Ziekten van zenuwen en spieren
|
|
- Frank Gerritsen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 58 Ziekten van zenuwen en spieren Er zijn nogal wat ziekten waarbij de zenuwen worden aangedaan. Soms ligt het accent van die aantasting op het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg), soms op het perifere zenuwstelsel (vooral armen, benen, handen en voeten). Langzaam maar zeker vermindert de functie van de zenuwweefsels en dat kan leiden tot storingen in zintuigen en spieren. Van lang niet alle zenuw- en spierziekten is een oorzaak bekend. Sommige kenmerken zich doordat het beschermende omhulsel om een bepaald type zenuwcellen is aangedaan. Deze zogeheten myelineschede is cruciaal voor de prikkelgeleiding in de zenuwvezels. Bij andere valt er een ziekelijke eiwitstapeling in de neuronen waar te nemen. Multiple sclerose (MS) is de meest voorkomende aandoening van de zenuwen. In Nederland hebben ongeveer mensen de diagnose multiple sclerose, wat letterlijk meervoudige verhardingen betekent, doelend op diverse plaatsen waar de zenuwen zijn aangetast. De ziekte schrijdt aanvalsgewijs voort en kan per individu sterk variëren. MS-patiënten gaan niet eerder dood dan gemiddeld en komen zeker niet allemaal in een rolstoel terecht. Maar er zijn er ook die op hun veertigste al naar een verpleeghuis gaan. MS is niet erfelijk, hoewel erfelijke factoren wel een rol bij ontstaan en beloop kunnen hebben. Het immuunsysteem lijkt te zijn ontspoord, zodat het (componenten van) de myelineschede te lijf gaat. Dit proces kan op verschillende plaatsen in het zenuwstelsel optreden. Niet alleen de spieren maar ook andere organen (zoals het oog) kunnen zijn aangedaan. Ook bij het syndroom van Guillain-Barré wordt de myelineschede aangetast door afweercellen. De symptomen beginnen vaak met tintelingen in vingers en tenen en kunnen eindigen met een volledige verlamming van de spieren. De ziekte kan zeer snel verlopen en is meestal van voorbijgaande aard. Jaarlijks worden er in Nederland twee- tot driehonderd mensen door getroffen. In sommige gevallen lijkt een bacteriële of virale infectie de ziekte uit te lokken. ALS (amyotrofe laterale sclerose) is een verlamming van de spieren, die begint met een plaatselijke spierzwakte en meestal binnen drie jaar tot de dood lijdt. In Nederland zijn er 900 patiënten. Wat de eiwitstapelingen in de zenuwcellen bij ALS veroorzaakt, is onbekend. Bij een klein deel van de patiënten is er een gen gevonden dat de energiehuishouding van de zenuwcellen verstoort. Ook voor een andere neuromusculaire aandoening, FSHD (facioscapulohumerale musculaire dystrofie) waaraan in Nederland 750 mensen lijden, hebben onderzoekers inmiddels betrokken genen gevonden. Maar wat deze precies doen is nog steeds een raadsel. Voor geen van de genoemde ziekten van hersenen en spieren zijn adequate geneesmiddelen. In een aantal gevallen kunnen ontstekingsremmers verlichting bieden, maar genezing blijkt vooralsnog niet mogelijk. Daarom concentreert het onderzoek zich op het begrijpen van de mechanismen die ten grondslag liggen aan het ontstaan en beloop van deze aandoeningen. Het zijn ernstig invaliderende en soms dodelijke ziekten. Daarom richten onderzoekers zich op de vraag hoe de ziektesymptomen het best bestreden kunnen worden, zodat ze dragelijker worden voor de patiënten. Vermoeidheid bijvoorbeeld, is een veel gehoorde gemeenschappelijke klacht. Maar niet iedereen is altijd even moe en de ene patiënt heeft er meer last van dan de andere. Men zoekt nu naar de oorzaak van die verschillen en naar mogelijkheden om de afnemende spierzwakte te compenseren met geneesmiddelen of training.
2
3 60 Verstoorde evenwichten bij MS Onderzoeker Lopatinskaya: Verstoring van mechanismen die het ziekteproces onder controle houden veroorzaken wellicht het schoksgewijze beloop van MS. De langzaam voortschrijdende verlamming bij multiple sclerose verergert niet gelijkmatig. Er zijn perioden dat de ziekteverschijnselen sprongsgewijs toenemen, de zogenoemde exacerbaties. Men vermoedt de betrokkenheid van de immuunafweer bij het ontstaan van die exacerbaties. Lyubov Lopatinskaya onderzocht ruim 200 bloedmonsters van 27 patiënten tijdens het verloop van hun ziekte op veranderingen in de activiteit van genen die betrokken zijn bij de afweer. Lopatinskaya keek naar genen die zijn betrokken bij de expressie van drie typen eiwitten: receptoren op het oppervlak van T-cellen die deze immuuncellen in staat stellen om ontstekingshaarden te infiltreren; eiwitten die betrokken zijn bij het in gang zetten van een selectieve celdood van T-cellen; en cytokinen van het immuunsysteem die dienen als signalen om cellen te activeren en te remmen. Dat leverde interessante resultaten op over activiteit en beloop van MS. Lopatinskayas belangrijkste conclusie is, dat tijdens de periode dat de ziekte verergert, er genen actief worden die betrokken zijn bij de selectieve celdood (apoptose) van afweercellen. Tijdens hun sterven zijn deze cellen op hun beurt weer in staat om cellen in het centrale zenuwstelsel tot apoptose aan te zetten. De activiteit van de onderzochte genen is ook verhoogd ten opzichte van die van gezonde proefpersonen. Ook blijkt de verhouding tussen de verschillende cytokinen te veranderen. Dat roept ondermeer de vraag op of er daardoor cellen dood gaan die betrokken zijn bij een remming van het ontstekingsproces dat leidt tot schade aan de zenuwcellen in de hersenen en tot de ermee gepaard gaande ziekteverschijnselen. Lopatinskaya vond verder dat het niveau van genexpressie van sommige markers het beloop van MS in patiënten en daarmee hun invaliditeit kan voorspellen. Specialisten en onderzoekers in de neurologie. Kennis over het belang van bepaalde immunologische processen bij het ontstaan en beloop van multiple sclerose. Titel: Exacerbation-related events in multiple sclerosis. Aanvrager(s): Prof. dr. C.J. Lucas Divisie Immunologie en Infectieziekten, TNO Preventie en Gezondheid, Leiden Contactpersoon: Drs. L. Lopatinskaya Subsidie: (incl Stichting Vrienden MS Research) Registratie nr.: Looptijd:
4 Invasie van afweercellen remmen 61 De hersenen vormen een redelijk afgesloten compartiment in het lichaam door de zogeheten bloed-hersen barrière. De wanden van de bloedvaten in de hersenen zijn ondoordringbaar voor allerlei stoffen en cellen die er elders in het lichaam wel doorheen kunnen. Zo ook voor de cellen van het immuunsysteem. Bij patiënten met multiple sclerose (MS) vinden onderzoekers toch Onderzoeker Floris: Een medicijn dat effect heeft bij MS-patiënten voorkomt dat schadelijke afweercellen de bloedhersen barrière passeren. ontstekingscellen die het hersenweefsel infiltreren en beschadigen en daar feitelijk niet thuis horen. Daarom is het interessant te onderzoeken of er bij patiënten met MS iets aan de hand is waardoor de betreffende ontstekingscellen toch aan de bloedvatwandjes in de hersenen hechten en er doorheen weten te kruipen. Sarah Floris zoekt zowel in een rattenmodel als in celkweek naar het mechanisme dat ten grondslag ligt aan het doorbreken van de bloed-hersen barrière. Met een videocamera volgde zij onder de microscoop wat er precies gebeurt. En met verschillende immunologische technieken achterhaalde zij de betrokkenheid van verschillende adhesiemoleculen op zowel het oppervlak van de afweercellen als op het endotheel van de bloedvaten. Floris bestudeerde ook het effect van verschillende medicijnen op het vermogen van de afweercellen om de bloed-hersen barrière te passeren. Zo ontdekte ze dat een veel gebruikt medicijn, interferonbèta, de schadelijke afweercellen remt bij hun passeren van de bloed-hersen barrière doordat het ervoor zorgt dat er minder adhesiemoleculen op de endotheelcellen aanwezig zijn. Onderzoekers. Kennis over het mechanisme waarop cellen de bloed- hersenbarrière kunnen passeren en mogelijke middelen die dat proces kunnen remmen. Titel: Monocyte migration across the blood-cns barrier: mechanisms and effects of monocyte adhesion to cns endothelium. Aanvrager(s): Prof. dr. C.D. Dijkstra Afdeling Celbiologie, Vrije Universiteit Amsterdam Contactpersoon: Drs. S. Floris Subsidie: (incl Stichting Vrienden MS Research) Registratie nr.: Looptijd:
5 62 Herstellen van onderbroken signalen Onderzoeker Zeinstra: De combinatie van laboratorium en kliniek heeft voor mij duidelijk meerwaarde boven alleen onderzoeker of arts zijn. Esther Zeinstra leidt een wat gespleten leven. Tijdens een deel ervan probeert ze er achter te komen wat haar patiënten op de neurologische kliniek precies scheelt, gedurende het andere deel zit ze in het laboratorium gebogen over reageerbuisjes en petrischaaltjes op zoek naar minuscule veranderingen in specifieke immuuncellen die zich in de hersenen bevinden. Toch hebben die twee zaken alles met elkaar te maken, want Zeinstra specialiseert zich op twee fronten in MS, multiple sclerose. Aan deze voortschrijdende aandoening van het centraal zenuwstelsel, lijkt een auto-immuun reactie tegen de witte stof van de hersenen ten grondslag te liggen. Maar hoe kan dat? Binnen het redelijk besloten compartiment van de hersenen is de afweer immers onderdrukt. Zo ontbreken op voor de hersenen specifieke cellen - de astrocyten - de zogeheten transplantatie antigenen op het celoppervlak. Cellen elders in het lichaam hebben ze wel. Deze transplantatie antigenen hebben een cruciale rol in heftige ontstekings- en opruimreacties van ongewenste cellen. Op de astrocyten van MS-patiënten zitten echter wel transplantatie antigenen. Op een of andere manier reageren deze cellen niet meer op de signaalstoffen die in de hersenen rondzwermen en die de astrocyten ervan weerhouden om transplantatie antigenen te maken. Bepaalde virussen blijken het signaal te kunnen blokkeren. Ze doen de voor het signaal gevoelige receptoren op de celwand verdwijnen. Zeinstra bekijkt wat er precies in de afweercellen gebeurt en of er nog meer verschillen zijn tussen de astrocyten van MS-patiënten en van gezonde mensen. Ze is vooral geïnteresseerd in de mogelijkheid om door het gebruik van andere signalen en receptoren alsnog de astrocyten in MS-patiënten te bewegen de aanmaak van de vermaledijde transplantatie antigenen te staken. Inmiddels heeft ze enkele van zulke mogelijk geschikte receptoren gevonden. Onderzoekers en specialisten. Kennis over het mechanisme van auto-immuniteit in de hersenen van patiënten met multiple sclerose. Mogelijke aangrijpingspunten voor nieuwe vormen van therapie. Titel: Inhibitie van de expressie van MHC klasse II moleculen op astrocyten bij multiple sclerose. Aanvrager(s): Prof. dr. J. de Keyser Afdeling Neurologie, Academisch Ziekenhuis Groningen Contactpersoon: Drs. E. Zeinstra (e.m.p.e.zeinstra@neuro.azg.nl) Subsidie: Registratie nr.: Looptijd:
6 MS-patiënten met somber toekomstbeeld 63 Medisch psycholoog Cecile Janssens is de eerste die de verwachtingen van patiënten met multiple sclerose onderzoekt. Honderd patiënten en vaak ook hun partners die de definitieve diagnose multiple sclerose te horen kregen, ondervroeg zij over hun verwachting voor de toekomst. Hoe groot, zo legde zij hen voor, acht u de kans dat u over twee of tien jaar zelfs kleine Onderzoeker Janssens: Patiënten met MS en hun partners zijn onterecht té pessimistisch over hun toekomst. Vooral over die op korte termijn. afstanden moet overbruggen met een rolstoel? Ze onderzocht ook welke (psychische, lichamelijke en sociale) factoren van invloed zijn op hun antwoord. Zonder uitzondering waren de patiënten somber. Zij kwamen op ruim twintig procent kans op een rolstoel over twee jaar en veertig procent over tien jaar - de partners waren wat pessimistischer dan de patiënten zelf. In werkelijkheid is de kans slechts 5 tot 10 respectievelijk 15 tot 20 procent. Janssens stelde dezelfde vragen ook nog eens een half jaar, een jaar en twee jaar later. Het blijkt dat de patiënten over hun toekomst op korte termijn alleen maar somberder worden. Er bleek overigens een duidelijk verband tussen het antwoord op deze vraag en de lichamelijke beperkingen die op het betreffende moment worden ervaren. In het algemeen blijken patiënten en hun partners erg onzeker te zijn over hun prognose, vooral als het gaat om de nabije toekomst. Janssens constateert ook dat patiënten die pessimistische verwachtingen hebben angstiger zijn, meer stress ervaren en een minder goede kwaliteit van leven hebben. Huisartsen, specialisten, voorlichters en begeleiders van MS-patiënten. Kennis over de verwachting van mensen met multiple sclerose over hun toekomst. Deze kan een basis zijn voor adviezen ter verbetering van hun kwaliteit van leven. Titel: Risk perception of diagnosis and prognosis in the diagnostic phase of multiple sclerosis. Aanvrager(s): Prof. dr. F.G.A. van der Meché & prof. dr. C.H. Polman Afdeling Neurologie & Afdeling Medische Psychologie en Psychotherapie, Erasmus Universitair Medisch Centrum, Rotterdam en Afdeling Neurologie & Medische Psychologie, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Amsterdam Contactpersoon: Drs. A.C.J.W. Janssens (janssens@mgz.fgg.eur.nl) Subsidie: Registratie nr.: Looptijd:
7 64 Voorspellers voor kwaliteit van leven bij MS Tot januari 2004 zal epidemioloog Vincent de Groot nog bezig zijn met de laatste onderzoeken van de ruim 150 patiënten met multiple sclerose (MS) die hij drie jaar lang volgt. Zijn doel is het in kaart brengen van factoren die kunnen bijdragen tot het voorspellen van het verloop van de ziekte en de ermee gepaard gaande beperkingen en kwaliteit van leven. In Nederland komen er jaarlijks 350 nieuwe MS-patiënten bij. Ze hebben een vrijwel normale levensverwachting, maar doordat langzaam maar zeker steeds meer lichaamsdelen uitvallen door aangetaste zenuwbanen, zijn er patiënten die al op hun vijftigste in een verpleeghuis terecht komen. Onderzoeker De Groot: De grote bereidheid en het enthousiasme van de patiënten om mee te doen zijn opvallend. Aandacht voor revalidatie en de vroege diagnose van de prognose van de ziekte is nog maar zeer recent. De speurtocht naar de oorzaak van MS stond meer centraal. De Groot richt zich op een beoordeling van de vaardigheden van patiënten en daarmee hun sociaal functioneren. Hij kijkt niet alleen naar het type MS en de MRI-scans - die in de praktijk maar een geringe voorspellende waarde voor de prognose blijken te hebben. De Groot meet vooral de graad van invaliditeit en de ontwikkeling daarvan, in de hoop daaruit informatie over de mogelijke prognose van patiënten te kunnen destilleren. Resultaten zijn er nog niet. Na een wat koude start omdat de rekrutering van patiënten door de specialisten meer tijd vergde dan voorzien - mede door de lange weg langs de diverse medisch ethische commissies - liep het onderzoek als een trein. De patiënten worden thuis bezocht door een onderzoeksassistent die hen niet alleen een vragenlijst afneemt, maar hen ook onderwerpt aan een aantal lichamelijke en cognitieve testjes. Neurologen en revalidatie-artsen. Kennis over de factoren die bijdragen aan het voorspellen van het verloop van MS op het niveau van beperkingen en kwaliteit van leven. Titel: Clinimetric evaluation and determinants of functional prognosis in multiple sclerosis. Aanvrager(s): Prof. dr. G.J. Lankhorst Afdeling Revalidatie, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Amsterdam Contactpersoon: Drs. V. de Groot (v.degroot@azvu.nl) Subsidie: Registratie nr.: Looptijd:
Nederlandse samenvatting proefschrift Renée Walhout. Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose
Nederlandse samenvatting proefschrift Veranderingen in de hersenen bij Amyotrofische Laterale Sclerose Cerebral changes in Amyotrophic Lateral Sclerosis, 5 september 2017, UMC Utrecht Inleiding Amyotrofische
Nadere informatieMeer mensen met MS, beter helpen
Meer mensen met MS, beter helpen De progressie van de zenuwslopende ziekte multiple sclerose (MS) stoppen door het voorkomen van beschadiging aan de hersencellen bij mensen MS. Achtergrond MS werd tot
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 210 Nederlandse samenvatting Zuurstofradicalen en antioxidanten in multiple sclerosis 1. Multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centraal
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centraal zenuwstelsel (CZS) die zich vooral openbaart bij jong volwassenen (20-40 jaar).
Nadere informatieALS Centrum Nederland
ALS Centrum Nederland In deze brochure vertellen wij over ALS (amyotrofische laterale sclerose) en over ALS Centrum Nederland. Wij spreken over ALS maar bedoelen dan ook PSMA (progressieve spinale musculaire
Nadere informatieALS Onderzoek. ALS biobank en database. ALS Onderzoek. Onderzoeksprojecten
ALS Onderzoek ALS Centrum Nederland doet onderzoek naar ALS, PLS en PSMA met als doel om zo snel mogelijk een behandeling voor deze ziektes te vinden. We verzamelen gegevens van zoveel mogelijk patiënten.
Nadere informatieLeven met MS. Wat is MS?
1 Leven met MS Wat is MS? Dit boekje is samengesteld door Biogen. De informatie is met grote zorgvuldigheid tot stand gekomen, maar vervangt niet de mening, de diagnose of het advies van een behandelend
Nadere informatieErfelijke spastische paraparese
Erfelijke spastische paraparese He althy Ageing: moving to the next generation WAT IS EEN ERFELIJKE SPASTISCHE PARAPARESE? Erfelijke spastische paraparese is feitelijk een groep aandoeningen. Deze aandoeningen
Nadere informatieMultiple sclerose (MS) Poli Neurologie
00 Multiple sclerose (MS) Poli Neurologie 1 Inleiding U heeft MS. Deze woorden veranderen in één keer je leven. Gevoelens van ongeloof, verdriet en angst. Maar misschien ook opluchting, omdat de vage klachten
Nadere informatieMultiple Sclerose is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte wordt ook wel MS genoemd. In deze folder leest hier meer over.
Multiple Sclerose Multiple Sclerose is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg. Deze ziekte wordt ook wel MS genoemd. In deze folder leest hier meer over. Wat is multipele Sclerose (MS) MS is een
Nadere informatieMultipele Sclerose (MS)
Multipele Sclerose (MS) MS is een ziekte van de hersenen en het ruggenmerg, die vooral bij jonge volwassenen voorkomt. In de eerste jaren komen de verschijnselen vaak in aanvallen, ook wel Schub of relapse
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
10 TOLL-LIKE RECEPTOREN IN HET CENTRALE ZENUWSTELSEL: REGELAARS VAN ONTSTEKINGEN, BESCHERMING, ONTWIKKELING EN HERSTEL NEDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 10 Multipele sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte
Nadere informatieMet MRI kijken naar neuropsychiatrische SLE
Prof. dr. Tom Huizinga (l) en prof dr. Mark van Buchem leiden al jaren het onderzoek naar NPSLE Martijn Steenwijk, Bsc; prof. dr. Mark van Buchem, neuroradioloog; drs. Margreet Steup-Beekman, internist-reumatoloog;
Nadere informatieAppendix. Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden
I Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Inleiding Het centraal zenuwstelsel Het centraal zenuwstelsel (CZS) bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het is opgebouwd uit miljarden cellen. Het
Nadere informatieDutch summary. Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis
Mitochondriaal dysfunctioneren in multiple sclerosis Multiple sclerose (MS) is een ingrijpende aandoening van het centraal zenuwstelsel en de meest voorkomende oorzaak van niet-trauma gerelateerde invaliditeit
Nadere informatieMultiple sclerose (MS)
Multiple sclerose (MS) T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum André Dumont
Nadere informatieAxonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light
Axonale schade in multiple sclerose De invloed van auto-immuniteit tegen neurofilament light Multiple sclerose (MS) is een ziekte van het centrale zenuwstelsel (CZS). Het CZS bestaat uit onze hersenen,
Nadere informatieChapter 7. Nederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Veel mensen kennen in hun omgeving wel iemand die lijdt aan multiple sclerose (MS). Het is een ernstige ziekte met een grillig verloop, waarbij perioden
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING Multiple Sclerose Multiple Sclerose (MS) is een ernstige chronische, inflammatoire aandoening van het centrale zenuwstelsel (CZS). Wereldwijd lijden er meer dan 2 miljoen mensen
Nadere informatieAmyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer
Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.
Nadere informatieRode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Polyneuropathie. rkz.nl
Patiënteninformatie Polyneuropathie rkz.nl Wat is het Polyneuropathie is een aandoening van de zenuwen in armen en benen. Bij sommige polyneuropathieën zijn vooral de gevoelszenuwen (sensore zenuwen) aangedaan,
Nadere informatieBehandelingen bij longkanker. inclusief klinische studie immuuntherapie
Behandelingen bij longkanker inclusief klinische studie immuuntherapie 1 Longkanker Longkanker is niet één ziekte: er bestaan meerdere vormen van longkanker. In deze brochure bespreken we de twee meest
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Multiple Sclerose
Libra R&A locatie Blixembosch MS Multiple Sclerose Deze folder is bedoeld voor mensen met multiple sclerose (MS) die worden behandeld bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch. Tijdens uw
Nadere informatieDe beschermende invloed van flavonoïden op ons brein
Prof. dr. Jerome Hendriks Universiteit Hasselt An apple a day keeps the doctor away De beschermende invloed van flavonoïden op ons brein Jerome Hendriks Vitamine C Flavonoïden Albert Szent-Györgyi 1 Flavonoïden
Nadere informatieMCTD (mixed connective tissue disease)
MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën
Nadere informatieStichting op de bres tegen MS
Stichting op de bres tegen MS Inhoudsopgave 1. Voorwoord Pagina 2 2. Aanleiding Pagina 4 3. Doel Pagina 5 4. Middelen Pagina 6 5. Organisatie Pagina 7 6. Beleidsplan Pagina 8 (1) 1. Voorwoord MS is een
Nadere informatieSnel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek. Een betere aanpak van chronische ziekten
Snel en effectief ingrijpen dankzij ziekte-overstijgend immunologisch onderzoek Een betere aanpak van chronische ziekten Samenvatting Het probleem Door de vergrijzing van de bevolking groeit het aantal
Nadere informatieHoe vaak komt het Guillain-Barre syndroom voor bij kinderen? Het Guillain-Barre syndroom komt bij één op de 100.000 kinderen voor.
Guillain-Barre syndroom Wat is het Guillain-Barre syndroom? Het Guillain-Barre syndroom is een ziekte waarbij als gevolg van een ontsteking van de zenuwen van de benen, romp, armen en gezicht in toenemende
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting GENETISCHE EN RADIOLOGISCHE MARKERS VOOR DE PROGNOSE EN DIAGNOSE VAN MULTIPLE SCLEROSE Multiple Sclerose (MS) is een aandoening van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg)
Nadere informatieVereniging Spierziekten Nederland
HET GUILLAIN-BARRE SYNDROOM Vereniging Spierziekten Nederland INLEIDING Deze folder bestaat uit twee delen. In het eerste deel vindt u beknopte informatie over het Guillain Barré Syndroom. In het tweede
Nadere informatieSAMENVATTING IN HET NEDERLANDS
SAMENVATTING IN HET NEDERLANDS Allergisch astma Allergisch astma is een veel voorkomende ziekte waarbij mensen benauwd worden wanneer ze de stof inademen waar ze allergisch voor zijn geworden. Daarnaast
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Inleiding
Nederlandse samenvatting 157 Inleiding Het immuunsysteem (afweersysteem) is een systeem in het lichaam dat werkt om infecties en ziekten af te weren. Het Latijnse woord immunis betekent vrijgesteld, een
Nadere informatieChapter 11. Nederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 129 Multiple Sclerose (MS) is een chronisch aandoening van het centraal zenuwstelsel, welke gekenmerkt wordt door inflammatoire demyelinisatie en axonale degeneratie. Alle huidige
Nadere informatieNederlandse samenvatting en discussie
9. Nederlandse samenvatting en discussie Chapter 9 In dit proefschrift is het onderzoek beschreven naar de hartfunctie tijdens sepsis en de invloed van beademing op het hart als de werking van het hart
Nadere informatieAmyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) Informatie en behandeling
Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) Informatie en Amyotrofische Lateraal Sclerose Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) is een neuromusculaire aandoening. Het is een ziekte van zenuwcellen die leidt
Nadere informatie2. Wat is ALS? 3. Welke delen van het lichaam worden aangetast? 4. Hoe kom je erachter? 5. Wat zijn de klachten?
Ik doe mijn spreekbeurt over ALS. Ik ga dadelijk uitleggen wat ALS is. Waarom doe ik mijn spreekbeurt over ALS? Mijn opa is aan deze ziekte overleden en daarom wil ik jullie hier iets over vertellen en
Nadere informatieTysabri. Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Tysabri Tysabri (Natalizumab) Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds ms Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieOogheelkunde. Maculadegeneratie. www.catharinaziekenhuis.nl
Oogheelkunde Maculadegeneratie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is de macula?... 3 Wat zijn de gevolgen van MD?... 3 De belangrijkste typen MD... 4 Seniele MD... 4 Juveniele MD... 4 Waaruit bestaat
Nadere informatieCopaxone. Copaxone Een remmende medicatie. Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds
Copaxone Copaxone Een remmende medicatie Dit is een uitgave van het Nationaal MS Fonds 1 Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis Telefoon: 010-591 98 39 Fax: 010-592 86 86 E-mail: info@nationaalmsfonds.nl www.nationaalmsfonds.nl
Nadere informatieBelangrijk. Uw hoofdbehandelaar is neuroloog: Uw MS-verpleegkundige is: Uw revalidatiearts is: Uw uroloog is:
MS-Centrum Belangrijk Uw hoofdbehandelaar is neuroloog: Uw MS-verpleegkundige is: Uw revalidatiearts is: Uw uroloog is: 1 Inleiding Heeft u onlangs de diagnose Multiple Sclerose (MS) gekregen? Of bent
Nadere informatieCentrum voor Revalidatie Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS)
Centrum voor Revalidatie Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS) Het verloop, de symptomen en de behandeling Centrum voor Revalidatie Inleiding Uw arts heeft bij u de diagnose Complex Regionaal Pijn Syndroom
Nadere informatieLeven met Multipele Sclerose uitgave 17. MS en erfelijkheid EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS
Leven met Multipele Sclerose uitgave 17 MS en erfelijkheid EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Iedereen die MS krijgt, of er in zijn omgeving mee te maken heeft, wordt geconfronteerd met vragen.
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
NEDERL ANDSE SAMENVAT TING HET OOG ALS WEERSPIEGELING VAN HET BREIN Optische coherentie tomografie in MS Meer dan een eeuw geleden schreef een van de eerste neurologen die gebruik maakte van de oogspiegel,
Nadere informatieOp weg naar immuun interventie in MS. Nederlandse samenvatting
Op weg naar immuun interventie in MS Nederlandse samenvatting Multiple sclerosis en de rol van αb-crystalline Multiple sclerosis is een chronische ontstekingsziekte van het centraal zenuwstelsel (CZS),
Nadere informatienatalizumab (tysabri)
patiënteninformatie natalizumab (tysabri) behandeling en werking medicijn Uw neuroloog heeft u het medicijn natalizumab (Tysabri) geadviseerd. Hoe werkt dit medicijn? Hoe wordt natalizumab toegediend?
Nadere informatieZiekte van Parkinson
Ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson is een chronische aandoening van de hersenen die progressief is. In deze folder leest u meer over deze ziekte en over de polikliniek Neurologie van het Havenziekenhuis.
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus
Nederlandse samenvatting Baarmoederhalskanker en het humaan papillomavirus Baarmoederhalskanker is de op een na meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Elk jaar krijgen wereldwijd ongeveer 500.000
Nadere informatieLibra R&A locatie Blixembosch. Multiple Sclerose
Libra R&A locatie Blixembosch MS Multiple Sclerose Deze folder is bedoeld voor mensen met multiple sclerose (MS) die worden behandeld bij Libra Revalidatie & Audiologie locatie Blixembosch. Tijdens uw
Nadere informatieMS-Onderzoeksdagen 2007
MS-Onderzoeksdagen 2007 De MS-Onderzoeksdagen, die elk jaar georganiseerd worden door de Stichting MS Research, bieden MS-onderzoekers uit heel Nederland en Vlaanderen de kans om elkaar te ontmoeten en
Nadere informatieOnderhoudsmedicatie bij Multiple Sclerose
Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Patiënteninformatie 1707 Multiple Sclerose Centrum Noord Nederland Alle medicijnen hebben voor- en nadelen. Het belangrijke voordeel van onderhoudsmedicatie bij
Nadere informatieNederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING Nederlandse samenvatting Multiple sclerose (MS) is een chronische aandoening van de hersenen, ruggenmerg en oogzenuwen (het centrale zenuwstelsel), die zich over het algemeen openbaart
Nadere informatieVoor de tienduizend Belgen die
.t.r------.e: ezon d hei d - Kari Van Hoorick Doss ier -------------------------:i Multiple Sclerose: naar een revolutie in de behandeling lil 11 I Voor de tienduizend Belgen die vandaag lijden aan een
Nadere informatieChapter 6. Nederlandse samenvatting
Chapter 6 Nederlandse samenvatting Chapter 6 122 Nederlandse samenvatting Het immuunsysteem Het immuunsysteem (of afweersysteem) beschermt het lichaam tegen lichaamsvreemde en ziekmakende organismen zoals
Nadere informatieChapter 14. Samenvatting
Samenvatting Inleiding Schizofrenie is een chronische en ernstige psychiatrische aandoening die wordt gekenmerkt door abnormale gedachten en verstoord gedrag. De eerste beschrijving van schizofrenie dateert
Nadere informatiehet woord neurologie bestaat uit twee delen: neuro (dat betekent zenuw) en logos (dat betekent leer, kennis) neurologie is dus de leer van de zenuwen
Neurologie het woord neurologie bestaat uit twee delen: neuro (dat betekent zenuw) en logos (dat betekent leer, kennis) neurologie is dus de leer van de zenuwen een dokter in de neurologie noem je een
Nadere informatieAdalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum. Beter voor elkaar
Adalimumab (Humira) bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa Maag-Darm-Levercentrum Beter voor elkaar 2 Inleiding Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van Adalimumab (Humira).
Nadere informatieHet ontstaan en beloop van MS
MS Centrum Erasmus MC, Rotterdam Het ontstaan en beloop van MS Dr. Marvin M. van Luijn Groningen, 15 mei 2019 MS: aanval van afweercellen op zenuwweefsel Verstoring in de afweer www.biomaatschappij.nl
Nadere informatieBehandeling met botulinetoxine bij blefarospasme
Behandeling met botulinetoxine bij blefarospasme Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De neuroloog heeft met u besproken dat u behandeld kunt worden met botulinetoxine.
Nadere informatieNovantrone. Novantrone Een remmende medicatie. Dit is een uitgave van Stichting MS Projecten
Novantrone Novantrone Een remmende medicatie Dit is een uitgave van Stichting MS Projecten Wagenstraat 25 3142 CR Maassluis telefoon: 010-591 98 39 fax: 010-592 86 86 e-mail: info@msprojecten.nl virtueel
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie Locatie Beatrixoord. Multiple Sclerose en revalidatiebehandeling
UMCG Centrum voor Revalidatie Locatie Beatrixoord Multiple Sclerose en revalidatiebehandeling UMCG Centrum voor Revalidatie Locatie Beatrixoord Uw neuroloog, MS verpleegkundige of huisarts informeerde
Nadere informatie1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström
1 Epidemiologie van multipel myeloom en de ziekte van Waldenström Dr. S.A.M. van de Schans, S. Oerlemans, MSc. en prof. dr. J.W.W. Coebergh Inleiding Epidemiologie is de wetenschap die eenvoudig gezegd
Nadere informatieSamenvatting. Nederlandse samenvatting
Page 143 Samenvatting Onder normale omstandigheden inhaleert een volwassen menselijke long zo n 11.000 liter lucht per dag. Naast deze normale lucht worden er ook potentieel toxische stoffen en micro-organismen,
Nadere informatieLichen planus. Dermatologie. Beter voor elkaar
Lichen planus Dermatologie Beter voor elkaar Lichen planus Wat is lichen planus? Lichen planus, ook wel lichen ruber planus genoemd, is een ontstekingsreactie van de huid en de slijmvliezen. Zowel mannen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting HET BEGRIJPEN VAN COGNITIEVE ACHTERUITGANG BIJ MULTIPLE SCLEROSE Met focus op de thalamus, de hippocampus en de dorsolaterale prefrontale cortex Wereldwijd lijden ongeveer 2.3
Nadere informatieNederlandse samenvatting voor niet-ingewijden. Esther Reefman
Nederlandse samenvatting voor niet-ingewijden Esther Reefman SYSTEMISCHE LUPUS ERYTHEMATODES Mensen met een wolfs ( lupus )-gezicht, zo werden patiënten met systemische lupus erythematodes (SLE) al vanaf
Nadere informatie2007-2008. nader bekeken. Stichting MS Research. Wetenschapskatern MS Research 2007-2008
2007-2008 nader bekeken Stichting MS Research Krimkade 20b, 2251 KA Voorschoten Postbus 200, 2250 AE Voorschoten Telefoon: 071 5 600 500 Fax: 071 5 600 501 E-mail: info@msresearch.nl Website: www.msresearch.nl
Nadere informatieLeven met MS. De behandelmogelijkheden
3 Leven met MS De behandelmogelijkheden bij RRMS Inhoud 1. Inleiding 4 2. Doel van de behandeling 7 3. Vroeg en effectief behandelen 9 4. Geneesmiddelen gericht op het afremmen van het ziekteproces (immunomodulatie)
Nadere informatieSyndroom van Guillain- Barré
Syndroom van Guillain- Barré SYNDROOM VAN GUILLAIN-BARRÉ Het Guillain-Barré Syndroom (GBS) is een polyneuropathie (zenuwaandoening). Acute inflammatoire polyneuropathie, is de medische naam voor deze ziekte
Nadere informatie6,9. Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april keer beoordeeld
Praktische-opdracht door een scholier 1495 woorden 3 april 2007 6,9 19 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud 1. Wat is AIDS? 2. Wat is HIV? 3. Hoe werkt het ziekteverloop van AIDS? 4. Wat doet het immuunsysteem
Nadere informatieMS MS is de afkorting van multiple sclerose. Dat zijn 2 Latijnse woorden. Multiple betekent vele en sclerose verhardingen. Bij iedereen lopen de
MS MS is de afkorting van multiple sclerose. Dat zijn 2 Latijnse woorden. Multiple betekent vele en sclerose verhardingen. Bij iedereen lopen de zenuwen vanuit de hersenen door het ruggenmerg naar de rest
Nadere informatieRevant, de kracht tot ontwikkeling!
Neurologische revalidatie Hartrevalidatie Revalidatie bij complex chronisch longfalen Oncologische revalidatie Kind- en jeugdrevalidatie Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen Arm-, hand- en polsrevalidatie
Nadere informatieZiekte van Parkinson. Patiënteninformatie
Patiënteninformatie Ziekte van Parkinson Informatie over (de oorzaken van) de ziekte van Parkinson, waar u dan last van kunt hebben, hoe we de diagnose stellen en wat u er zelf aan kunt doen Ziekte van
Nadere informatieMultiple sclerose en Kwaliteit van Leven
Multiple sclerose en Kwaliteit van Leven Dokter op Dinsdaglezing 24 september 2013 Dr. Brigit de Jong, neuroloog Jeroen Bosch Ziekenhuis en UMC St Radboud Programma + MS + Verschijnselen van MS + Medicamenteuze
Nadere informatieWaar gaat de hype eigenlijk over?
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Is een nieuwe ZvH studie op het juiste spoor? Een recente ZvH dierenstudie
Nadere informatieHet Fenomeen van Raynaud
Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij
Nadere informatieImmuunreactie tegen virussen
Samenvatting Gedurende de laatste eeuwen hebben wereldwijde uitbraken van virussen zoals pokken, influenza en HIV vele levens gekost. Echter, vooral in de westerse wereld zijn de hoge sterftecijfers en
Nadere informatieHERSENATROFIE GEMETEN MET BEHULP VAN MRI BIJ MULTIPELE SCLEROSE
HERSENATROFIE GEMETEN MET BEHULP VAN MRI BIJ MULTIPELE SCLEROSE Samenvatting 193 Het doel van dit proefschrift was het onderzoeken van de waarde van hersenatrofie gemeten met behulp van MRI voor het vervolgen
Nadere informatieHersentumorcentrum Amsterdam
Cancer Center Amsterdam Locatie VUmc Hersentumorcentrum Amsterdam De polikliniek 2 Amsterdam UMC Cancer Center Amsterdam Inleiding Neuro-oncologie is het specialisme dat zich concentreert op ziekten van
Nadere informatieSpasticiteit en behandeling met fenol
Revalidatiegeneeskunde Spasticiteit en behandeling met fenol Deze folder bevat algemene informatie over spasticiteit en behandeling met fenol. Uiteraard komt de folder niet in plaats van een gesprek met
Nadere informatieDe ziekte van Parkinson. Ria Noordmans Margreeth Kooij
De ziekte van Parkinson Ria Noordmans Margreeth Kooij - Oorzaak - Verschijnselen - Symptomen - Psychische verschijnselen - Diagnose - Parkinsonisme - Medicatie - Therapieën - Met elkaar in gesprek gaan
Nadere informatieEr zijn verschillend oorzaken bij hersenletsel. Deze oorzaken worden verdeeld in 3 groepen.
Boekverslag door S. 1258 woorden 21 maart 2015 5.8 5 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn Niet aangeboren hersenletsel NAH De afkorting NAH staat voor niet aangeboren hersenletsel. Dit wil zeggen dat er
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieWat zijn de verschijnselen van Hereditaire spastische paraparese?
Hereditaire spastische paraparese Wat is hereditaire spastische paraparese? Hereditaire spastische paraparese is een erfelijke ziekte waarbij er in toenemende mate stijfheid en krachtverlies (spasticiteit)
Nadere informatieENERGIEK. Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen
ENERGIEK Bewegingsprogramma bij chronische neurologische aandoeningen Achtergrond Bewegen is goed, voor iedereen! Dat is wat u vaak hoort en ziet in de media. En het is waar, bewegen houdt ons fit en
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/23854 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Marel, Sander van der Title: Gene and cell therapy based treatment strategies
Nadere informatiePLS is een broertje van ALS
PLS is een broertje van ALS Juni 2018 Wetenschappelijk onderzoek specifiek naar primaire laterale sclerose (PLS) gebeurt slechts op zeer kleine schaal. Deze motorneuronziekte is zo zeldzaam, dat het moeilijk
Nadere informatieMPA - Microscopische PolyAngiitis
Informatie uit deze brochure mag vrijelijk worden overgenomen onder de voorwaarde dat als bronvermelding duidelijk wordt aangegeven: -. INHOUD INLEIDING... 2 SYMPTOMEN... 2 LUCHTWEGEN... 2 LONGEN... 2
Nadere informatieSamenvatting. Figuur 1. Een T cel gemedieerde immuun response. APC: antigen presenterende cel; Ag: antigen; TCR: T cel receptor.
Samenvatting Het immuunsysteem Het menselijke lichaam bevat een uniek systeem, het immuunsysteem, wat ons beschermt tegen ongewenste en schadelijk indringers (ook wel lichaamsvreemde substanties of pathogenen
Nadere informatieDeficiëntie van de IL-1-Receptorantagonist (DIRA)
www.printo.it/pediatric-rheumatology/be_fm/intro Deficiëntie van de IL-1-Receptorantagonist (DIRA) Versie 2016 1. WAT IS DIRA 1.1 Wat is het? Deficiëntie van de IL-1-receptorantagonist (DIRA) is een zeldzame
Nadere informatieNieuwe behandeling voor MS: doelgericht en met veel minder bijwerkingen
Gezondheid Nieuwe behandeling voor MS: doelgericht en met veel minder bijwerkingen Er zit een nieuwe behandeling voor multiple sclerose (MS) in de pijplijn: door lichaamseigen cellen te behandelen met
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. De ziekte van Canavan
De ziekte van Canavan Wat is de ziekte van Canavan? De ziekte van Canavan is een ernstige stofwisselingsziekte waarbij geleidelijk aan alle zenuwvezels in de hersenen afsterven waardoor kinderen achteruit
Nadere informatieSyndroom van Guillain Barré
Syndroom van Guillain Barré Inleiding U bent opgenomen op afdeling Neurologie met (verdenking) van het Guillain-Barré syndroom. In deze folder leest u meer over de aandoening en de behandeling. U kunt
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING
SAMENVATTING Een karakteristieke eigenschap van astma is ontsteking van de luchtwegen. Deze ontsteking wordt gekenmerkt door een toename van ontstekingscellen in het longweefsel. De overgrote meerderheid
Nadere informatieWerkstuk MS 2009 gr. 8 Door Ehlana Haring 2 G H MS
Werkstuk MS 2009 gr. 8 Door Ehlana Haring G H 2 MS Inleiding MS de afkorting van Multiple Sclerose. De oorzaak van MS is nog steeds niet bekend. Meestal treft MS mensen tussen hun twintig- en veertigste
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Chapter 9 Inleiding Het dengue virus (DENV) en het West Nijl virus (WNV) behoren tot de Flaviviridae, een familie van kleine sferische virussen met een positief-strengs RNA genoom.
Nadere informatieUitzaaiingen in de wervelkolom
Oncologie Uitzaaiingen in de wervelkolom Inleiding Kwaadaardige gezwellen (tumoren) kunnen soms uitzaaien naar andere delen van het lichaam. We spreken dan van uitzaaiingen of metastasen. Uitzaaiingen
Nadere informatieRestverschijnselen en revalidatie bij het Guillain-Barré syndroom en CIDP. Prof Pieter A. van Doorn Afdeling Neurologie Erasmus MC Rotterdam
Restverschijnselen en revalidatie bij het Guillain-Barré syndroom en CIDP Prof Pieter A. van Doorn Afdeling Neurologie Erasmus MC Rotterdam Guillain-Barré syndroom (GBS) en CIDP Zijn aandoeningen van het
Nadere informatieSpasticiteit en behandeling met fenol
Revalidatiegeneeskunde Spasticiteit en behandeling met fenol In deze folder vindt u algemene informatie over spasticiteit en behandeling met fenol. Uiteraard komt de folder niet in plaats van een gesprek
Nadere informatie