Resultaten keurmerk Beton Bewust. Kwaliteit, zekerheid en verantwoordelijkheid in betonmortel

Transcriptie

1 Resultaten keurmerk Beton Bewust Kwaliteit, zekerheid en verantwoordelijkheid in betonmortel

2 Het keurmerk voor bouwen met betonmortel Het keurmerk Beton Bewust van de Vereniging van Ondernemingen van Betonmortelfabrikanten in Nederland (VOBN) garandeert de duurzame productie van betonmortel. De fabrikanten hebben werk gemaakt van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Het keurmerk is daarvan het tastbare bewijs. Betonmortelfabrikanten mogen het keurmerk alleen voeren als zij voldoen aan strenge eisen ten aanzien van betrouwbaarheid, deskundigheid, duurzaamheid en arbeidsveiligheid. Alle keurmerkhouders worden gecontroleerd op de eisen die zijn gesteld in de branchemeetlat (zie kader op pagina 4). De uitkomsten van de afgelopen twee jaar zijn verwerkt in deze publicatie. Ambitie: blijven verbeteren Het duurzaamheidconcept is volop in ontwikkeling. Inzichten over bouwen veranderen. VOBN en haar leden zijn actief betrokken bij deze ontwikkelingen. De voorwaarden waaraan een keurmerkhouder moet voldoen, zijn in afstemming met de stakeholders vastgesteld in een branchemeetlat en zijn dynamisch. Dat wil zeggen dat deze voorwaarden, qua inhoud en eisen, voortdurend tegen het licht worden gehouden en waar relevant worden aangescherpt. Bedrijven die het keurmerk Beton Bewust mogen voeren, hebben de ambitie deze voorwaarden continue te verbeteren. Daarom heeft VOBN, als eerste branche-organisatie via MVO Nederland, in april 2013 voor de tweede keer een stakeholdersbijeenkomst georganiseerd. De uitkomsten van deze bijeenkomst zijn als basis gebruikt voor de ontwikkeling van de branchemeetlat , de nieuwe voorwaarden waaraan een keurmerkhouder moet voldoen. Het keurmerk Beton Bewust geeft zekerheid voor de afnemers van betonmortel. De duurzame productie van betonmortel wordt gegarandeerd en geeft daarmee de benodigde basis om samen te werken. Afnemers van betonmortel kunnen erop rekenen dat de keurmerkhouder meedenkt, adviseert en een hoogwaardige bijdrage levert aan de duurzaamheid van te realiseren projecten. Geschiedenis keurmerk September 2009 Eerste vergadering met stakeholders. Januari Start ontwikkeling keurmerk voor betonmortel. Januari Branchemeetlat gereed en introductie keurmerk. April 2013 Tweede stakeholdersbijeenkomst: Huidige branchemeetlat aangescherpt en start ontwikkeling branchemeetlat Juni 2010 MVO als speerpunten binnen het beleid opgenomen, werkgroep MVO binnen VOBN geïnstalleerd, ontwikkeling branchemeetlat gestart. September Ruim 80 medewerkers geschoold. Bedrijven tekenen een duurzaamheidverklaring, waarin acht punten en ambitie-niveaus zijn vastgesteld. Augustus Eerste controles bij bedrijven, leerproces tot en met mei Mei 2013 Definitieve controles bij betonmortelbedrijven. 2

3 Wat is er in twee jaar bereikt? In de eerste twee jaren van het keurmerk zijn goede resultaten geboekt. VOBN is daar trots op. Deze jaren zijn te Zo is het mogelijk mengsels te ontwerpen die zowel constructief als qua duurzaamheid optimaal presteren, specifiek voor de toepassing van de klant. beschouwen als een leerproces waarin veel ervaring is opgedaan. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen gaat namelijk niet vanzelf. Het is een proces dat veel inspanning vergt en ook tijd vraagt, maar uiteindelijk tot betere en duurzamer resultaten leidt. Resultaat: De kwaliteit en betrouwbaarheid komen tot uiting in de wijze van registratie en controle van beproeven. Keurmerkhouders zijn allemaal KOMO gecertificeerd. Afnemers worden gewezen op de eigenschappen van het materiaal en hoe het materiaal het best verwerkt, gestort en nabehandeld moet worden. Keurmerkhouders hebben de afgelopen twee jaar geïnvesteerd om deze kennis d.m.v. algemene VOBN communicatiemiddelen, zoals website en brochures, verder toegankelijk te maken voor de klant. Betontechnologen spelen in dit proces een belangrijke rol. Door een actieve houding naar de afnemer wordt de optimale betonsamenstelling voor de beoogde toepassing geleverd. 1. Betrouwbaarheid van levering Met afnemers worden duidelijke afspraken gemaakt over de aflevertijdstippen en de hoeveelheden van de te leveren betonmortel. De verschillende aspecten van levering worden regelmatig met afnemers geëvalueerd en (waar mogelijk) wordt er aan verbeteringen gewerkt. Van keurmerkhouders wordt verwacht dat zij afwijkingen in levertijd, of het nu te vroeg of te laat is, bijhouden. Het gaat hierbij om afwijkingen van meer dan 15 minuten. De Betonbouwgids is een handig naslagwerk voor alle partijen die werkzaam zijn binnen de betonbouwketen. Download gratis op of vraag aan bij een bij VOBN aangesloten betonmortelfabrikant. Resultaat: Keurmerkhouders hebben geïnvesteerd in systemen of hebben werkprocedures veranderd om de registratie van levering bij te houden. Er zijn nog enkele bedrijven die dit handmatig registreren op de afleverbon, maar de meeste bedrijven verwerken deze gegevens in geautomatiseerde systemen. Het doel hiervan is om de komende jaren ( ) meer inzicht te krijgen in de betrouwbaarheid van de leveringen. Het biedt keurmerkhouders ook de mogelijkheid om met de klant in dialoog te gaan over verbeteropties. 3. Lage CO 2 -emissie Het gebruik van klinkerarme cementsoorten wordt gestimuleerd en waar mogelijk uitgebreid. Om gericht reductiemaatregelen te kunnen nemen, wordt de gemiddelde CO 2 -emissie per m 3 -betonmortel via het VOBN-Benchmarkinstrument per betonmortelcentrale bepaald. Resultaat: De inspanning is erop gericht om de CO 2 -emissie verder te reduceren. Tegelijkertijd zijn er ook factoren die niet of slecht beïnvloedbaar zijn, zoals het weer. Ondanks een lange winterperiode hebben de keurmerkhouders de CO 2 -emissie per m 3 onveranderd laag kunnen houden. CO 2 -emissie per m 3 betonmortel Kwaliteit van de geleverde betonmortel 40 Met de klant meedenken is het motto. Het komt nog te vaak voor dat de recepten voor betonmengsels door kopiëren en plakken van het ene bestek in het andere terechtkomen. Beton Bewust keurmerkhouders hebben veel kennis van hun product en weten hoe het zich in bepaalde toepassingen gedraagt. Daardoor kan de klant optimaal worden geadviseerd Energie voor productie mortel Toeslagstoffen Transport naar bouwplaats Aanvoer grondstoffen Bindmiddelen Totaal 3

4 4. Hergebruik en gesloten materiaalkringloop Naast het gebruik van hoogovenslak en e-vliegas als secundaire grondstof, wordt de kringloop van beton verder gesloten door uitbreiding van het gebruik van betongranulaat als grindvervanger. Hergebruik, d.w.z. de inzet van secundaire grondstoffen per m 3 betonmortel per vestiging, wordt bijgehouden in het VOBN-Benchmarkinstrument en geverifieerd vastgelegd. Gebruik secundaire grondstoffen Û Percentage secundaire grondstoffen t.o.v. de toegepaste toeslagstoffen 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Betongranulaat Ballastgrind Vliegas Hoogovenslak Totaal Resultaat: Naast het aandeel van secundaire grondstoffen die via de bindmiddelen (CEM III) worden toegepast is het percentage secundaire grondstoffen in t.o.v. met ca. 15% toegenomen. Branchemeetlat De basis van het keurmerk Beton Bewust is vastgelegd in een branchemeetlat. De branchemeetlat qua inhoud en eisen weer een stap verder dan die van Zie voor de volledige inhoud van de branchemeetlat De branchemeetlat 2013: Betrouwbaarheid van levering; Kwaliteit van de betonmortel; CO 2 -emissie; Hergebruik en gesloten materiaal kringloop; Arbeidsveiligheid. 5. Arbeidsveiligheid Van de keurmerkhouders wordt verwacht dat zij de arbeidsveiligheid op de betoncentrale en bij de aflevering van betonmortel naar de bouwplaats in al haar facetten bevordert. Medewerkers, met inbegrip van personeel van derden en bezoekers op de betoncentrale, worden adequaat geïnstrueerd. Maar ook mag worden verwacht dat keurmerkhouders goede gesprekspartners zijn voor hun afnemers om de veiligheid op een bouwplaats tijdens het verwerken te vergroten. Resultaat: Arbeidsveiligheid wordt door keurmerkhouders op vele manieren bevorderd, onder andere met behulp van een vernieuwde Arbocatalogus Betonmortel. De Arbocatalogus is in met drie onderwerpen uitgebreid: machineveiligheid, fysieke belasting en inrichting van arbeidsplaatsen. De branche RI&E is geactualiseerd en wordt ter toetsing aan sociale partners en Steunpunt RI&E voorgelegd. Keurmerkhouders beschikken over interactief filmmateriaal en posters, die o.a. bij instructiebijeenkomsten kunnen worden gebruikt. Daarnaast worden onder de naam Ferry Slim posters uitgebracht die op een ludieke, maar met serieuze ondertoon, de arbeidsveiligheid bevorderen. Deze manier spreekt de werknemer aan en is zodanig succesvol dat de posters ook door branchegenoten in het buitenland worden gebruikt. Keurmerkhouders beschikken over interactief filmmateriaal en posters die o.a. bij instructiebijeenkomsten kunnen worden gebruikt. Het bindmiddel (cement) heeft de grootste bijdrage aan de CO2-emissie Percentage bindmiddel per gemiddelde m 3 in Via de benchmark wordt per centrale de CO 2 -emissie per gemiddelde m 3 beton- portlandcementklinker in het cement. Een portlandcement (CEM I) bestaat voor 8% 4% 19% mortel bepaald. Het bindmiddel dat wordt nagenoeg 100% uit portlandcementklinker, gebruikt, is voor een belangrijk deel verantwoordelijk voor de CO 2 -emissie. Er zijn in dat terwijl een hoogovencement (CEM III) in de regel ongeveer 30% portlandcementklinker 2% opzicht drie belangrijke aspecten te noemen bevat. Dat komt tot uiting in de emissie- die veel invloed hebben op deze emissie van het bindmiddel, te weten: factor van een ton cement, t.w. 818 kg CO 2 voor CEM I en 296 kg CO 2 voor CEM III. De decarbonatie van kalksteen bij het Goed is het dan ook te bedenken dat voor de branden van kalksteen tot portlandcementklinker. productie van betonmortel in belangrijke mate hoogovencement (CEM III) wordt 67% Het al dan niet toepassen van alternatieve brandstoffen voor het stookproces in de cementoven. Het cementtype ofwel het aandeel gebruikt en de emissie van CO 2 laag kan worden gehouden. De CO 2 -emissie van een gemiddelde m 3 betonmortel bedraagt daardoor ca. 160 kg CO 2. CEM I CEM II CEM III Vliegas Hoogovenslak 4

5 nadruk verboden Nummer : BB1301 Uitgegeven : 1 juli 2013 Vervangt : verklaring Beton Bewust Geldig tot : 1 juli 2014 Dit certificaat is afgegeven op basis van de branchemeetlat Beton Bewust De inhoud van de branchemeetlat bestaat uit de volgende punten: Betrouwbaarheid van levering. Kwaliteit en betrouwbaarheid van het product. Broeikasgassen - CO 2 kg/m 3. Mate van hergebruik/ketenbeheer. Arbeidsveiligheid. VOBN verklaart dat controle voor dit certificaat heeft plaatsgevonden en dat het gerechtvaardigde vertrouwen bestaat dat door de certificaathouder bij voortduring voldoet aan de branchemeetlat. Veenendaal, 1 juli 2013 Vereniging van Ondernemingen van Betonmortelfabrikanten in Nederland Directeur VOBN VOBN Vendelier 65-II 3905 PD VEENENDAAL Postbus AB VEENENDAAL T Bedrijf Adres gegevens Branchemeetlat Beton Bewust - Doelstellingen en ambities In april 2013 is door VOBN, samen met MVO Nederland, een tweede stakeholderdialoog georganiseerd. De stakeholders zien het keurmerk als een goed instrument om duurzaamheid te bevorderen. De stakeholders zijn wel van mening dat de eisen die worden gesteld, ambitieuzer mogen. Zo kunnen bedrijven die een inspanning leveren op duurzaamheidgebied zich op basis van het keurmerk nog beter onderscheiden. Nu, na twee jaar, wordt de tijd rijp geacht om de controle, ook in het kader van een objectieve communicatie, volledig extern te laten verrichten. Met ingang van het jaar 2014 zal de controle dan ook door derden worden uitgevoerd. Branchemeetlat Zoals genoemd, mogen volgens een aantal stakeholders de eisen die aan het keurmerk zijn verbonden, ambitieuzer. Dit sluit aan bij de wens van de keurmerkhouders zelf. De branchemeetlat is in dat opzicht dan ook op een 12-tal onderdelen aangevuld en uitgebreid. Zie Keurmerkhouders dienen voor derden inzichtelijk te maken dat aan het keurmerk Beton Bewust wordt voldaan. Dat betekent dat de prestaties van de keurmerkhouders kenbaar moeten worden gemaakt aan hun eigen stakeholders. Deze informatie betreft dan ten minste: 1. Het certificaat keurmerk Beton Bewust. 2. Het branche duurzaamheidrapport. 3. Het beleid van de keurmerkhouder ten aanzien van de reductie van CO 2 en de toepassing van secundaire grondstoffen. 4. Het nog beter meetbaar maken van arbeidsveiligheid door het bijhouden van een Injury Frequency (IF) in het VOBN-Benchmarkinstrument. Certificaat Beton Bewust Erkenning van het keurmerk Beton Bewust is van groot belang om de ingezette koers van Certificaat VOBN certificaat Beton Bewust Certificaathouder: Naam bedrijf drs. R. Peters de sector, naar een blijvende verbetering van het referentieniveau, door te kunnen zetten. Opdrachtgevers en aannemerij mogen erop vertrouwen dat keurmerkhouders als toeleveranciers toegevoegde waarde hebben om hun eigen ambities op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen waar te kunnen maken. Het keurmerk staat daar borg voor. CO 2 -prestatieladder Met de Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden & Ondernemen (SKAO) wordt overleg gevoerd om op basis van het keurmerk erkenning te verkrijgen, die een vertaling krijgt in de CO 2 -prestatieladder. De opdrachtgever/aannemer wordt hiermee geholpen om zijn eigen positie op de CO 2 -prestatieladder te verbeteren en/of te behouden. Beton is de bouwsteen voor een duurzame en veilige gebouwde omgeving. Een voorbeeld is het onderwijsgebouw Orion. Met een GreenCalc score van meer dan 480 is dit gebouw het meest duurzame op het terrein van Wageningen University. Deze score is haalbaar door vooral efficiënt duurzaam energiegebruik. In het plafond zijn akoestische en thermische eigenschappen verenigt met een minimalistische betonlook. Alle voorzieningen, zoals verlichting en audio installatie, zijn in plafondcassettes opgenomen en in de vloerconstructie meegestort. Dialoog met stakeholders Beton Bewust staat niet op zichzelf. Het creëren van meerwaarde is slechts mogelijk indien betrokken partijen het gezamenlijke belang onderkennen. Vanuit die positie is het mogelijk concrete stappen te zetten. Keurmerkhouders hebben deze stappen al vanaf 2009 genomen. De stakeholders, waaronder de aannemerij, maatschappelijke organisaties, grondstoffentoeleveranciers en overheid, zijn gevraagd kenbaar te maken wat in hun optiek van belang is voor de leden van VOBN om invulling te geven aan Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Beton Bewust heeft sindsdien gezorgd voor bewustwording van het belang van MVO in de bouwproductie en heeft daarmee een basis voor duurzaamheid gelegd bij een groot aantal bedrijven. Ook is het keurmerk Beton Bewust een nuttig meetinstrument op het gebied van duurzaamheid en geeft het inzicht in ontwikkelpunten. 5

6 VOBN-Benchmarkinstrument De basis van het keurmerk Beton Bewust is vastgelegd in de genoemde branchemeetlat. Er is sprake van een dynamisch proces, d.w.z. dat, vanuit de ambitie om te innoveren en te blijven verbeteren, de branchemeetlat qua inhoud en eisen weer een stap verder is dan de branchemeetlat Zie voor de inhoud van de branchemeetlat Benchmark De VOBN-Benchmark maakt onderdeel uit van de branchemeetlat en kent nu (nog) een tweetal thema s: 1. CO 2 -emissie (kg CO 2 /m 3 betonmortel) per centrale. 2. Gebruik van secundaire grondstoffen (gewicht in tonnen en %). Doel De doelstelling van de benchmark is tweeledig: Percentage bindmiddel per gemiddelde m 3 in 5% 8% 16% CEM I CEM II 2% CEM III Vliegas Hoogovenslak Intern gebruik De scores van de eigen centrales vergelijken met de overige verzamelde scores van de andere deelnemers in de benchmark. Vanuit bewustwording kan gericht worden gewerkt aan verbetering. De mogelijkheid om de resultaten van de verschillende centrales binnen het eigen bedrijf ook onderling te benchmarken. Extern gebruik De resultaten en ontwikkelingen vanuit VOBN of de individuele onderneming te kunnen communiceren. Totale productie betonmortel, d.w.z. het aantal geproduceerde m 3 betonmortel per jaar door de betreffende vestiging. Brandstofgebruik, diesel etc., dat door de verschillende voertuigen (truckmixers, pompmixers, schrankladers, etc.) wordt gebruikt voor de productie en transport van de betonmortel van de betreffende vestiging. Gebruik aardgas en elektriciteit voor de productielocatie. Grondstoffenverbruik en transport (aanvoer). De hoeveelheid van de verschillende grondstoffen die in het betreffende jaar is gebruikt voor de productie van de geproduceerde betonmortel. 69% Naast de hoeveelheid bindmiddel per gebruikte grondstof worden de transportafstanden opgegeven die voor transportmiddelen zijn ingezet, gerekend vanaf het beginpunt (de winplaats of productielocatie van de betreffende grondstof). Zo geldt voor graniet uit Noorwegen dus de afstand van Noorwegen naar Nederland (coaster) en vervolgens de afstand van de haven van aankomst in Nederland naar de centrale met het dan gebruikte transportmiddel. Emissiefactoren Het VOBN-Benchmarkinstrument is door Arcadis vervaardigd en is gebaseerd op het zogenoemde Greenhouse Gas Protocol (GHG Protocol). Met de gehanteerde emissiefactoren is aangesloten op de CO 2 -prestatieladder en de emissiefactoren uit de Nationale Milieudatabase. Bij het ontbreken van de voor de Nederlandse situatie gevalideerde emissiefactoren, wordt gebruik gemaakt van andere bronnen, waaronder Eco-Invent, dan wel wordt er een default waarde gebruikt, zoals inhuur truckmixers. Upstream Scope 3 emissies Scope 1 & 2 emissies Downstream Scope 3 emissies Productie en aanvoer grondstoffen Productie betonmortel Transport betonmortel Gebruik End-of-life Cement Vliegas Grind Zand Betongranulaat Hulpstoffen Water Transport naar centrale Productie betonmortel Transport naar de bouwplaats Als referentie wordt een m 3 betonmortel aangehouden. Dit betekent dat de prestaties m.b.t de carbon footprint en het hergebruik door de verschillende bedrijven, of in welk jaar is geproduceerd, onderling kunnen worden vergeleken. Niet meegenomen in de CO 2 -footprint 6 Gebruik End-of-life

7 Percentage CO 2 per gemiddelde m 3 in Percentage CO 2 per gemiddelde m 3 in 3% 13% 1% 5% Bindmiddelen Toeslagstoffen Aanvoer grondstoffen 3% 1% 5% 14% Bindmiddelen Toeslagstoffen Aanvoer grondstoffen Energie voor productie Energie voor productie Transport naar de bouwplaats Transport naar de bouwplaats 78% 77% Borging en controle Door certificerende instelling KIWA-BMC is een analyse uitgevoerd naar de procedure die bij de benchmark tool behoort. Geconcludeerd is dat het proces in zijn geheel voldoet aan de in de benchmark gedefinieerde doelen. Dit betekent dat de aannames en conversiefactoren die in de benchmark tool worden gebruikt, op de juiste manier zijn gekozen. De actualiteit van de conversiefactoren wordt ten minste eenmaal per jaar gecheckt (december/januari), voorafgaande aan het moment dat de benchmark gegevens door de keurmerkhouders worden ingevoerd. Om zekerheid te kunnen bieden aan de juistheid van de door de leden verstrekte kwantitatieve gegevens voor de benchmark, wordt een Assurance rapportage (juistheidverklaring) aan de keurmerkhouders gevraagd. Deze rapportage/verklaring moet worden afgegeven door een accountant, dan wel een certificerende instelling. Samenwerking De betonmortelindustrie kan niet alleen zorgen voor de benodigde versnelling en verandering. Om tot echte verduurzaming van gebouwen te komen, is de gehele keten nodig. Er zal gezamenlijk gesproken moeten worden over het wegnemen van belemmeringen, kansen, innovaties en nieuwe samenwerkingsverbanden. Samen werk maken van duurzaam bouwen? Kies dan voor een bij het keurmerk Beton Bewust aangesloten betonmortelfabrikant. Dan weet u zeker dat beton op een verantwoorde en duurzame wijze in uw projecten wordt toegepast. Voor meer informatie en een overzicht van de keurmerkhouders: kijk op Samenvatting Het keurmerk Beton Bewust voor de periode omvat vijf elementen, die zijn opgenomen in een branchemeetlat: Element benchmark Resultaat 1. Betrouwbaarheid Keurmerkhouders hebben geïnvesteerd van levering in geautomatiseerde systemen en houden de levertijden bij. 2. Hoge kwaliteit van Keurmerkhouders voldoen aan alle betonmortel normen en regelgeving. Zij investeren in communicatiemiddelen over het verwerken van betonmortel. De kennis van betontechnologen is bij keurmerkhouders van hoog niveau, zodat in overleg met de afnemers de optimale betonsamenstelling voor de beoogde toepassing wordt geleverd. 3. Lage CO 2 -emissie De CO 2 -emissie van een gemiddelde m 3 betonmortel bedroeg over de jaren en ca. 160 kg CO Hergebruik en Het percentage secundaire grondstoffen gesloten kringloop is in t.o.v. met ca. 15% toegenomen. 5. Arbeidsveiligheid Door middel van een actieve houding wordt arbeidsveiligheid in al haar facetten door keurmerkhouders op vele manieren bevorderd. Hiervoor heeft een keurmerkhouder veel communicatiemiddelen tot zijn beschikking. 7

8 Resultaten VOBN-Benchmarkinstrument Energieverbruik incl. transport naar de bouwplaats Emissiefactoren invoergegevens over het jaar Grondstof Eenh. kg CO 2 * Herkomst data CEM I ton 818 MRPI-blad CEM II ton 550 LCA ENCI CEM III ton 296 MRPI-blad CEM V ton 500 LCA ENCI Overige bindmidd. ton 600 geen 2 Steenslag ton 2,6 Betondatabase Brandstof truckmixers Brandstof inhuur truckmixers Brandstof overige voertuigen Aardgas Elektriciteit (grijs) Elektriciteit (groen) Totaal Argex toeslagm. ton 180 Betondatabase 3.1 Kalksteenmeel ton 32 Betondatabase 3.1 silicafume ton 5,2 Betondatabase 3.1 Kalksteen ton 2,3 Betondatabase 3.1 Liapor toeslagm. ton 2,3 Betondatabase 3.1 Bindmiddelen 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 Basalt ton 4,2 Betondatabase 3.1 Zand ton 2,7 Betondatabase 3.1 Grind ton 2,7 Betondatabase 3.1 Betongranulaat ton 18 Betondatabase 3.1 Ballastgrind ton 1,1 LCA Van Nieuwpoort BV Hoogovenslak ton 37 MRPI-blad Vliegas ton 13 Vliegasunie Energiebron Eenh. kg CO 2 * Herkomst data 20,0 Diesel truckmixers liter Handboek CO 2 -prestatieladder 10,0 Diesel werktuigen liter Handboek CO 2 -prestatieladder 0,0 CEM I CEM II CEM III Overige bindmiddelen Biodiesel liter VOBN Werkgroep B&R Aardgas m Handboek CO 2 -prestatieladder Elektriciteit kwh 455 Handboek CO 2 -prestatieladder Groene stroom (wind) kwh 15 Handboek CO 2 -prestatieladder Toeslagmaterialen Groene stroom (zon) kwh 80 Handboek CO 2 -prestatieladder 3,00 2,50 2,00 1,50 Transportmiddel Eenh. kg CO 2 * Herkomst data Binnenvaartschip ton/km 60 Handboek CO 2 -prestatieladder Kustvaarder ton/km 30 Handboek CO 2 -prestatieladder Truck ton/km 80 Handboek CO 2 -prestatieladder 1,00 0,50 * Emissiefactor kg/co 2 0,0 Zand Grind Betongranulaat Overige toeslagmaterialen Vanzelfsprekend! Aanvoer grondstoffen Binnenvaartschip Kustvaarder Aanvoer per as Totaal Colofon November 2013 Deze brochure is een uitgave van de bij VOBN aangesloten betonmortelfabrikanten. Vormgeving Springvorm, Sint-Michielsgestel Fotografie Vincent van den Hoven, Voorschoten; Pieter Kers, Amsterdam; Petra Appelhof, Nijmegen Tekstredactie PROAS, Arnhem Druk Schotanus&Jens, Nieuwegein VOBN Postbus AJ Veenendaal t f e info@vobn.nl w 8