LANDBOUW-ECONOMISCH INSTITUUT

Transcriptie

1 LANDBUW-ECNISCH INSTITUUT DEN HAAG (Scheveningen) - VAN STLKWEG 29 - TELEFN VERSLAG VAN EEN RIËNTEREND NDERZEK NAAR DE INVLED VAN DE VERKAVELING P DE BEDRIJFSVERING VAN LANDBUWBEDRIJVEN * i ' Niet voor publicatie Nadruk verboden IS o I

2 s*. ^ Ec % g 5 B2SU0THEE1C VEESLAG VUT EEN RIËNTEREND NDERZEK NAAR DE INVLED VAN DE VERKAVELING 0? DE BEDRIJFSVERING VAN NDBUWBEDRIJVEN % T r,tö Het landbouwbedrijf wordt onder zeer verschillende omstandigheden uitgeoefend. Voor het bedrijfs-eoonomisch onderzoek is het van belang de invloed van deze omstandigheden te kennen, of wel bij de bedrijfsvergelijking uit te gaan van bedrijven welke zo veel mogelijk onder dezelfde omstandigheden verkeren* Dit laatste blijkt in de practijk op grote moeilijkheden te stuiten. De bedrijven worden ingedeeld in groepen waarin in grote lijnen de omstandigheden gelijk zijn, maar waarin toch nog zeer belangrijke afwijkingen kunnen voorkomen. en moet zich bij deze groepsindeling ook beperken wat betreft het aantal punten waarop men de gelijkheid nastreeft, daar anders de groepen te klein worden. Zo zijn de bedrijven o.a. niet ingedeeld in klassen met een bepaalde verkaveling, en vinden wij in de groepen bedrijven met een zeer verschillende verkavelingstoestand,. Dit geeft ons de mogelijkheid iets meer te weten te komen over de invloed van de verkaveling. Door de bedrijven in de groepen te rangschikken volgens de verkavelingstoestand kan worden verwacht dat de invloed van de verkaveling in de cijfers tot uitdrukking komt., Het kennen van deze invloed is niet alleen uit wetenschappelijk oogpunt van belang, maar ook voor het regeringsbeleid is grondige kennis van zeer grote betekenis. p de veronderstelling dat een goede of slechte verkaveling een grote invloed uitoefent op de rentabiliteit van het landbouwbedrijf zijn ingrijpende wetten uitgevaardigd, of in voorbereiding» Wij dénken hierbij o,a, aan de Ruilverkavelingswet, de Herverkavelingswet Walcheren, wetsontwerp betreffende Rechtshandelingen Landbouwgronden, het wetsontwerp voor een nieuwe Pachtwet en de Bodemproductiewet, Vooral voor de uitvoering van deze wetten is quantitatieve kennis onontbeerlijk. aar ook hoe men een eenmaal verkregen goede verkaveling kan behouden vereist inzicht. Dit lijkt allemaal misschien wel wat overdreven, maar wij hopen met dit korte onderzoek te hebben aangetoond dat de situatie anders ligt dan men bij oppervlakkige beschouwing geneigd is te denken. Het onderzoek heeft betrekking op een groep van 34 weidebedrijven in Zuidholland, 34 weidebedrijven in Friesland en 11 gemïiig'io zandbedrijven in Drente Alleen het boekjaar 1948/49 werd in beschouwing genomen,, In alle groepen voerde het onderzoek

3 - 2 - Sâ/ il) So tot hetzelfde resultaat, zodat het niet tot andere gebieden of bedrijfstypen werd uitgestrekt. De bedrijven werden wat de verkaveling betreft getypeerd met het zg, K-getal. Dit K-getal is de gewogen gemiddelde afstand van de percelen naar de boerderij vermenigvuldigd met de factor 0,04«De afstanden werden gewogen met de oppervlakte van elk perceel, Ben laag K-getal wijst op een goede verkaveling, een hoog K-getal op een slechte» Door de vermenigvuldiging van de gewogen gemiddelde afstand met 0,04 vallen de K-getallen in een schaal van 0 tot ongeveer 100. Zo betekent een K-getal van 8 e^n zeer goede, een K-getal van 80 een zeer slechte verkaveling. Het K-getal werd dus als volgt berekend: g _ Som (afstand perceel in. oppervlakte perceel in ha^ q 04 ~ som oppervlakte in ha alle percelen ' Deze methode heeft het voordeel dat men in êên cijfer de verkavelingstoestand van de bedrijven meet en verschillende bedrijven op zeer eenvoudige wijze kan vergelijken. Wij geven hierbij enige situatie-tekeningen van 3 bij het onderzoek betrokken bedrijven met een laag, gemiddeld en hoog K-getal zodat men een idee heeft over de verkaveling met de daarbij behorende K-getallen (fig. 1,2 en 3). Allereerst werd nagegaan in hoeverre de verkaveling invloed uitoefent op de loonpost c nder de loonpost wordt begrepen het uitbetaalde loon + het aan de boer en gezinsleden toegerekende niet betaalde loon, alles verhoogd met de sociale lasten. m een goede vergelijking van de verschillende loonposten mogelijk te maken, werden deze uitgedrukt in procenten van het standaardloon. Het standaardloon wordt berekend door voor elk bedrijfsonderdeel het aantal standaarduren te vermenigvuldigen met het uurloon + sociale lasten. De som hiervan levert dan het standaardloon. Het voor elk onderdeel (ha gewas, dier, oppervlakte gehooid grasland etc,) gevonden aantal standaarduren is bepaald aan de hand van de tijdschrijfadministratie«voor alle bedrijven Y/ordt dus uitgegaan van hetzelfde aantal standaarduren per onderdeel. Het is gebleken dat het standaardloon en het aantal standaarduren per bedrijf een goede maatstaf vormen voor de arbeidsintensiteit van de bedrijven. en zou verwachten, dat een slechter verkaveling een naar verhouding hoge loonpost zou veroorzaken, De loonpost zou dan een hoog percentage van het standaardloon uitmaken. Vergelijken wij de grafieken, dat blijkt dit geenszins het geval te zijn. (Grafiek I, II en Hl), I402

4 - 3 - In alle drie gevallen blijkt er zelfs eerder een tegenovergestelde neiging. Voor de bedrijven uit Drente werd nagegaan of er ook verschil bestond in de arbeidsintensiteit. Het aantal standaarduren per ha is hiervoor een juiste maatstaf, In Grafiek IV blijkt hiervan niets» en zou zich kunnen indenken, dat de slecht verkavelde bedrijven geen hogere loonpost hebben, doordat het werk slechter wordt uitgevoerd. Wanneer dit van betekenis wordt, moet dit invloed hebben op de rentabiliteit van het bedrijf. Gaan we na, hoe de relatie is tussen het K-getal en het arbeidsinkomen per ha, dan blijkt, dat hiertussen ook geen verband is aan te tonen. (Grafieken V, VI en Vil). Verder hebben wij nagegaan of er een verband is aan te tonen tussen het K-getal en andere bedrijfs-economische factoren. ok hier is er geen verband. (Grafieken VIII-IV), Alleen in Friesland lijken de minder goed verkavelde bedrijven iets meer kunstmest te gebruiken.^grafiek l). Conclusies. Uit dit oriënterende onderzoek is gebleken, dat het door middel van een eenvoudige bedrijfsvergelijking niet mogelijk is na te gaan welke invloed een al of geen goede verkaveling uitoefent op de bedrijfsvoering* Dit wil niet zeggen, dat het onderzoek niets heeft opgeleverd» Wij menen enkele conclusies te mogen trekken, die gedeeltelijk door nader onderzoek dienen te worden bevestigd en die een aanwijzing geven in welke richting het onderzoek dient te yrorden voortgezet. Allereerst lijkt het er veel op dat de verkaveling geen sterke invloed uitoefent op de rentabiliteit van de gemengde en weide bedrijven. In hoeverre dit geldt voor de akkerbouwbedrijven zal nader onderzoek moetenuitwijzen. ok voor de gemengde bedrijven is een uitgebreider onderzoek gewenst. Wel lijkt in ieder geval de conclusie te handhaven dat een nadelige invloed van een slechte verkaveling zo gering is, dat deze gemakkelijk door andere invloeden wordt teniet gedaan of verdoezeld. Dit alles neemt niet weg, dat het op het eerste gezicht moeilijk te verklaren is, dat de slecht verkavelde bedrijven geen hoger loonpost hebben dan de goed verkavelde. Een verklaring kan hierin beâtaan, dat van een slechte verkaveling een dusdanige prikkel tot activiteit uitgaat dat de slechte invloed wordt goedgemaakt, terwijl het ook wel waarschijnlijk is, dat de bedrijfsvoering zich aanpast aan de verkaveling, zonder dat dit invloed uitoefent op de rentabiliteit»

5 pmerking verdient hierbij dat een uitvoerig Fins onderzoek"*"' tot soortgelijke conclusies leidt. en vond in Finland geen verschil in de arbeidsbehoefte van goed en slecht verkavelde bedrijven, en alleen in twee grootte-klassen (er waren 4 grootteklassen onderzocht) een zeer zwak verband tussen de rentabiliteit en de verkaveling,, Wij hopen vooral de aanpassing van de bedrijfsvoering aan de verkaveling in een voortgezet onderzoek te kunnen nagaan» isschien zal het dan ook mogelijk zijn met behulp van type-berekeningen ("gericht onderzoek") de invloed van de verkaveling juister vast te stallen. Hierbij zal o,a» ook worden nagegaan in hoeverre een intensivering van de bedrijfsvoering door een minder goede verkaveling wordt geremd. Samengesteld door.* H. Dijkstra AFD. BEDUIJFS-ECUISCH NDERZEK, Samuli Suomela: Peltojen &ijainnin vaikutuksesta maatilan talouteen (n the influence of the location of fields on farming).

6

7

8 -fi- te) IV) H *1 F- 0<3 Î H Ü tel g g % o\ tj tri CH3 h) & H i c-h H- P C_J. Hj P II m g cy -P* 0 te» i! & Sa is IV) v_n Q \ g

9 GRAFIEK I VERGELIJKING "K GETAL; LI II f> VAN S TANDAARDL 00N " Loon in % van Standaardloon Q Geeds ZUIDHLLAND = zelfkazende "bedrijven o = consumptiemelkers = Bedrijf met etra N aanwending ' K ge+al L,E.I,

10 GRÄFIEK II VERGELIJKING "K GETAL s LN IN $ VAN STANDAARDLN" Loon in Jo van standaardloon 170 * ^ 2 GebiecLs FRIESLAND-VEEN Wei debedri jven < =» Bedrijf met etra N aanwending t i l l i i j i L E I

11 GRAFIEK III VERGELIJKING "K GETAL? LN IN fo VAN STANDAARDLN" Loon in % van Standaardloon Ge"bieds DRENTE Gemeftgde "bedrijven L.E.I.

12 GRAFIEK IV VERGELIJK ING»K GETAL STANDAARDUREN" PER HA Standaarduren per ha 600 r Gebieds DRE1TTE Gemengde "bedrijven Ö L.E.I.

13 GRAFIEK V VEEGELIJKING "K GETALs ARBEIDSINKEN PER HA» Arbeidsinkomen per ha I " Getieds ZUIDHLAND = zelfkazende "bedrijven 0 = consumptiemelkers ' -Bedrijf met etra.n aanwending "Z J L L.E.I.

14 GRAFIEK VI VERGELIJKING "K GETALs ARBEIDSHTKEN PER HA" 1000 Arbeidsinkomen per ha 350 Get>ieds FRIESLAND VEEN Weide "bedrijven. Bedrijf met estra IT aanwancliag o^~2_ -l L J L. L- L. -L- U LfEoIi

15 GRAFIEK VII VERGELIJKING "K GETAL; ARBEIDSINKEN PER HA" 85 Arbeidsinkomen per ha Ge ed; DRENTE Gemengde "bedrijven 25 0 T.. I L. _J L.E,I.

16 GRAFIEK VIII VERGELIJKING "K GETALs VEEBEZETTING PER 100 HA GRASLAND + VEDERGEWASSEN"" Veebezetting Gebieds DRENTE 60 Gemengde bedrijven 50 ^z Veebezetting , v -r v" Gebied? FRIESLAND VEEN Weidebedrijven Bedrijf met etra N aanwending 190 ^ Veebezetting * L E I ^~ y J Gebieds ZUIDHLLAND = zelfkazende bedrijven = consumptiemelkers» = bedrijf met etra E" aanwending

17 VERGELIJKING "K GETAL; % GEAAIDE PPERVLAKTE GRASLAND" GRAFIEK I gemaaide oppervlakte grasland z. Gebied; PRIESLAND VEEN We idebe dri jven «Bedrijf met etra N aanwending.1 - I J L gemaaide oppervlakte grasland. * Gebieds ZUIDHLLAND = zelfkaaende bedrijven o = consumptiemelkers bedrijf met etra N aanwending Z_ -1 I L L.E.I.

18 GRAFIEK VERGELIJKING "K GETAL s KG GESTRIDE N PER HA GRASLAND" Kg gestrooide zuivere N per ha grasland Geeds ZUIDHLLAND = zelfkazende bedrijven 0 = consumptiemelkers bedrijf met etra * ~ N aanwending " L.E.I.

19 GRAFIEK I VERGELIJKING "K GETALs KG ZUIVERE N PER HA GRASLAND» Kg uivere N per ha grasland Gebied s FRIESLAND VEEN We idebe dr i jven 5 o ( L.E.:

20 GRAFIEK II VERGELIJKING "K GETALs KG ZUIVERE N PER HA'CULTUURGRND" Kg zuivere N per ha cultuurgrond ' Gebied» DRENTE Gemengde bedrijven L.E.I.

21 -F*, tel o» ro ro o u» o o [\3 U> è vjn N J o vo o *d T hl P tri- S 0*3 {3* p- c+- P ui CJ\ H C3 W 0t2 c.-f P vo tei td Q te) tr< Q [\3 U> % ro o u> o 4^ VJ1 o\ -J 00 V > tl 4 p c+p 05 * 0 1 PD P P" 1-3 > hd tel W o H3 > a tel tri 0 1 VJ1 Ü\»3 ffq + P3 oo vo Sb o' _ S H- B P» « p y P" s t-i a' >-9 tel & 4 - Q Q H H