7 Genealogische varianten geslacht Bokel

Transcriptie

1 "de Leeuw Weenen" Naamsverklaring Stamboom de Leeuw Weenen Stamboom de Leeuw tot de Leeuw Weenen Stamboom Weena tot de Leeuw Weenen Stamboom Bokel tot Weena (7 varianten) Het verhaal de familiestamboom De eerste bewoner het Hof Weena was Christiaan Weena. Zijn zoon heette Dirk Weena. De zoon Dirk werd opeens Bouckels Weena genoemd. Volgens de overlevering werd hij gedwongen om zijn naam met die Boekel of Bokel te verwisselen wegens een door hem gepleegde moord (zie gedicht "de Beukelaar" en de gelijknamige litho). Deze laat de dijken rondom zijn land verzwaren (o.a. de Beukelsdijk). Hij vindt dat hij daar erg goed aan gedaan heeft en schenkt die landen dan ook zijn naam.vanaf die tijd heten die landen: Bouckelsambacht. De naam Bouckels, voegt hij dan ook bij zijn eigen naam en dus heet hij voluit Bouckels Weena. Die naam blijven de geslachten na hem ook dragen. Het uitzoeken de genealogie het geslacht Bokel is niet makkelijk. Er zijn minstens 7 versies in omloop. Deze 7 varianten zal ik hieronder behandelen. Eerst volgt een opsomming de geslachten op basis de versie Lois, vervolgens een uitwerking de 7 varianten. Daarna wordt op basis de versie Lois een beschrijving gegeven per persoon. 7 Genealogische varianten geslacht Bokel Diverse geschiedschrijvers hebben hun licht laten schijnen op het geslacht Bokel Weena. Er zijn enkele varianten in omloop, maar geen enkele variant mag de waarheid claimen, daar de benodigde archiefstukken en documenten ontbreken. Bij mij bekend zijn er nu 7 versies: Versie 1. Lois ( ) in zijn stuk 'Oude ware beschryvinge Schielant' uitgegeven na zijn dood in 1746 Pagina 1 13

2 1 2 Christiaan 3 Dirk Wijntien Dirk Boekel Weena Reinier Dirk 7 Willem 8 Gijsbrecht Versie 2. Kortebrant ( ) in zijn manuscript 'Beschryving Schieland' Christiaan Wijntien Boekel Dirk Gijsbrecht Dirk Reinier Dirk Agniese Gijsbrecht Gijsbrecht Herman Lois Kortebrant (blauwe versie) Pagina 2 13

3 Versie 3. Wouter Gouthoeven ( ) in "D'oude Chronijcke ende Historien Holland (met West-Vriesland) Zeeland ende Utrecht" uit 1620 (1e editie) en 1636 (2e editie). Dit was voor een belangrijk deel een compilatie de Divisiekroniek Cornelius Aurelius en enkele andere geschiedschrijvers. In zijn genealogie het geslacht komt hij met Kortebrant overeen door te zeggen, dat jacob, burggraaf Leiden, vier zoons had, wie de tweede, jacob Boekel, de stamvaders der Bokels, en de vierde,, die der s was. Bij de behandeling der Wassenaars echter sluit hij zich bij Lois aan, want hij zegt daar dat burggraaf twee zoons had, jacob en, welken laatste de Wassenaars verder hun oorsprong namen. jacob echter, in plaats, zooals Lois vermeldt, de stamvader der s te worden,' liet alleen een dochter na. Hier wordt dus geheel in het midden gelaten, hoe de eerstgenoemde burggraaf jacob en jacob szoon elkander bestonden, ja of zij eigenlijk wel tot de zelfde stam behoorden. Van een Christiaan, jonger broeder, dien de beide eerstgenoemde kroniekschrijvers vermelden wordt in het geheel niet gesproken, een en ander kan natuurlijk alleen strekken om de verwarring nog groter te maken. Mathenesse: Wassenaars: burggraaf Boekel Dirk Dirk Gijsbrecht de wassenaars een dochter Pagina 3 13

4 Reinier Gijsbrecht Dirk Gijsbrecht Herman Agniese Versie 4. Mathijs der Houve ( ) in de Handvest-Kroniek (Handvest of Chartre Chronyck) uit 1637 (deel 1) en 1646 (deel 2). De Handvest-Kroniek vermeldt zonder meer, dat 'de der 's afstamden een jongeren zoon uit het huis der burggraven Leiden. Versie 5. Simon Leeuwen ( ) in zijn Batavia Illustrata ofte Hollandsche Chronyck (1685) Van Leeuwen geeft een genealogie, welke in hoofdzaak met die Kortebrant overeenkomt, doch in sommige punten verschilt. Burggraaf had een zoon jacob, gehuwd met Nicola Teylingen, bij wie hij vier zoons verwekte; de tweede zoon, jacob, stamden de Bokels, de vierde,, de s af. Ook hier is dus sprake een Christiaan. Een belangrijker verschil vertoont zich echter in de verdere genealogie der Bokels. Terwijl volgens Kortebrant de kleinzoon jacob Boekel, Reinier, zonder kinderen stierf, zodat de naam Bokel zich voortzette in de afstammelingen Gijsbrecht jacobszoon. zo had, volgens Leeuwen, jacob Boekel weliswaar twee zoons, Dirk en Gijsbrecht doch de laatste stierf zonder nakomelingschap, zodat de latere Bokels allen Dirk (en zijn zoon Reinier) moeten afstammen. Versie 6. Félix-Victor Goethals ( ) in zijn werk 'Dictionnaire généalogique et héraldique des familles nobles du royaume de Belgique uit De door hem gegeven voorstelling wijkt zeer de bovenvermelden af, en is als volgt: Halewijn, burggraaf Leiden (overleden in 1192), had drie zoons: 1) Halewijn, stamvader der Wassenaars. 2) jacob, gehuwd met een dochter den heer Woerden, bij wie hij twee zoons had; de oudste, Dirk, nam den naam Boekel aan ( Ook vinden wij hier nog de oude legende vermeld, dat Dirk wegens een met een beukelaar gepleegde doodslag, zijn naam moest afleggen, en zich voortaan Beukel of Boekel moest noemen.), de tweede, Gijsbrecht, stierf kinderloos. (commentaar webmaster: het gedicht spreekt toch echt over een heer die doodslag pleegde:) 3), genaamd Uyternesse, de stamvader der s en s. Hier wordt dus niet alleen christiaan, maar jacob overgeslagen, zodat er twee opeenvolgende personen uit de lijst verdwijnen, en Uyternesse tot een zoon Halewijn gemaakt wordt, die bij Lois en Leeuwen zijn kleinzoon, en bij Kortebrant zelfs zijn, achterkleinzoon is. Halewijn Uyternesse Dirk Dirk Boekel Weena Gijsbrecht Dirk De andere schrijvers, die deze zaak besproken hebben, sluiten zich gewoonlijk bij een der boven uiteengezette meningen aan. Pagina 4 13

5 Al deze versies zijn behandeld in het Rotterdams jaarboekje 1894 door Mr. J.W. Bezemer. Hij komt echter ook niet tot een volledig betrouwbaar geslachtsregister. Wel heeft hij een eigen theorie zodat dit dus versie 7 zou moeten zijn. Versie 7. Mr. J.W. Bezemer schrijft: Voor het grootste gedeelte wat de kroniekschrijvers ons mededelen, zijn hoegenaamd geen historische bewijzen aanwezig. Ja in sommige punten is de onwaarheid zelfs aan te toonen. Onwaarheid 1: Dat de Bokels, s en der s uit het geslacht Wassenaar afkomstig zouden zijn, is niet meer dan een verzinsel. Zelfs al zouden ze de oude burggraven Leiden afstammen, dan nog is het vrij zeker, dat die burggraven niet tot het geslacht Wassenaars behoorden. Argument 1: Het wapen de burggraven vertoont een dwarsbalk, het oudst bekende wapen de wassenaars echter (volgens Rietstap), bevat vijf smalle dvarsbalken, waarover een St. Andrieskruis. Argument 2: Alles afdoende is wel het feit, dat het geslacht Wassenaar pas in 1339 de waardigheid burggraaf graaf Willem III in leen ontving, ter wijl er voor die tijd nooit een Wassenaar iets met het burggraafschap te maken had. Toch is de dwaling de kroniekschrijvers niet geheel en al onbegrijpelijk; hun beweringen hadden haar ontstaan daaraan te danken, dat zij over het laat voorkomen der Wassenaars in de historie een sluier wilden werpen, en daartoe de oudste burggraven Leiden in dat geslacht opnamen (vergelijk het boek P.J. Blok 'Eene Hollandsche stad in de middeleeuwen, blz 17) Onwaarheid 2: Dat de drie genoemde geslachten nakomelingen de oude burggraven zouden zijn, is wederom een veronderstelling, waartoe elk deugdelijk bewijs ontbreekt. Dat men tot haar kwam door de gelijkheid het wapen, ligt voor de hand, maar waar het er op aankomt om de beweerde verwantschap door verwijzing naar een authentiek document te bewijzen, blijven de kroniekschrijvers geheel in gebreke. De geheele hypothese de afstamming is dus niet veel meer dan een onbewezen gissing. Men kan volstrekt niet beweren dat zij onwaar is, de overeenkomst de wapens geeft altijd iets te denken, maar zonder verdere bewijzen mogen wij.haar niet als een historische waarheid aannemen. Waarheid 1: Wij zullen dus zelfstandig te werk moeten gaan en onderzoeken wat er werkelijk over de bedoelde geslachten bekend is.wij zien dan, dat er in 1200, 1215 en 1216 onder de edelen een Dirk Bokel genoemd wordt, en in 1226 en 1245 een Gijsbrecht. In het jaar 1252 vergunde koning Willem aan een zekeren Dirk Bokel, dat in geval hij zonder mannelijke nakomelingschap stierf, zijn oudste dochter zijn leengoed zou beërven. In oorkonden sinds1285 wordt weer een Gijsbrecht Bokel gesproken. De 13e December 1280 stelde Floris V de bewoners Dirk Bokels ambacht vrij schot, en in 1287 vergunde hij aan die zelfde Dirk, om enige bepalingen over de bedijkingen in zijn ambacht te maken (De oorspronkelijke bronstukken zijn te vinden in het oorkondenboek den Bergh en achter de verhandelingen prof. de Geer). Hoe was nu echter de verwantschap tussen al deze Bokels? Dat de in 1226 vermelde Gijsbrecht een zoon was de eerste Dirk, is waarschijnlijk, maar niet bewezen. ( webmaster: dit pleit dus voor Lois) Onwaarheid 3: Of Dirk, die in 1252 genoemd wordt, de vader was Gijsbrecht (1285) moet volgens prof. Fruin, onzeker blijven; ik zou bijna durven beweren, dat het zeker het geval niet is geweest. Immers ridder Gijsbrecht behoorde tot de tak de zogenaamde Rotterdamsche Bokels, terwijl een afschrift de oorkonde 1252, waaruit het bestaan Dirk Bokel blijkt, door prof. de Geer in de archieven de s gevonden werd. Hoe kwamen de heeren in het bezit een stuk, dat op een lid een anderen tak hun geslacht betrekking zou hebben? Op die grond meen ik te mogen aannemen, dat de Dirk Bokel 1252 niet tot de tak de de Rotterdamsche Bokels behoorde, doch tot die tak, welke later de naam aannam. Dat het slechts een afschrift de bedoelde oorkonde was, welke zich in het bezit de heeren bevond, is mijns inziens tegen de ontwikkelde mening geen bezwaar, daar immers prof de Geer in de archieven verscheidene stukken ook alleen in afschrift aantrof, die zonder enigen twijfel op de s betrekking hebben. Waar het oorspronkelijke stuk wegens ouderdom of andere redenen met vernietiging bedreigd werd, is het niet meer dan natuurlijk dat de belanghebbenden daar een kopie lieten vervaardigen, terwijl er geen reden te bedenken is, waarom zij zich afschriften zouden hebben aangeschaft stukken, die tot hun geslacht in hoegenaamd geen betrekking stonden. De beide op Dirk Bokels ambacht betrekking hebbende oorkonden 1280 en 1287 bevinden zich eveneens in de archieven, de eerste is een afschrift de tweede is het originele. Ook deze Dirk behoorde dus tot de s, en ik zie er nu geen bezwaar in om, evenals prof. de Geer in zijn geslachtslijst doet, deze Dirk met die 1252 voor een en dezelfde persoon te houden. Waarheid 2: Hoe echter waren nu de Rotterdamsche Bokels en de latere s met elkander verwant, wie was hun gemeenschappelijke stamvader? Volgens prof. de Geer was waarschijnlijk de in 1226 voorkomende Gijsbrecht een broeder Dirk (1200,1216), welke gijsbrecht dan de Rotterdamsche Bokels, Pagina 5 13

6 afkomstig zouden zijn, terwijl Dirk weer een zoon Dirk had (1252, 1280) wie de s zouden afstammen. Doch prof. Fruin wijst er terecht op, dat het niet onwaarschijnlijk is dat de stamvader der s een broer of oom ridder Gijsbrecht (1285) geweest is, en denkelijk Floris heette, omdat in een stuk 1296 melding gemaakt wordt Bokel Florens ambacht (Bijlagen tot de kroniek rotterdam no XV), dat omtrent gelegen schijnt te hebben. Dat dit ambacht nog betrekkelijk laat met die naam wordt aangeduid, is mijns inziens te verklaren, wanneer men aanneemt, dat deze Floris een jongere zoon was, en dus een gedeelte de vaderlijke, tot dan toe ongescheiden, goederen erfde, welk gedeelte dan naar hem genoemd werd en bleef, ook toen een latere bezitter een andere naam droeg. Dezen Floris zou ik dan het liefst (hoewel het natuurlijk niet meer dan een gissing is) willen plaatsen tussen Dirk 1200 en Dirk 1287, daar het mij de jaartallen waarschijnlijker voorkomt dat de laatste een kleinzoon de eerste was. Om dezelfde reden zou ik Gijsbrecht 1226 niet voor een broer, maar voor een zoon de eerste Dirk houden, daar Gijsbrechts zoon, ridder Gijsbrecht, in, 1285 voorkomt, dus in de zelfde tijd als Dirk, kleinzoon Dirk De Dirk Bokel 1287 had een zoon, die zich Dirk Bokel Uyternesse noemde, en wiens zonen de naam aannamen; naar alle waarschijnlijkheid (op dit punt zijn alle kroniekschrijvers eenstemmig) was het een broer Dirk, genaamd, die het aanzijn gaf aan het geslacht der. Ook prof. de Geer sluit zich bij deze mening aan.... (stukje over de matenessers) Volgens Leeuwen, en na hem het Nobiliaire des Pays-Bas (Suite du Supplement blz 40) en Goethals had hij twee zoons: de jongste, Jan, zette het geslacht der s verder voort, de oudste, Dirk, was de stamvader der heeren Wena. Het kost weinig moeite, om de ongerijmdheid deze laatste bewering aan te tonen, waarop ook reeds door Vergoes in zijn H.S. Beschrijving Schieland, gewezen is. Immers waar veel duister moge zijn, met de heeren Wena zijn wij nauwkeurig bekend, en wij weten uit authentieke stukken, dat deze tot de tak de Rotterdamsche Bokels behoorden. In 1306 droeg Dirk Bokel, kleinzoon ridder Gijsbrecht het huis Wena op aan Nicolaas Putten, en ontving het weer in leen terug; in het betreffende stuk (zie De Bokels Rotterdam en hun geslach prof. Fruin) staat nauwkeurig de verdere leenopvolging beschreven, volgens welke de erfopvolging aan de nakomelingen ridder Gijsbrecht verzekerd bleef. Hoe dus een Dirk, zoon Uytemesse, die slechts zeer verre met de nakomelingen ridder Gijsbrecht verwant was, in de eerste helft de 14e eeuw in het bezit Wena zou gekomen zijn, mag wel een onoplosbaar raadsel heten. Dirk Bokel (1200,1216) Gijsbrecht (1226) Floris Gijsbrecht (1285) Dirk (1251,1280) zoon Dirk Bokel Dirk Uyternesse Bokel Uyterenesse ( ) Terug naar boven Een reactie op bovenstaande gegevens is zeer welkom. Mail me op Pagina 6 13