Doorbraak.eu De actiegroep Michiel de Rover, waar ook Doorbraak aan deelneemt, kondigde onlangs een protestactie

Transcriptie

1

2 Michiel de Rover. De actiegroep Michiel de Rover, waar ook Doorbraak aan deelneemt, kondigde onlangs een protestactie aan tegen de koloniale en nationalistische inhoud van de film Michiel de Ruyter. Daarna barstte er een stevig publiek debat los over deze zeeschurk. Media en anderen bestoken de actiegroep momenteel met allerhande vragen. Tijd voor een Q&A over De Ruyter, de zogenaamde Gouden Eeuw en het Nederlandse kolonialisme. Waarom heet de actiegroep Michiel de Rover? This text in English De letterlijke betekenis van het oud-nederlandse woord ruyter is rover of kaper. Het woord had oorspronkelijk een negatieve lading. Het ging daarbij vooral om personen die in dienst van steden en landsheren invallen deden en strooptochten hielden op vijandelijk gebied. Dat was in het bijzonder van toepassing op De Ruyter. Zijn achternaam was een bijnaam die tijdgenoten hem in de loop van zijn leven hebben gegeven. Tegenover het heldenbeeld dat veelal van De Ruyter wordt geschetst, willen wij een beeld zetten dat meer recht doet aan de waarheid. Daarom heeft de actiegroep zijn naam naar hedendaags Nederlands vertaald. Wie hoort dat De Ruyter in de zeventiende eeuw werd betiteld als De Rover, zou zich toch eens moeten afvragen waarom velen in Nederland deze zeeschurk nog steeds zo verheerlijken en waarom de film Michiel de Ruyter deze heldenverering voortzet. 1/4

3 Waarom maken jullie je zo druk om personen en gebeurtenissen van vierhonderd jaar geleden? Het zijn juist de filmmakers en hun sponsors die zich blijkbaar druk maken om een persoon die indertijd leefde. Zij steken veel tijd, geld en menskracht in een propagandistische spektakelfilm. Ze proberen het leven van De Ruyter, pardon: De Rover, op zo n manier te verbeelden dat het in hun nationalistische straatje past. Waar wij ons tegen verzetten, is hoe de gebeurtenissen in de zeventiende eeuw in het dominante publieke vertoog worden verdraaid, hoe de misdaad van de transatlantische slavenhandel onder tafel wordt geveegd, hoe daarmee een groot deel van de mensheid uit de geschiedenis wordt weggeschreven, alsof ze nooit hebben bestaan, alsof de verschrikkingen die ze hebben ondergaan nooit hebben plaatsgevonden. Dat gebeurt in de film waar wij kritiek op leveren. En dat gebeurt door de hele samenleving heen, al eeuwenlang. De manier waarop we nu naar onze geschiedenis kijken, zegt veel over onze samenleving nu, over onszelf, over ons zelfbeeld. In een samenleving die deze film omarmt en er miljoenen euro s in steekt, een film die de zogenaamde Gouden Eeuw verheerlijkt, liever gezegd: de Grauwe Eeuw, in een samenleving die een staatspiraat en koloniale vechtersbaas als volksheld heeft, tiert racisme, kolonialisme en nationalisme welig. Dat moet stoppen, vinden wij. Het is een historische film, waarom zou je daar kritiek op hebben? Het is toch gewoon zoals het was? Bovendien heeft het toch geen zin om te protesteren tegen De Ruyter, want hij is toch al lang dood? Het leven van De Rover wordt niet alleen in deze film, maar al honderden jaren voortdurend geromantiseerd en gemystificeerd. Er worden hem allerlei typisch Nederlandse karaktereigenschappen toebedeeld, en zo wordt hij tot een Nederlandse held gemaakt. Objectief is de film dus sowieso niet. Daarnaast geven de filmmakers aan dat de film zich richt op een specifieke periode uit zijn leven, toen hij streed tegen de Engelsen. Maar waarom streed hij tegen de Engelsen? Die oorlog ging om het verdedigen en uitbreiden van een koloniaal rijk, zodat er meer Afrikanen tot slaaf konden worden gemaakt, zodat meer tot slaaf gemaakten meer dwangarbeid konden verrichten, waardoor meer grondstoffen konden worden geproduceerd en verhandeld, zodat de koloniale machthebbers meer winst konden maken. Door de strijd van De Rover tegen de Engelsen te belichten en zijn bijdrage in het beschermen van de Nederlandse slavenhandel te verdonkeremanen, proberen de filmmakers een zo indrukwekkend en heldhaftig mogelijk beeld van De Rover en de Grauwe Eeuw te schilderen. Zo wordt de film gebruikt om nationalistische gevoelens in Nederland te versterken en een mythisch glorierijk beeld van de Nederlandse geschiedenis te creëren. Een beeldvorming waar hoofdzakelijk witte Nederlanders zich in zullen kunnen vinden, een beeldvorming die Nederlanders van andere herkomsten buitensluit omdat zij heel anders tegen het koloniale verleden aankijken. Zij hebben immers vaak niet het perspectief van de onderdrukker, maar juist van de onderdrukte. We protesteren in feite niet tegen De Rover zelf, maar tegen de manier waarop hij vandaag de dag in het dominante vertoog wordt neergezet, en hoe zijn veronderstelde heldendom wordt gebruikt voor het uitdragen van een Nederlandse identiteit die een flink deel van de Nederlanders buitensluit. Iedereen handelde vroeger in slaven, dat was normaal in die tijd. Waarom moeten we De Ruyter beoordelen met de ethiek van nu? Slavernij was ook in die tijd niet normaal. Waarschijnlijk wel voor de slavenhouders en -handelaren, maar zeker niet voor de tot slaaf gemaakten. In de hele ons bekende geschiedenis van de mensheid is slavernij voorgekomen. Er zijn door de hele geschiedenis heen ontelbare opstanden van tot slaaf gemaakten geweest tegen de onmenselijke behandeling die ze moesten ondergaan. Dat verzet is in de witte westerse geschiedschrijving vaak verwaarloosd. Er zijn ook veel opstanden van tot slaaf gemaakten geweest tegen de terreur van de Nederlandse slavernij. Dat toont aan slavernij helemaal 2/4

4 niet door iedereen normaal werd gevonden. Neutraal naar de geschiedenis kijken is niet mogelijk. De vraag is meer: kies je het perspectief van de onderdrukkers of de onderdrukten? Wij kiezen het perspectief van de tot slaaf gemaakten, van anti-koloniale activisten toen en nu. Onze helden zijn degenen die zich vroeger hebben verzet tegen koloniale overheersing en onderdrukking. Onze helden zijn de nazaten van tot slaaf gemaakten die nu strijden tegen racisme en de wereldwijde ongelijkheid tussen wit en zwart die voortkomt uit de tijd van de transatlantische slavernij. Laten we overigens ook niet vergeten dat er al in de tijd van De Rover in zijn geboortestad Vlissingen werd gepredikt tegen het tot slaaf maken van mensen. Vanaf de vijftiende eeuw hebben ook diverse pausen de slavernij veroordeeld. In Europa zijn er voor en tijdens de slavernij dus ook al bedenkingen tegen geweest. Maar De Ruyter heeft toch slaven bevrijd en zelf helemaal niet in slaven gehandeld? De Rover heeft inderdaad tot slaaf gemaakte christenen vrijgekocht, deels met geld van Nederlandse kerken. Het is wel nodig om daarbij te vermelden dat het om witte mensen ging die ook nog eens zijn geloofsgenoten waren. Dat vormde vermoedelijk een belangrijke drijfveer voor hem om hen vrij te kopen. Zelf heeft De Rover heel beperkt in slaven gehandeld. Maar belangrijker is dat hij in dienst was van een koloniale wereldmacht, de roofstaat aan de Noordzee, die andere delen van de wereld onder zijn heerschappij bracht en Afrikanen aan de ketting legde, brandmerkte en dwangarbeid liet verrichten. De Rover heeft met militair machtsvertoon de infrastructuur van de slavenhandel verdedigd en uitgebreid. Zo werd hij medeplichtig aan de misdaad van de transatlantische slavernij, waarbij miljoenen mensen werden ontheemd, vernederd, uitgebuit en vermoord. Zo n persoon, die wel witte christelijke tot slaaf gemaakten vrijkocht maar de handel in tot slaaf gemaakte zwarte mensen juist beschermde, willen wij niet eren. De stammen in Afrika handelden zelf in slaven en verkochten die door aan Europeanen. De Arabieren hebben meer slaven verhandeld dan de Europeanen. En bovendien had Nederland maar een klein aandeel in de transatlantische slavenhandel. Waarom altijd over de slavenhandel van Nederland praten? Waarom altijd over de slavenhandel van andere landen praten? We willen niets afdoen aan andere gruwelijkheden, maar we leven in Nederland. Hier is deze geschiedenis van ontmenselijking nog lang niet verwerkt en sleept de erfenis ervan nog voort tot op de dag van vandaag. Nog steeds wordt hier gepraat over de Gouden Eeuw, over zeehelden. Nog steeds staat Nederland bol van het racisme, dat zijn wortels heeft in die tijd. En nog steeds vieren velen een feest met de racistische karikatuur van een tot slaaf gemaakte, namelijk Zwarte Piet. Voordat je naar anderen kan wijzen, zul je toch eerst met een kritische blik naar jezelf moeten kijken. We zullen daarom moeten blijven strijden tegen racisme en kolonialisme, totdat het van de aardbodem is verdwenen. Een van jullie eisen is: Weg met de VOC-mentaliteit!. Maar Michiel de Ruyter had toch niets met de VOC te maken? De Rover was inderdaad in dienst van de West-Indische Compagnie (WIC), niet van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC). Maar we hebben het over de VOC-mentaliteit, waarbij de hele geschiedenis van kolonialisme en slavernij wordt verheerlijkt en kapers en rovers in staatsdienst worden opgehemeld. Daarbij wordt gezegd dat we onze rijkdom nu te danken hebben aan die tijd en dat we daar trots op moeten zijn. Het klopt dat onze nationale rijkdom uit die tijd stamt, maar dat was volstrekt niet te danken aan zeehelden of handelaars, maar juist aan honderdduizenden tot slaaf gemaakten die in plantagewerkkampen moesten zwoegen om grondstoffen als suiker en koffie te produceren. Het is geschiedvervalsing om die twee zaken, de Nederlandse rijkdom en de manier waarop die is verkregen, los van elkaar proberen te trekken. Daarom keuren wij de verheerlijking van de koloniale tijd principieel af. 3/4

5 Michiel de Ruyter had geen hekel aan zwarte mensen, want hij was bevriend met een zwarte man. En hij was toch ook een aardige man, streng maar rechtvaardig? Dat is nogal irrelevant. Het karakter van De Rover en zijn persoonlijke leven doen er niet zoveel toe. Wat ertoe doet, is zijn bijdrage aan het in stand houden en uitbreiden van de koloniale wereldmacht Nederland. Het verhaal gaat dat hij een zwarte man als vriend had, maar het is onduidelijk of dat wel klopt. Het is wel zeker dat mede dankzij De Rover en zijn bescherming van de aanvoerlijnen van de slavenhandel honderdduizenden mensen tot slaaf zijn gemaakt. Er zijn allerlei mythische verhalen over De Rover in omloop. Feit en fictie over hem zijn moeilijk te scheiden. De mythevorming wordt steeds ingezet om de heldenstatus van De Rover overeind te houden. Maar hoe aardig hij in het persoonlijke leven misschien ook is geweest, toch blijft hij een koloniale zeerover en vechtersbaas dankzij wie tienduizenden mensen zijn afgeslacht tijdens oorlog op zee en elders. Hij blijft de loopjongen van de koloniale machthebbers die er zorg voor heeft gedragen dat de slavenhandel voor Nederland tot in de negentiende eeuw werd veilig gesteld. Allerlei minder fijne kanten van De Rover worden sowieso nogal over het hoofd gezien. Zo veroverde hij in 1655 een schip met twintig Moren, onthoofde hij de kapitein en verkocht hij de bemanning als slaven. In 1672 stak hij ruim een derde van het geld dat was bestemd voor het voeden van zijn bemanning, in eigen zak, terwijl die bemanning omkwam van ondervoeding. Na een van zijn overwinningen in West-Afrika, de verovering van slavenfort Gorée, kwam hij terug met twee kisten goud. De WIC wilde die in beslag nemen. De Rover weigerde dat en nam het goud per trekschuit mee naar zijn eigen woning. Hij drukte dus ook staatsgeld achterover. De Ruyter voerde alleen maar orders uit, dus kunnen jullie niet beter de Nederlandse staat in die tijd bekritiseren? Dat is precies ons punt! De Rover wordt opgehemeld vanwege zijn geweldige karakter en zijn strategisch inzicht, terwijl hij met overgave kaapte en roofde in opdracht van een in slaven handelende koloniale macht, die honderdduizenden doden en een hoop andere ellende op zijn geweten heeft! Wat voor relevantie heeft zijn karakter of zijn inzicht dan nog? Dan was hij hoe dan ook toch een misdadiger? Frodo Tromp 4/4