EUROPESE COMMISSIE. Werkdocument van de diensten van DG Concurrentie met ontwerprichtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, XXX [ ](2012) XXX draft Werkdocument van de diensten van DG Concurrentie met ontwerprichtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen (Voor de EER relevante tekst)

2 Inhoudsopgave Inleiding Toepassingsgebied en definities Toepassingsgebied regionale steun Definities Aan te melden regionale steun Op specifieke economische sectoren gerichte regelingen voor investeringssteun Individuele investeringssteun die de aanmeldingsdrempel overschrijdt Met de sluiting van een vergelijkbare of dezelfde activiteit binnen de EER (potentieel) verband houdende individuele investeringssteun Regelingen voor regionale exploitatiesteun Verenigbaarheidsbeoordeling van regionale steun Bijdrage aan een gemeenschappelijke doelstelling Algemene voorwaarden Individuele investeringssteun Regelingen voor exploitatiesteun De rechtvaardigheidsdoelstelling niet door de markt verwezenlijkt Regionale steun als geschikt instrument Een geschikt instrument in vergelijking met mogelijke andere beleidsinstrumenten Een geschikt instrument in vergelijking met andere steuninstrumenten Stimulerend effect Algemene voorwaarden Individuele investeringssteun Regelingen voor exploitatiesteun Evenredigheid van de steun / steun beperkt tot het minimum Algemene voorwaarden Individuele investeringssteun Exploitatiesteun Negatieve effecten Algemene overwegingen Regelingen voor investeringssteun Individuele investeringssteun Regelingen voor exploitatiesteun Transparantie... 27

3 Regelingen Individuele steun Doorlichting Regionale-steunkaarten Voor regionale steun in aanmerking komend bevolkingsaandeel De afwijking van artikel 107, lid 3, onder a) De afwijking van artikel 107, lid 3, onder c) Vooraf bepaalde steungebieden onder c) Niet vooraf bepaalde steungebieden onder c) Voor regionale investeringssteun geldende maximale steunintensiteiten Maximale steunintensiteiten in steungebieden onder a) Maximale steunintensiteiten in steungebieden onder c) Aanmelding en verenigbaarverklaring Aanpassingen Bevolkingsreserve Tussentijdse evaluatie van steungebieden onder c) Inwerkingtreding en toepassing Herziening Bijlage I Bijlage II Bijlage III Bijlage IV Bijlage V... 48

4 INLEIDING 1. Op basis van artikel 107, lid 3, onder a) en c), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna "VWEU" genoemd) kan de Commissie staatssteun met de interne markt verenigbaar verklaren wanneer die is bedoeld om de ontwikkeling te vergemakkelijken van bepaalde achterstandsregio's binnen de Europese Unie 1. Dit soort staatssteun wordt regionale steun genoemd. 2. De doelstelling van geografische ontwikkeling onderscheidt regionale steun van andere vormen van steun (zoals steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie, steun ten behoeve van werkgelegenheid, opleiding of het milieu) waarmee, overeenkomstig artikel 107, lid 3, VWEU, andere doelstellingen van gemeenschappelijk belang worden nagestreefd[, ook al gelden er soms hogere steunpercentages in de achterstandsgebieden, om rekening te houden met de specifieke problemen waarmee deze te kampen hebben 2 ]. 3. Regionale steun kan alleen daadwerkelijk een rol spelen indien deze spaarzaam en evenredig wordt ingezet en wordt geconcentreerd op de gebieden met de grootste achterstand binnen de Europese Unie. Met name dienen de toegestane steunplafonds de vertaling te zijn van de betrekkelijke ernst van de problemen waarvan de ontwikkeling in de bewuste regio's te lijden heeft. Voorts moeten de voordelen van de steun voor de ontwikkeling van een achterstandsregio opwegen tegen de uit de steun resulterende mededingingsverstoringen 3. Het gewicht dat aan de voordelen van de steun wordt toegekend, zal doorgaans verschillen naar gelang de afwijking die wordt toegepast. Zo kan voor de steungebieden met de grootste achterstand - die onder artikel 107, lid 3, onder a), vallen - een grotere mededingingsverstoring worden geaccepteerd dan voor de steungebieden uit hoofde van artikel 107, lid 3, onder c) Het staatssteuntoezicht op het gebied van regionale steun is in de eerste plaats bedoeld om steun voor regionale ontwikkeling mogelijk te maken, terwijl toch een gelijk speelveld tussen lidstaten wordt verzekerd, met name door te voorkomen dat er subsidiewedlopen ontstaan wanneer lidstaten proberen bedrijven naar achterstandsgebieden in de EU te halen of die daar te houden. Daarnaast moet dit toezicht ook de gevolgen van de regionale steun op het handelsverkeer en de mededinging tot het noodzakelijke minimum beperken Gebieden die in aanmerking komen voor regionale steun uit hoofde van artikel 107, lid 3, onder a), VWEU (doorgaans "steungebieden onder a)" genoemd) hebben binnen de EU meestal grotere achterstand inzake economische ontwikkeling. Ook gebieden die in aanmerking komen op grond van artikel 107, lid 3, onder c), VWEU ("steungebieden onder c)" genoemd), hebben met achterstand te kampen, maar in mindere mate. [Regionale verhogingen voor steun die ten behoeve van dit soort doelstellingen wordt toegekend, gelden dus niet als regionale steun.] Zie, in dat verband, het arrest van 17 september 1980, zaak 730/79, Philip Morris Holland BV / Commissie, Jurispr. 1980, blz. 2671, punt 17, en het arrest van 14 januari 1997, zaak C-169/95, Spanje/Commissie, Jurisprudentie 1997, blz. I-148, punt 20. Zie, in dit verband, het arrest van 12 december 1996, zaak T-380/94, AIUFFASS en AKT / Commissie, Jurispr. 1996, blz. II-2169, punt 54.

5 5. In de voorliggende richtsnoeren zet de Commissie uiteen op welke voorwaarden regionale steun als verenigbaar met de interne markt kan worden beschouwd en legt zij de criteria vast om de gebieden te bepalen die voldoen aan de voorwaarden van artikel 107, lid 3, onder a) en c). 6. Regionale steun kan alleen daadwerkelijk bijdragen aan de economische ontwikkeling van achterstandsgebieden indien deze is gericht op bepaalde gebieden 5 en wordt toegekend om aan te zetten tot aanvullende investeringen of economische activiteiten in die gebieden. In een zeer beperkt aantal, duidelijk omschreven gevallen heeft een gebied bij het aantrekken of behouden van economische activiteit te kampen met zo zware of blijvende handicaps dat investeringssteun op zich misschien niet voldoende is om de ontwikkeling van dat gebied mogelijk te maken. Alleen in dergelijke gevallen kan regionale investeringssteun worden aangevuld met regionale exploitatiesteun die geen verband houdt met een investering In haar mededeling van 8 mei 2012 over de modernisering van het EUstaatssteunbeleid 7 kondigde de Commissie aan dat zij met de modernisering van het staatssteuntoezicht inzette op drie doelstellingen: (a) duurzame, slimme en inclusieve groei bevorderen op een concurrerende interne markt; (b) het voorafgaande onderzoek door de Commissie concentreren op zaken die de grootste impact op de interne markt hebben en tegelijk de samenwerking met de lidstaten versterken op het gebied van de handhaving van de staatssteunregels, en (c) de regels stroomlijnen en sneller tot beslissingen komen. 8. Met name werd in die mededeling ervoor gepleit om bij de herziening van de verschillende richtsnoeren en kaderregelingen een gemeenschappelijke benadering te hanteren. In die benadering zou de aandacht moeten gaan naar het versterken van de interne markt, naar het bevorderen van een doeltreffender gebruik van publieke middelen door staatssteun beter te laten bijdragen aan doelstellingen van gemeenschappelijk belang, naar een diepgaander onderzoek van het stimulerende effect, naar het beperken van steun tot een minimum en naar de eventuele negatieve effecten van steun op de mededinging en het handelsverkeer. 1. TOEPASSINGSGEBIED DEFINITIES 1.1. Toepassingsgebied regionale steun 9. Grote ondernemingen hebben bij het investeren of behouden van economische activiteit in een minder ontwikkeld gebied doorgaans minder van regionale handicaps te lijden dan kleine en middelgrote ondernemingen 8 (hierna "kmo's" genoemd). In de eerste plaats kunnen grote ondernemingen gemakkelijker kapitaal en krediet aantrekken op internationale markten en ondervinden zij minder hinder van het beperktere aanbod aan financiële diensten in bepaalde achterstandsregio's Iedere lidstaat kan deze gebieden aangeven op een regionale-steunkaart op grond van de voorwaarden zoals die in deel 5 zijn bepaald. Zie, voor een definitie van deze begrippen, punt 16, onder k) en p). COM(2012) 209 final. In de zin van de aanbeveling van de Commissie van 6 mei 2003 betreffende de definitie van kleine, middelgrote en micro-ondernemingen (PB L 124 van , blz. 36).

6 Investeringen van grote ondernemingen kunnen schaalvoordelen opleveren die de locatiegebonden initiële kosten doen dalen en die, in vele opzichten, niet gekoppeld zijn aan de regio waarin de investering plaatsvindt. In de tweede plaats beschikken grote ondernemingen die willen investeren, doorgaans over aanzienlijke onderhandelingsmacht tegenover overheden, waardoor zij misschien steun toegekend krijgen zonder afdoende rechtvaardiging. Ten slotte valt van grote ondernemingen meer te verwachten dat zij belangrijke spelers op de betrokken markt zijn en dat de investering waarvoor steun wordt toegekend, de mededingingsvoorwaarden op die markt dan ook kan veranderen. Daardoor is het stimulerende effect en de evenredigheid van dit soort steun misschien niet verzekerd, hetgeen tot aanzienlijke mededingingverstoringen kan leiden. 10. Regionale steun mag, gezien de potentieel sterk verstorende effecten ervan, niet worden verleend aan grote ondernemingen ten behoeve van hun investeringen in regionale-steungebieden ex artikel 107, lid 3, onder c), VWEU. Voorts kunnen grote ondernemingen zelfs in steungebieden ex artikel 107, lid 3, onder a), VWEU geen exploitatiesteun ontvangen. Grote ondernemingen kunnen echter wel exploitatiesteun ontvangen in ultraperifere gebieden in de zin van artikel 349 VWEU en in dunbevolkte gebieden in de zin van punt 144, onder a) en b), van deze richtsnoeren. 11. Evenmin mag regionale steun worden verleend aan ondernemingen in moeilijkheden in de zin van de communautaire richtsnoeren inzake reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden Regionale steun voor de kolensector 10, de ijzer- en staalindustrie 11 en de synthetischevezelindustrie 12 mag niet verenigbaar worden verklaard met de interne markt. 13. Exploitatiesteun mag niet worden toegekend aan ondernemingen waarvan de hoofdactiviteit valt onder Sectie K "Financiële activiteiten en verzekeringen" van de statistische classificatie van economische activiteiten NACE Rev.2 13, of aan ondernemingen die intragroepsactiviteiten verrichten en waarvan de hoofdactiviteit valt onder de klassen "Activiteiten van hoofdkantoren" of "Overige adviesbureaus op het gebied van bedrijfsbeheer; adviesbureaus op het gebied van bedrijfsvoering" van NACE Rev PB C 244 van , blz. 2. Zoals uiteengezet in punt 20 van die richtsnoeren, kan een onderneming in moeilijkheden, aangezien haar bestaan zelf in het gedrang is, niet worden beschouwd als een passend instrument om aan de verwezenlijking van andere beleidsdoelstellingen van de overheid bij te dragen, zolang haar levensvatbaarheid niet is verzekerd. Onder "steenkool" of "kolen" wordt verstaan hoogwaardige steenkool, middelwaardige steenkool en laagwaardige A- en B-kolen, in de zin van het internationale codificatiesysteem voor kolen van de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties (UNECE). Zoals gedefinieerd in bijlage IV. Zoals gedefinieerd in bijlage IV. Zoals bepaald in Verordening (EG) nr. 1893/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 tot vaststelling van de statistische classificatie van economische activiteiten NACE Rev.2 en tot wijziging van Verordening (EEG) nr. 3037/90 van de Raad en enkele EG-verordeningen op specifieke statistische gebieden (PB L 393 van , blz. 1). Gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 973/2007 van de Commissie van 20 augustus 2007 tot wijziging van enkele Verordeningen (EG) betreffende specifieke statistische gebieden waarop de statistische classificatie van economische activiteiten NACE Rev. 2 ten uitvoer wordt gelegd (PB L 216 van , blz. 10).

7 14. Deze richtsnoeren moeten gelden voor regionale steun in alle economische sectoren 14, met uitzondering van de visserij en aquacultuur 15, de landbouwsector 16 en de vervoerssector 17, waarvoor bijzondere regels gelden die in specifieke juridische instrumenten zijn vastgelegd, die geheel of ten dele kunnen afwijken van deze richtsnoeren. 15. Regionale investeringssteun mag gaan naar infrastructuur voor breedbandnetwerken, naar energie- of milieu-infrastructuur, en naar O&O&I-infrastructuur, indien deze infrastructuur niet alleen voldoet aan de voorwaarden van deze richtsnoeren regionale steun, maar ook aan de volgende specifieke voorwaarden. In het geval van infrastructuur voor breedbandnetwerken: i) mag de steun alleen worden verleend in gebieden waar geen vergelijkbare infrastructuur 18 voorhanden is; ii) moeten de netwerken waarvoor steun wordt verleend, wholesaletoegang aanbieden aan alle derden-operatoren op een open en niet-discriminerende basis, en iii) moet de begunstigde van de steun worden geselecteerd op basis van een concurrerende inschrijving in overeenstemming met punt 78, onder c) en d), van de richtsnoeren breedbandsteun 19. [Wat betreft energie-infrastructuur zal worden bepaald welke kosten voor investeringen in energieopwekking in aanmerking komen, na de consultatie over de richtsnoeren energie- en milieusteun en na de consultatie over toereikendheid van de elektriciteitsopwekking, capaciteitsmechanismen en de interne markt voor elektriciteit. Hetzelfde geldt voor het bepalen van de verenigbaarheidsvoorwaarden op het gebied van energie. De betreffende aanvullende voorwaarden voor milieu-infrastructuur of O&O&I-infrastructuur die beantwoordt aan een aantal van de centrale doelstellingen van de richtsnoeren energie en milieusteun en de O&O&I-richtsnoeren zullen worden geïntegreerd in de ontwerpversie van deze richtsnoeren regionale steun zodra het overleg over die richtsnoeren voldoende is gevorderd.] 1.2. Definities 16. Voor de toepassing van deze richtsnoeren moet worden verstaan onder: Wanneer de kaderregeling inzake staatssteun aan de scheepsbouw (PB C 364 van , blz. 9) per 31 december 2013 afloopt, zal ook regionale steun voor de scheepsbouw onder deze richtsnoeren vallen. Voor zover die vallen onder Verordening (EG) nr. 104/2000 van de Raad van 17 december 1999 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector visserijproducten en producten van de aquacultuur (PB L 17 van , blz. 22). D.w.z. de primaire productie, de verwerking en afzet van landbouwproducten opgenomen in Bijlage I bij het VWEU. D.w.z. het luchtvervoer, het zeevervoer, het wegvervoer, het spoorvervoer en het vervoer over de binnenwateren. Volgens punt 51 van de richtsnoeren breedbandsteun dient een gesubsidieerd netwerk te zorgen voor een "sprongsgewijze verandering" wat betreft de beschikbaarheid van breedband in het betrokken gebied, d.w.z. het gesubsidieerde netwerk brengt aanzienlijke nieuwe capaciteiten op de markt wat betreft beschikbaarheid en capaciteit, snelheid en concurrentievermogen. Het gesubsidieerde netwerk moet worden vergeleken met zowel het bestaande netwerk als met de concreet geplande uitrol van netwerken, in lijn met punt 63 van de richtsnoeren breedbandsteun [mededeling van de Commissie "EU-richtsnoeren voor de toepassing van de staatssteunregels in het kader van de snelle uitrol van breedbandnetwerken" [C(2012)9609] [vindplaats in Pb EU wordt opgenomen zodra de richtsnoeren zijn bekendgemaakt]. Mededeling van de Commissie "EU-richtsnoeren voor de toepassing van de staatssteunregels in het kader van de snelle uitrol van breedbandnetwerken" [C(2012)9609] [vindplaats in Pb EU wordt aangevuld zodra de richtsnoeren zijn bekendgemaakt].

8 (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i) (j) (k) (l) "steungebied onder a)" en "steungebied onder c)": steungebieden die op een regionale-steunkaart zijn opgenomen op grond van, onderscheidenlijk, artikel 107, lid 3, onder a), VWEU en artikel 107, lid 3, onder c), VWEU; "datum toekenning van de steun": datum waarop de lidstaat een juridisch bindende toezegging tot steunverlening heeft gedaan die voor de nationale rechter kan worden aangevoerd; "ad-hocsteun": individuele steun die niet op grond van een steunregeling wordt verleend; "bruto-subsidie-equivalent" (BSE): de contante waarde van de steun, uitgedrukt als een percentage van de contante waarde van de in aanmerking komende kosten. Het BSE wordt berekend op het tijdstip van de toekenning van de steun aan de hand van het op dat tijdstip toepasselijke referentiepercentage; "in aanmerking komende uitgaven": waar het investeringssteun betreft, investeringskosten of loonkosten; "investeringssteun": steun toegekend ten behoeve van een initiële investering; "investeringskosten": materiële en immateriële activa die deel uitmaken van een initiële investering; "materiële activa": activa met betrekking tot gronden, gebouwen en installaties, machines en uitrusting. Indien de economische activiteit van de begunstigde in de vervoerssector plaatsvindt, roerende activa worden niet als in aanmerking komende kosten beschouwd; "immateriële activa": activa verworven via technologieoverdracht, zoals octrooirechten, licenties, knowhow of niet-geoctrooieerde technische kennis; "loonkosten": het totale bedrag dat daadwerkelijk door de begunstigde van de steun ten aanzien van de betreffende werkgelegenheid moet worden betaald en dat het brutoloon vóór belastingen en de verplichte socialezekerheidsbijdragen over een bepaalde periode omvat; "initiële investering": een investering in materiële en immateriële activa die verband houdt met: 1) de oprichting van een nieuwe vestiging; 2) de uitbreiding van een bestaande vestiging; 3) de diversificatie van de productie van een vestiging naar producten die voordien niet in de vestiging werden vervaardigd, of 4) een fundamentele wijziging van het volledige productieproces van een bestaande vestiging, of de overname van activa die rechtstreeks met een vestiging verband houden, mits de vestiging is gesloten of zou zijn gesloten indien zij niet was overgenomen en mits zij wordt verworven door een investeerder zonder banden met de verkoper. De enkele verwerving van de aandelen van een onderneming mag niet als initiële investering kwalificeren; "groot investeringsproject": een initiële investering waarbij de in aanmerking komende uitgaven meer dan 50 miljoen EUR bedragen, berekend in prijzen en wisselkoersen die gelden op het tijdstip dat de steun wordt toegekend;

9 (m) "maximale steunintensiteiten": de percentages vastgesteld in onderdeel 5.4 zoals die tot uiting komen in de regionale-steunkaart en die op de in aanmerking komende kosten worden toegepast; (n) (o) (p) (q) (r) "schepping van banen": een nettoverhoging van het aantal werknemers dat rechtstreeks in dienst is bij een bepaalde vestiging ten opzichte van het gemiddelde over de twaalf voorgaande maanden. Daarom moeten alle arbeidsplaatsen welke in die twaalfmaandsperiode zijn verloren gegaan, op het tijdens diezelfde periode schijnbare aantal gecreëerde arbeidsplaatsen in mindering worden gebracht; "aantal werknemers": het aantal arbeidsjaareenheden (AJE's), zijnde het aantal gedurende een jaar voltijds in dienst zijnde werknemers, waarbij deeltijdarbeid en seizoenarbeid in fracties van arbeidsjaareenheden moet worden uitgedrukt; "exploitatiesteun": steun om de lopende uitgaven van een onderneming die geen verband houden met een initiële investering, te verminderen. Daarbij gaat het om kostencategorieën zoals personeelskosten, kosten voor materialen, uitbestede diensten, communicatie, energie, onderhoud, huur, administratie enz., doch zonder afschrijvingslasten en financieringskosten indien deze bij de toekenning van regionale investeringssteun zijn opgenomen in de in aanmerking komende kosten. Exploitatiesteun kan zijn gebaseerd op daadwerkelijke kosten, maar kan worden uitgekeerd in de vorm van periodieke tranches om de verwachte kosten te dekken (periodieke uitkeringen van vaste bedragen); "regionale-steunkaart": de lijst met gebieden die een lidstaat heeft aangewezen in overeenstemming met de in deze richtsnoeren bepaalde voorwaarden en die door de Commissie is goedgekeurd; "bijgesteld steunbedrag": het toelaatbare maximale steunbedrag voor een groot investeringsproject berekend volgens deze formule: maximale steunbedrag = R (50 + 0,50 B + 0,34 C), waarbij R de in het gebied maximaal toegestane steunintensiteit is (de verhoogde steunintensiteit voor kmo's niet meegerekend), B de in aanmerking komende uitgaven tussen 50 en 100 miljoen EUR, en C de in aanmerking komende uitgaven tussen 100 en 500 miljoen EUR 20. De steunintensiteit neemt als volgt af: In aanmerking komende kosten Tot 50 miljoen EUR Gedeelte tussen 50 miljoen EUR en 100 miljoen EUR Gedeelte tussen 100 miljoen EUR en 500 miljoen EUR Afnemende steunintensiteit 100% van het regionale plafond 50% van het regionale plafond 34% van het regionale plafond (s) "één investeringsproject": een initiële investering die wordt opgestart door dezelfde begunstigde (op groepsniveau) in een periode van drie jaar vanaf de aanvang van de werkzaamheden aan een andere gesteunde investering in dezelfde NUTS 3-regio; 20 Deze berekening vindt plaats op basis van de officiële wisselkoersen die van toepassing zijn op het tijdstip van steunverlening.

10 (t) (u) "aanvang van de werkzaamheden": hetzij de start van de bouwwerkzaamheden hetzij de eerste vaste toezegging om uitrusting te bestellen, hetzij een andere toezegging die de investering onomkeerbaar maakt, afhankelijk van wat als eerste plaatsvindt. Voorbereidende werkzaamheden zoals het verkrijgen van vergunningen en de uitvoering van voorbereidende haalbaarheidsstudies worden niet als aanvang van de werkzaamheden beschouwd; "kleine en middelgrote ondernemingen" (kmo's): ondernemingen die voldoen aan de voorwaarden van de aanbeveling van de Commissie van 6 mei 2003 betreffende de definitie van kleine, middelgrote en micro-ondernemingen AAN TE MELD REGIONALE STEUN 17. In beginsel moeten de lidstaten regionale steun aanmelden overeenkomstig artikel 108, lid 3, VWEU, met uitzondering van maatregelen die voldoen aan de voorwaarden die zijn vastgesteld in een groepsvrijstellingsverordening die de Commissie heeft vastgesteld op grond van artikel 1 van Verordening (EG) nr. 994/98 van de Raad van 7 mei 1998 betreffende de toepassing van de artikelen 92 en 93 van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap op bepaalde soorten van horizontale steunmaatregelen Met name blijft voor op specifieke economische sectoren gerichte regelingen inzake investeringssteun en voor specifieke vormen van regelingen inzake exploitatiesteun de verplichting tot aanmelding overeenkomstig artikel 108, lid 3, VWEU bestaan wegens de hogere risico's op verstoring van de mededinging en het handelsverkeer. Voorts blijft voor de volgende twee categorieën van individuele investeringssteun de aanmeldingsverplichting bestaan: 1) steun toegekend op grond van een bestaande steunregeling of buiten een regeling om, indien het bedrag de aanmeldingsdrempel van punt 22 overschrijdt en 2) alle investeringssteun die (potentieel) verband houdt met de sluiting van dezelfde of een vergelijkbare activiteit binnen de EER Op specifieke economische sectoren gerichte regelingen voor investeringssteun 19. De algemene regel is dat investeringssteun dient te worden toegekend in het kader van multisectorale regelingen die integrerend deel dienen uit te maken van een regionale ontwikkelingsstrategie, met helder omschreven doelstellingen. Op specifieke economische sectoren gerichte regelingen voor investeringssteun moeten worden aangemeld. 20. De Commissie is van mening dat een regeling op specifieke economische sectoren is gericht telkens deze slechts één activiteit of een beperkt aantal activiteiten binnen de be- en verwerkende industrie of de dienstensector betreft. Regelingen die zijn gericht op toeristische activiteiten of de verwerking en afzet van niet in Bijlage I vermelde landbouwproducten, gelden niet als gericht op specifieke economische sectoren. Regelingen die echter de mogelijkheid bevatten om investeringssteun toe te kennen aan de scheepsbouwsector, moeten ook worden aangemeld Individuele investeringssteun die de aanmeldingsdrempel overschrijdt 21. Een lidstaat moet steun ten behoeve van een investeringsproject aanmelden indien de uit alle bronnen toegekende steun het maximaal toegestane steunbedrag overschrijdt PB L 124 van , blz. 36. PB L 142 van , blz. 1.

11 dat een investering met in aanmerking komende uitgaven ten belope van 100 miljoen EUR mag ontvangen in overeenstemming met de bijgestelde maximale steunintensiteit als bedoeld in punt 16, onder r). 22. In de onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de aanmeldingsdrempels voor de in onderdeel 5.4 bepaalde maximale steunintensiteiten. Steunintensiteit 20% 25% 30% 35% 50% Aanmeldingsdrempel 15 mln 18,75 mln 22,5 mln 26,25 mln 37,5 mln EUR EUR EUR EUR EUR 23. Voor investeringen die één investeringsproject vormen, moet de lidstaat de steun aanmelden voor het project waar de werkzaamheden het laatst zijn aangevangen en waarmee de aanmeldingsdrempel wordt overschreden Met de sluiting van een vergelijkbare of dezelfde activiteit binnen de EER (potentieel) verband houdende individuele investeringssteun 24. De Commissie is van mening dat steun die leidt tot de verplaatsing van bestaande capaciteit binnen de EER, ernstig verstorende effecten kan hebben op de mededinging en het handelsverkeer tussen lidstaten. Met name kan steun die in één regio wordt gegeven, een voortijdig einde maken aan bestaande economische activiteit in de andere regio en kan deze de economie van die laatste regio blootstellen aan aanzienlijke aanpassingskosten als gevolg van fricties op de arbeidsmarkt en bij het opnieuw inzetten van geïnvesteerd kapitaal. 25. Daarom moeten lidstaten aanmelding doen van investeringssteun ten behoeve van alle projecten van grote ondernemingen of van kmo's wanneer de begunstigde een vergelijkbare productieactiviteit binnen de EER heeft gesloten in een periode van twee jaar voorafgaand aan de toekenning van de steun of wanneer de begunstigde voornemens is om dit soort activiteit te sluiten binnen twee jaar nadat de investering is voltooid Regelingen voor regionale exploitatiesteun 26. Regionale exploitatiesteun is in de regel verboden. Bij wijze van uitzondering kan dit soort steun echter worden toegekend in steungebieden onder a) en in gebieden met een zeer lage bevolkingsdichtheid, mits dit verantwoord is in termen van bijdrage aan de regionale ontwikkeling en de omvang ervan evenredig is aan de moeilijkheden of handicaps die de steun probeert te verhelpen. 27. Een en ander betekent dan ook dat, gezien het hogere risico op verstoring van de mededinging en het handelsverkeer, de volgende regelingen voor regionale exploitatiesteun moeten worden aangemeld: 1) steun om bepaalde specifieke problemen te verminderen waarmee kmo's in steungebieden onder a) te kampen hebben; 2) steun om bepaalde additionele kosten (niet zijnde vervoerskosten) te vergoeden in de ultraperifere gebieden, en 3) steun om de ontvolking in gebieden met een zeer lage bevolkingsdichtheid te voorkomen of af te remmen. 3. VERIGBAARHEIDSBEOORDELING VAN REGIONALE STEUN 28. Bij het beoordelen van de vraag of een aangemelde steunmaatregel verenigbaar kan worden geacht met de interne markt, gaat de Commissie na of de vormgeving van de maatregel ervoor zorgt dat het positieve effect van de steunmaatregel voor het

12 behalen van een doelstelling van gemeenschappelijk belang opweegt tegen de mogelijke negatieve effecten op het handelsverkeer en de mededinging. Daartoe zal de Commissie onderzoeken of aan elk van de volgende criteria is voldaan: (a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) bijdrage aan een duidelijk omschreven doelstelling van gemeenschappelijk belang: voor regionale steun is de belangrijkste doelstelling een antwoord te bieden op met name rechtvaardigheidsoverwegingen, namelijk het bevorderen van de economische cohesie binnen de EU door de kloof tussen de ontwikkelingsniveaus van de verschillende regio's binnen de EU te helpen verkleinen; de rechtvaardigheidsdoelstelling wordt niet door de markt verwezenlijkt: wil de steun doeltreffend zijn, dan dient deze een antwoord te bieden voor een duidelijk omschreven marktfalen of rechtvaardigheidsprobleem. In het kader van deze richtsnoeren is dit onderdeel van de verenigbaarheidstoets vervuld indien de betrokken regio's zijn opgenomen in goedgekeurde regionalesteunkaarten waarop te zien is welke gebieden voor steun in aanmerking komen op grond van de afwijkingen van artikel 107, lid 3, onder a) en c), VWEU (zie deel 5). de steunmaatregel is een geschikt instrument: een steunmaatregel zal alleen als verenigbaar worden beschouwd indien dezelfde positieve bijdrage aan de regionale ontwikkeling niet kan worden geleverd met minder verstorende beleids- of steuninstrumenten; stimulerend effect van de steun: de steun moet het gedrag van de onderneming zodanig veranderen dat deze verdere activiteiten onderneemt die bijdragen aan de ontwikkeling van het gebied en die deze zonder de steun niet zou uitvoeren, dan wel in beperktere mate of op een andere wijze of locatie zou uitvoeren; steun beperkt tot het minimum: de steun moet beperkt blijven tot het minimum dat nodig is om aan te zetten tot extra investeringen of activiteiten in het betrokken gebied; vermijden van buitensporige negatieve effecten: de negatieve effecten van de steunmaatregelen wat betreft verstoring van de mededinging en beïnvloeding van het interstatelijke handelsverkeer moeten beperkt zijn. In de praktijk leidt dit tot het uitsluiten van bepaalde soorten maatregelen of begunstigden (zie onderdeel 1.1) en het bepalen van gevallen waar de negatieve effecten waarschijnlijk opwegen tegen eventuele positieve effecten (zie de punten 122 en 123). transparantie: steun moet op transparante wijze worden toegekend. Met name moet ervoor worden gezorgd dat de lidstaten, marktdeelnemers, het belangstellende publiek en de Commissie gemakkelijk toegang kunnen krijgen tot alle betreffende besluiten en relevante informatie over de op grond daarvan toegekende steun. 29. Indien aan ten minste één van de bovenstaande criteria niet is voldaan, zal de maatregel niet als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd. In alle overige gevallen zal de Commissie een afwegingstoets uitvoeren waarbij de positieve effecten in termen van bijdrage aan de ontwikkeling van het gebied worden afgezet tegen de vastgestelde potentiële verstoringen van de mededinging en het handelsverkeer.

13 30. Bovendien kan de steun niet met de interne markt verenigbaar worden verklaard indien een steunmaatregel of de daaraan gekoppelde voorwaarden (zoals de financieringsmethode wanneer die van de maatregel integrerend deel uitmaakt) leiden tot een daaraan onlosmakelijk verbonden schending van het EU-recht In dit gedeelte zet de Commissie uiteen op welke voorwaarden zij aangemelde regionale steun aan de bovenstaande criteria zal toetsen. In voorkomend geval zullen specifieke voorwaarden voor individuele investeringssteun en exploitatiesteun worden vermeld Bijdrage aan een gemeenschappelijke doelstelling 32. Het doel van regionale steun is om de ontwikkelingskloof tussen regio's in de Europese Unie te verkleinen. Via zijn rechtvaardigheids- of cohesiedoelstelling kan regionale steun bijdragen aan het verwezenlijken van de Europa 2020-strategie die voor inclusieve en duurzame groei wil zorgen Algemene voorwaarden 33. Regionale-steunregelingen dienen integrerend deel uit te maken van een regionale ontwikkelingsstrategie, met helder omschreven doelstellingen. Zij dienen ook aan te sluiten op en bij te dragen aan deze doelstellingen. 34. Dit zou met name het geval zijn voor de bijdrage die aan het behalen van de Europa 2020-strategie kan worden geleverd door maatregelen die ten uitvoer worden gelegd als onderdeel van regionale ontwikkelingsstrategieën die zijn uitgetekend in het kader van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds, het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling en het Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij. 35. Voor steunregelingen buiten een uit de middelen van het cohesiebeleid gefinancierd operationeel programma om, dienen de lidstaten aan te tonen dat de maatregel coherent is en bijdraagt aan de ontwikkelingsstrategie van het betrokken gebied. Daartoe kunnen de lidstaten gebruikmaken van evaluaties van vroegere staatssteunregelingen, effectbeoordelingen uitgevoerd door steunverlenende autoriteiten of adviezen van deskundigen. 36. Om te garanderen dat de steunregeling aan deze ontwikkelingsstrategie bijdraagt, moet deze een systeem bevatten waardoor de steunverlenende autoriteiten prioriteiten zullen kunnen stellen en de investeringsprojecten zullen kunnen selecteren aan de hand van de doelstellingen van de regeling (bijv. op basis van een puntensysteem). Voor regelingen waarmee prioriteiten worden uitgevoerd zoals die zijn vastgesteld in een operationeel programma dat wordt gesteund met middelen in het kader van het Gemeenschappelijk Strategisch Kader, kan de lidstaat tussen projecten prioriteiten bepalen en projecten selecteren aan de hand van procedures die vergelijkbaar zijn met die welke worden gebruikt voor activiteiten die steun uit die fondsen ontvangen Zie bijv. arrest van 19 september 2000, zaak C-156/156, Duitsland/Commissie, Jurispr. 2000, blz. I- 6857, punt 78, en arrest van 22 december 2008, zaak C-333/07, Société Régie Networks / Direction de contrôle fiscal Rhône-Alpes Bourgogne, Jurispr. 2008, blz. I-10807, punten 94 t/m 116. Voor infrastructuur voor breedbandnetwerken dient de begunstigde van de steun te worden geselecteerd op basis van een concurrerende inschrijving in overeenstemming met punt 78, onder c) en d), van de richtsnoeren breedbandsteun.

14 37. Wanneer in het kader van een regeling steun aan individuele investeringsprojecten wordt toegekend, moet de steunverlenende autoriteit zich ervan vergewissen en bevestigen dat het geselecteerde project zal bijdragen aan de doelstelling van de regeling - en zo aan de ontwikkelingsstrategie voor het betrokken gebied. 38. Om ervoor te zorgen dat de investering een reële en blijvende bijdrage levert aan de ontwikkeling van het betrokken gebied, moet de investering ten minste vijf jaar - of in het geval van kmo's, drie jaar - na de voltooiing ervan in het gebied behouden blijven Indien de steun op basis van de loonkosten wordt berekend, moeten de arbeidsplaatsen binnen de drie jaar na de voltooiing van de werkzaamheden worden ingevuld. Alle via de investering geschapen arbeidsplaatsen moeten binnen het betrokken gebied behouden blijven gedurende een periode van vijf jaar te rekenen vanaf het tijdstip dat de arbeidsplaats voor het eerst werd ingevuld. Voor investeringen door kmo's kunnen de lidstaten deze periode van vijf jaar dat een investering of arbeidsplaatsen behouden moeten blijven, tot ten minste drie jaar terugbrengen. 40. Om te garanderen dat de investering levensvatbaar is, moet de lidstaat ervoor zorgen dat de begunstigde een financiële bijdrage levert van ten minste 25% van de in aanmerking komende kosten - hetzij uit eigen middelen, hetzij door externe financiering - in een vorm die vrij is van alle financiële steun van de overheid Om te vermijden dat steunmaatregelen tot milieuschade leiden, moeten de lidstaten ook ervoor zorgen dat een milieueffectbeoordeling wordt uitgevoerd wanneer dit volgens het nationale recht of het EU-recht vereist is. 42. Voor ad-hocsteun moet de lidstaat, tenzij anders is vermeld, aantonen dat het project in lijn is met en bijdraagt aan de ontwikkelingsstrategie van het betrokken gebied en dat de steun aan dezelfde voorwaarden voldoet als investeringssteun die op grond van een regeling wordt verleend Individuele investeringssteun 43. Om aan te tonen dat investeringssteun aan de regionale ontwikkeling bijdraagt, kunnen de lidstaten gebruikmaken van de volgende indicatoren die zowel direct kunnen zijn (bijv. het aantal gecreëerde rechtstreekse banen) als indirect (bijv. lokale innovatie): (a) (b) het aantal directe arbeidsplaatsen dat door de investering wordt gecreëerd, is een belangrijke indicator van de bijdrage aan de regionale ontwikkeling. Ook de kwaliteit van de gecreëerde arbeidsplaatsen en de vereiste vaardigheden dienen in aanmerking te worden genomen; in het lokale netwerk van (toe)leveranciers kan zelfs een groter aantal nieuwe arbeidsplaatsen worden gecreëerd, hetgeen helpt de investering beter in het betrokken gebied te integreren en zorgt voor bredere overloopeffecten. Het Deze bepaling mag niet eraan in de weg staan dat installaties of uitrustingen die door snelle technologische veranderingen zijn verouderd, worden vervangen, op voorwaarde dat de economische activiteit gedurende de minimumperiode in het bewuste gebied wordt aangehouden. Dit geldt bijvoorbeeld niet voor leningen met rentesubsidie, voor door de overheid verstrekte participatieleningen of overheidsparticipaties die niet aan het beginsel van een particuliere investeerder handelend in een markteconomie voldoen, staatsgaranties die steunelementen bevatten, of staatssteun die binnen het kader van de de-minimisregels wordt verleend.

15 (c) (d) (e) (f) aantal gecreëerde indirecte arbeidsplaatsen zal dus mee in aanmerking worden genomen; een toezegging van de begunstigde om uitgebreide opleidingsactiviteiten te organiseren ter verbetering van de (algemene en specifieke) vaardigheden van zijn werknemers, zal in aanmerking worden genomen als een factor die tot regionale ontwikkeling bijdraagt. De klemtoon zal voorts worden gelegd op het aanbieden van stages, met name voor jongeren, en op opleiding waardoor de kennis en de inzetbaarheid van werknemers buiten de onderneming worden verhoogd. Om dubbeltelling te voorkomen, zal algemene of specifieke opleiding waarvoor opleidingssteun is goedgekeurd, niet als een positief effect van de regionale steun in aanmerking worden genomen; externe schaalvoordelen of andere voordelen uit oogpunt van regionale ontwikkeling kunnen ontstaan dankzij geografische nabijheid (clustereffect). Het ontstaan van ondernemingsclusters in dezelfde sector kunnen afzonderlijke bedrijven zich meer specialiseren, hetgeen tot meer efficiëntie leidt. Hoe zwaar deze indicator meeweegt bij het bepalen van de bijdrage aan de regionale ontwikkeling, hangt af van de mate waarin het cluster ontwikkeld is; investeringen houden technische kennis in en kunnen de bron zijn van een aanzienlijke technologieoverdracht (kennisspillover). Investeringen in technologie-intensieve sectoren leiden doorgaans tot meer overdracht van technologie naar het gebied waar zij worden gevestigd. In dit verband zijn ook de omvang en de specifieke aard van de kennisverspreiding van belang; ook de bijdrage van het project tot de mogelijkheden van het gebied om door middel van lokale innovatie nieuwe technologie te creëren, kan in aanmerking worden genomen. Samenwerking van de nieuwe productie-eenheid met lokale hogeronderwijsinstellingen kan in dit verband als een positief effect worden beschouwd; (g) de looptijd van de investering en mogelijke toekomstige vervolginvesteringen zijn een aanwijzing voor een duurzame band van een onderneming met de regio. 44. De lidstaten kunnen ook verwijzen naar het bedrijfsplan van de begunstigde van de steun, dat informatie kan opleveren over het aantal gecreëerde arbeidsplaatsen, de betaalde lonen (verhoging van de koopkracht van huishoudens als overloopeffect), de omvang van de verkopen van lokale producenten, en de omzet die door de investering wordt gegenereerd en die het gebied mogelijk ten goede komt door toegenomen belastinginkomsten Regelingen voor exploitatiesteun 45. Exploitatiesteun kan als verenigbaar met de interne markt worden beschouwd indien deze wordt toegekend ten behoeve van de volgende doelstellingen: (a) (b) het verminderen van specifieke problemen waarmee kmo's in steungebieden onder a) te kampen hebben; steun ter vergoeding van bepaalde additionele kosten (niet zijnde vervoerskosten) die in ultraperifere gebieden ontstaan als een rechtstreeks

16 gevolg van een of meer van de in artikel 349 VWEU bedoelde blijvende handicaps 27 ; (c) het voorkomen of afremmen van de ontvolking in gebieden met een zeer lage bevolkingsdichtheid Daarom zal de Commissie steun die bedoeld is om dit soort problemen aan te pakken, beschouwen als een bijdrage aan de regionale ontwikkeling. 47. De lidstaten moeten het bestaan en de omvang van die problemen in het betrokken gebied aantonen De rechtvaardigheidsdoelstelling niet door de markt verwezenlijkt 48. Om te kunnen beoordelen of staatssteun doeltreffend is voor het bereiken van de doelstelling van gemeenschappelijk belang, is het nodig om eerst over een diagnose van het aan te pakken probleem te beschikken. Staatssteun dient te worden gericht op situaties waar steun kan zorgen voor een wezenlijke verbetering die de markt zelf niet tot stand kan brengen. Dit geldt met name in een context van schaarse publieke middelen. 49. In de huidige context is de Commissie ten aanzien van gebieden welke zijn opgenomen op de regionale-steunkaart die volgens de in deel 5 ontvouwde regels tot stand is gekomen, van oordeel dat de markt de verwachte rechtvaardigheidsdoelstellingen zonder overheidsingrijpen niet verwezenlijkt en dat die gebieden dus in aanmerking dienen te komen voor steunverlening op grond van artikel 107, lid 3, onder a) en c), VWEU Regionale steun als geschikt instrument Een geschikt instrument in vergelijking met mogelijke andere beleidsinstrumenten Regelingen voor investeringssteun 50. Regionale investeringssteun is niet het enige beleidsinstrument waarover de lidstaten beschikken om investeringen en de creatie van banen in achterstandsgebieden te ondersteunen. De lidstaten kunnen ook andere maatregelen gebruiken, zoals de uitbouw van infrastructuur, de verbetering van de kwaliteit van onderwijs en opleiding, of verbeteringen in het ondernemingsklimaat. 51. De lidstaten moeten aantonen waarom regionale steun een geschikt instrument is om de gemeenschappelijke doelstelling van rechtvaardigheid of cohesie aan te pakken wanneer zij een regeling invoeren buiten het kader van een uit de middelen van het cohesiebeleid gefinancierd operationeel programma. 52. Indien een lidstaat besluit een sectorale steunregeling uit te werken buiten het kader van een uit de middelen van het cohesiebeleid gefinancierd operationeel programma, moet hij aantonen wat de voordelen van dit soort instrument zijn ten opzichte van een multisectorale regeling of andere beleidsopties. De Commissie zal met name D.w.z. de grote afstand, het insulaire karakter, de kleine oppervlakte, een moeilijk reliëf en klimaat, en de economische afhankelijkheid van enkele producten. Zeer dunbevolkte gebieden dienen in beginsel overeen te stemmen met NUTS 2-regio's met minder dan 8 inwoners/km² (op basis van Eurostat-gegevens over de bevolkingsdichtheid voor 2010) of delen van dergelijke NUTS 2-regio's. Die gebieden kunnen zich echter uitstrekken tot aangrenzende kleinere zones met minder dan 8 inwoners/km².

17 rekening houden met effectbeoordelingen die de lidstaat voor de voorgenomen steunregeling eventueel beschikbaar stelt Individuele investeringssteun 53. Voor ad-hocsteun moet de lidstaat aantonen hoe de ontwikkeling van het betrokken gebied met dit soort steun beter gegarandeerd is dan met steun in het kader van een regeling of andere soorten maatregelen Regelingen voor exploitatiesteun 54. De lidstaat moet aantonen dat de steun geschikt is om de doelstelling van de regeling te behalen, in verhouding tot de problemen waarvoor de steun een oplossing moet bieden. Om aan te tonen dat de steun geschikt is, moet de lidstaat het steunbedrag vooraf berekenen als een vast bedrag dat het over een bepaalde periode verwachte kostenverschil dekt, in plaats van dit te bepalen op basis van de kosten en baten die daadwerkelijk ontstaan. In deze laatste situatie zijn er doorgaans minder prikkels voor de onderneming om de kosten in bedwang te houden en om haar activiteiten geleidelijk uit te bouwen Een geschikt instrument in vergelijking met andere steuninstrumenten 55. Regionale steun kan in verschillende vorm worden toegekend. De lidstaat dient er echter voor te zorgen dat de steun wordt toegekend in de vorm die naar verwachting het minste risico op verstoringen van het handelsverkeer en de mededinging oplevert. In dat verband moet de lidstaat bij steun die een direct financieel voordeel oplevert (bijv. rechtstreekse subsidies, belastingvrijstellingen of -verlagingen, socialezekerheidsbijdragen of andere verplichte bijdragen, of de terbeschikkingstelling van gronden, goederen of diensten tegen voordelige prijzen), aantonen waarom andere, potentieel minder verstorende vormen van steun zoals terugbetaalbare voorschotten of vormen van steun die gebaseerd zijn op schuld- of vermogensinstrumenten (bijv. leningen tegen verlaagde rente of met rentesubsidie, overheidsgaranties, de verwerving van een belang of een andere vorm van kapitaalverschaffing tegen gunstige voorwaarden), niet geschikt zijn. 56. Voor steunregelingen waarmee de doelstellingen en prioriteiten van operationele programma's ten uitvoer worden gelegd, wordt het in dit programma gekozen financieringsinstrument beschouwd als een passend instrument Stimulerend effect Algemene voorwaarden 57. Regionale steun kan alleen verenigbaar worden verklaard met het Verdrag indien deze een stimulerend effect heeft. Een stimulerend effect doet zich voor wanneer de steun het gedrag van de onderneming zodanig verandert dat deze meer activiteiten onderneemt die bijdragen aan de ontwikkeling van het gebied en die deze zonder de steun niet zou uitvoeren, dan wel in beperktere mate of op een andere wijze of locatie zou uitvoeren. De steun mag niet de kosten subsidiëren van een activiteit die een 29 Wanneer echter de toekomstige ontwikkeling van kosten en opbrengsten door een hoge mate van onzekerheid is omgeven en er sprake is van grote informatieasymmetrie, kan het zijn dat de betrokken overheidsinstantie misschien ook vergoedingsmodellen wil invoeren die niet volledig vooraf vastliggen, maar die veeleer een mix zijn van vooraf en achteraf vastgestelde elementen (bijv. door het gebruik van terugvordering, met het oog op een verdeling van onverwachte opbrengsten).

18 onderneming sowieso zou verrichten, noch mag deze een vergoeding zijn voor het normale zakelijke risico van een economische activiteit. 58. Dat een stimulerend effect speelt, kan in twee mogelijke scenario's worden aangetoond: 1. de steun is een prikkel om een positief investeringsbesluit te nemen, doordat een investering die anders onvoldoende rendabel zou zijn voor de begunstigde, in het betrokken gebied kan plaatsvinden 30 (scenario 1 - investeringsbesluit), of 2. de steun geeft een prikkel om een voorgenomen investering in het betrokken gebied en niet elders uit te voeren, doordat de steun de nettohandicaps en de kosten compenseert die uit de vestiging in het betrokken gebied voortvloeien (scenario 2 - vestigingsbesluit). 59. Indien de steun het gedrag van de begunstigde niet verandert door (aanvullende) investeringen in het betrokken gebied te stimuleren, mag worden aangenomen dat dezelfde investering zelfs zonder de steun in de regio had plaatsgevonden. Dit soort steun heeft geen stimulerend effect voor het bereiken van de regionale doelstelling en kan niet verenigbaar worden verklaard met de interne markt. Evenwel kan regionale steun ten behoeve van investeringen die vereist zijn om normen te halen die door het EU-recht zijn vastgesteld, worden beschouwd als steun met een stimulerend effect, indien het, zonder de steun, voor de begunstigde onvoldoende winstgevend was geweest om de investering in het betrokken gebied uit te voeren, met sluiting van een bestaande vestiging in dat gebied tot gevolg. 60. De werkzaamheden aan het project mogen niet zijn aangevangen voordat het besluit van overheidsinstanties om de steun toe te kennen, is goedgekeurd. Wat betreft investeringssteun die moet worden aangemeld, het besluit om steun toe te kennen moet afhankelijk worden gesteld van het besluit waarbij de Commissie de steun goedkeurt. 61. Indien de werkzaamheden aanvangen vóór de vaststelling van het in punt 60 bedoelde besluit van de steunverlenende autoriteiten, zal het hele project niet voor steun in aanmerking komen. 62. Een aan deze richtsnoeren gehecht standaardformulier moet worden gebruikt 31. In het aanvraagformulier moeten begunstigden van de steun uitleggen wat er zou zijn gebeurd indien er geen steun was (d.w.z. het nulscenario) door aan te geven welk van de in punt 58 beschreven scenario's van toepassing is. 63. Indien de steun aan een grote onderneming wordt verleend op grond van een regeling, moet de steunverlenende autoriteit van de begunstigde eisen dat deze het bewijs levert voor het stimulerende effect van de steun, zoals dat in de punten 62 tot en met 65 is bedoeld. 64. Grote ondernemingen moeten ter staving van het in het aanvraagformulier beschreven nulscenario bewijsstukken verschaffen. 65. De steunverlenende autoriteit dient het nulscenario op zijn geloofwaardigheid te toetsen en te bevestigen dat de regionale steun het vereiste stimulerende effect heeft zoals dat in punt 58 is beschreven. Een geloofwaardig nulscenario betekent dat het Dergelijke investeringen kunnen de voorwaarden scheppen die zonder aanvullende steun ruimte bieden voor verdere investeringen. Zie bijlage V.