EUROPEES PARLEMENT. Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling. van de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling

Transcriptie

1 EUROPEES PARLEMENT 2004 ««««««««««««2009 Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling VOORLOPIGE VERSIE 2006/0086(COD) ONTWERPADVIES van de Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling aan de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid inzake het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van een kader voor de bescherming van de bodem en tot wijziging van Richtlijn 2004/35/EG (COM(2006)0232 C6-0307/ /0086(COD)) Rapporteur voor advies: Markus Pieper PA\ doc PE v01-00

2 PA_Legrej PE v /6 PA\ doc

3 BEKNOPTE MOTIVERING Commissie De strategie ter bescherming van de bodem is de laatste van zeven thematische strategieën die de Commissie op grond van het 6e milieuactieprogramma indient. Hoewel het communautair acquis vele bepalingen behelst die de bodem direct of indirect beschermen, bestaat er geen wet over bodembescherming alleen. Het is het doel van het voorstel voor een kaderrichtlijn voor de bodem, een voor de gehele EU geldend kader voor de bescherming van de bodem in te voeren zodat de bodem zijn ecologische, economische, sociale en culturele functies kan vervullen. Daartoe zijn in het voorstel voor de richtlijn maatregelen tegen een aantasting van de bodemkwaliteit, zowel als gevolg van natuurlijke oorzaken alsook als gevolg van een groot aantal menselijke activiteiten, vastgelegd. Met het voorstel worden net zoals bij de milieucompartimenten lucht en water grote delen van de nationale wetgeving ondergeschikt gemaakt aan de EU-regelingen, zoals o.a. de eisen om preventiemaatregelen te nemen als centraal element in het voorstel voor een richtlijn, en voorts de sanering van lasten uit het verleden, risicopreventie en -vermindering, het herstel van bodemfuncties bij aantasting na erosie, verlies van organische stoffen, verdichting van de bodem, verzilting en aardverschuiving. Op basis van Europese voorstellen stellen de lidstaten zelf de intensiteit van wettelijke ingrepen en passende sanctiemechanismen vast. Standpunt van de rapporteur Aantasting van de bodem Bodem is een gemeenschappelijke en niet-hernieuwbare hulpbron. Samen met water, lucht en biodiversiteit is bodem de essentiële basis voor een duurzame productie van levensmiddelen, voedermiddelen, vezelstoffen en in toenemende mate van biomassa op de lange termijn. De rapporteur deelt de bezorgdheid over de gevolgen van natuurlijke bodemaantastingen en menselijke ingrepen en onderstreept de noodzaak om aangetaste bodems te herstellen. Kaderrichtlijn: wisselwerking met bestaande of vast te stellen EU-wetgeving Vele van de thans bestaande of nog vast te stellen EU-verordeningen en -richtlijnen behelzen maatregelen ter bescherming van de bodem. Dat geldt onder meer voor het Europese milieu-, water-, landbouw- en productiebeleid (habitat-, IPPC-, waterkader-, grondwaterrichtlijn, voorschriften betreffende cross-compliance, kaderrichtlijn voor afvalstoffen, richtlijn zuiveringsslib, nitraatrichtlijn, richtlijn gewasbeschermingsmiddelen, hygiëneverordening, milieuaansprakelijkheidsrichtlijn, enz.). De omzetting van deze regelingen heeft ook uitermate positieve gevolgen voor de bescherming van de bodem, wat concreet over enkele jaren ook kan worden aangetoond. Als op dit moment een kaderwet voor de bescherming van de bodem zou worden vastgesteld, zou dat in hoge mate leiden tot parallelle wetgeving en tot bureaucratische rompslomp in verband met harmonisatie en coördinatie, wat voorkomen moet worden. Dat is in strijd met de Europese beginselen voor een betere wetgeving 1. Met name de regelingen over hoofdstuk II van het voorstel voor een richtlijn "Risicopreventie, temperende maatregelen en herstel" besteden ook geen aandacht aan de integratie van de bodembescherming in andere beleidssectoren net zo min als aan de input van andere lidstaten. 1 Besluit van de Europese Raad (conclusies van het voorzitterschap van 8/9 maart 2007 in Brussel) om de bureaucratische rompslomp als gevolg van wettelijke voorschriften van de EU in 2012 met 25% te verminderen. PA\ doc 3/6 PE v01-00

4 Concurrentievervalsing op de interne markt Een centraal argument voor het Commissievoorstel is de verstoring van de interne markt door onvoldoende en uiteenlopende normen voor de bescherming van de bodem. Omdat in de voorgestelde richtlijn de lidstaten zelf doelen en sancties mogen vaststellen en omdat het nationale probleembewustzijn voor bodembelangen er verschillend uitziet, kan geen uniform niveau van bodembescherming worden verwezenlijkt. De concurrentievervalsing op de interne markt wordt door het Commissievoorstel eerder versterkt dan verminderd. Bovendien is tot dusverre niet duidelijk hoe de lidstaten zonder nauwkeurige kwantitatieve en kwalitatieve EUcriteria risicogebieden vaststellen en wettelijke maatregelen voor de bescherming van de bodem moeten ontwikkelen. Bovendien is niet duidelijk wie de omzetting moet financieren. Daardoor zorgt het voorstel voor een richtlijn vooral voor de landbouw voor een hoge mate aan rechtsonzekerheid. Subsidiariteit Ondanks ruime capaciteiten voor de lidstaten is het voorstel van de Commissie niet verenigbaar met het subsidiariteitsbeginsel. De grootschalige ingrepen in nationale bevoegdheden staan niet in verhouding tot het grensoverschrijdende belang van bodem of bodemtoestand. Bodemaantasting (bodemerosie, aardverschuivingen, overstromingen, aanslibbing) hebben lokale of regionale oorzaken en gevolgen. Bepaalde grensoverschrijdende gevolgen vinden hun oorsprong in regionale geomorfologische factoren. Daarvoor moeten geen Europese maar bilaterale maatregelen worden genomen. Ook het argument klimaatverandering is voor een Europees ingrijpen weinig overtuigend. Weliswaar bestaat er een verband tussen klimaatverandering en bodemaantasting door de algemene verschuiving van wereldwijde vegetatiezones. De bodemaantasting is hiervan echter het gevolg en niet - zoals de Commissie aanvoert - een essentiële oorzaak voor de verandering van het klimaat. Op dit vlak levert de Europese wetgeving inzake klimaatbescherming door middel van maatregelen voor schone lucht en verhoging van de energie-efficiency reeds een essentiële bijdrage tot bodembescherming. Ook mag niet worden vergeten, dat aantasting van de bodem ook het gevolg kan zijn van de natuurlijke klimaatverandering die al lang voor de intensieve landbouw of de industrialisering begon. De toestand van de bodem wordt door een hoge mate van diversiteit en complexiteit met grote regionale verschillen (320 verschillende bodemsoorten) gekenmerkt. In tegenstelling tot lucht en water is bodem geen mobiel medium en bovendien verbonden aan eigendom. Daardoor heeft de nationale verantwoordelijkheid voor de verwezenlijking van bodemnormen en de financiering daarvan, waarbij ook wordt gekeken naar aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid van de eigenaars, de hoogste prioriteit. Hier moeten echter eerst de lidstaten zonder wetgeving voor bodembescherming iets doen om hun verantwoordelijkheid voor de bescherming van de bodem na te komen. Effectbeoordeling/financiering van de Commissievoorstellen De Commissie gaat er in haar effectbeoordeling van uit dat de aantasting van de bodem in de gehele EU jaarlijks maximaal 38 miljard euro kost. Anderzijds zouden de kosten voor bodembescherming, met name door de bureaucratische rompslomp van de richtlijn, jaarlijks 290 miljoen euro bedragen. Over de financiering van de uitvoering van concrete maatregelen ter bescherming van de bodem in de lidstaten geeft de Commissie geen uitsluitsel. De rapporteur heeft kritiek op de berekeningen van de Commissie: PE v /6 PA\ doc

5 bij de kostenramingen over de gevolgen van de aantasting van de bodem wordt geen rekening gehouden met de positieve effecten van bestaande directe en indirecte wetgeving inzake bodembescherming en ook niet met positieve bijdragen van de land- en bosbouw aan stabilisering van de bodem; uit berekeningen op regionaal niveau blijkt, dat zelfs voor landen met een veeleisende wetgeving inzake bodembescherming de uit de richtlijn voortvloeiende beheerskosten (met name voor de verplichtingen op het gebied van verslaglegging en kartering) sterk zijn onderschat; de regionale of nationale kosten verschillen van de bodemaantasting worden niet voldoende gedifferentieerd, evenals de noodzakelijkerwijze afwijkende kosten van de bureaucratie; de vervolgkosten voor landbouw en bedrijfsleven, die ontstaan door nationale maatregelen zoals verrijkingsvoorschriften of productieverboden, zijn niet berekend, evenzo zijn kosten voor de verplichte opstelling van bodemattesten bij de aankoop en verkoop van terreinen niet beoordeeld; gegevens ontbreken over nationale en Europese financiering van de nationale beschermingsmaatregelen. Onder verwijzing naar het arrest van het Europese Hof van Justitie van 7 september 2006 (EHvJ C-301/04) moeten alleen al op grond van de onvoldoende effectbeoordeling vraagtekens bij de richtlijn worden gezet. Conclusie De rapporteur is van mening dat de motiveringen van de Commissie voor de kaderrichtlijn (verstoring van de interne markt, bodem als Europees medium, beïnvloeding van de klimaatverandering) voor het grootste deel niet te volgen zijn. Ook de voorgestelde maatregelen zijn onvoldoende om de noodzakelijke bodemverbetering te verwezenlijken en doen ook geen recht aan de eisen betreffende een betere wetgeving. Bovendien behelst de effectbeoordeling ontoereikende berekeningen. Uw rapporteur verwerpt het voorstel voor een richtlijn derhalve. Gedeeld wordt echter de opvatting van de Commissie dat een verbetering van de toestand van de bodem in vele Europese regio's noodzakelijk is. Met de kaderrichtlijn zet de Commissie echter de tweede stap voor de eerste. Voor een verdere Europese regeling is het volgens de rapporteur nodig om de bestaande of pas ingevoerde bodemrelevante wetgeving eerst zorgvuldig te evalueren. Alleen op grond van deze resultaten kunnen verdere Europese maatregelen geconcretiseerd en gerechtvaardigd worden. De bestaande wetgeving zou dan kunnen worden aangevuld met bodemrelevante aspecten. Naast de evaluatie van bestaande wetgeving op het gebied van bodem dient de Commissie er nu reeds naar te streven dat de lidstaten een betere wetgeving inzake bodembescherming invoeren. De Gemeenschap zou dan de uitwisseling van de knowhow van beste praktijken door de landen kunnen coördineren en zou Europese steunprogramma's kunnen financieren. Dat strookt met het subsidiariteitsbeginsel om eerst alle vrijwillige mogelijkheden voor een betere bodembescherming na te streven. Pas wanneer dit niet met succes wordt bekroond, kunnen nieuwe Europese regels gerechtvaardigd zijn, die dan bindend op grond van de bestaande wetgeving op het vlak van de bodembescherming moeten worden ontwikkeld. Door middel van procentuele verbeteringsvoorstellen (bijvoorbeeld bij het maximumgehalte van bepaalde schadelijke stoffen, toezicht op een Europees opgezette enquête) zouden bindende normen vermoedelijk veel beter met de specifieke regionale bodemtoestanden in overeenstemming PA\ doc 5/6 PE v01-00

6 kunnen worden gebracht dan met de zeer kostbare actievoorstellen van de kaderrichtlijn. Samenvattend beveelt de rapporteur een geleidelijke adequate uitbreiding van de Europese wetgeving op het gebied van bodem aan alsmede een parallelle ontwikkeling van stimulansen voor een betere nationale bescherming van de bodem. Pas in een tweede fase kan over nieuwe Europese regels worden nagedacht, die dan ook bindend zouden moeten zijn. Als op dit moment een Europese richtlijn inzake bescherming van de bodem zo worden vastgesteld, zou dat echter leiden tot onnodige bureaucratie en in strijd zijn met het subsidiariteitsbeginsel. ****** De Commissie landbouw en plattelandsontwikkeling verzoekt de ten principale bevoegde Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid voor te stellen het voorstel van de Commissie te verwerpen. PE v /6 PA\ doc