Activiteitenkalender KNNV afd. Veendam e.o.

Transcriptie

1 Activiteitenkalender KNNV afd. Veendam e.o. Woensdag 11 februari 2009: Jaarvergadering afdeling Veendam e.o. Plaats: Dollardcollege, Mr. D.U. Stikkerlaan 4, Winschoten Aanvang: uur Dinsdag 24 maart: Lezing door de heer B. Veeman: Zwerven door Toendra en over Taiga in Oost Siberië. Plaats: Dollard College, Mr. D.U. Stikkerlaan 4, Winschoten Aanvang: uur We schrijven Het ijzeren gordijn is gevallen. Als één van de eerste westerlingen na de Russische revolutie van 1917 exploreert de heer Veeman, zowel over land als door de lucht, het immense gebied van Oost Siberie tot aan de Bering Straat. In deze lezing doet hij hiervan in woord en beeld verslag. Verwacht spannende verhalen en prachtige foto's van landschap,flora en fauna. zondag 12 april: Excursie Stinzenflora Friesland Vertrek 9.00 uur, verzamelen op de parkeerplaats van Autorama in Veendam aan de kant van het Oosterdiep. Een bezoek aan o.a. Martenastate te Cornjum met veel stinzenplanten en daarbij een begraafplaats met de rijkste groeiplaats van Gele anemonen van Nederland, vlak daarbij in het mooiste terpdorp van Frieland Jelsum ligt de Dekemastate, Martenastate te Franeker en het Poptaslot in Marsum. Ook Raard heft een rijke stinzenflora, dus keuze genoeg Opgave Klaas Steenbergen Natura 2000 Liefstingshbroek: 9 mei, vogels (en planten). Aankondiging en wijze van aanmelding wordt in de krant vermeld! Zaterdag 23 mei: Vogelexcursie in het bosgebied bij Gieten. Vertrek 7.00 uur, verzamelen op de parkeerplaats van Autorama in Veendam aan de kant van het Oosterdiep. De excursie zal tot ongeveer 12 uur duren. De trekvogels zijn terug en het is de tijd van vogelzang! Leiding: Jaap Tonkes en Henk Twiest. Aanmelden bij Jaap, Zaterdag 20 juni: Heemtuin Muntendam De excursies van vorig jaar naar de Heemtuin zijn niet doorgegaan om verschillende redenen. Toch zijn we heel benieuwd naar de ontwikkeling van het gebied, en met name de nieuwe gedeelten. In deze tijd van het jaar kan het erg interessant zijn op insectengebied. Misschien kunnen we na afloop aanvallen op de appeltaart ter plaatse. De excursie wordt geleid door Chris. Aanvang uur. Vertrekpunt: Autorama in Veendam Aanmelden bij Chris van Houdt: of Zaterdag 11 juli 2009: Vlinder- en libellenexcursie Loosterveen. Het Loosterveen ligt ca. 3 km ten oosten van Vriescheloo. In het bos liggen prachtige vennetjes en beschutte weitjes. Het beheer van het bos is erop gericht een soortenrijk loofbos te krijgen. Aan de zuidkant grenst het aan wijken met schrale bermen. Op sommige plaatsen groeien Struik- en Dopheide. Ergens in deze omgeving is onlangs de Grote Weerschijnvlinder gezien. Kortom een uitdagende locatie. Deze excursie wordt samen met de Vlinder en libellenwerkgroep Stad en Ommelaand gegeven. Verzamelplaats en tijd: bij Chris, Dorpsstraat 47, Vriescheloo. Vanaf daar vertrekken we om uur naar het Loosterveen. Aanmelden bij Stieneke Bontsema of Chris van Houdt of Zondag 2 augustus: Ruiten Aa, Insectenexcursie Het is een gecombineerde excursie van de afdelingen Groningen en Veendam. Vlinders en libellen boven water, wantsen en kevers onder water. De excursie wordt geleid door Kees Boele en Chris van Houdt. Aanvang uur. Vertrekpunt: De kruising Rennenborgweg/Wollinghuizerweg in de gemeente Vlagtwedde. Aanmelden bij Chris van Houdt: of Natura 2000 Liefstingshbroek: 22 augustus, dood hout leeft, insecten en paddenstoelen Aankondiging en wijze van aanmelding wordt in de krant vermeld! Toekomstplannen: Excursie ten zuiden Papenburg. datum nog niet vastgesteld. Schelpen op Schier. zaterdag 12 september. Paddenstoelenexcursie, nog geen datum bekend Vogelexcursie Lauwersmeer 15 november Decemberlezing 1

2 Insectenwerkgroep KNNV Veendam e.o. en Groningen Voor alle activiteiten geldt: informatie en opgeven bij Chris van Houdt, tel of Programma januari - juni 2009 vr 16 jan di 03 feb Determinatieavond kevers: haantjes. Voor literatuur wordt gezorgd en ook voor determinatie-materiaal. Programma bespreken! Bij Chris, uur Insectenexcursie Loosterveen: zoeken op schors en aan de voet van bomen. Vertrekpunt: bij Chris Tijd: uur vr 27 feb Determinatieavond kevers:loopkevers. Bij Chris Tijd: uur di 10 mrt Insectenexcursie Ruiten Aa, vertrekpunt: Rennenborg Tijd: uur vr 27 mrt Determinatieavond insecten bij Chris Tijd: uur vr 3 apr Insectenexcursie Ellersinghuizerveld. Vertrekpunt: Liefstinghsbroekbos.Tijd: uur vr 24 apr Determinatieavond insecten bij Chris Tijd: uur vr 8 mei Insectenexcursie Wessinghuizen. Vertrekpunt: Parkeerplaats SmeerlingTijd: uur ma 25 mei Insectendeterminatieavond en vangen op licht Tijd: laat vr 5 jun Zweefvliegenexcursie Weenderveld. Vertrekpunt: Weenderstraat 32 Tijd: uur Andere afdelingen Afdeling Groningen 10 februari 2009: Lezing Spookorchissen in de Ecrins / botanische schatten uit de Pyreneeën Geert-Jan Herder en Willem Stouthamer geven u in één avond een opwarmertje voor de komende zomer. Aanvang: uur. Locatie: Gorechthuis, Haren Zaterdag 14 februari 2009: Vogelwerkgroep KNNV Groningen, Drentsche Aa Locatie: Oudemolen, parkeerplaats Drentsche Aa Start: 9.00 uur, info: Erik Hoiting ( ) of Gerard Strabbing ( ) Zondag 15 februari 2009: Knoppen Vosbergen, Eelde Het is alweer jaren geleden dat we als KNNV Groningen met een wandeling naar de knoppen gingen. Op weg naar het voorjaar gaan we het opnieuw aanbieden met een rondwandeling in de bossen van Vosbergen. Vertrek: 9.30 uur Overwinningsplein. Opgave: keesboele@tiscali.nl Zaterdag 14 maart 2009: Vogelwerkgroep KNNV Groningen, Midwolder Bos, Locatie: Midwolda, parkeerplaats Ennemaborg Start: 9.00 uur,. Info: Erik Hoiting ( ) of Gerard Strabbing ( ) Zondag 29 maart 2009: Groningse stadsmossen met Hans Colpa en Ben van Zanten De Bryologische en Lichenologische Werkgroep van de KNNV vraagt dit jaar aandacht voor mossen op stenen. Dat was voor ons aanleiding een bijzondere wandeling over de Zuiderbegraafplaats en door het Sterrebos in Groningen te gaan maken en de aandacht te richten op de wondere en zeer gevarieerde wereld van mossen. Vertrek: uur, Parkeerplaats Zuiderbegraafplaats. Opgave: keesboele&tiscali.nl Zondag 5 april 2009: Stinzenplanten Provincie Groningen Willem Stouthamer biedt opnieuw een tocht langs voorjaarsbloeiers op bijzondere plaatsen en soms een adellijke oorsprong. We vertrekken om uur bij restaurant Jantje zag eens pruimen hangen in het Noorderplantsoen en eindigen in de loop van de middag in Domies Toen in Pieterburen. Bij slecht weer wordt uitgeweken naar 19 april 2009 Opgave: ingesomhorst@hetnet.nl Zaterdag 11 april 2009: Vogelwerkgroep KNNV Groningen, Mensingerbos, Roden Start: 9.00 uur, Info Erik Hoiting ( ) of Gerard Strabbing ( ) 2

3 Natura 2000 en het Lieftinghsbroek De tweede publieksexcursie naar het Liefstinghsbroek is inmiddels achter de rug. Het thema was mossen en paddenstoelen. Voor de mossen hadden we Ben van Zanten gevraagd als excursieleider en Johanna Berghuis deed de paddenstoelen. Net als bij de eerste excursie hebben we veel media op de hoogte gesteld en voordat we dat deden hadden we al aanmeldingen binnen van mensen die via mond op mondreclame al op de hoogte waren. Ook hadden we nog wat mensen op de lijst waarvoor in augustus geen plaats meer was omdat we niet in een te grote groep door het kwetsbare reservaat kunnen lopen. Uiteindelijk was de groep 19 mensen groot en veel deelnemers waren mensen van buiten de KNNV. Na een inleiding van Chris over het fenomeen Natura 2000 hebben we kort door het Metbroekbos gelopen en zijn toen naar het Liefstinghsbroek gegaan om zo ook het verschil tussen de bosjes te kunnen zien. In tegenstelling tot de vorige keer in augustus was het mooi zonnig weer. De meer dan manshoge varens vond men erg fascinerend en we hebben veel over paddenstoelen en mossen gehoord. Na de excursie hoorde ik van Ben van Zanten dat hij de indruk had dat de mossenflora in het Liefstingsbroek er op achteruitgegaan in sinds de jaren 70 toen hij het gebied geïnventariseerd heeft. Natuurlijk zegt dat niets over het beheer van de laatste jaren. Het zou wel interessant zijn de ontwikkeling in de gaten te houden. Omdat in het Liefstinghsbroek veel dood hout ligt is het een rijk paddenstoelengebied. Het door LNV gesubsidieerde Project Natura 2000 binnen de KNNV gaat volgend jaar door en het lijkt ons voor de afdeling Veendam e.o. interessant om nog een jaartje mee te draaien. Dat houdt in dat we het komende jaar weer twee publieksexcursies moeten organiseren. We hebben toestemming van Jeroen Kuiper van Natuurmonumenten om dat te doen. Inmiddels is de gebiedsfolder van het Liefstinghsbroek klaar. Wie een folder wil hebben kan hem ophalen bij Chris. De folders zullen ook op de ledenvergadering uitgedeeld worden. Gegevens over Natura 2000 en de activiteiten zijn te vinden op en data van de excursies zullen ook in de Veenpluis vermeld worden. Chris van Houdt Verslag vogelexcursie Lauwersmeer 23 november 2009 Het wordt zo langzamerhand een traditie om in november het Lauwersmeer op te zoeken. In Veendam verzamelden zich de deelnemers, wat niet helemaal volgens de regels van de nieuwe verkeerssituatie gebeurde. Plaatselijke agenten vonden dat we toch wat vreemd geparkeerd stonden. In het vervolg spreken we als beginpunt het parkeerterrein bij de Autorama af, hebben we ook geen problemen met betaald parkeren! Bij het beginpunt vlogen een zestal eenden over. Fout, 6 grote zaagbekken wist onze gids Emo ons meteen te corrigeren. En inderdaad, we riepen al iets wat we verwachtten, niet wat we zagen. De route verliep ook al volgens het bekende tracé: bij Zoutkamp de polder in. Blauwe kiekendief, brilduiker, 2 grote zilverreigers, wilde en kleine zwanen, tureluur, wintertaling en krakeend lieten zich al snel zien. Natuurlijk kan ik alle soorten opnoemen die we zagen of hoorden, maar laat ik me beperken tot de leuke waarnemingen. Ook al zie je ze op bijna elke tocht naar dit gebied, toch blijven ze verrassen: baardmannetjes. Eerst hoor je hun geluid en dan is het zoeken of je ze ziet. De meeste kans heb je als ze boven het riet uitvliegen en dan ze proberen te volgen als ze landen. In deze periode van het jaar is de kans groot op waterpiepers. Meestal is het zich erg slecht, zitten ze te ver weg om goed bekeken te worden. Nu hadden we geluk. Eentje zat aardig dichtbij en met de telescopen erop gericht goed te zien. Zelfs het kleurverschil met de ook aanwezige graspiepers was goed waar te nemen! Barmsijsjes vlogen langs, watersnippen en bonte kraaien in het gras, buizerden in de boompjes en: een wel heel grote buizerd : een zeearend, ook in een van de bomen. Bij het Nieuwe Robbengat is het vooral kijken naar watervogels (brilduikers, tafeleenden, kuifeenden), maar nu was het een zangvogel die de meeste aandacht trok. Een pestvogel kwam aanvliegen en landde in een boom achter ons. Emo zag nog net een ijsvogel verdwijnen (ik ben daar waarschijnlijk meestal te traag voor ) Maar wie weet, de dag was nog lang. Bij Robbenoort heb zelfs ik geluk: op een plek waar hij vaker gezien wordt, zit er nu toch eentje: de ijsvogel laat zich goed bekijken! De haven wordt aangedaan. Dodaarsjes (10), middelste zaagbekken en een zeehond zijn de opvallendste aanwezigen. Opnieuw wordt er een ijsvogel opgemerkt, de derde al vandaag. De middagpauze wordt doorgebracht bij het bekende Schierzicht, waar wat vissen ontleed worden En waar we een tip krijgen van een bijzondere waarneming in de Bantpolder. Dat is precies de route die we willen volgen. Brandganzen zijn er natuurlijk, evenals grauwe ganzen en kolganzen. We zijn al te ver voor de bijzonder gast, wordt ons verteld. Dan terug en daar is het vogeltje: een rosse franjepoot! Meestal worden grauwe franjepoten gezien. We kunnen het dier een hele tijd bekijken, tot het opvliegt en uit ons zicht verdwijnt. Bij het afzoeken van het gebied valt het oog op een nogal rechtop zittende roofvogel. Het is een slechtvalk, vanaf een verhoging het terrein bekijkend. Na deze succesjes gaat het richting Tibma. Veel goudplevieren en kieviten, wulpen en spreeuwen, 10 kleine zwanen, natuurlijk de al eerder genoemde ganzesoorten en dan als afsluiter een roodhalsgans. Tussen alle brandganzen is niet alleen het verschil in kleur met het rood te zien, maar ook het zwart is anders. We besluiten daar de excursie te beëindigen. Alsof het zo moet zijn, begint het te regenen als we wegrijden. Een beter teken dat het nu mooi genoeg geweest is, konden we niet krijgen. Henk Twiest 3

4 Verslag Determinatieavond Haantjes (Chrysomelidae) 12 december 2008 Aanwezig waren: Marjan van Oosten, Geertjan Branger, Stieneke Bontsema en Chris van Houdt. Afwezig met bericht: Wim Zolf en Willem Stouthamer. De bedoeling van de avond was een begin te maken met het determineren van de haantjesfamilie van de kevers. Op excursie en in de tuin op allerlei planten komen we vaak haantjes tegen. Ze zijn prachtig gekleurd en zo word je nieuwsgierigheid gewekt. In Nederland zijn ongeveer 290 soorten haantjes te vinden. Binnen onze insectenwerkgroep hebben we geen haantjesspecialist, maar omdat we allemaal ruime ervaring hebben met determineren van organismen en we beschikken over een kleine verzameling opgeprikte dieren durven we het aan. Dode, wat langer bewaarde haantjes kunnen van kleur veranderen (verbleken) en we kunnen dus niet te veel op de kleur af gaan. We zijn er van uitgegaan dat we kevers herkennen zonder een determinatieboek open te slaan. De volgende stap is bepalen of we met een haantje te doen hebben of met een dier uit een andere keverfamilie. Daarvoor hebben we 2 tabellen tot onze beschikking: de keversleuteltabel uit de insectenbasisgids van de jeugdbonduitgeverij en de eerste sleuteltabel uit Freude Harde Lohse deel 1. We begonnen allemaal met dezelfde (?) 3 soorten haantjes, waaraan verschillende kenmerken te vinden waren. Het bleken inderdaad alle haantjes te zijn en nu weten we ook op grond van welke kenmerken! Belangrijke kenmerken zijn: Géén verkorte dekschilden, alle poten ongeveer even lang, alle tarsen bestaan uit 4 leedjes, antennen zijn gewoon snoervormig, geen knopje en ook niet heel lang en staan ook niet in een kuiltje ingeplant, de ogen zijn niet door de antennen omgeven, het 3 e tarslid is hartvormig (gelobd), de kop is niet snuitvormig verlengd, het 2 e antennelid is tenminste half zo lang als het 3 e. Maar nu verder! Met deel 9 van Freude Harde Lohse hebben we kunnen determineren tot de onderfamilie. Er zijn 12 onderfamilies met in het totaal 64 genera. In de Duitse tabellen worden veel afkortingen gebruikt waar iedereen aan moet wennen. Met het eerste dier hadden we de nodige moeite, maar als je de kenmerken een keer bestudeerd hebt is het volgende dier direct een stuk gemakkelijker. Het helpt ook dat voor de vergelijking we af en toe dieren uit de kleine referentiecollectie kunnen pakken. De dieren die we uitgekozen hadden om te determineren zijn vrij groot >5mm. We hebben ons nog niet gewaagd aan kleinere, zoals zandvlooien. Kenmerken waar we nu op moesten letten waren: halsschild met- of zonder zijrand, breedte van het halsschild ten opzichte van de dekschilden, dikte en lengte van het 1 ste antennelid, bestippeling van de dekschilden: met- of zonder dekschildstrepen, grootte van het pygidium, positie van de antennen op de kop: ver- of niet ver uit elkaar, tussen- of voor de ogen. Een moeilijk kenmerk was de mate van insnijding van het hartvormige 3 e tarslid. Als het ver ingesneden is kun je met wat moeite 2 losse lobben eraan herkennen en als het niet ver ingesneden is heeft het gewoon de vorm van een hartje. Omdat het klauwlid (laatste tarslid) er min of meer voor zit is een en ander moeilijk te zien. Je moet hier wat ervaring mee opdoen. We hebben beesten van de volgende onderfamilies bekeken: Criocerinae (met 3 geslachten en 11 soorten), het Leliehaantje hoort bij die groep. Verder hadden we 2 beesten uit de onderfamilie Chrysomelinae (grote groep met 17 geslachten en ca 90 soorten). Wij hadden volgens mij het Groen zuringhaantje en het Populierenhaantje. Ons plan is om een volgende keer verder te gaan met determineren tot op de soort. Literatuur: Die Käfer Mitteleuropas, Band 9 Freude, Harde, Lohse Goecke&Evers Insectenbasisgids Jeugdbonduitgeverij Chris van Houdt 4

5 Verslag van de snertwandeling bij Sellingen, 11 januari 2009 Het vorig jaar werd de snertwandeling samen met de afdeling Delfzijl gehouden. Zo ook nu. Het aantal deelnemers was kleiner dan de vorige keer (24 personen) waardoor de groep niet gesplitst hoefde te worden. Vanaf de parkeerplaats bij de Noordmee naar de oevers van de Ruiten A, dan via het bos naar het noorden. Het gaat de kant op ban Jipsinghuizen, naar het gebied Breedwisch. Het ven is dichtgevroren, wat de meeste deelnemers ertoe verleidt om over het ijs te gaan. Wat is een ven trouwens snel van wandelaars ontdaan als het even geluid geeft. Dit gebiedje ligt buiten de gemarkeerde wandelroutes en doordat er een open gebied tussen ligt loop je er ook niet zo snel naar toe. De terugtocht gaat meer over de verharde weg langs enkele huizen. Eindelijk vogels: koperwieken en kramsvogels in een wei, enkele goudvinken in de struiken en een eenzame buizerd. Dit is nooit een tocht om veel soorten te zien, meer om de sociale contacten weer eens aan te halen. Na deze stevige wandeling in een koude winterse wind lokt de snert in de Herberg in Sellingen. De kwaliteit is uitstekend: eindelijk een kok die niet fanatiek met de zoutpot strooit! Alleen moet de herbergier het gebruik van soepterrines op tafel nog leren. Henk Twiest Hoe een reiger bijna omkomt in de bureaucratie.. Het winterde weer eens aardig in ons landje. We maakten een wandelingetje en vonden een reiger die helemaal ondergedompeld zat in een wak in het ijs van een sloot. Totaal uitgeput, waarschijnlijk zelfs onderkoeld, kon niet meer op eigen kracht eruit komen Dus kwamen we in actie en visten haar eruit Ze kon kennelijk niet op de poten staan, waren misschien bevroren geweest We namen het dier mee naar huis en zetten het in een grote doos op een warme plek. We voerden het met wat visbrokjes-kattenvoer, hetgeen natuurlijk door de keel geduwd moest worden. Maar ja de reiger kon daar natuurlijk moeilijk blijven zitten en de volgende dag alweer vrijlaten, terwijl het nog steeds redelijk vroor, leek ook geen optie. Dus ging ik bellen. Eerst naar de dierenbescherming in Assen. O ja, waar woont u? In Gasselternijveen. Tja, er is een vogelopvang in Ureterp, daar zou u de reiger naar toe kunnen brengen. Dat leek me nogal ver, is er niet iets dichterbij? Er is een vogelopvang die Hemelriek heet of zo, maar daar heb ik geen plaatsnaam en telefoonnummer van. Is dat niet bij het Nije Hemelriek in Gasselte, vroeg ik Dat wisten ze niet, maar misschien weet SBB Boswachterij Gieten/Gasselte dat wel? Dus belde ik SBB, ik dacht Gasselte, maar dan krijg je dus SBB Assen. Die wisten van geen vogelopvang bij Gasselte, maar wel één op de Oude Groningerweg in Westerbork. Helaas..wisten ze niet de naam en het telefoonnummer. Ze adviseerden me te bellen naar de landelijke meldkamer van de politie, dat doen wij ook altijd.de landelijke meldkamer vroeg eerst naar plaatsnaam of postcode opdat ze ons konden doorverbinden met de relevante regionale meldkamer. De dienstdoende agent in de regionale meldkamer meende dat we toch beter maar de landelijk meldkamer van de Dieren-ambulance konden bellen. Die landelijke meldkamer vroeg ook eerst naar plaatsnaam en/of postcode en verbond ons door met de regionale meldkamer. Vervolgens zei de dienstdoende medewerker aan de ander kant van de lijn: O,ja u heeft vanmorgen al eerder gebeld, het gaat toch om die blauwe reiger? Waarop ik vol verbazing zei: als de dierenbescherming Assen tevens de regionale Dierenambulance is, waarom heeft u dat vanochtend dan niet gezegd? Ja, maar dat heeft u niet gevraagd. Dus op dit punt aangekomen vroeg ik hen expliciet of ze mijn reiger zouden kunnen komen halen en bij een professionele vogelopvang onderbrengen. De adresdetails werden genoteerd. Vervolgens ging de telefoon. Assen deelde mede dat niet zij, maar de Dierenambulance Stadskanaal de reiger in Gasselternijveen zou komen halen.. Even later ging weer de telefoon: Dierenambulance Stadskanaal. Alles goed en wel meneer, maar eigenlijk mogen wij die vogel helemaal niet bij u halen, want u woont niet in de Provincie Groningen, maar de Provincie Drenthe Toch hield ik maar een pleidooi dat de reiger van al deze bureaucratische rompslomp niet de dupe mocht worden, dat zij er zo al erg genoeg aan toe was, dat professionele vogelopvang geboden was..dat we toch in de Drents-Groningse Veenkoloniën wonen en dat ze het dier toch maar even zouden moeten ophalen. Ze haalden een hand over hun hart, staken (voor één keer,hoor!!) de grens over en brachten het dier onder in de Vogelopvang van Bellingwolde.. Een paar dagen later belden we: het ging beter, het ging goed met de reiger. Ze kreeg vis en ééndagskuikens.wanneer ze de laatstgenoemden at, stonk ze niet zo geweldig! Hoe heet onze KNNV-afdeling ook alweer? Veendam e.o., Drents-Groningse Veenkoloniën, Oost-Groningen. Kortom, zijn we wel voldoende grensoverschrijdend bezig? Kees Nieuwerth. 5

6 2009 wordt jaar van Even een onthulling, want niet veel mensen weten het al. Maar 2009 wordt het Jaar van de Egel. De Zoogdiervereniging gaat een jaar lang campagne voeren voor dit bijzondere zoogdiertje en heeft daarbij uw hulp nodig. De Chinezen kennen het al heel lang. Elk jaar staat bij hun in het teken van een dier: het jaar van de rat, het konijn, de tijger of noem maar op. Dat heeft te maken met hun manier van astrologie bedrijven. Volgens de overlevering werd een race tussen de dieren gehouden om te bepalen welk jaar naar hen vernoemd zou worden. De rat werd eerste en de kat laatste en viel daarmee af. Hoe dat kwam? De rat vertelde de kat dat de race een dag was uitgesteld en kwam zelf op de rug van de os als eerste aan. Sinds die tijd achtervolgt de kat, de rat, om wraak te nemen. Maar nu sinds kort staat ook in Nederland elk jaar in het teken van een dier. Maar dan op een heel andere manier natuurlijk wordt het Jaar van de Egel. Dit unieke zoogdier komt trouwens helemaal niet in China voor (maar weer wel in Nieuw Zeeland waar het dier door mensen is geïntroduceerd). De Zoogdiervereniging (VZZ) wil graag weten hoe het nu gaat met de egel in Nederland. De tekenen zijn niet al te gunstig maar een goed beeld ontbreekt. Er lijkt sprake te zijn van een afname van vijftig procent ten opzichte van 1997.Er vallen veel slachtoffers in het verkeer en tuinen worden steeds minder natuurlijk. Daarom moet het jaar van de Egel ook bijdragen aan meer egelvriendelijk beheer van tuinen en parken. Hoogtepunt van de campagne wordt het Egeltelweekend op 18,19 en 20 september. Dan wordt onder andere de grootste egeltelling ooit gehouden. Zet dit weekend dus vast in uw agenda. Alle activiteiten worden te zijner tijd op een speciale website vermeld. Maar meteen al in het begin van het jaar wil de Zoogdiervereniging starten met het E-team, het Egelteam. Daarvoor worden forenzen gezocht die gedurende het jaar dode egels langs de weg registreren en doorgeven. Dat geeft inzicht in de verspreiding en aantallen verkeersslachtoffers. U gaat dus nog veel horen van de egel in Wie zich op de een of andere manier (bijvoorbeeld door lid te worden van het E-team of door een activiteit te organiseren tijdens het Egelweekend) wil inzetten voor het Jaar van de Egel kan zich melden bij de Zoogdiervereniging: Eric van Kaathoven, eric.vankaathoven@vzz.nl, projectleider Jaar van de Egel, Foto: Johannes Regelink, de Zoogdiervereniging 6

7 JAARVERGADERING KNNV AFDELING VEENDAM EN OMSTREKEN OP WOENSDAG 11 FEBRUARI 2009, IN HET DOLLARDCOLLEGE WINSCHOTEN (Mr D.U. STIKKERLAAN 4), AANVANG uur AGENDA 1. Opening 2. Notulen jaarvergadering 21 februari Mededelingen en ingekomen stukken 4. Algemeen jaarverslag Financieel jaarverslag 2008 en vaststelling begroting Verslag kascommissie en benoeming nieuwe leden 7. Verslag plantenwerkgroep, paddenstoelenwerkgroep en insectenwerkgroep 8. Redactie Veenpluis 9. Natuurbescherming 10. Contacten 11. Voornemens bestuur in Bestuursverkiezing: Aan de beurt om af te treden is Johanna Berghuis. Ze stelt zich herkiesbaar. Het bestuur stelt voor om haar als bestuurslid te herbenoemen. Kees Nieuwerth is bereid gevonden plaats te nemen in het bestuur. Het bestuur stelt voor hem als bestuurslid te benoemen. Tot acht dagen voor de vergadering kunnen tenminste vijf leden gezamenlijk schriftelijk kandidaten en/of tegenkandidaten bij het bestuur voordragen onder overlegging van een bereidverklaring van de door hen voorgedragen persoon. 13. Vertegenwoordigers voor: VV (Vertegenwoordigende Vergadering KNNV) BR (Beleidsraad KNNV) Raad van toezicht MFG (Milieufederatie Groningen) 14. Website 15. Suggesties jaarprogramma t.a.v. lezingen en excursies 16. Rondvraag 17. Sluiting Na het huishoudelijke gedeelte volgt een film, uitgezocht door de paddenstoelenwerkgroep NOTULEN JAARVERGADERING KNNV AFDELING VEENDAM EN OMSTREKEN 2008 Vergadering KNNV Veendam e.o. op 21 februari 2008 Aanwezig 14 leden: Coen Eulderink, Henk Twiest, Anneke Nieuwenhuijs, Han Bouman, Aart Verstegen, Cornelis van Mierlo, Gerbina Franssens, Aart Jan Langbroek, Kees Nieuwerth, Go van der Veen, Stieneke Bontsema, Johanna Berghuis, Jaap Tonkes, Chris van Houdt 1 Opening. De voorzitter Johanna heeft last van haar keel en delegeert het voorzitterchap aan Chris. Jaap notuleert. 2 Notulen. Aart Jan heeft een aanvulling over de Fauna passages. Zie punt 9. Verder worden ze inhoudelijk en tekstueel goedgekeurd. 3. Mededelingen en ingekomen stukken Kees Nieuwerth heeft zich aangemeld om onze club te vertegenwoordigen bij de VV en de beleidsraad. Hij stelt zich aan de vergadering voor en zal voortaan ook de bestuursvergaderingen bijwonen. 4. Algemeen jaarverslag 2007 Opmerkingen De werkgroepen functioneren prima en de makers van de verslagen worden bedankt. Aart Jan: Bij de activiteiten ontbreekt onze deelname aan de Groenmarkt. Chris zal dit toevoegen. 5. Financieel jaarverslag en vaststelling begroting 2008 De penningmeester geeft een toelichting op de jaarcijfers. Een kostenpost van 263,62 was, door te laat binnengekomen rekeningen niet meegenomen in het saldo van de girorekening van Dit in aanmerking genomen is het vermogen van de vereniging nagenoeg onveranderd. Kosten en baten houden elkaar aardig in evenwicht. De Postbank geeft een zeer lage rente op onze depositorekening. Ook is deze bank overgenomen door ING dat voor ons gevoel minder bij onze doelstellingen past. Stieneke weet bv. dat zij de formule 1 races subsidiëren. Gezocht wordt daarom naar een betere bestemming voor onze besparingen waarbij als eerste de ASN bank in aanmerking komt. 7

8 6. Verslag kascommissie en benoeming nieuwe leden. De kascommissie bestaande uit Han Bouman en Aart Verstegen brengt bij monde van Aart verslag uit. De kas is in orde bevonden en de penningmeester wordt décharge verleent en bedankt. Er melden zich geen nieuwe kandidaten voor de commissie. De oude blijft dus aan. 7. Verslag werkgroepen Zie algemeen jaarverslag 8. Veenpluis Henk zegt dat de excursieverslagen vaak te laat worden aangeleverd, waardoor hij te weinig tijd heeft voor de redactie. Verzocht wordt zich beter te houden aan de deadline. 9. Natuurbescherming Aart Jan zegt dat het Waterschap naar zijn mening te veel gif gebruikt bij het schoonhouden van taluds en watergangen. Verder is er bij de aanleg van de Beersterweg op aandringen van de vereniging Winschoter-Groen, KNNV en IVN een faunapassage gekomen en zijn er meer in voorbereiding. Ook bij de aanleg van de rotonde de Blauwe Roos is zo geadviseerd. Hij blijft ons aanspreekpunt voor waarschuwingen en suggesties van leden over dit onderwerp. 10. Gewest Noord Het gewest Noord zal een lezing organiseren die gegeven zal worden door Ben Westerink 11. Voornemens bestuur Worden overgenomen door de vergadering. 12. Bestuursverkiezing Coen Eulderink is bereid gevonden om zitting te nemen in het bestuur. Het bestuur draagt hem voor. Chris van Houdt moet statutair aftreden. Zij heeft zich herkiesbaar gesteld. Er zijn geen tegenkandidaten en de vergadering gaat met hun benoeming akkoord. 13. Vertegenwoordigers De volgende mensen zijn bereid gevonden ons te vertegenwoordigen bij: Vertegenwoordigende Vergadering: Kees Nieuwerth en Jaap Tonkes. Vervanger Stieneke Bontsema Beleidsraad: Chris van Houdt. Vervanger Kees Nieuwerth Milieufederatie: Jaap Tonkes. Vervanger Aart Jan Langbroek 14. Homepage Coen vindt Website een betere naam. Hij stelt voor een digitaal fotoboek te maken. Verder de mededeling dat de Veenpluis direct na verschijning op de site staat en is te downloaden. 15. Suggesties jaarprogramma t.a.v. lezingen en excursies. 31 mei vindt in Winschoten de Ekomarkt plaats. Geprobeerd wordt een stand te bemensen. Ons beleid blijft om zo veel mogelijk activiteiten te organiseren en het risico op de koop toe te nemen dat ze af en toe slecht worden bezocht. 16. Rondvraag De heer van Mierlo gaat aan de slag met een biologieproject voor het onderwijs met als doel de leerlingen het veld in te krijgen en zoekt specialisten om hem hiermee te helpen. Chris deelt mee dat het bestuur van plan is de naam Veendam en omstreken te veranderen in KNNV afdeling Oost Groningen, omdat dit een veel betere omschrijving is van ons leef en werkgebied. Gekeken zal worden of er statutaire belemmeringen zijn en of er bezwaren hiertegen bij de leden zijn Verder neemt zij dit jaar ontslag bij het onderwijs met als consequentie dat wij eventueel onze vergaderplek in het Dollard college kwijtraken. 17. Sluiting Niets meer aan de orde zijnde sluit de voorzitter de vergadering en raadt ons aan nog even te blijven voor het 2 e deel van de avond, een lezing over de Club Winschoter- Groen door Aart Jan Langbroek. De club Winschoter-Groen beoogt de leefomgeving van de Gemeente Winschoten zo natuurlijk mogelijk te laten zijn door: 1. Aanvullend natuurlijk groenbeleid. Deze pijler richt zich vooral op verbetering van gemeentelijk groenbeheer. 2. Natuureducatie door gericht voorlichting te geven aan individuen, groepen en organisaties zoals wijkplatforms en scholen. 3. Natuurbewust tuinieren. Door natuurlijke processen ook in de tuin hun gang te laten gaan kan een aantrekkelijker, gevarieerder en gezonder leefomgeving worden bereikt. Waar nodig worden hiervoor ook andere natuurorganisaties (KNNV,IVN) ingeschakeld. 8

9 ALGEMEEN JAARVERSLAG 2008 Ledenbestand. Ledenaantal op 1 januari 2009: 54 gewone leden en 10 huisgenootleden Samenstelling bestuur 2008/2009 e h a Naam Functie S. Bontsema lid N.C. van Houdt secretaris J.C. Berghuis voorzitter J. Tonkes penningm., ledenadministratie Coen Eulderink lid Henk Twiest assistent bestuur e=voor het eerst gekozen in, h=herbenoemd in, a=aftredend in J.C. Berghuis, herkiesbaar Bestuursvergaderingen Het bestuur vergaderde 3 keer in 2008 en is ook in 2009 al een keer bijeen geweest: 11 april, bij Coen, 5 september bij Jaap en 7 november bij Kees Nieuwerth en 9 januari bij Chris. Kees is bij de vergaderingen aanwezig geweest omdat hij ons dan beter kan vertegenwoordigen. Henk Twiest was aanwezig i.v.m. de Veenpluis. De vergadering van 7 nov. is in feite een extra vergadering omdat die van december in januari 09 is gehouden. We hebben de extra vergadering ingelast om een jaarprogramma te kunnen maken en ook wat extra tijd te hebben voor Natura Activiteiten In het algemene programma stonden 17 activiteiten, waarvan 2 niet doorgegaan zijn door gebrek aan belangstelling. Werkgroepactiviteiten waren er legio, al zal het specialistische karakter niet voor iedereen aantrekkelijk zijn. Lezingen zijn samen met het gewest georganiseerd om de kosten te drukken. Verder zijn activiteiten van andere afdelingen aangekondigd in de Veenpluis, dus er waren veel activiteiten waaraan men kon deelnemen. Omdat de werkgroepen met kleine groepjes mensen draaien wordt er nog wel eens een datum gewijzigd. Het is nodig om je steeds voor de activiteiten aan te melden als je daaraan wilt meedoen : Snertwandeling in het Midwolderbos georganiseerd door afdeling Delfzijl. Een zeer goede opkomst van beide afdelingen en vooral van de kwijnende afdeling Delfzijl; ongeveer 35 deelnemers. We hebbende excursie gesplitst, wat een beetje ongezellig is. We hebben in de werkruimte van het Groninger Landschap snert gegeten en een glaasje gedronken. Een prettige wandeling en zeer goede snert gemaakt door Aagje Beikes en vriend : Lezing Klimaatsverandering vanuit geologisch perspectief, door Piet Kuiper. Het is mij niet bekend of er leden van afdeling Veendam bij de lezing zijn geweest : Jaarvergadering in het Dollardcollege in Winschoten. Aanwezig 14 leden. Na de pauze een beamer-presentatie door Aart Jan Langbroek over de Club Winschoter Groen : Mossenexcursie in Borgerswold te Veendam, geleid door Martin Bustra. Aanwezig 7 personen. Zeer interessante en leerzame excursie en beslist heel toegankelijk voor beginners. Het excursiegebied was zeer geschikt voor deze excursie omdat veel mossoorten te vinden zijn op een relatief klein gebied : Gewestelijke lezing over de ontstaansgeschiedenis van het Gronings kleigebied en de oude laagveengebieden, door Ben Westerink. Er waren ongeveer 40 aanwezigen en onze afdeling was goed vertegenwoordigd. Ik heb niet anders dan enthousiaste geluiden over de inhoud gehoord : Excursie Heemtuin Muntendam, o.l.v. Klaas Steenbergen. Niet doorgegaan omdat Klaas ziek was : Excursie naar Haselünne, o.l.v. Johanna Berghuis en Jaap Tonkes. Prachtige excursie waarbij bevers gezien werden en heel leuke loopkevers. Slecht bezocht; slechts 4 deelnemers : Vogelexcursie Lauwersmeer geleid door Emo. Altijd goed voor veel vogelwaarnemingen maar de opkomst was gering: 6 personen : Excursie in het natuurparkje 101-soortendag. s Morgens was Aart Jan eerst nog op de radio te horen en in het park stonden KNNV en de Club Winschoter Groen klaar om deelnemers rond te leiden. De belangstelling was gering, een paar kinderen kwamen opdagen. We hebben overigens wel wespenorchissen in het parkje gevonden! Deze excursie is aangekondigd in de media, maar stond niet in de Veenpluis : Groenmarkt in Winschoten. Cornelis van Mierlo, Aart Jan Langbroek, Stieneke Bontsema en Chris van Houdt hebben de kraam bemand. We hebben heel veel mensen aan de kraam gesproken. Voor de naamsbekendheid van onze afdeling is het ongetwijfeld goed, maar het heeft ons geen nieuwe leden opgeleverd : Fietsexcursie Wessinghuizen. Door Aart en Chris was een tocht uitgestippeld, maar de aanmeldingen hielden op bij 1 persoon. De fietstocht is afgeblazen. Onverwachts stond toch een persoon s morgens bij Aart en Chris op de stoep en toen is alsnog een fietstocht gemaakt, weliswaar in de buurt van Vriescheloo. De tocht was mooi genoeg om te herhalen, maar gezien de lage opkomst bij de laatste fietstochten is het de vraag of we wel door moeten gaan met fietsexcursies : Excursie Fochteloërveen, geleid door Wieb v.d. Heide.. Hij werkt als vrijwilliger voor Natuurmonumenten in het gebied. Hij gaf ons eerst een korte presentatie met video en daarna trokken we het gebied in, waar de leukste waarneming de gladde slang was. De opkomst was onder de maat: 3 personen : Slakkenexcursie in het stadspark in Winschoten; een gecombineerde activiteit van KNNV, Club Winschoter Groen en het IVN, geleid door Aart Jan Langbroek. Regen, veel slakken en 26 deelnemers. Een groot succes. 9

10 23-08: Natura 2000 publieksexcursie in het Liefstinghsbroek, met thema vogels en planten. Deze excursie is uitgebreid in de media aangekondigd, maar niet in de Veenpluis. Jaap Tonkes en Johanna Berghuis waren er voor de vogels en planten, Chris van Houdt deed het algemene deel. De opkomst was heel goed omdat vlak voor de excursie een stukje in het Dagblad van het Noorden verscheen. Met 22 enthousiaste mensen hebben we in de regen gelopen. Aan het eind van de excursie hebben we de deelnemers foldermateriaal over Natura 2000 en over de KNNV meegegeven : Excursie Heemtuin Muntendam, geleid door Klaas Steenbergen. Geen aanmeldingen : Natura 2000 publieksexcursie in het Liefstinghsbroek, met thema mossen en paddenstoelen. Voor de mossen hebben Ben van Zanten bereid gevonden mee te gaan, Johanna Berghuis nam de paddenstoelen voor haar rekening en Chris van Houdt het algemene deel. Met 19 deelnemers is dit bepaald weer een succes te noemen. Ook nu werden weer folders uitgedeeld : Nacht van de Nacht in Oudeschans. Er vertrokken 3 fietsexcursies vanuit verschillende plaatsen: Winschoten, Blijham en Vriescheloo, om elkaar in Oudeschans ongeveer tegelijkertijd tegen te komen. In Oudeschans kregen we een presentatie van Aart Jan Langbroek en daarna wandelden we in het donker rond Oudeschans. De opkomst was erg groot; we pasten niet echt in het gehuurde zaaltje. IVN, Club Winschoter Groen en de KNNV deden mee. Van onze afdeling deden 4 leden mee : Vogelexcursie o.l.v. Emo Klunder naar het Lauwersmeer. Deze keer was de excursie goed bezocht; 10 deelnemers : Kerstmarkt in Nieuw Scheemda bij het Swieneparredies, een informatiecentrum voor varkens. De KNNV stond er samen met Natuurmonumenten met een promotiekraam, die bemenst werd door Aart Verstegen en Chris van Houdt. Veenpluis De Veenpluis is 3 keer verschenen: in januari, mei, en oktober De redactie is in handen van Henk Twiest. De kosten weet Henk steeds erg laag te houden. Met de verzending via de regiopost zijn geen problemen geweest. Het blijft voor ons erg lastig om de blaadjes netjes op tijd de deur uit te krijgen, ook omdat een deel handmatig bezorgd wordt. PR We waren vertegenwoordigd bij de Dag van het park in Winschoten, de Groenmarkt ook in Winschoten en de Nacht van de nacht in Oudeschans. Voor Natura 2000 hebben we 2 publieksexcursies georganiseerd in het Liefstinghsbroek waarbij we veel aandacht van de media gekregen hebben. Nieuwe leden heeft het ons helaas niet opgeleverd. Op allerlei plaatsen hebben Natura 2000 folders verspreid waarop onze vereniging genoemd wordt. In Nieuw Scheemda hebben we 21 december op een kerstmarkt een promotiekraam gehad, samen met Natuurmonumenten. Wederom veel belangstellende mensen aan de kraam, maar geen nieuwe leden. Website We zijn blij met Coen die de site goed bijhoudt. Hij blijft afhankelijk van de input van derden. Samengevat: het loopt goed, maar kan altijd beter. Vertegenwoordigingen Raad van Toezicht Milieufederatie Groningen: Een jaar lang zijn we in de Raad van Toezicht niet vertegenwoordigd geweest. Jaap Tonkes zal voorgedragen worden door de afdeling. Het ziet er naar uit dat hij voldoende tijd heeft om de vergaderingen bij te wonen. VV: Kees Nieuwerth heeft de afdeling op de VV vertegenwoordigd. Hij heeft er een kort verslag van geschreven. Beleidsraad KNNV: De eerste bijeenkomst is door Chris niet bijgewoond. Door het hoofdbestuur wordt het als storend ervaren om slecht contact met de afdelingen te hebben. We gaan er serieus aan werken op tijd een plaatsvervanger te vinden voor vertegenwoordigers die een bepaalde vergadering niet bij kunnen wonen. Voornemens bestuur Het bestuur zal doorgaan met het organiseren van een groot aantal activiteiten. Er zal gewerkt worden aan een jaarprogramma om wat meer tijd te hebben voor organisatie ervan. Activiteiten van de afdeling, de werkgroepen en van andere afdelingen worden zo veel mogelijk vermeld in de Veenpluis. We zijn van mening dat de cohesie binnen de afdeling voordeel heeft bij veel activiteiten. Het jaarprogramma kan eventueel aangevuld worden met ideeën van leden. De bedoeling is dat we flexibel met de planning omgaan. Dit is mogelijk omdat we meerdere Veenpluizen per jaar hebben en ook via de website kunnen communiceren met de leden. Chris werkt niet meer bij het Dollardcollege en de directeur van de locatie Stikkerlaan neemt in maart 2009 afscheid. Het is niet zeker of we in de toekomst gebruik kunnen blijven maken van de faciliteiten van het Dollardcollege. Wel zullen we terecht kunnen in Vriescheloo bij Aart en Chris, maar het is een minder centrale locatie. Ook kunnen we terecht bij de Heemtuin, maar daaraan zijn kosten verbonden. We zullen uitkijken naar alternatieven. Voor de promotiekraam zal verder uitgekeken worden naar materiaal. Er zijn nu heel wat folders maar artikelen voor de verkoop kunnen uitgebreid worden. We zullen doorgaan met Natura We verspreiden voorlichtingsmateriaal, organiseren 2 publieksexcursies en hebben daarvoor veel contact met de media. Verder zullen waar mogelijk aanwezig zijn bij groene evenementen met onze PR kraam. We werken waar mogelijk samen met andere organisaties, Club Winschoter Groen, IVN, MFG (Nacht van de Nacht), Natuurmonumenten en met andere afdelingen van de KNNV. We zullen streven naar een betere vertegenwoordiging van onze afdeling op VV en BR. De contributie proberen we laag te houden, al is dit jaar een kleine verhoging noodzakelijk. Lezingen worden zo veel mogelijk samen met het Gewest georganiseerd om de kosten te drukken. Ook vinden we het tegenover een spreker vervelend als de opkomst laag is. 1

11 Natuurbescherming Het gaat goed met de natuur en het milieu. Dat zou kunnen blijken uit het weinige dat direct in het kader van natuurbescherming door onze afdeling is gedaan. Aan de andere kant, de activiteiten die door onze afdeling worden gedaan zijn divers en veel, en komen alle ten goede aan de natuur. De nieuwste activiteit in het kader van Natura 2000 getuigt daarvan. Wij hebben geen inspraak gedaan of zienswijzen ingediend op plannen van de overheid, zoals gemeenten, provincie of waterschap. Wel doen we mee aan bijvoorbeeld activiteiten van de ClubWinschoterGroen. Op die manier nemen we deel aan de ontwikkeling van een nieuw groenstructuurplan met sterke ecologische uitgangspunten voor de gemeente Winschoten. Met de hoop dat het plan vervolgens wordt vertaald naar de nieuwe gemeente Oldambt. Natuurbescherming kent een lange adem. Bij reconstructies van de Beertsterweg hebben wij aangedrongen op de aanleg van faunapassages. De faunapassages in de Beertsterweg bij Winschoten zijn daar een voorbeeld van. Er is al een kleine faunapassage aangebracht aan de zuidkant van het Winschoterdiep. Onlangs is begonnen met de aanleg van een grote rotonde, de Blauwe Roos, aan de noordzijde. Ook daar zullen duikers worden aangebracht die door de fauna kunnen worden gebruikt. Aart Jan Langbroek EXPLOITATIEREKENING 2008 EN BEGROTING INKOMSTEN BEGROOT WERKELIJK BEGROOT UITGAVEN BEGROOT WERKELIJK BEGROOT Contributies 1400, , ,00 Afdrachten 1010, , ,75 Donaties 40,00 90,00 50,00 Activiteiten 150,00 164,24 150,00 Diversen 35,00 Veenpluis 220,00 199,92 200,00 secr/pennm 75,00 82,45 75,00 Ned.Myc.Ver. 20,00 20,00 20, , , , , , ,75 REKENINGEN Saldo girorekening 461,98 Saldo plusrekening 3,15 Saldo ASN spaarr. 1545,00 Middelen GPS: Garmin Binoculair 2010,13 Omdat de afdracht die wij moeten betalen aan de landelijke KNNV door de inflatiecorrectie jaarlijks omhoog gaat, onze eigen kosten ook iets stijgen en ons ledenaantal iets afneemt heeft het bestuur besloten de contributie voor leden te verhogen van 23,- naar 24,-. Voor huisgenootleden blijft de contributie nog gelijk. Kort verslag Vertegenwoordigende Vergadering KNNV d.d Een goede opkomst: ongeveer 150 deelnemers! In zijn openingswoord uitte de voorzitter zorgen. Allereerst omdat de uitvoering van de EHS stagneert. Het ziet ernaar uit dat voor de realisatie landbouwgrond onteigend zal moeten worden. Maar dat zal bij aantrekkende wereldmarktprijzen voor landbouwproducten moeilijk worden. Ten tweede omdat het steeds vaker voorkomt dat terreinbeheerders bij evaluatie achteraf de uitgekeerde taakstellende subsidies terug moeten betalen omdat de doelstellingen niet gehaald blijken te zijn. Ten derde vanwege de toenemende verstedelijking van ons land en de ruimere bevoegdheden die bij lagere overheden (provincies en gemeenten) zijn gelegd in dit verband. Natuur en landschap komen daardoor meer onder druk te staan. Ten vierde omdat het ernaar uitziet dat de groeiende aandacht voor klimaatverandering en milieuproblematiek op zichzelf goed natuurlijk- soms ten koste lijkt te gaan van die voor natuur- en landschapszorg. De financiën van de KNNV laten ook te wensen over. Qua fondswerving werd minder binnengehaald dan gehoopt. Het bestuur speelt met de gedachte om de contributie en de afdracht in 2010 wellicht te verhogen. De pluim voor de beste mini-cursus ging naar de Afdeling Amersfoort voor de cursus Leesbaar landschap. Met vier brillen wordt hierbij naar het landschap gekeken: verticale samenhang, horizontale samenhang, seizoenssamenhang en cultuurhistorische samenhang. De prijswinnaars gaven de KNNV het advies bij de excursies in de Natura 2000-gebieden deze methodiek ook toe te passen. 1

12 Wat Natura-2000 betreft: dit door het Ministerie van LNV gesubsidieerde project gaat nu lopen in 19 gebieden. Het bestuur deed een dringend beroep op de afdelingen mee te werken en zodoende bij te dragen tot het welslagen van dit project. Wellicht kan het dan verlengd worden. Dan komen ook andere Natura-2000 gebieden aan bod. Voor onze afdeling is dat dus het Liefstinghsbroek. Gestemd moest worden over het bestuursvoorstel om in Natura de Nederlandse namen van planten en dieren voortaan met een kleine en de Latijnse (uiteraard) met een hoofdletter te schrijven. Ruim twee-derde van de vergadering steunde het voorstel (93 voor 48 tegen, enkele blanco). Een presentatie werd gegeven van de KNNV database die een onderdeel van de landelijke Flora en Fauna Database zal vormen. Veldwaarnemingen kunnen worden ingevoerd waarbij als naam die van het KNNV-lid en als wachtwoord het lidnummer benut kan worden. Zeer zeldzame soorten kunnen worden beschermd in deze database door ze op twee vierkante kilometer dan wel met een wachttijd (bijvoorbeeld pas na een jaar bekend te maken) in te voeren. Er kunnen cursussen aan de afdelingen gegeven worden voor het werken met waarneming.nl Info: Kai Waterreus en Henrik de Nie Wat PR betreft werd de vraag gesteld of alle afdelingen al een bijdrage hebben geleverd aan de KNNV-website... Vol indrukken ging ik weer huiswaarts. Bovendien kreeg ik nog mee: enkele exemplaren van het Groene Blaadje 2008 en een stapeltje folders van de kamp- en reiscommissies voor onze Afdeling. Kees Nieuwerth Verslag van de paddenstoelenwerkgroep 2008 Ook dit jaar hebben we aan het begin van het seizoen het programma weer gezamenlijk opgesteld. De volgende hokken en/of gebiedjes zijn bezocht. TER APEL:3 hokken, allemaal gedeeltelijk: 268/543,269/543,269/544 en 268/544 met resp.39,12,26 en 61 soorten. Toppertjes waren hier de verschillende soorten Stekelzwammen, de Gezoneerde,de Wollige, de Blauwvoetstekelzwam en de echte Tolzwam. Ook een paar mooie Russula,s, o.a. de Abrikozen, de Violetgroene en de Duifrussula, alleen de namen al.,net als de Peenrode melkzwam, de Gele galgordijnzwam, die echt ontzettend bitter is,de Blozende fluweelboleet,de Narcisridderzwam met een heel aparte geur en de Zeepzwam. Tripsbos bij Muntendam: hok 250/574 lijkt wel een mooi gebiedje te worden voor paddestoelen,maar het was nu veel te droog,wel een heel mooie wasplaat gevonden, de Karmozijnwasplaat, knalrood. SELLINGEN: de Mycologische Vereniging bestond in jaar en in het kader daarvan werden op 4 oktober overal in het land en in elke provincie excursies georganiseerd om zoveel mogelijk mensen kennis te laten maken met paddestoelen. Bij ons was dat in Sellingen in de omgeving van de Noordmee: hok272/552. Er waren genoeg deelnemers en veel hadden nog nooit zo iets gedaan en waren erg verrast dat er zoveel soorten waren en dat er elk jaar zo veel nieuwe soorten bijkomen of ontdekt worden. We vonden 85 soorten, de mooiste waren om te zien de Duivelsbrood russula, met ook een rode steel, de Vermiljoenhoutzwam, mooi oranje, de Zwartvoetkrulzoom en de Dakloze huiszwam In STADSKANAAL hield Henk Pras een IVN excursie in het Pagedal 73 soorten met als uitschieter een groep enorme Goudhoeden. Half oktober bezochten we het voorste stuk van de ENNEMAMORG met de groep Winschoten Groen :66 soorten. De week erop APPELBERGEN :een zeer afwisselend gebied,daar vonden we direct de zeldzame Klimoptaailing, een zeer klein paddenstoeltje, alleen op klimop, vaak blaadjes bekeken, maar nog nooit eerder aangetroffen, door ons althans. We liepen een groot deel in de stromende regen.maar vonden bv.nog wel 12 soorten Mycena s, ook niet de grootste paddenstoelen. MEERWIJCK bij Hoogezand: hok 242/ soorten waaronder de zeldzame Blauwgrijze schorsmycena een heel klein mooi blauw Mycenaatje, vnl. op levende Wilgen. En o.a. de Roodvezelgordijnzwam en de Streephoedgordijnzwam, ook geen alledaagse verschijningen. Verder hebben we alleen of met 2 of 3 man hier en daar geïnventariseerd, zo als ook elk jaar de HEEMTUIN in Muntendam nu met 106 soorten niet het beste jaar, maar wel altijd veel soorten gordijnzwammen, we konden nu 10 soorten op naam brengen. Verder de mooie Witte berkeboleet.,heideknotszwam,narcisridderzwam enz. Van de afgesproken meeneemavonden is er maar 1 doorgegaan, het was soms te droog om veel soorten te vinden om mee te nemen. Ook de meetnetten zijn gewoon doorgegaan en de gegevens weer opgestuurd naar een apart onderzoek. Johanna Berghuis 1

13 Verslag van de plantenwerkgroep 2008 Inventarisaties Plantenwerkgroep KNNV-Veendam e.o *Willie Riemsma heeft twee kilometerhokken in Veendam en Wildervank geïnventariseerd: 254X568 en 255X568. Veel verschillende biotopen in een km-hok betekenen veel streepjes op de lijst. Dat is in beide hokken het geval, respectievelijk 431 en 388 soorten! In km-hok 254X568 groeien op een oud fabrieksterrein o.a. Wouw, Liggende klaver en Koningskaars. Op een overhoekje Middelste duivenkervel en op de kademuur van het Oosterdiep veel Muurleeuwenbek. In de bebouwde kom zijn verwilderde soorten als Franjekelk, Dalmatiëklokje en Stijf ijzerhard gevonden. Enkele leuke soorten uit km-hok 255X568 zijn: Kruipertje (op het bedrijventerrein), Rosse vossenstaart (op een laag gedeelte van een ruderaal terrein) en Geelrode naaldaar. *Annie Vos heeft het km-hok 252X569 Borgerswold in Veendam geïnventariseerd. In dit km-hok rent zij al jaren wekelijks haar hardlooprondjes. Afgelopen jaar is zij vaak hardlopend met een bosje wilde bloemen in de hand naar thuis teruggekeerd. Een vaste Borgerswoldbezoeker riep haar toe: Loop je soms de vierdaagse? Borgerswold is een parkachtig geheel met vijvers, volkstuinen, enkele grachten en kleine bosschages. Het afgelopen jaar is de waterplas bij de Borgerswoldhoeve omgebouwd tot een heuse waterskibaan. Een aantal waterplanten van 15 jaar geleden is niet meer teruggevonden. Gelukkig trekken de 54 Rietorchissen zich daar niets van aan. Zij hebben uitbundig gebloeid, min of meer verscholen tegen het riet aan de waterkant. Aan de kant van een andere waterplas staan Koningsvarens in volle glorie. Slangenwortels groeien in overvloed in het oude deel van de oorspronkelijke vijver, bloeien doen ze niet. Citroenmelisse en Marjoraan staan in ruig veldje wat 20 jaar geleden nog volkstuin was. Totaal zijn 291 planten geregistreerd. *Johanna Berghuis & Klaas Steenbergen hebben km-hok 255X575 bij Zuidbroek en km-hok 260X592 rond het kerkje van Heveskes bij Delfzijl geïnventariseerd. Het eerste hok was vrij afwisselend met bosjes, spoorweg en slootjes en ondoordringbare stukjes. Ze kwamen hier tot 264 soorten, waarvan het Fluweelblad een leuke soort was, die zoals het hoort, vrij veel in een suikerbietenperceel stond. Deze plant is pas in de 80er jaren voor het eerst op deze plek in Nederland gevonden en wordt verspreid met de kippenmest, omdat kippen met korrels uit Zuid-Europa gevoerd worden. Langs de spoorbaan stond veel Heksenmelk en Bosaardbei en in een bosje prachtige exemplaren van de Brede Wespenorchis. Verder nog Koningskaars, (Blauw/Grijs?) Grijs kattenkruid langs de spoorbaan en in de verste verte geen bebouwing. Delfzijl leverde 223 soorten op, veel gespoten industrieterreinen, maar ook een leuk industrieterrein met velden Strandduizenguldenkruid en wat Echt Duizendguldenkruid met Krielparnassia, Heelblaadjes en Kleverige Ogentroost. Langs een goederenspoorrails stond veel Bleekgele droogbloem, Citroenmelisse en Stokroos. Altijd mooi is de Grote Engelwortel. *Jaap Tonkes heeft de km-hokken 273X553 en 272X557 bij Sellingen en 259X557 bij Meeden gedaan. Al deze hokken zijn enkele decennia geleden ook geïnventariseerd, hetgeen dus mooi vergelijkingsmateriaal opleverde. Km-hok 259X557 is een kleihok in puur agrarisch gebied. Van de 134 soorten van de vorige inventarisatie werden er 38 niet meer teruggevonden. Wel werden 20 nieuwe soorten gevonden, waarvan de Bosaardbei en de Rosse vossenstaart het interessantst waren. Km-hok 273X553, Sellingerzwarteveen op de topografische kaart, is een km-hok met een paar natuurgebiedjes van Staatsbosbeheer, hier en daar een bosje en ook agrarisch gebied. Van de 214 soorten werden 39 soorten niet meer aangetroffen. Dit werd meer dan goedgemaakt door 48 nieuwe waaronder 10 zeggen. Verder de Grote ratelaar en Glanzig fonteinkruid. In km-hok 272X557 Spinberg, zijn 32 soorten niet meer gezien. Wel waren er 64 nieuwe, waarmee het totaal op 228 kwam. Verrassingen waren hier een waterschapsloot met in mei een wit laken van Waterviolier met daartussen Grote waterranonkel. Onderin een andere sloot werd warempel nog Veenpluis aangetroffen en eveneens langs het water Moeraszoutgras. *Anneke Nieuwenhuijs heeft km-hok 267X550 Breebaart geïnventariseerd waarin zij 2 Rode Lijstsoorten heeft gevonden: Kamgras en Veldgerst. Goudknopje staat er veel. Km-hok 264X570 Oude Pekela Watertoren is het 2 e hok waarin zij 228 plantensoorten heeft genoteerd. Dit hok is door Willie Riemsma en Hennie Leijtens afgemaakt; totaal 273 soorten. Rode lijstsoorten zijn: Stomp fonteinkruid, Akkerandoorn en Krabbenscheer. Bijzondere soorten zijn Kweekdravik, Hongaarse raket en Franse amarant. Daarnaast ontdekte ze een nieuwe vindplaats van Muurvaren. *Voor Natuurmonumenten heeft de Plantenwerkgroep 13 akkers in Westerwolde op akkeronkruiden geïnventariseerd. Een lijst van ruim 60 akkerplanten door NM uitgekozen was onze leidraad. Van Korenbloem tot Eenjarige hardbloem. Daarbij gebruikten we de Tansleyschaal om de abundantie vast te leggen. Zeldzame of bijzondere akkeronkruiden hebben wij niet ontdekt. Wij hebben de akkers niet kriskras doorkruist om de rogge te sparen. Meestal liepen we speurend langs de randen zoekend naar de ruim 60 akkeronkruiden. Jacob de Bruin, van Natuurmonumenten, meldde mij later dat hij wel bloeiende Korensla op een roggeakker heeft gevonden. *Met Floron Groningen hebben we op 4 zaterdagen deelgenomen aan de Floronexcursies: 31 mei in Kornhorn, 26 juli (i.p.v.21 juni) in Sellingen, 16 augustus in Ter Apelkanaal en 30 augustus in Hoogkerk. Annie Vos, coördinator plantenwerkgroep 1

14 Verslag van de insectenwerkgroep afdeling Groningen en Veendam 2008 Toen ik voor het schrijven van dit stukje ging zitten vroeg ik me af of het aanleveren van jaarlijkse evaluaties niet een vreemd soort automatisme is geworden en ik vroeg me ernstig af of het wel een zinvolle bezigheid is. Ik geloof het niet. Gebeurt er iets met de uitkomst? Voor wie anders dan voor mijzelf schrijf ik dit en wat heb ik en wat hebben anderen eraan? En is het niet vreemd dat iemand die zelf een groepje mensen aanstuurt en in grote mate het programma samenstelt ook nog eens de evaluatie doet?! Vooral als ik ga beweren dat activiteiten geslaagd waren, en misschien doe ik dat wel, vind ik het eigenaardig. Wie het leest moet mij wel een Johnny the Selfkicker vinden. Gelukkig heeft Willem Stouthamer mij echt gevraagd dit stukje te schrijven. Voor mij zou het prettig zijn als we met de leden van de insectenwerkgroep eens zouden praten over hoe we het liefst een evaluatie zouden willen doen, en in welke vorm de evaluatie het meest zinvol kan zijn. Het programma bestond uit excursies, een filmavond en determinatieavonden. De excursies waren in Westerwolde en veelal op het gebied van Natuurmonumenten. We doen tijdens de excursies waarnemingen, maar zijn niet bezig met een systematische inventarisatie. Een excursie levert in de regel veel thuiswerk op en het lijkt voorlopig niet zinvol de frequentie op te voeren. Ik zit zelf nog met achterstand. Tijdens de determinatieavonden werken we soms de vangsten uit, maar de laatste tijd hebben de avonden een meer instructief karakter en voor mij is de vraag of dat ok is. Mijn taak is vooral die instructieve avonden voor te bereiden en dat vind ik leuk en leerzaam werk. Mijn indruk is dat we veel leren in betrekkelijk korte tijd. De groepen dieren waarmee we ons bezig houden zijn niet altijd even toegankelijk voor beginners en het stimuleert om samen de problematiek aan te pakken. De meeste deelnemers hebben eigen optiek en literatuur, maar inmiddels hebben we 2 binoculairs van de werkgroep en ook al wat literatuur. Een binoculair van afdeling Groningen hebben we sinds dit jaar langdurig in bruikleen en een aantal insectenboeken uit de nalatenschap van Jenny Henkdriks zijn ook bij ons terecht gekomen. Als we literatuur moeten kopiëren verdelen we de kosten. De werkgroep heeft geen financiële middelen. Bij mij thuis is een geschikte werkruimte en het enige minpunt dat ik kan bedenken is dat mijn woonplaats niet erg centraal ligt voor leden van de werkgroep. Van de 17 geplande activiteiten zijn er 4 niet doorgegaan en een respectabel aantal dus wel. Niet iedere activiteit levert veel op; onze libellenexcursie van 11 augustus is daarvan een voorbeeld: weinig soorten en veel van hetzelfde. Zeer verrassend echter was de koude handenexcursie 28 november met 60 verzamelde kevers en een scala aan andere organismen! We hebben ons in 1 avond bijna tot pissebedspecialisten weten op te werken en in 2 avonden hebben we een begin gemaakt met haantjes (Chrysomelidae) determineren (mindere toegankelijke groep). Het aantal mensen dat meedoet met de groep stijgt een klein beetje; dit jaar hebben we 10 verschillende mensen bij de activiteiten gezien. Aart, die regelmatig voor de catering zorgt heb ik daarbij niet meegeteld. Ik vind het nog steeds leuk dat we met een kleine harde kern achter insecten aanzitten en wat mij betreft gaan we door. Het moet me van het hart dat het beetje aan insecten dat wij doodmaken in het niet valt bij wat vogels aanrichten! Graag zou ik over de invulling van het programma wat meer met anderen willen overleggen en stel voor bij de eerstvolgende activiteit daar wat tijd voor te reserveren. Leukste nachtvlinderwaarnemingen op in Vriescheloo. Deltote deceptoria, bonte marmeruil Gluphisia crenata, populierentandvlinder Pseudoips prasinana zilveren groenuil Rhinoprora rectangulata groene dwerspanner Nola confusalis, Vroeg visstaartje Een zeldzame soort die vrijwel alleen voorkomt in de noordoostelijke provincies en in het midden van het land; lijkt zich enigszins uit te breiden en is op sommige plaatsen in Zuidoost-Friesland en het westen van Drenthe vrij gewoon. Een soort die vooral in de zuidelijke en oostelijke helft van het land vrij gewoon is; heeft zich de laatste jaren verder naar het noorden en westen toe uitgebreid. Een algemene, maar wel heel mooie soort. Een vrij gewone soort die verspreid over het hele land voorkomt. Een niet zo gewone soort die voorkomt op de zandgronden in het binnenland, in de duinen en op andere plaatsen langs de kust; op sommige vliegplaatsen gewoon. Leukste loopkeverwaarnemingen Liefsthingsbroek in mei De poppenrover Calosoma inquisitor. Het is een loopkever die je niet gemakkelijk vindt omdat hij hoog in de bomen leeft en daar jaagt op rupsen. Af en toe vind je hem op de grond en natuurlijk ook als hij net uitgeslopen is. Van deze loopkever ken ik geen eerdere waarnemingen in de provincie Groningen. Ruiten A gebied ter hoogte van de Strengen, 28 november 2008, tijdens een koude handen excursie waarover ik later nog verslag zal doen. We vonden Dromius quadrimaculatus, 3 exemplaren en Demetrias atricapillus. Geen Nederlandse namen. Het zijn beide kleine loopkevers die in schors van bomen gevonden worden. Wij vonden ze in strooisel aan de voet van de boom en in vermold hout. Het zijn dieren die je niet zo vaak tegenkomt wellicht omdat de habitat niet zo eenvoudig is om uit te pluizen. Ook de tijd van voorkomen (november) kan er mee te maken hebben. Voor sommige soorten is het nodig om in de herfst of winter op pad te gaan! Chris van Houdt 1