinds ruim vijftien jaar is de invloed van weer een nieuwe trend merkbaar. Met de komst van internet heeft het online winkelen blijvend zijn intree gedaan. In heel Nederland leidt deze nieuwe handelsvorm tot de leegloop van winkelstraten. Fysieke winkels moeten hun bestaansrecht opnieuw uitvinden. Ambachtelijk, uniek aanbod is daarbij de sleutel. Winkelpubliek waardeert winkelstraten hoger als deze zich onderscheiden door hun authenticiteit. Vernieuwing komt dus vanuit uniciteit van het aanbod in een herkenbaar historisch winkelhart. De identiteit van het dorpshart Bodegraven schuilt vooral in kleinschaligheid en diversiteit van panden. Door de oorspronkelijke bouwkwaliteiten en -stijlen in ere te herstellen, kunnen we dit karakter weer duidelijker tot zijn recht laten komen. Fysieke verbeterpunten Veranderingen op de begane grondlaag de plint hebben op diverse plekken de samenhang met de bouwlagen daarboven aangetast. Winkelplinten hebben soms een gekunstelde eenvormige uitstraling gekregen en negeren de oorspronkelijke pandbreedtes, waardoor het typische karakter van individuele panden niet meer zichtbaar is. Ook andere kwetsbaarheden in de gezamenlijke uitstraling zijn aanwezig. Een rondgang door het kernwinkelgebied van Bodegraven vestigt de aandacht op de onderstaande hoofdzaken. Deze zaken gelden nu (voorjaar 2019) als uitgangspunten voor de verbetering van het dorpshart van Bodegraven. 1. Door onsamenhangende ingrepen in het verleden is op veel plaatsen de oorspronkelijke gevelkwaliteit aangetast. 2. Onder andere als gevolg van langdurige leegstand is sprake van achterstallig onderhoud. 3. Uitbundige reclame-uitingen en rommelige uitstallingen van verkoopwaar op straat veroorzaken een onrustig straatbeeld. Duurzaamheid Wanneer (een onderdeel van) de winkelpui aan vervanging toe is, adviseren we om bij voorkeur duurzame materialen toe te passen, aansluitend bij het karakter van de voorgevel. Hout en natuursteen zullen vanuit dat oogpunt vaak goede oplossingen zijn. Denk verder ook aan energiebesparende mogelijkheden, bijvoorbeeld de plaatsing van zonnepanelen, het aanbrengen van voorzetwanden en isolatieglas. 6 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

7 Overwegingen en kansen Om de uitstraling van individuele panden te verbeteren, ten gunste van een beter geheel, kan onder andere worden gelet op kleuren, luifels en reclameuitingen. Het herstel van de oorspronkelijke gevelstructuur kan in veel gevallen bijdragen aan een samenhangender straatbeeld. De onderstaande willekeurig gekozen situaties laten zien hoe aanpassingen in het verleden het oorspronkelijke gevelbeeld hebben gewijzigd. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 7

8 Situatie In de linker bouweenheid zijn twee winkels gevestigd. De winkel rechts heeft op plintniveau ook het naastgelegen pand betrokken. Luifels, aircokast, rommelige reclameuitingen en dicht rolluik na sluitingstijd verstoren samenhang en transparantie van de gevel. Kansen Beeld van de oorspronkelijke bouwmassa s terugbrengen door relatie tussen verdiepingen en begane grond te herstellen. Verwijderen of vervangen van reclame en rolluik. 8 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

9 Situatie In één bouweenheid zijn twee ondernemingen gevestigd. De uitstraling van het rechterdeel is in het verleden op plintniveau gewijzigd. Van het linkerdeel lijkt de originele pui te zijn gehandhaafd. Kansen Relatie tussen de begane grond en verdieping terugbrengen. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 9

10 Situatie Oorspronkelijke bouweenheid is op plintniveau opgeknipt, waardoor er sprake lijkt van twee panden. Links is een winkel gevestigd, rechts een woonhuis inclusief verdieping. Kansen Luifelbetimmering boven de winkelpui verwijderen. Gemetselde penanten linkerdeel terugbrengen, gecentreerd onder het raam links op de eerste verdieping Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

11 Situatie Hoekpand heeft diverse veranderingen ondergaan waardoor het oorspronkelijke verticale gevelbeeld is gewijzigd naar een horizontaal gevelbeeld (foto links toont originele bouw, foto rechts de huidige situatie). De oorspronkelijke panden hadden een doorlopende winkelpui met lage hardstenen borstwering. De kozijnen zijn vervangen door houten kozijnen, die doorlopen tot de straat. De gemetselde beëindiging van de penanten is door de later aangebrachte luifel niet meer zichtbaar. Kansen Verwijderen van de luifel, terugbrengen van een (hardstenen) gevelplint. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 11

12 Bouwstenen 12 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

13 De hierna toegelichte bouwstenen helpen bij het maken van verbeterplannen. Ze laten zien hoe de vaak mooie historische stijl weer zichtbaar gemaakt kan worden. Of hoe de geveluitstraling verbetert door de plint en bovengelegen bouwlagen weer aan elkaar te smeden. Het is niet zo dat alle bouwstenen die hier genoemd worden noodzakelijk zijn. Ze hebben als doel u als pandeigenaar of ondernemer te inspireren wanneer u de gevel van uw pand wil opknappen. Evenmin is het nodig om historiserend te verbouwen. Ook met moderne middelen kunt u de uitstraling van uw pand verbeteren. Uiteindelijk gaat het om het eind- en totaalplaatje: levert de gevel een positieve bijdrage aan een aantrekkelijk winkelgebied. Als u na het lezen van deze brochure het voornemen heeft om uw pand aan te pakken, is het goed om al in het begin in gesprek te gaan met de adviseurs van de gemeente. Zij kunnen u helpen met de procedures en vergunningen, maar kunnen u ook inhoudelijk adviseren en wijzen op de mogelijkheden van de gevelsubsidie. Door een relatief gering aantal ingrepen kan in veel gevallen al een enorme verbetering behaald worden. U levert daarmee een belangrijke bijdrage aan de vitaliteit van het winkelgebied. Voor de uitvoering van een gevelverbeteringsplan kunt u subsidie ontvangen. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 13

14 Bouwsteen: Oorspronkelijke architectuur als uitgangspunt, zorgvuldig omgaan met bestaande materialen Wat Eén pand kan meerdere winkels bevatten of één winkel kan in meerdere panden zijn ondergebracht. Zorg ervoor dat het beeld van de winkel de architectuur van het pand/ de panden niet overheerst. Waarom Duidelijke herkenbaarheid van de verticale structuur van de panden zorgt voor samenhang in het totaalbeeld van de straat. Hoe Ga bij de vormgeving uit van de oorspronkelijke architectuur van het pand door bijvoorbeeld de oorspronkelijke bouwtekeningen of oude foto s te raadplegen en deze als vertrekpunt te gebruiken bij planvorming Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

15 Bouwsteen: Goed onderhoud, een verzorgd beeld Wat Herstel de gevel door achterstallig onderhoud aan te pakken. Het gaat om onderhoud in brede zin, van een verantwoorde verfbeurt tot het verbeteren van de gevel. Voorbeelden van gevelverbetering zijn het herstellen van metsel-/ voegwerk en het verwijderen/wegwerken van elementen die niet meer gebruikt worden, zoals armaturen voor (sfeer)verlichting en elektrische bedrading. Waarom Een slecht onderhouden gevel is geen fraai beeld en zeer bepalend voor het straatbeeld. Verdere verpaupering van het pand (en aangrenzende panden) ligt op de loer. Hoe Onderhoud/herstel de gevel, met aandacht voor het oorspronkelijke architectonische beeld. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 15

16 Bouwsteen: Voetjes op de vloer, eenheid in gevelindeling Wat De verdieping staat met de voeten op de grond: de penanten (metselwerk tussen of naast gevelopeningen) lopen door naar beneden, liefst uitgevoerd in hetzelfde materiaal. Waarom Er komt rust en eenheid in het gevelbeeld door één hoofdritme of -stijl aan te houden. Hoe Stem de afmetingen en plaats van de gevelopeningen op elkaar af Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

17 Bouwsteen: Een duidelijk plint, een streep eronder Wat Geef het pand/de gevel een beëindiging, een plint. Waarom Een plint geeft het pand/de gevel een duidelijke beëindiging van de gevel op de straat; het pand staat ergens op. Ook voorkomt dit opspattend water/vuil op de winkelruiten. Hoe Pas een duidelijke architectonische plint in onderscheidende vormgeving, materialisering en/of kleur toe. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 17

18 Bouwsteen: Storende luifels weghalen, ontluifelen Wat Verwijder later aangebrachte luifels. Geen obstakels tussen de verdieping en begane grond. Waarom Later aangebrachte luifels verstoren de eenheid van een gevel. Hoe Verwijder de aanwezige luifels en breng geen nieuwe vaste luifels aan. Zonweringen s avonds omhoog halen Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

19 Bouwsteen: Consequent kleurgebruik, kleur bekennen Wat Breng het kleurgebruik en de materialen in de gevel van de winkel in overeenstemming met de bovengelegen verdieping(en). Waarom Toepassing van één kleurpalet per gevel zorgt voor eenheid. De (oorspronkelijke) verdieping is leidend. Hoe Gebruik één kleurenpalet dat is afgestemd op de oorspronkelijke kleurstelling van de gevel. Wees terughoudend met het toepassen van felle kleuren; pas traditionele materialen toe (baksteen, natuursteen, houten kozijnen), vermijd glim en glinster (marmer). Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 19

20 Bouwsteen: Subtiele gevelreclame, losse letters Wat Voer reclame-uitingen aan de gevel subtiel uit. Waarom Niet-subtiele gevelreclame komt schreeuwerig over en verstoort het gevelbeeld. De gevel zichtbaar houden. Hoe Hang geen lichtbakken en brede reclamebalken aan de gevel, maar gebruik - al dan niet verlichte - losse letters en logo s op de gevel Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

21 Bouwsteen: Respectvol omgaan met details Wat Behoud typische en oorspronkelijke geveldetailleringen. Waarom Deze details geven een pand karakter en maken onderdeel uit van het oorspronkelijke architectonische beeld Hoe Breng details in beeld en behoud of herstel deze. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 21

22 Bouwsteen: Interactie tussen binnen- en buitenwereld Wat Zorg voor (visuele) interactie tussen binnen en buiten Waarom Dit oogt vriendelijk en draagt bij aan de sociale veiligheid. Hoe Maak gevels transparant, plak ze niet dicht en breng geen (gesloten) rolluiken aan Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

23 Bouwsteen: Panden op straathoeken hebben twee voorgevels Wat Behandel de zijgevel van een hoekpand als een voorgevel. Waarom Het pand presenteert zich met beide gevels naar de straat. Hoe Ga uit van dezelfde vormgeving als in de voorgevel. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 23

24 De gevelsubside is van toepassing voor de panden gelegen binnen het oranje omlijnde gebied in het dorpshart van Bodegraven. = Transformatiegebied = Winkelgebied Bodegraven-centrum 24 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

25 Bijdrage gevelverbetering Eigenaars van panden in het centrum van Bodegraven kunnen van de gemeente een bijdrage ontvangen voor het verbeteren van de gevel van hun pand. Voor het verwijderen of vervangen van gevelreclames en dichte rolluiken kunnen ook winkeliers een bijdrage aanvragen. De regeling geldt tot eind 2020, of zoveel eerder als het budget op is. Een overzicht van het gebied waarop de regeling van toepassing is, staat op p. 24. Een overzicht van de mogelijke bijdrage per onderdeel vindt u hieronder. Let op: de bijdrage dient te worden aangevraagd voordat met de uitvoeringswerkzaamheden wordt gestart. Wilt u meer weten over deze regeling? Neem dan contact op met economie@bodegraven-reeuwijk.nl Soort verbetering Bijdrage procentueel Maximale bijdrage voor deze vorm Verwijderen reclame en/of verlichting inclusief herstellen van de gevel 100% 500 Verwijderen dichte rolluiken inclusief herstellen van de gevel 100% 500 Verwijderen luifel inclusief herstellen van de gevel 100% 500 Aanbrengen subtiele gevelreclame conform eisen Welstand en Bouwstenen voor gevelverbetering 50% 750 Aanbrengen doorzichtig rolluik aan de binnenzijde 50% Integrale aanpak gevel conform eisen Welstand en Bouwstenen voor gevelverbetering 50% Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 25

26 Stappenplan 26 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum

27 STAP 1: KOMT UW PAND IN AANMERKING? Controleer of uw pand is gelegen in een van de aangewezen winkelstraten en of uw pand volgens de regeling voldoet aan de gestelde voorwaarden. STAP 5: BESPREEK UW SCHETS Neem contact op met de gemeente en bespreek uw schets. We onderzoeken samen of uw schetsplan in aanmerking komt voor een bijdrage uit de gevelsubsidie. STAP 2: LAAT U INSPIREREN! Neem kennis van de bouwstenen, raadpleeg historische foto s en bouwtekeningen en kijk buiten naar goede voorbeelden. STAP 6: MAAK UW PLAN AF Maak uw schetsplan definitief en dien deze in voor een omgevingsvergunning en vraag de gevelsubsidie aan. STAP 3: OVERIGE VOORWAARDEN? In de welstandsnota kunnen aanvullende beeldkwaliteitscriteria staan. Indien uw pand een monument is, gelden mogelijk aanvullende voorwaarden bij een verbouwing. STAP 4: GA NU SCHETSEN Ga met de opgedane kennis aan de slag en verken al schetsend de mogelijkheden voor het herstel van de gevel van uw pand. HULP NODIG? Wij helpen u graag! Neem contact op met ons via economie@bodegraven-reeuwijk.nl voor uw vragen of voor het maken van een afspraak voor een vooroverleg. Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum - 27

28 28 - Bouwstenen gevelverbetering Bodegraven-Centrum