Mantelzorgen bij Vilente

Transcriptie

1 Mantelzorgen bij Vilente 1

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Visie 4 3. Doel 5 4. Wat is mantelzorg 6 5. Ondersteuning mantelzorger 8 6. Processtappen bij inhuizing of in zorgname Communicatie Grenzen Plaats in de organisatie Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid 18 Bijlage 1: Afkortingen 21 Bijlage 2: Ecogram Intramuraal 22 Bijlage 3: Ecogram Extramuraal 26 2

3 1. Inleiding Voor de kwaliteit van de zorgverlening is de inzet en betrokkenheid van mantelzorgers en vrijwilligers onmisbaar. Zij bieden extra aandacht en activiteiten die ten goede komen aan het welbevinden van de bewoners. Om de vrijwilligers goed te ondersteunen is in de afgelopen jaren het vrijwilligersbeleid van Vilente geharmoniseerd, geactualiseerd en ingevoerd. Een belangrijke vervolgstap is om dit ook voor mantelzorgers goed te beschrijven en te organiseren binnen Vilente. Op deze wijze wordt de mantelzorg samen met de zorg die vrijwilligers verlenen geïntegreerd in het primair proces. Het streven naar een situatie waarin de professionele hulpverlener slechts ingezet wordt als het echt niet anders kan, vereist een goed omschreven beleid op informele zorg en een beschrijving van de samenwerking tussen beide. Het vrijwilligersbeleid Samen Beter Zorgen en het beleid Mantelzorgen bij Vilente bieden voor Vilente de basis om op gestructureerde wijze de samenwerking tussen formele en informele zorg vorm te geven. Dit beleid is onder meer tot stand gekomen op basis van een schriftelijk onderzoek naar de beleving van samenwerking tussen formele en informele zorg (SOFA-scan) onder mantelzorgers, beroepskrachten en leidinggevenden (november 2013). Voor verdere verdieping zijn twee focusgroep interviews uitgevoerd bij mantelzorgers en beroepskrachten met betrekking tot de samenwerking, knelpunten en wensen (maart 2014). Dit beleid is geformuleerd door een multidisciplinair samengesteld team van beroepskrachten in nauwe samenwerking met een klankbordgroep van mantelzorgers en cliëntvertegenwoordigers. Dit beleid is opgesteld in het gedachtegoed van Planetree, een mensgerichte visie die Vilente omarmt heeft, en ondersteunt om de visie Thuis bij Vilente, Vilente bij u Thuis uit te dragen. In dit beleid wordt steeds gesproken over bewoners. In de thuissituatie kan hier cliënten gelezen worden. 3

4 2. Visie Vilente ziet een belangrijke rol weggelegd voor het samenspel tussen de formele en informele zorg bij het uitdragen van de missie van Vilente: Thuis bij Vilente, Vilente bij u thuis. Vilente wil een huis en een thuis zijn, waar het fijn is om te wonen en waar iedereen zolang mogelijk zijn eigen leven kan blijven leiden. Een plek waar goede verzorging en verpleging wordt gegeven, waar mantelzorgers, familieleden en vrienden welkom zijn. Voor de mantelzorgers wil Vilente ook een huis van ondersteuning en samenwerking zijn. Dit doet Vilente door hen direct vanaf het eerste contact te informeren over de mogelijkheden die er zijn om dat wat men gewend was zoveel mogelijk voort te zetten in de mogelijk nieuwe leefomgeving. Hierover wordt helder gecommuniceerd en de afspraken die gemaakt worden met de mantelzorger en de bewoner, worden vastgelegd in het zorgleefplan. Het zorgleefplan is een levend document. De beroepskracht heeft in het gehele proces hierin een luisterende, adviserende, signalerende en coördinerende rol. Door bundeling van krachten van de mantelzorger en de beroepskracht kan de bewoner optimale zorg ontvangen. Om het dagelijks leven rondom de bewoner goed af te stemmen heeft Vilente een goed communicatiesysteem dat de samenwerking tussen mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten ondersteunt. Familie is de hele dag welkom en kan de bewoner ondersteunen en helpen met allerlei zaken. Het uitgangspunt van Vilente: Alles is mogelijk, tenzij het in strijd is met het belang, de veiligheid of privacy van de bewoner of medebewoners, of andere nadelige consequenties voor hen heeft. Er wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de mogelijkheden en de behoeften van de mantelzorger en er is oog voor overbelasting van mantelzorgers. Daar waar de bewoners geen enkele mantelzorger heeft, stelt Vilente zich actief op om een netwerk te ontwikkelen. 4

5 3. Doel Middels dit mantelzorgbeleid wordt voorzien in een goed samenspel tussen bewoners, mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten. De beroepskracht vervult binnen dit beleid een ondersteunende rol in het coördineren van de zorg rondom de bewoner en een ondersteunende rol richting de mantelzorger en vrijwilliger. Deze ondersteuning richt zich zowel op taken rondom de zorgverlening voor de bewoner als op de persoonlijke ondersteuning van de mantelzorger. 5

6 4. Wat is mantelzorg Definities Mantelzorg Mantelzorg is zorg of ondersteuning die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie. 1 Mantelzorgers zijn geen beroepsmatige zorgverleners, maar geven zorg omdat zij een persoonlijke band hebben met degene voor wie ze zorgen. Mantelzorgers kiezen er niet voor om te gaan zorgen: het overkomt hen, omdat zij een emotionele band hebben met degene die zorg nodig heeft. Mantelzorgers zorgen soms 24 uur per dag, kunnen de zorg niet zomaar beëindigen. Familieparticipatie Bij familieparticipatie gaat het om de betrokkenheid, rol, inbreng en invloed van familie en vrienden bij het bevorderen van de kwaliteit van leven van bewoners. Betrokkenheid van familieleden kan een grote invloed hebben op de gezondheid en het gevoel van welbevinden van de bewoner. Eenvoudig gezegd: Het meehelpen door een naaste bij de verzorging van een familielid in een (zorg)instelling. Binnen Vilente valt dit ook onder de term mantelzorg. Sociaal Netwerk Een sociaal netwerk, is een verzamelnaam voor een netwerk van betekenisvolle mensen (familieleden, buren, vrienden, collega s kennissen) dat functioneert als ondersteuningsbron voor het eigen welzijn en welbehagen. De ondersteuning kan zowel emotioneel als praktisch zijn. Binnen Vilente valt dit onder term mantelzorg. Vrijwilligers Vrijwilligers kiezen ervoor om te zorgen. Als zij met het vrijwilligerswerk starten, is er (nog) geen emotionele band. Daarnaast zorgen zij voor een afgebakende tijd (bijvoorbeeld een dagdeel per week) en kunnen zij de zorg op eigen initiatief beëindigen. Zorgvrijwilligers werken in georganiseerd verband. Formele zorg De zorg verleend door mensen die daar een diploma voor hebben en die daarvoor betaald worden. Wat zij wel en niet mogen doen, staat vast. Beroepskracht Mensen die een bepaald beroep of specifieke functie uitoefenen in de zorg, waarvoor ze aanspraak maken op betaling van loon. 1 Definitie Nationale Raad voor de Volksgezondheid 6

7 Informele zorg Informele zorg verwijst naar zorg en ondersteuning die wordt verleend door mantelzorgers, familieleden, buren, vrienden en vrijwilligers aan mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben, zonder daarvoor aanspraak te maken op betaling van loon. Eerste contactpersoon wilsbekwame bewoner De eerste contactpersoon van een wilsbekwame bewoner is een naaste van de bewoner en voor de beroepskracht het aanspreekpunt over allerlei zaken rondom de bewoner en zorgzaken. Bij het opstellen van het zorgleefplan wordt met de bewoner gesproken over de rol en taken van de eerste contactpersoon en zo mogelijk over de rol en taken van de mantelzorger(s). Eerste contactpersoon wilsonbekwame bewoner De eerste contactpersoon van een wilsonbekwame bewoner is een naaste van de bewoner en voor de beroepskracht het aanspreekpunt over allerlei zaken rondom de bewoner en zorgzaken. Bij het opstellen van het zorgleefplan wordt met de eerste contactpersoon gesproken over de rol en taken van de eerste contactpersoon en zo mogelijk over de rol en taken van de mantelzorger(s). Wettelijk vertegenwoordiger Een wettelijk vertegenwoordiger handelt uit naam van een ander omdat die ander daar zelf niet toe in staat is. In de praktijk betekent dit dat wettelijk vertegenwoordigers alle zaken regelen waarvoor iemand toestemming moet geven, zoals geldzaken, gezondheidszorg en huisvesting. Kinderen tot 18 jaar hebben altijd een wettelijk vertegenwoordiger. Dat zijn vaak de ouders of voogd. Een wettelijk vertegenwoordiger kan ook handelen uit naam van iemand die 18 jaar of ouder is. Meestal gebeurt dat als een volwassene zelf zijn belangen niet kan behartigen, bijvoorbeeld door een verstandelijke beperking of een psychische aandoening. Wettelijke vertegenwoordigers van volwassenen zijn vaak familieleden. Bij Vilente is deze rol over het algemeen belegd bij de 1e contactpersoon, die veelal door de familie wordt ingevuld. Het kan echter ook een bewindvoerder (iemand die beslist over de financiën),een mentor (iemand die beslist over medische ingrepen) of een curator (iemand die alle beslissingsbevoegdheden overneemt) zijn. Planetree Een mensgerichte zorgvisie die helpt met het realiseren van zorg waarbij bewoners en familie centraal staan. Door de bewoner actief te betrekken en te informeren zijn bewoners in staat om zelf keuzes te maken. Planetree stimuleert veiligheid en verbondenheid voor bewoner en beroepskracht, waardoor gezonde relaties kunnen ontstaan. 7

8 5. Ondersteuning mantelzorger Rollen van mantelzorgers Mantelzorgers hebben verschillende rollen. Elke rol vraagt om een andere manier van samenwerken. Partner in Zorg: De mantelzorger is de partner, zoon of dochter, of vriend of vriendin van de bewoner. Samen denk je na over wat er nodig is om de bestaande of oude relatie voort te zetten of weer invulling te geven: Als beroepskracht werk je samen met de mantelzorger. Hulpvrager: Veel mensen die langdurige zorg verlenen ervaren stress. Omdat ze het te druk hebben en/of omdat zij verdriet hebben over hun familielid of vriend. Zij hebben behoefte aan uitleg, troost, of begeleiding om de eigen grenzen te bepalen. Als beroepskracht ondersteun je de mantelzorger hierbij. Persoonlijke relatie: De mantelzorger is iemand die zorg verleent. Hij of zij helpt bij het eten en/of naar het toilet gaan. De mantelzorger is een collega zorgverlener. Als beroepskracht faciliteer je de mantelzorger. Expert: De mantelzorger kent de bewoner als geen ander. Hij weet hoe de bewoner leefde in zijn eigen leefomgeving. Zeker als de bewoner dat zelf niet meer kan verwoorden, is de mantelzorger de bron van informatie over de bewoner. Als beroepskracht stem je af met de mantelzorger. Ondersteuning van de mantelzorger De mantelzorger zelf kan worden ondersteund om zo samen met de bewoner de zorg voort te zetten, professionele zorg wordt ingezet op het moment dat de bewoner en mantelzorger het zelf niet meer redden. De beroepskracht kan het sociale netwerk ondersteunen. Ondersteuning in groepsverband Deskundigheidsbevordering, bijv. Thema- en informatiebijeenkomsten Familiedagen, familieavonden Ondersteuning individueel Aandacht voor het welzijn van de mantelzorger. en hoe gaat het met U? Aandacht voor de inzet die de mantelzorger levert (compliment) Informeren over bepaalde ziektebeelden Informeren over mogelijkheden binnen Vilente Informeren over praktische aspecten van de verzorging Informeren over mogelijkheden binnen de gemeente (Verwijzen naar de gemeentelijke loketten en steunpunten mantelzorg) Informeren over bijeenkomsten die de gemeente of andere organen organiseren zoals bijvoorbeeld Alzheimercafés 8

9 Ontlasten mantelzorger Het ontlasten van de mantelzorger binnen de intramurale setting kan in diverse vormen plaatsvinden. Iemand anders uit het netwerk van de bewoner kan tijdelijk de taken van de mantelzorger overnemen. Er kan gezocht worden naar een vrijwilliger of de beroepskracht kan ondersteuning bieden. Extramuraal spreken we van respijtzorg. Dit is zorg waarbij sprake is van een tijdelijke overname van de zorg van de mantelzorg in de thuissituatie met als doel de mantelzorg een adempauze te geven. Naast het feit dat vrijwilligers respijtzorg kunnen geven in de thuissituatie kan Vilente deze vorm van zorg ook bieden in het Zorghotel. Vilente Zorghotel kan de volledige zorg overnemen. Gasten kunnen in een comfortabel één of tweepersoonsappartement verblijven. De verpleegkundige en/of persoonlijke verzorging wordt op basis van de (in-/extramurale) indicatie geboden. Voor de aanvullende diensten geldt voor iedereen een standaardtarief (kapper, pedicure, wasservice, deelname aan activiteiten, etc.). Dag van de mantelzorg Op 10 november is de landelijke dag van de mantelzorg. Op deze dag staat ook Vilente jaarlijks stil om mantelzorgers erkenning te geven voor hun waardevolle werk. 9

10 6. Processtappen bij inhuizing of in zorgname Zorgadviseur of wijkverpleegkundige leggen het eerste contact met de bewoner en informeren over het ecogram (bijlage) om het sociale netwerk rondom de bewoner in kaart te brengen. De bewoner en familie vullen het ecogram in. Het ingevulde ecogram wordt door de zorgadviseur of (wijk)verpleegkundige ingenomen en gecommuniceerd naar de EVWB er (voorheen EVV er). Dit formulier moet ingeleverd zijn om in zorg genomen te kunnen worden. De EVWB er maakt op basis van het ecogram en in overleg met de bewoner en familie afspraken rondom gewenste zorg en ondersteuning en legt dit vast in het zorgleefplan in domein twee participatie. De NAW gegevens van de mantelzorgers worden vastgelegd in het Zorgleefplan door de EVWB er. Afspraken worden vastgelegd in de agenda van de bewoner. 10

11 7. Communicatie Beroepskrachten zullen in toenemende mate samenwerken met mantelzorgers. Vilente streeft na een omgeving te creëren waar de communicatie en samenwerking soepel verloopt.de communicatie is te verdelen in een aantal onderdelen. Houding van de beroepskracht Interesse tonen: Hoe de mantelzorger zich voelt en of de zorg vol te houden is. Afstemmen. Zijn de zorgtaken nog goed verdeeld. Misschien wil de mantelzorger meer of minder zorgtaken uitvoeren, of is de situatie veranderd en komt het beter uit dat hij of zij andere taken op zich neemt. Laagdrempelig benaderbaar: Verbeterpunten of kritiekpunten van de mantelzorger zijn bespreekbaar Eenduidigheid: Het is helder voor de mantelzorger wie zijn/haar contactpersoon is. De mantelzorger weet bij wie hij/zijn de vraag kan stellen. Verwachtingen zijn helder: er wordt naar de verwachtingen van de mantelzorger geïnformeerd. Als aan deze verwachtingen niet helemaal voldaan kan worden wordt dit uitgelegd. Houding van de mantelzorger Staat open om in gesprek te gaan met de beroepskracht Maakt zijn/haar wensen, verwachtingen kenbaar bij de beroepskracht Geeft aan wanneer zaken niet naar wens zijn en probeert mee te denken in oplossingen Houdt zich aan de gemaakte afspraken Individueel contact beroepskracht mantelzorger De communicatie tussen de mantelzorger en beroepskracht op individueel nivo kan: face to face, telefonisch, via mailverkeer, briefwisseling of zorgleefplan. Groepscontact beroepskrachten mantelzorgers De communicatie kan via bijeenkomsten, informatieborden op de woning, via mail, via brochures of ander schriftelijk materiaal. Digitaal communicatiesysteem Om snel en adequaat te kunnen communiceren met alle mensen die betrokken zijn bij de zorg en ondersteuning van de bewoner maakt Vilente gebruik van een digitaal communicatiesysteem. Dit voldoet aan de volgende criteria: Het systeem deelt eenvoudig berichten, foto s en documenten. Het systeem voorziet in een digitale agenda. Het communicatiesysteem verbetert de communicatie en zorgt voor meer betrokkenheid van de familie. Het communicatiesysteem is eenvoudig te gebruiken. Het plaatsen van een berichtje is simpel en kost weinig tijd. Het communciatiesysteem is veilig en betrouwbaar 11

12 8. Grenzen Juridische Grenzen Wettelijke belemmeringen In de wetgeving staat de bewoner centraal. Familie en mantelzorgers worden niet genoemd in de wetgeving. Zolang de bewoner hiertoe in staat is, moet de bewoner zelf toestemming geven aan zorgorganisaties om zorg te verlenen. Wanneer de bewoner de voorkeur geeft aan zorgverlening door de mantelzorger, dan is dat wettelijk gezien dus mogelijk. De zorgorganisatie moet verantwoorde zorg aanbieden. Wat dat betekent staat beschreven in het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg. In dit Kwaliteitskader komt de relatie tussen mantelzorgers en beroepskrachten aan bod: als de bewoner het wenst, wordt de mantelzorger nadrukkelijk betrokken in het zorgproces. De zorgaanbieder vraagt de bewoner en de mantelzorger naar de gewenste situatie en mogelijke hulp van mantelzorgers. De zorgverlener stemt de professionele zorg hierop af. De zorgverleners leggen alle afspraken met bewoner en mantelzorger vast in het zorgleefplan. De voorbehouden handelingen, zoals beschreven in de wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg), zijn niet van toepassing op mantelzorgers omdat zij niet in die wet genoemd worden. Mantelzorgers kunnen, net als de bewoner zelf, dit soort handelingen uitvoeren omdat zij dat niet beroepsmatig doen. Juridische verhoudingen Voor de wet gaat het er niet om of mantelzorgers en familieleden bepaalde handelingen wel of niet mogen uitvoeren, maar wie er aansprakelijk is als het mis gaat. Daarbij draait het om de onderlinge verhoudingen tussen bewoner, familie en de zorgorganisatie. Zorgorganisatie en familie Tussen de zorgorganisatie en de familie van de bewoner bestaat geen formele relatie. De zorgorganisatie is daarom niet verantwoordelijk voor wat de familie doet en evenmin aansprakelijk voor schade die de bewoner lijdt door fouten veroorzaakt door de familie. Bewoner en familie Een bewoner kan, zowel binnen als buiten de zorgorganisatie, geholpen worden door familieleden. Bij het stellen van de indicatie voor extramurale zorg wordt rekening gehouden met deze hulp. Bij verblijfsindicatie wordt geen rekening gehouden met familieparticipatie. Het staat zowel de bewoner als de familie dus vrij om geen zorg meer te willen ontvangen van de familie c.q. verlenen nadat de bewoner naar een zorginstelling is verhuisd. De familie kan niet verplicht worden om zorg te verlenen. 12

13 Aansprakelijkheid Maakt een familielid een fout, dan is hij zelf verantwoordelijk voor de schade die daardoor ontstaat. De zorgorganisatie is in dat geval alleen aansprakelijk als zij tekortschiet als toezichthouder. Er zijn situaties waarin de bewoner en de zorgorganisatie het niet eens worden over de inzet van de familie, omdat de zorgorganisatie meent dat de kwaliteit van de zorg dan onvoldoende is. In die situatie is het verstandig, dat in het dossier vastgelegd wordt dat hierover gesproken is met de bewoner. Er wordt dan opgenomen wat het voorstel van de bewoner en de familie is geweest, wat de zorgorganisatie gedaan heeft om de bewoner te overtuigen en hoe deze de inzet van de familie zal monitoren. Hierdoor is vastgelegd dat de zorgorganisatie aan zijn zorgplicht heeft voldaan. Vrijwilliger of mantelzorger? De juridische positie van vrijwilligers en mantelzorgers verschilt wezenlijk. Mantelzorgers zijn zelf aansprakelijk voor hun handelingen. Bij vrijwilligers is de organisatie aansprakelijk. Maar hoe zit het dan met mantelzorgers en familieleden die een helpende hand bieden aan andere bewoners? Zij behoren tot de categorie spontane helpers. Ze onderscheiden zich van familieleden die regelmatig hand- en spandiensten verrichten en in feite vrijwilliger zijn. Deze familieleden worden uitgenodigd om als vrijwilliger geregistreerd te worden. Dan zijn ze ook verzekerd tijdens de werkzaamheden die ze uitvoeren. Vrijwilligers die van buiten Vilente ingezet worden zonder vrijwilligersovereenkomst bij Vilente zijn niet via Vilente verzekerd. Mantelzorgers willen vaak niet geregistreerd worden en een verplichting als vrijwilliger aan gaan. Zij willen alleen spontaan helpen. Van vrijwilligerswerk gaat toch een zekere verplichting uit. De spontane helper is dus zelf aansprakelijk voor fouten en ongelukken. Vilente heeft ervoor gekozen om de groep spontane helpers mee te nemen in de aansprakelijkheidsverzekering. Hiervoor zijn goede afspraken gemaakt met de verzekeraar. Inzagerecht / wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) Het recht op inzage (van het zorgdossier) Alle gegevens van de bewoner die met de zorg te maken hebben worden in een zorgdossier bewaard. De bewoner heeft volledige zeggenschap over dit dossier. Alleen de bewoner zelf kan toestemming geven aan een ander om het dossier in te zien. De 1 e contactpersoon van deze bewoner moet ook toestemming van de bewoner krijgen om dit dossier in te zien. Indien de bewoner wilsonbekwaam is, heeft de 1 e contactpersoon wel het recht deze gegevens in te zien... Wanneer de 1 e contactpersoon daar uitdrukkelijk toestemming voor geeft mag ook een ander inzage krijgen in de gegevens (hierbij kan gedacht worden aan een broer, zus of iemand anders (mantelzorgers)). Het is van belang om dit schriftelijk vast te leggen. Niet alle mantelzorgers zijn 1 e contactpersoon. Beroepskrachten die bij de behandeling of verzorging betrokken zijn, mogen gegevens van de bewoner inzien. Nabestaanden hebben niet automatisch het recht om het zorgdossier van een overleden familielid in te zien. Zij kunnen wel om inzage verzoeken. De behandelaar zal dan aan dit verzoek gevolg geven. 13

14 Privacy (WBGO beleid Vilente) Tijdens behandeling, onderzoek en verzorging van de bewoner, zorgt de beroepskracht (lees hier ook mantelzorger, spontane helper, vrijwilliger) ervoor dat niets door anderen kan worden waargenomen 2. Uitzondering hierop zijn situaties waarin de bewoner dit uitdrukkelijk goed vindt, of wanneer de beroepskracht een derde nodig heeft om zijn werk goed te doen. Ook de wettelijke vertegenwoordiger mag aanwezig zijn, tenzij de beroepskracht dan niet de zorg van een goed hulpverlener kan waarmaken. Inlichtingen aan derden Zonder toestemming van de bewoner / diens (wettelijk) vertegenwoordiger worden over hem geen inlichtingen gegeven aan anderen. Als de bewoner toestemming geeft, mogen er alleen inlichtingen gegeven worden voor zover dat niet schadelijk is voor de privacy van derden (bijvoorbeeld wanneer privé-gegevens van de echtgenoot in het dossier worden genoemd). Onder anderen wordt niet verstaan direct betrokken beroepskrachten en hun waarnemers. Bij de wilsonbekwame bewoner wordt de (wettelijk) vertegenwoordiger op de hoogte gehouden. De wettelijke vertegenwoordiger heeft de plicht om ook de rest van de familie in te lichten. Voor de (wettelijk) vertegenwoordiger geldt ook, dat inlichtingen of inzage niet worden gegeven als dat strijdig is met een goede zorgrelatie. Persoonlijke grenzen Het geven van mantelzorg kan soms erg zwaar zijn. Vaak erkennen mantelzorgers dit niet en lopen de kans overbelast te raken met alle gevolgen, voor de mantelzorger zelf maar ook voor de bewoner. Daarom is het van belang dat mantelzorgers een vast aanspreekpunt hebben binnen Vilente locatie-, waar men terecht kan met vragen, waar de mantelzorger zijn/haar verhaal kwijt kan en waar de mantelzorger informatie kan krijgen over alles wat met mantelzorg te maken heeft. Overbelasting is moeilijk objectief meetbaar. Literatuur: Toolkit Familieparticipatie Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) WGBO-beleid Vilente (december 2001) 9. Plaats in de organisatie Vilente is een organisatie met meerdere locaties. Voor een goede samenwerking tussen formele en informele zorg is belangrijk om afspraken met elkaar te maken en uit te spreken waar verantwoordelijkheden liggen. 2 Vilente streeft dit zoveel mogelijk na. Deze norm is echter in bepaalde woonsituaties binnen Vilente niet helemaal na te leven. 14

15 De organisatie rondom mantelzorg De Directeur Zorg en Innovatie is portefeuillehouder mantelzorg. Zijn/haar taken zijn gedelegeerd en worden uitgevoerd door een beleidsmedewerker die verbonden is aan het kenniscentrum. Hiermee is een centraal aanspreekpunt en een lijn richting het directieteam geborgd. De beleidsmedewerker is verantwoordelijk voor het op juiste wijze vastleggen en actueel houden van het mantelzorgbeleid, alsmede voor het borgen van dit thema binnen de jaarplannen. Op locaties zijn de contactpersonen voor mantelzorgers (meestal is dit de EVWB er) verantwoordelijk voor het directe contact en de begeleiding met de mantelzorgers.. In een organigram ziet de organisatie er dan als volgt uit: Toelichting organigram: De lijnen tussen de verschillende functionarissen geven de lijnverantwoordelijkheid aan. Er bestaat geen lijnverantwoordelijkheid van de contactpersoon mantelzorg (dit is een beroepskracht) naar de mantelzorger. In het schema is dit daarom met een stippellijn aangegeven. Dit organigram is een basismodel. Binnen pilots kan deze verantwoordelijkheden verdeling er anders uitzien. Taken en verantwoordelijkheden Mantelzorger De mantelzorger geeft zijn/haar input en maakt wensen kenbaar m.b.t. de afspraken die gemaakt worden rondom wonen en zorg van zijn/haar naaste. 15

16 De mantelzorger is mede verantwoordelijk voor het op juiste wijze vastleggen van de gemaakte afspraken. De mantelzorger houdt zich aan de gemaakte afspraken. De mantelzorger geeft aan wanneer er wensen veranderen en gaat in overleg met de EVWB er om in overeenstemming afspraken aan te passen. Bewoner Draagt binnen zijn/haar mogelijkheden, met of zonder ondersteuning, bij aan de eigen zorg en welbevinden. Contactpersonen mantelzorg (vaak is dit de EVWB er) De contactpersoon mantelzorg is het eerste aanspreekpunt voor de mantelzorger. Samen met de mantelzorger brengt hij/zij in kaart hoe de verdeling van taken rondom wonen en zorg van de naaste eruit ziet. Dit wordt vastgelegd in het zorgleefplan. Communicatie vindt plaats via de agenda in het zorgleefplan (digitale agenda) en waar nodig mondeling. De contactpersoon mantelzorg brengt samen met de bewoner/mantelzorger in kaart wat de mogelijkheden zijn. Verzorgenden/helpenden/EVWB er Heeft oog voor het welbevinden van de bewoner en de mantelzorger Voert de gemaakte afspraken met de bewoner en mantelzorger uit Draagt bij aan de integratie van de mantelzorger binnen het team Verwijst door naar de EVV indien er wensen zijn om afspraken te wijzigen. Beleidsmedewerker Mantelzorg Is verantwoordelijk voor het actueel houden van het mantelzorgbeleid en borgen van dit thema in de jaarplannen. Rapporteert aan de Directeur Zorg. Zorgadviseur (n.v.t. in de thuiszorg) Informeert de toekomstige bewoner over de mogelijkheden binnen Vilente Brengt het sociale netwerk van de bewoner in kaart Informeert de toekomstige afdeling waar de bewoner gaat wonen. 16

17 Wijkverpleegkundige (alleen van toepassing in de thuiszorg) Informeert de toekomstige bewoner over de mogelijkheden binnen Vilente Brengt het sociale netwerk van de bewoner in kaart Informeert het team Teamleider Is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het mantelzorgbeleid in de locatie c.q. afdeling. Heeft een voorbeeldfunctie met betrekking tot de bejegening van en omgang met mantelzorgers, Houdt mantelzorg onder de aandacht van het team, begeleidt de contactpersoon mantelzorg. Verbindt mantelzorgers (indien gewenst) met elkaar en integreert hen in het team. Locatiemanager Is eindverantwoordelijk voor de kwaliteit van de geleverde zorg op locatie en het uitvoeren van het mantelzorgbeleid. Is verantwoordelijk voor de organisatie van waarderingsmomenten (bijv. familiedagen) voor mantelzorgers op de locatie. Is verantwoordelijk voor het organiseren van informatie- en contactmomenten voor, met en tussen mantelzorgers Stuurt teamleiders aan op het onder de aandacht houden en integreren van mantelzorg binnen de teams. Directeur Zorg en Innovatie Is eindverantwoordelijk voor het mantelzorgbeleid. Administratie Om mantelzorgers te kunnen bereiken om hen te informeren en waarderen is het noodzakelijk de NAW gegevens vast te leggen. Dit wordt gedaan in het zorgleefplan. 17

18 10. Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid Inleiding De komende jaren zal het aantal werknemers met mantelzorgtaken toenemen: omdat werknemers meer en langer door werken en omdat de professionele zorg met steeds minder mensen geleverd moet worden. Een werkende mantelzorger heeft vaak te maken met een driedubbele loyaliteit: naar diegene die hij/zij verzorgt, naar het eigen gezin toe, en naar het werk toe. Daarbij moet hij/zij ook nog goed voor zichzelf zorgen. Om de combinatie van werk en mantelzorg goed vol te houden vindt Vilente het van belang om in het personeelsbeleid aandacht te besteden aan werknemers met langdurige zorgtaken. 1 op de 8 werknemers in Nederland combineert een baan met langdurige (onbetaalde) zorg voor een chronisch zieke partner, een gehandicapt kind of een hulpbehoevende ouder. In de zorgsector combineren zelfs 1 op de 4 werknemers werk met mantelzorg. Bijna de helft voelt zich matig tot zwaar overbelast en loopt een groot risico uit te vallen door ziekte, oververmoeidheid of stress. Mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid levert een win-win situatie voor werkgever en beroepskracht. Aandacht, begrip en ruimte voor (maatwerk)oplossingen van de werkgever, dragen bij aan de werk privé balans van de werkende mantelzorger. Zo blijven mantelzorgers gezond, vitaal en productief en gaan zij met plezier naar hun werk. Een winwin dus voor iedereen. Een organisatie met mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid wordt beloond met: Toename van de productiviteit van de beroepskracht Verhoging van de kwaliteit van de werkzaamheden Aantrekkelijk werkgeverschap Behoud van waardevolle en betrokken beroepskrachten Vermindering kosten voor werving en selectie van nieuwe beroepskrachten Committent en flexibiliteit zowel van de organisatie als van de beroepskracht Kostenbesparing en een positief imago van het bedrijf Verlaging van het ziekteverzuim Wat biedt Vilente Wettelijke regelingen: Calamiteitenverlof: verlof bedoeld voor noodsituaties waarop een beroepskracht/mantelzorger direct op moet reageren. Doorbetaling van salaris. Kortdurend zorgverlof: bedoeld om enkele dagen noodzakelijke zorg aan (pleeg)kinderen, partner of ouders te kunnen geven. Doorbetaling van salaris 70% van het loon. 18

19 Langdurig zorgverlof: wanneer een beroepskracht/mantelzorger voor een langere tijd voor een zieke naast moet zorgen (onbetaald verlof tenzij er een CAO afspraak bestaat) Deeltijd werken: vanuit de Wet Aanpassing Arbeidsduur (WAA) kan een beroepskracht/mantelzorger verzoeken om tijdelijk minder uren te gaan werken CAO afspraken: afspraken die gemaakt zijn met de branche organisatie waardoor werk en privé beter te combineren zijn (denk hierbij aan: sparen voor verlof, persoonlijk budget- salaris of vrije dagen, thuiswerken enz) CAO-partijen zullen een algemene brochure ontwikkelen betreffende mantelzorg als onderdeel van het HR beleid van organisaties (uit CAO VVT ) Uit CAO VVT : Werknemers die als mantelzorger meer dan 8 uur per week en meer dan 3 maanden mantelzorg verrichten geven dit bij hun werkgever aan. Samen met de werkgever worden de mogelijkheden nagegaan om te voorkomen dat werknemers als mantelzorger worden overbelast. Daarbij zal gekeken worden naar de mogelijkheden die artikel 6.8 biedt. Artikel 6.8 Zorgverlof bij zeer ernstige ziekte: Je hebt na overleg met je werkgever de mogelijkheid betaald verlof op te nemen voor een aaneengesloten periode van maximaal drie maanden als je noodzakelijke thuisverpleging en/of -verzorging verleent aan je zeer ernstig zieke relatiepartner, (pleeg)ouders, (pleeg)kind of een verwant waarmee je samenwoont. Je geeft je werkgever een verklaring van de arts/behandelaar waaruit de noodzaak voor de verpleging/verzorging blijkt. Het verlof dat je opbouwt tijdens het zorgverlof bij zeer ernstige ziekte is inbegrepen in de totale periode van dit zorgverlof. Onder mantelzorg in de CAO VVT wordt verstaan: zorg die niet in het kader van een hulpverlenend beroep wordt gegeven aan een hulpbehoevende door één of meerdere leden van diens directe omgeving, waarbij de zorgverlening direct voortvloeit uit de sociale relatie. (bron: en CAO VVT ) Maatwerkoplossingen Mantelzorgtaken zijn over het algemeen langdurig en structureel, daarom bieden de wettelijke verlofregelingen niet altijd een oplossing. Oplossingen die dan echt ondersteunen, zijn maatwerkoplossingen. Van belang is dat leidinggevende en beroepskracht (mantelzorger) met elkaar in gesprek gaan om samen tot een oplossing te komen. Bij maatwerkoplossingen kan bijvoorbeeld gedacht worden aan tijdelijk aangepaste werktijden, tijdelijk werken in minder dagen, tijdelijk bereikbaar mogen zijn tijdens het werk of de mogelijkheid om afspraken met behandelaar in werktijd te plannen. Bron:

20

21 Bijlage 1: Afkortingen EVV : Eerst Verantwoordelijke Verzorgende EVWB : Eerst Verantwoordelijke Woon-zorg Begeleider (was voorheen EVV) NAW : Naam Adres Woonplaats WGBO : Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst BIG WAA CAO : Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg : Wet Aanpassing Arbeidsduur : Collectieve Arbeids Overeenkomst 21

22 Bijlage 2: Ecogram werkwijze Intramuraal Inleiding: Een ecogram is een schema van het sociaal netwerk van de bewoner. Bij een ecogram gaat het niet alleen om familie, maar ook om niet-familieleden waarmee de bewoner een belangrijke persoonlijke verbinding heeft zoals vrienden, oude kennissen, buren, geestelijk raadslieden of zorgverleners. Het ecogram laat in één oogopslag de omvang en de kwaliteit van het netwerk van de bewoner zien. Wanneer: Een ecogram wordt ingevuld bij de intake. Wie vult een ecogram in: Een ecogram wordt ingevuld door de bewoner en familie in samenwerking met de zorgadviseur. Invulwijze: Vul in het midden de naam en geboortejaar van de bewoner in. Vul in de rondjes eromheen de namen van de mensen in die op dit moment een actieve rol spelen in het leven van de bewoner. Denk hierbij aan Gezin, Familie, Vrienden, Buren, Raadslieden (pastoor, dominee), Zorgverlener, Anders Geef per persoon aan welke relatie dit is: broer, zoon, vriend etc. Een voorbeeld ecogram: 22

23 Voorbeeldvragen bij het maken van een Ecogram: Met wie praat u als u het moeilijk hebt? Met wie gaat u (wel eens) naar buiten? Hoe is het contact met familieleden? Van wie krijgt u bezoek? Bij wie gaat u wel eens op bezoek? Heeft u veel contacten in de buurt? Zijn er personen die voor u belangrijk zijn niet genoemd? Is er een mantelzorger die u helpt bij uw persoonlijke verzorging? Welke activiteiten worden er met u ondernomen? Bij wie vindt u emotionele steun? Vastleggen gegevens: Leg van de naasten die nu een actieve rol spelen of die in de toekomst een actieve rol willen gaan spelen een aantal gegevens vast. De NAW gegevens, telefoonnummer, de activiteiten die iemand nu doet en welke activiteiten deze mogelijk in de toekomst wil gaan doen. Zie hiervoor het formulier in de bijlage. 23

24 24

25 Bijlage: Formulier Ecogram Naam Mantelzorger Adres Mantelzorger Telefoonnummer Mantelzorger Wat doet u nu voor uw naaste? Wat zou u willen doen voor uw naaste? Rondom zorg (wassen, aankleden, haarverzorging, nagels knippen etc.), rondom welzijn (gezelschap, activiteiten, uitjes ect) 25

26 Bijlage 3: Ecogram werkwijze Extramuraal Wijk - Ecogram Professionele hulp Familie Client Buurtnetwerk Persoonlijk netwerk TOELICHTING Vragen die behulpzaam kunnen zijn: 1. Waar beleeft u plezier aan? 2. Wat wilt of kunt u wel? 3. Wat wilt of kunt u juist niet? 4. Met wie praat u als u het moeilijk heeft? 5. Welke rol speelt deze persoon in uw leven? 6. Met wie gaat uw wel eens naar buiten? Alleen personen, instellingen, intiatieven etc weergeven die van belang (kunnen) zijn. 26

27 Contactvormen: 1 Gezin van herkomst (bij ouderen vaak alleen broers en zussen) Overige familieleden (kleinkinderen, kinderen, zwagers, schoonzussen, neven en 2 nichten) 3 Vrienden 4 Oude buren, collega's en kennissen 27

28 28